D66 haalt uit naar enquêtecommissie
'Nederlanders willen geen premier als grote regisseur'
Binnenland
Tuffen
tussen de
gele weelde
'Srebrenica blijft altijd schandvlek voor Nederland'
DAG 18 MEI 1999
skundigen onderzoeken Picasso
£nér troosteloos bij
ja voor een tuin' van
jrde 41 jarige man
UTII fenaardappelmesje. fff J
(Ofi ens deskundigen is ft \J
wratie weliswaar 4 A
lEi 1999C il.jk,maartechmsch 2MV*
"apt uit een inrich-
aar hij gedwongen
opgenomen, pleegde negen jaar geleden ook een aanslag
[embrandts 'Nachtwacht' die hij met zwavelzuur overgoot,
probeerde hij ooit onder dreiging met een neppistool een
vliegtuig te kapen. De aanslag op het schilderij is aanlei-
opgeba poor staatssecretaris Van der Ploeg van cultuur om meer
H - !t te maken met een studie naar maatregelen tegen kunst-
4 Partlcu idalisme. Hij acht het overigens 'vrijwel onmogelijk' om aan-
c!hÜ! en helemaal uit te sluiten. ,,Dat is de prijs die je betaalt voor
nbaarheid. Het Stedelijk is een van de best beveiligde musea
Nederland. Dat geeft te denken. Beter kan het haast niet."
foto stedelijk museum
Kritiek op vasthouden belangrijke informatie
D66 heeft aangekondigd vandaag tijdens het debat over
de vliegramp in de Bijlmermeer hard uit te halen naar de
parlementaire enquêtecommissie. De fractie neemt het
de commissie 'zeer kwalijk' dat het 'belangrijke informa
tie een tijdlang onder de pet heeft gehouden'.
zelf lid van de D66-fractie, deze
informatie tijdens een verhoor
met een El Al-medewerker naar
buiten bracht.
Volgens D66-woordvoerder
Van Walsem had er echter di
rect moeten worden gerectifi
ceerd, vooral omdat dit zoveel
ophef en verontwaardiging ver
oorzaakte in de samenleving.
Dat de commissie dit naliet te
doen, zorgde voor een toename
D66 verwijst hiermee naar de
'onthulling' dat er toch gevaar
lijke stoffen in het vliegtuig za
ten. Het duurde twee weken
voordat de commissie bekend
maakte dat dit was gebaseerd
op foute informatie, terwijl ze
dit al daags na de uitspraak
wist. Saillant detail hierbij is dat
het commissielid Augusteijn,
van de maatschappelijke on
rust. Dit was onder meer te
merken uit het feit dat daags na
die aankondiging 400 telefoon
tjes van verontruste mensen
binnenkwamen bij het AMC.
„De commissie heeft zich hier
mee zélf schuldig gemaakt aan
dezelfde harde verwijten die het
anderen maakt in het rapport",
aldus Van Walsem.
De commissie verdedigt van
daag, morgen en overmorgen
haar rapport in de Tweede Ka
mer. De drie coalitiepartijen
hebben de nodige kritiek op het
eindrapport 'Een Beladen
Vlucht'. Drie bewindslieden van
deze fracties liggen ook onder
vuur. Premier Kok wordt verwe
ten dat hij te weinig de coördi
nerende rol naar zich heeft toe
getrokken in de nasleep van de
ramp, de ministers Borst (D66.
Volksgezondheid) en Jorritsma
(WD, Verkeer) wordt verweten
te laks en traag te hebben ge
reageerd. Bovendien vindt de
commissie het aantal momen
ten dat de bewindslieden de
Tweede Kamer 'onvolledig, on
tijdig, onduidelijk en onjuist'
informeerde te groot.
De coalitiepartijen zijn het
niet eens met deze kritiek. De
PvdA mist een onderbouwing
van de conclusie dat Kok te
weinig een regierol op zich
nam. Woordvoerder Van Gijzel:
„In 1997 vroeg ik bijvoorbeeld
om een onafhankelijk onder
zoek om een aantal aspecten
door te lichten. Op dat moment
nam Kok contact op met de mi
nister van justitie en liep er al
een onderzoek vanuit het mi
nisterie van volksgezondheid."
De VVD vindt de politiek
meest beladen conclusies on
voldoende onderbouwd. De li
beralen zien voorlopig dan ook
geen reden een of meer minis
ters naar huis te sturen. Woord
voerder Te Veldhuis vindt bij
voorbeeld de beruchte conclu
sie dat dat de Tweede Kamer te
vaak onvolledig, ontijdig of on
juist door ministers is geïnfor
meerd. te algemeen. „Er zitten
heel veel niet essentiële en niet
cruciale gevallen tussen. En het
gaat om zes jaar verdeeld over
een minister of zes. Als dat het
criterium moet worden, dan
houd je geen minister meer
over."
Andere grote fracties wilden
in de aanloop naar het vanmid
dag om drie uur begonnen de
bat met de commissie nog niet
reageren. Volgende week de
batteert de Tweede Kamer met
het kabinet over het Bijlmer
rapport.
Actieplan tegen
veteranenziekte
DEN HAAG ANP
Minister Borst van volksge- t
zondheid en minister Pronk
van milieu hebben vandaag een
actieplan gepresenteerd om
een nieuwe legionella-epidemie
te voorkomen. Mocht de vete- {t
ranenziekte toch opnieuw uit-
breken, dan ligt er nu een plan
voor het achterhalen van de be-
smetting en het opsporen en
behandelen van de ziektegeval-
len. Borst legt de nadruk op
preventie. Inspectiediensten
gaan samenwerking en toezicht
intensiveren. Er komt een 'snel-
alarmsysteem' voor huisartsen
en een 24-uurs bereikbaarheid J
voor GGD-artsen. Een andere
pijler is voorlichting.
'Asielzoekers
verwijzen naar
opvangcentrum'
SCHIPHOL ANP
Nu de advocaten op Schiphol
in staking zijn, heeft de Stich-
ting Rechtsbijstand Asielzoe-
kers Amsterdam de immigratie-
en naturalisatiedienst gevraagd
alle asielzoekers door te verwij-
zen naar een opvangcentrum, j
Hierdoor zouden zij automa-
tisch terecht komen in een lan-
gere procedure. Maar de dienst J
weigert daaraan mee te werken,
en laat nieuwkomers langer
wachten in het aanmcldcen-
trum op de luchthaven.
De actievoerende juristen en
advocaten hebben voor de i'
asielzoekers een standaard for-
muiier gemaakt waarin zij bé-
zwaar aantekenen en verzoeken
om doorverwijzing naar een
opvangcentrum. Hierdoor be-
landen zij direct in de langere
procedure. Gebeurt dat niet
dan willen de advocaten een
spoedzaak aanspannen bij de i
rechtbank in Haarlem. De ac- j
tievoerders verwachten de ko-
mende drie dagen zo'n 25 tot 5
30 asielaanvragen.
De Stichting Rechtsbijstand
Asielzoekers zegt de zorgen van
de asieladvocaten en juristen te
delen, maar noemt de 48-uurs-
regeling een 'politieke realiteit'.
Zij vindt de actie voorbarig. j
De advocaten, die zich op
Schiphol bezighouden met
rechtskundige hulp aan asiel-
zoekers, hebben gisteren hun
werk voor drie dagen opge-
schort. Hiermee protesteren zij i
tegen de 48-uursprocedure die
staatssecretaris Cohen volgen-
de maand wil invoeren. Nu nog
worden kansloze asielaanvra- j
gen binnen 24 uur behandeld
in het aanmeldcentrum op
Schiphol. 'Kansrijkere' aanvra-
gen komen in een langere pro-
cedure, die asielzoekers in op-
vangcentra kunnen afwachten.
Van corruptie
verdachte CID'er
voor de rechter
ROTTERDAM ANP
Een voormalig medewerker van
de Criminele Inlichtingen
Dienst (CID) van de politic Rot
terdam-Rijnmond staat volgen
de week terecht wegens corrup
tie. De inmiddels ontslagen
man wordt ervan verdacht te
gen betaling geheime informa
tie aan criminelen te hebben
doorgespeeld.
Hij werd in februari 1996
aangehouden toen hij in ruil
voor 10.000 gulden een map
met vertrouwelijke CID-infor-
matie overhandigde aan een
verdachte van drugshandel. De
politie was door die verdachte
getipt over de op handen zijnde
transactie. Na de aanhouding
van de CID'er werd bij zijn
raadsman een koffer met docu
menten in beslag genomen.
De omvang van de corruptie
zaak is onduidelijk. Volgens P.
Doedens, advocaat van de be
trokken drugsverdachte, heeft
de CID'er verteld dat hij in vijf
tien drugszaken informatie aan
criminelen heeft verkocht.
11 J?
11
«nier Kok had de afwikkeling
de vliegramp in de Bijlmer
Wen coördineren, vindt de
luêtecommissie Bijlmer
iegramp. Hij deed dat niet en
'ene minister dacht dat de
'dere verantwoordelijk was.
dj vertaald zegt de commissie
de minister-president zijn
k niet goed heeft gedaan.
Groningse hoogleraar
visrecht prof. mr. D. Elzinga
«lt dit verwijt onterecht. In
Nederlandse politieke ver-
udingen past geen grote re-
s*ur die de touwtjes strak in
®den heeft.
ÜjMC GPD
a draait de conclusie om.
P is niet de premier maar de
«ercommissie die slecht
t heeft geleverd. „Er zijn
het kabinet geen majeure
f Jten gemaakt, ook al had het
hier en daar wat beter gekund.
Men was inderdaad terughou
dend, er kwam geen groot me
disch onderzoek. Dat bleek
achteraf juist."
„Maar stel dat men dat kort
na de ramp wel had gewild: dat
had geen ziekenhuis gedaan.
Waar had men naar moeten
zoeken: het is een merkwaardi
ge kip-ei-geschiedenis. Want
wat is de oorzaak van de on
rust? In elk geval niet de lading,
want die bestond niet uit om
streden stoffen. Veel mensen
zijn ziek. Maar dat komt waar
schijnlijk niet - met een dikke
streep onder waarschijnlijk -
door de vliegtuiglading maar
door alle commotie er om
heen."
Elzinga moet het de commis
sie nageven. Ze was succesvol
ler dan het kabinet in het op
snorren van de vrachtbrieven
over de lading. „Zij maakte wel
een geweldige heisa. Er zouden
allerlei onthullingen komen.
Maar ze liet de zaak uit de rails
lopen, bijvoorbeeld het verhaal
over verkeersleiders die de ge
gevens over de lading onder de
pet zouden hebben gehouden.
Maar over het algemeen heeft
het kabinet volgens hem na de
ramp wel de juiste inschatting
gemaakt. „Het kabinet heeft
geen onrust veroorzaakt. Ach
teraf blijkt-dat zowel de premier
als de ministers Jorritsma en
Borst de zaak redelijk hebben
beoordeeld. Er waren allerlei
geruchten over de lading. Dan
moet je bepalen of je wel of
geen actie onderneemt. In
schatten is een risico maar dat
is het hele politieke bedrijf.
Achteraf blijkt pas of je gelijk
hebt. Paniekvoetbal bleek niet
nodig. De premier heeft niet ge
faald."
Dat Kok niet heeft ingegrepen
WÊFM
D. Elzinga: 'De premier heeft niet
gefaal dfoto gpd phil nijhuis
in het Bijlmerdossier past in de
Nederlandse traditie van colle
giaal bestuur, vindt Elzinga. De
minister-president is eerste on
der de gelijken, hij is niet de
baas van de ministersploeg. Hij
mag een onderwerp naar zich
toetrekken en de zaak coördi
neren als hem dat goeddunkt
maar is daar niet toe verplicht.
Het hangt van de persoon af
hoe hij de functie invult. „Je
moet als premier de club bij
eenhouden. pas ingrijpen als
dat nodig is. Als je dat dan een
keer doet, maakt het ook meer
indruk."
Elzinga verwijst naar pre
miers als Lubbers en Den Uyl.
„Die waren nogal regelzuchtig.
Daarop was veel kritiek van an
dere ministers. Premiers als
Drees en Van Agt intervenieer
den alleen als het echt nodig
was. Kok is ook zo. Niet meer
naar je toetrekken dan strikt
noodzakelijk. Dat is onze tradi
tie. Een 'volgende'premier als
Kok past beter bij Nederland
dan een regelaar."
De Nederlander hecht zich
volgens hem aan een minister
president die zich een beetje los
maakt van de politiek en van
zijn eigen partij. „Je bouwt dan
een positie op als vader des va
derlands. Dat is wat Kok wil.
Staatsmanachtig, selectief in
grijpen. En dan luidt de vraag:
Was de Bijlmer een grote affaire
om op te interveniëren. Nee,
dat is het nooit geweest. Behal
ve dat er geruchten circuleer
den over gevaarlijke stoffen die
in het vliegtuig zouden zitten."
Eén van de weinige verdien
sten van de commissie Vlieg
ramp Bijlmer is volgens Elzinga
dat ze het slechte management
bij rampen heeft blootgelegd.
„Achteraf was het een circus
dat uit veel valse hectiek heeft
bestaan." In Elzinga's optiek
zullen premier Kok en de zijnen
het Bijlmerdebat dan ook wel
overleven.
CS
jl gas file in: drie gewonden
Drie inzittenden van auto's zijn gisteren gewond ge-
op vindij kt bij een kettingbotsing op autosnelweg A50, ter hoogte van
d. Amèj |ei bij Arnhem. Onder de gewonden bevond zich de chauf-
rvan de auto, 'die met volle vaart op de file bij Teriet was in-
eden. Zes auto's raakten zwaar beschadigd. De bestuurder
gaarde tegenover de politie dat hij de file niet had opge-
lc' [ft Hij knalde met een snelheid van ongeveer 120 kilometer
uur tegen de laatste stilstaande auto. Door de klap schoot
tegen de vangrail in de middenberm. De veroorzaker van
aanrijding botste vervolgens op een auto die op de rechter
trook stilstond, waarna nog drie andere stilstaande wagens
elkaar schoven. Door de botsing raakte de westelijke rij-
ivan de A50 volledig geblokkeerd.
inry Dunant is weer ontsmet
De J. Henry Dunant is vrij van legionellabacteriën en
weer. De vakantieboot van het Rode Kruis heeft ruim twee
in aan wal gelegen voor een grondige reinigingsbeurt. Het
is gisteren vertrokken voor een reis van Amsterdam naar
Cl .lipen met aan boord 68 gasten. In twee tappunten werd eind
til bij een inspectie de gevreesde legionellabacterie gevon-
l Het Rode Kruis besloot uit voorzorg het passagiersschip uit
aart te halen. De rustperiode is gebruikt om de hele water-
f-|3! houding van het hospitaalschip te reinigen en desinfecte-
Voorts is het technisch systeem aan een extra onderhouds-
n onderworpen. Ruim tweehonderd zieke mensen hebben
vaarvakantie met de J. Henry Dunant door de onverwachte
ral moeten missen. Het Rode Kruis wil de ziekste mensen
leen alternatieve vakantie aanbieden.
remie energiezuinig apparaat.
Huishoudens kunnen een premie,krijgen als ze een
ergiezuinig apparaat aanschaffen of maatregelen in hun wo-
ig treffen die energie besparen. Dat blijkt uit een wetsvoorstel
staatssecretaris Vermeend van financiën gisteren naar de
:de Kamer heeft gestuurd. Het wetsvoorstel bevat een uit
ing van afspraken uit het regeerakkoord. Daarin staat dat
opbrengst van de verhoging van energiebelastingen (een be-
oplopend tot 500 miljoen gulden per jaar in 2001) beschik-
komt om energiebesparing bij burgers en bedrijven te sti-
uleren. Van dit bedrag is 200 miljoen beschikbaar voor huis-
wdens. De rest gaat naar bedrijven.
of
BS geëist voor moord
que Voor de rechtbank in Zwolle is gistermiddag TBS met
•angverpleging geëist tegen een 21-jarige man wegens moord
poging tot moord. De man schoot op 29 november vorig jaar
jnoom uit Zwolle dood en probeerde een dag later in Rotter-
mzijn vriendin om het leven te brengen. Tijdens familiebe-
lekin Zwolle schoot de verdachte onder invloed van waan-
teën zijn oom neer. Hij dacht dat deze een duivel was die
mmet voodoo iets wilde aandoen. Na het schietincident
ichtte de verdachte met zijn zwangere vriendin naar Rotter-
im, waar hij haar de volgendë dag belaagde omdat ook zij
lorde duivel bezeten zou zijn. Tijdens een worsteling vuurde
jhet wapen leeg waarna hij op de vlucht sloeg. Hij werd vrij-
tl direct gearresteerd omdat het tweede schietincident ge
luide boven een kantoor van de Rotterdamse politie.
Irandstichting in verzorgingshuis
iTHOVEN Een verwarde man heeft gisteren brand gesticht in
in verzorgingshuis in Bilthoven. De Bilthovenaar goot in een
wtoorruimte een jerrycan benzine leeg en stak de boel in
and. De brandweer, die net als de politie bijtijds gewaar-
huwd was, kon het vuur snel bedwingen. Een verdieping van
gebouw werd wegens de rook ontruimd. Twee bewoners
westen voor controle naar een ziekenhuis. De 28-jarige dader
id volgens de politie een relatie 'met een ex-werkneemster van
ei verzorgingshuis. Zij was eerder die dag komen praten over
in regeling rond haar salaris. De politie gaat er vanuit dat het
sprek niet tot haar tevredenheid was verlopen en dat haar
lend verhaal ging halen. De politie heeft het stel later in zijn
oning in Bilthoven aangehouden. De man is overgedragen
an de crisisdienst.
idvocaten Koerden willen Peper horen
Dé advocaten van zes Koerden die nauw betrokken
iden zijn geweest bij de bezetting van de Griekse residentie
Den Haag, willen minister Peper van binnenlandse zaken,
ister Korthals van justitie en burgemeester Deetman van
Haag als getuige oproepen. Ook hebben ze opnieuw ge-
IPKK-leider Abdullah öcalan te willen horen. De raadslie-
vroegen bovendien om een zo snel mogelijke opheffing van
voorlopige hechtenis van hun cliënten.
hoorn De museumspoorlijnen
zijn dezer dagen volop op
stoom. Hemelvaartsdag vormde
overal in het land als vanouds
een goede start van het stoom-
seizoen. Ook wie er met Pink
steren op uit gaat vindt altijd
wel ergens in de buurt één of
meer blazende en puffende lo
comotieven aan het werk. De
liefhebbers hebben de keus tus
sen onder meer Goes-Borsele
(Zak van Zuid-Beveland), Apel
doorn - Dieren (Veluwe) of
Haaksbergen- Boekelo (Twen
te). Ook in Zuid-Limburg (Kerk-
rade-Simpelveld-Schin op Geul),
in Groningen (Veendam-Stads-
kanaal-Musselkanaal), op de
Brouwersdam, of vlakbij huis
langs het Valkenburgse Meer,
kan worden gestoomd.
Niet op stoom, maar toch sfeer
vol en nostalgisch zijn trams van
de Electrische Museumtramlijn
Amsterdam. Leuk voor een uit
stapje naar het Amsterdamse
bos vanaf het Haarlemmermeer
station in de hoofdstad.
Het oudste museumstoomtram-
bedrijf is dat van Hoorn-Me-
demblik. Tussen de gele weelde
van de boterbloemen in de
West-Friese weilanden tuffen
ook met Pinksteren de prachtig
gerestaureerde stoomlocomotie
ven en bijbehorende rijtuigen
van Hoorn naar Medemblik en
terug. TGV-snelheden maken de
nostalgische trammetjes niet,
maar toch is het goed om op het
open treinbalkon je hoed vast te
houden. Op het emplacement
van Hoorn doet het oude sein
huis uit het Betuwse Kesteren
met al zijn hendels voor seinen
en wissels weer goede dienst.
foto's anp raymond rutting
Overlevenden verzamelen getuigenissen in boek
Srebrenica zal voor altijd een schand
vlek blijven in de Nederlandse geschie
denis. Dat zeggen twee overlevenden
van de genocide in de Bosnische stad
Srebrenica, waar in 1995 onder toeziend
oog van het Nederlandse VN-bataljon
Dutchbat zeker 3.500 moslims zijn om
gekomen.
Twee vrouwelijke overlevenden van
het drama, Hatidza Hren (36) en Nura
Begovic (42), hebben 91 verklaringen
verzameld van lotgenoten die Srebreni
ca hebben overleefd. De ene verklaring
is nog gruwelijker dan de andere. Eén
overlevende verhaalt hoe moslims ge
keeld wérden, terwijl weer een ander
vertelt hoe kinderen, onder wie een hui
lende baby, werden onthoofd.
Het is voor het eerst dat overlevenden
van Srebrenica verslag doen van hun be
levingen. De vrouwen hebben deze ge
tuigenissen opgetekend in een boek
'Srebrenica: het verhaal van de overle
venden'. dat vandaag aan minister
Pronk is aangeboden.
Dutchbat arriveerde begin 1995 in de
enclave Srebrenica om de bevolking te
beschermen tegen de Bosnische Serviërs
die de enclave hadden omsingeld. In
1993 was de stad door de Franse VN-ge-
neraal Morillon uitgeroepen tot be
schermd gebied. Veel moslims uit ande
re delen van Bosnië vluchtten naar de
enclave waar ze dachten veilig te zijn
voor de agressie van de Bosnische Ser
viërs (tsjetniks). Maar op 11 juli 1995
veroverden de Serviërs Srebrenica en in
enkele dagen werden vele honderden
inwoners vermoord.
De Nederlanders hielpen de Serviërs
om de moslimmannen te scheiden van
hun vrouwen en kinderen die zouden
worden geëvacueerd. Plaatsvervangend
commandant Franken liet zelfs de na
men van 239 mannen registreren die
zich in de accufabriek bevonden, waar
het Nederlandse bataljon zijn basis had.
Deze mensen worden nu, evenals de
3.300 mensen die door de tsjetniks wer
den afgezonderd, vermist.
Zelf lukte het Hatidza Hren om met
haar moeder en 11-jarig dochtertje naar
de Bosnische stad Tuzla te vluchten.
Maar haar man, die met 12.000 anderen
de bossen is ingevlucht, heeft ze nooit
teruggezien. Slechts een derde deel van
deze groep, onder wie de man van Nura
Begovic, wist te ontsnappen aan de tsje
tniks. De meesten werden in hinderla
gen door de Serviërs gedood of ze kwa
men om door uitputting. Ook een kon
vooi met vierhonderd vrouwen en kin
deren uit Tisca dat naar het vrije Sekovi-
ci zou gaan, is spoorloos verdwenen.
De twee vrouwen hopen dat de
Dutchbatters ook met een dergelijk boek
komen, zodat eindelijk de waarheid aan
het licht komt van wat zich heeft afge
speeld. Ze menen dat de Nederlandse
militairen destijds heel wat meer heb
ben gezien dan tot dusver bekend is ge
maakt. Zelf zag Hatidza een donker ge
kleurde VN-militair die huilend stond te
kijken toen moslimmannen van hun
vrouwen en kinderen werden geschei
den.
Van de opbrengst van elk boek gaat
tien gulden naar de overlevenden van
Srebrenica, van wie er duizenden nog
steeds onder zeer primitieve omstandig
heden moeten leven. Velen zitten met
vijf a zes anderen op een kamertje in af
tandse gebouwen. Toch zijn de overle
venden, ondanks hun eigen moeilijkhe
den, bereid om vluchtelingen uit Kosovo
op te nemen. „Met de tv-beelden uit
Kosovo komt alles weer in herinnering.
We weten wat het betekent om vluchte
ling te zijn", aldus Hatidza.
Hoogleraar Elzinga over rol premier bij afwikkeling Bijlmerramp
