Mulisch wint Libris Literatuur Prijs
René Froger zet Leidse
Stadsgehoorzaal op zijn kop
Ze schreeuwen erom te worden gezongen'
Cultuur Kunst
Theo d'Or-nominaties
Brandsma en Heebink
Ontroerend hoe de
raditie onder je ogen
I wordt doorgegeven
Tig neemt 'Alles voor
de tuin' veel te serieus
ISDAG 18 MEI 1999
M RIJSDAM. 071 ,5356444, PIV CHEF ANNET VAN AARSEN 071 -5356443
tiowBizCity ondergaat metamorfose
Li smeer ShowBizCity ondergaat de komende maanden een
Jetamorfose. Het overdekte uitgaanscentrum in Aalsmeer staat
iaf september alleen nog in het teken van het theater. Alle
Ujinneringen aan de televisie, zoals de studio van de soapserie
|oede Tijden, Slechte Tijden', zijn dan verdwenen. Bezoekers
inde showstad krijgen na de zomermaanden behalve een di-
wook een feestelijke theatershow en een afsluitende party
et live-optredens voorgeschoteld. De nieuwe opzet en veran-
jde programmering moet de sfeer en intimiteit in ShowBizCi-
verbeteren. zo maakte het paleis van vermaak gisteren be-
jid. Ruim 600.000 mensen brachten in de afgelopen achttien
aanden een bezoek aan ShowBizCity. Joop van den Ende Pro-
jctions heeft altijd gezegd te mikken op een half miljoen be-
lekers per jaar.
tiller wint grootste literaire prijs
uguN De Britse schrijver Andrew Miller heeft voor zijn de-
jutroman 'Ingenious Pain' de internationale IMPAC-litera-
nirprijs gewonnen. Aan de prijs is een geldbedrag verbonden
an 100.000 pond (333.000 gulden), waarmee het één van de
ootste literaire prijzen in de wereld is. Het boek is in 1997 bij
itgeverij Anthos in het Nederlands verschenen, onder de titel
leelmeester pijn'. Miller versloeg met het boek onder meer de
merikaanse auteur Don DeLillo ('Underworld') en de Brit Ian
[cEwan ('Enduring Love').
AMSTERDAM ANP
Jubileumconcert Aly N'Diaye Rose
Marjon Brandsma en Marieke
Heebink zijn genomineerd voor
de belangrijkste Nederlandse
toneelprijs, de Theo d'Or.
Brandsma dankt de uitverkie
zing aan haar rol van Rakel in
'Na de repetitie' (van Bergman)
bij Toneelgroep De Appel; Hee
bink speelde zich in de kijker
als Constance Middleton in
'Een ideale vrouw' (W. Somer
set Maugham) bij Toneelgroep
Amsterdam.
De twee hebben slechts con
currentie te vrezen van Sylvia
Poorta, die al eerder werd ge
nomineerd voor haar rol van
Ljoebov Ranjevskaja in 'De ker
sentuin' (Tsjechov) bij De
Trust. De kanshebbers op de
Louis d' O, de mannelijke te
genhanger van de Theo d'Or,
waren ook reeds bekend: Gijs
Scholten van Aschat (voor zijn
Hamlet-rol bij Het Nationale
Toneel) en Lucas van den Eyn-
de (voor de rol van Bruno in
'Cocu Magnifique' bij het To
neelhuis).
Vier toneelproducties maken
kans op de Toneel Publieksprijs
1998/1999. Het gaat om de
voorstellingen 'De Hel' van
Grünfeld Theaterprodukties,
'Hamlet' van Het Nationale To
neel, "t Gelag' van Fred Delf-
gaauw/Impresariaat Angélique
Finkers en 'Wilhelmina: Je
Maintiendrai' van Anne Wil
Blankers e.a./Impresariaat Jac
ques Senf. De vier voorstellin
gen zijn als finalisten naar vo
ren gekomen na de tweede
stemronde met een jury van
10.000 toneelbezoekers.
De Toneel Publieksprijs is
een initiatief van de AVRO, de
Vereniging van Schouwburg
en Concertgebouwdirecties
(VSCD), de Vereniging van Ne
derlandse Toneelgezelschap
pen en de Vereniging van Thea
ter- en Televisie Producenten.
Wie de prijs van 100.000 gulden
wint, zal zondag 6 juni worden
bekendgemaakt tijdens een ga
la-avond waarop ook de Louis
en Theo d'Or en de overige to
neelprijzen van de VSCD (Co-
lombina, Arllecchino en de
Hans Snoekprijs) worden uitge
reikt.
MUZIEK RECENSIE
CEES VAN HOORE
René Froger, het troetelkind van de lichte
muze, deed de Stadsgehoorzaal in Leiden
gisteravond sidderen op zijn grondvesten.
Met zijn 'Home Again Tour' zweepte hij
de uitverkochte zaal op tot groot enthousi
asme. In Zuid-Amerikaanse landen noe
men ze zoiets 'machismo'. Hier zeggen ze
gewoon: 'Mokumse lef. René bezit die lef
in ruime mate. Bovendien heeft hij het uit
zonderlijke talent om met zijn warme, die
pe stem tot in het achterkamertje van het
hart door te dringen, tot daar waar bijna
niemand komt. We hebben Lee Towers
gehad, die ook niet vies was van de Ameri
kaanse ballad. Maar Froger haalt het echt
vanuit zijn nieren. Zijn stem is Malt-whis-
ky en haardvuur tegelijk.
Bijgestaan door de uiterst beweeglijke,
goed zingende Frogettes, begon de zanger
met de geheide stamper 'Wild Rythm', een
nummer waarop half Nederland maan
denlang heeft lopen hypen. Meteen rees
het publiek bij dat nummer als een bran
ding op uit de stoelen en begon het en
thousiast mee te dansen. En dat gevoel
zou de gehele voorstelling door blijven
zinderen. Met nummers als 'This is the
moment' en evergreens als 'Winter in
America' en 'I close my eyes' liet Froger
zijn fans tussendoor even op adem ko
men.
Ontroerend was het moment waarop de
zanger een vrouw uit de zaal op het toneel
liet komen om samen met haar een duet
te zingen, een duet dat hij op de cd met
Macy uit de bekende soap-serie 'The Bold
and the Beautiful' zingt. Na een wat ze
nuwachtig begin, kreeg de dame het echt
te pakken en zong ze als een volleerde po
dium-persoonlijkheid mee.
Froger is altijd aardig en sympathiek
voor zijn publiek. Dus geen gemalckelijke
en arrogante in-de-maling-nemerij. Nee,
Froger laat zijn fans in hun waarde. Daar
om kan deze jongen ook een potje breken.
Daarom heeft hij ook 'de trouwste fans
van Nederland', zoals hij het zelf gister
avond uitdrukte. Na de pauze verscheen
de zanger in een zeer nerveus gesneden
pantalon. Toen kon de avond helemaal
niet meer stuk.
Talloze vrouwen kwamen halverwege de
'tweede helft' prachtige boeketten leggen
aan de voeten van de zanger. Hij beloonde
hen allen met een tedere kus. Een wat ou
dere dame repte zich na die zaligheid te
rug naar haar plaats, nog zichtbaar onder
de indruk van de kennismaking met de
jonge god. Het is werkelijk hartverwar
mend hoe René door zijn fans wordt ge
koesterd.
Bij het nummer 'You've got a friend' be
gaf Froger zich in de zaal. Zowel de parter
re als de balkons pakte hij mee, overal
kussen uitdelend, overal handen gevend,
maar goed afgeschermd door zijn body
guard. Het publiek kan René wel opvreten.
Zoveel is wel duidelijk.
Betekent 'René' in het Frans niet 'herbo
ren'? Ja. Herboren stroomden de fans na
afloop van dit concert de Breestraat in.
Met een hoofd vol dromen en de kus van
Froger nog nagloeiend op hun wang. This
was the moment.
MUZIEK RECENSIE
SABINE VAN DEN BERG
t: Fatou' Jubileumconcert van Aly
e Rose Gehoord 15/5, Stadsge
hoorzaal, Leiden.
beschikt over ellenlange ar-
één van de Afrikaanse
issionisten die te gast zijn
het jubileumconcert van sa-
Ier Aly N'Diaye Rose. Na
solo spreidt hij zijn armen
overstaan van de halfvolle
Wat een krachtige ledema-
Samen met een groepje an-
drummers slaat hij de rit-
alvorens de meester zelf
podium betreedt. Tien jaar
ilijft Rose nu in Nederland;
;r meer als docent verbon-
aan het Haagse conserva-
ium. Zijn vader is vanuit
ika overgevlogen, evenals
ijke andere familieleden,
Ders en zussen. Voor een
st op z'n .Senegalees.
)e leden van Circle Percussi-
zorgen deze avond voor het
lanse slagwerk. Een gastop-
Iden. De mannen bespelen
irlei Japanse drums en hun
iere zwart-rode kleding
ekt af tegen de bonte uitdos-
van de Afrikanen. Aly pakt
sabar en zijn stokje, het lijkt
dikke twijg, om diverse tra-
onele ritmes in te zetten. Hij
■elt met vier tieners en draait
ers h naar hen toe om het tem-
aan te geven. Geduldig, met
drang te doceren. Zijn ene
nd daalt met een zachte,
ch dwingende plof op het
immelvel. In de andere steekt
stok die veel vinniger dezelf-
ïme
inÜ
)e Afrikaanse gastzanger ver-
dat Fatou een belangrijke
beeldschone vrouw is in Se
gal. Maar er zijn ook een paar
zulke vrouwen met het ge-
Jschap meegereisd. Een jonge
1SOO ikaanse danst uitdagend met
landgenoten in oranje
nsrokken van riet. Ze draait
g0( ar knieën schokkerig van
binnen naar buiten en laat haar
heupen golven. Eén van haar
danspartners, lang en slank,
springt metershoog en danst zo
bezeten dat zijn aardsheid lijkt
te verdwijnen. Nooit eerder zag
ik Afrikaanse dans zo virtuoos
vertolkt: deze danser lijkt uit te
treden zodra de sabar of djem-
bé weerklinkt. Vader Doudou
N'Diaye Rose, klein maar in een
groot groen gewaad, bedankt
de directrice van de Stadsge
hoorzaal, voor haar warm ont
haal. Een vertaler staat hem bij.
Deze percussionist is groot in
Afrika. Maar dirigeert nu vooral.
Hij is trots op zijn zoon, maar
ook op zijn kleinzoon. Het
jochie van nog geen drie turven
hoog zal vanavond zijn examen
afleggen. Vadêr Aly heeft hem
alles geleerd. Nu moet hij zijn
eigen applaus verdienen. Het
luid moeiteloos. En dat is zeer
ontroerend. Dat de traditie on
der je ogen wordt doorgegeven.
Het ventje staat met de trom
mel tussen zijn benen, in tradi
tioneel kostuum, volgt met zijn
ogen de bewegingen van de
twaalf drummers, vooral fami
lie, maar mist geen aanslag.
Uiteindelijk springen er nog
een paar danseressen op het
podium. Eén van hen laat haar
bekken soepel draaien in haar
ruime rokken. Opgezweept
door het felle spel van de enor
me groep sabardrummers. En
ook die lenige, virtuoze danser
stuift opnieuw over de planken.
Ongekend. Fatou! importeert
de Afrikaanse percussie recht
streeks vanaf zijn geboorte
grond, en geeft de eeuwenoude
ritmes, bijvoorbeeld geschikt
voor doop en huwelijk, niet al
leen op aanstekelijke wijze door
aan zijn publiek. Tijdens het
concert worden de allerjong
sten, als zij er klaar voor zijn,
eveneens ingewijd in deze mu
zikale familietraditie. Om de
betovering eigenhandig voort te
zetten.
Harry Mulisch heeft gister
avond uit handen van
Ruud Lubbers de Libris Li
teratuur Prijs ontvangen.
Hij kreeg de prijs, die
100.000 gulden omvat,
voor zijn roman 'De Proce
dure'. De jury omschreef
bij monde van oud-pre
mier Lubbers de roman
van Mulisch als 'virtuoos',
'gedurfd' en 'soms zelfs
duizelingwekkend'. „'De
Procedure' bewijst dat een
klassieke roman waarin
niets voor niets gebeurt en
alles met alles samen
hangt, nog altijd indruk
wekkende en grootse lite
ratuur kan opleveren", al
dus de jury in het rapport.
Naast Mulisch waren Nan-
ne Tepper, Cees Noote-
boom, Ernst Timmer, Paul
Claes en Hans Maarten
van den Brink genomi
neerd.
AMSTERDAM GPD
Zelfs het meisje van de catering
was tijdens het diner vooraf
gaande aan de uitreiking van de
Libris Literatuur Prijs gisteren
in hotel Grand Plaza te Amster
dam, kennelijk zo gespannen
over de vraag wie van de zes ge
nomineerde schrijvers zou win
nen dat ze hete koffie over het
pak van Frits Bolkestein morste.
Cees Nooteboom viel, op weg
naar het toilet, bijna van het
vlonder naar het podium, ter
wijl de voor zijn boek 'Over het
Harry Mulisch in gesprek met mede-genomineerde Cees Nooteboom. „Winnen went veriiezen nooit."
water' genomineerde schrijver
Hans Maarten van den Brink te
kennen gaf dat hij het leuk zou
vinden wanneer diezelfde Noo
teboom de prijs zou krijgen
voor zijn boek 'Aller zielen'.
Toen uiteindelijk Mulisch een
glas champagne in de handen
kreeg gedrukt om te toasten op
de bekroning van zijn roman
'De Procedure', knapte het glas
in zijn handen.
Alle gesprekken tijdens het
diner gisteravond draaiden om
dezelfde vraag: zou de jury het
aandurven om nog betrekkelijk
onbekende schrijvers als Nanne
Tepper ('De vaders van de ge
dachte'), Paul Claes (met zijn
boek 'De phoenix') of Ernst
Timmer ('De stille omgang')
FOTO OLAF KRAAK
met een ton naar huis te sturen,
of zou ze niet om de literaire
grootheden Nooteboom en
Mulisch heen kunnen en dur
ven.
Voorafgaande aan de uitrei
king drentelde juryvoorzitter
Ruud Lubbers van tafel naar ta
fel. Aan de tafel van de Gronin
ger schrijver Nanne Tepper be
kende de oud-premier geen
groot lezer te zijn. De CDA-po
liticus zei weliswaar een man
van het Woord te ziin, „maar
nee, een goed beoordelaar ben
ik niet". Toch zou uitgerekend
hij binnen enkele minuten het
juryrapport voorlezen. Op ge
dempte toon: „Eigenlijk zou ik
het liefst zelf vertellen wat ik
van de boeken vind, maar ja,
dat mag helemaal niet. Ik krijg
de teksten aangeleverd". Bed
remmeld: „En dan zetten ze er
nog een klok bij ook."
Fikse discussie over wie er
met de prijs naar huis zou mo
gen gaan, is er zeker geweest
binnen de jury, bevestigde Lub
bers. „Ik dacht dat ze in de po
litiek ijdel waren, maar in de li
teratuur is het nog veel erger."
Uiteindelijk mocht Mulisch,
die in 1993 net naast de (toen
nog AKO Literatuur) Prijs greep,
met de eer gaan strijken. Voor
zijn collega's had hij bemoedi
gende woorden. „Winnen went,
verliezen nooit. Maar kop op,
tel je zegeningen, er komen nog
een heleboel prijzen."
Als het aan Lubbers ligt, gaan
die toekomstige prijzen ook
naar Tepper (die volgens de
jury een vitale en ontroerende
roman heeft geschreven) en
ook naar Hans Maarten van
den Brink, die door de jury
wordt geroemd om zijn sobere
en poëtische taal. Lubbers, na
dat het rumoer een beetje was
verstomd: „Van den Brink en
Tepper waren mijn favorieten.
Van den Brink vanwege zijn
stijl, Tepper vanwege het plot
en de enorme intensiteit van
'De vaders van de gedachte'."
eidse band zet Van Iependaals gedichten op muziek
XNWIM KOEVOET
J dl tterdam lijkt het ideale wingewest
or de Leidse formatie Dempsey. Het
o heeft immers muziek gecompo-
Erd bij de gedichten van de uit die
'd afkomstige volksschrijver Willem
nlependaal (1891-1970). Rotterdam
>et Maarten Witkam (zang, fluiten,
H3< lol), Michael van Hoogenhuyze (ac-
rdeon) en Ferry Rigault (gitaar, bas,
ng) dankbaar zijn want op de de-
ft-cd van Dempsey, 'Door een toe
staan dertien liedjes die hoorbaar
Et inzicht, liefde en toewijding zijn
speeld. Het resultaat klinkt dan ook
authentiek dat je zou zweren dat
toipsey reeds bestaande liedjes nog
Ens dunnetjes overdoet.
En dat is alleen het geval met afslui-
'Das muÊ ein Stück vom Himmel
in', een nummer waarvoor Van Iq-
ndaal, pseudoniem voor Van der
ilk én de teksten én de muziek
hreef. De muziek van alle andere
djes is bedacht door Dempsey, te
ns de naam van een vooroorlogse
nerikaanse bokskampioen én de bij-
iam van Marinus van der Lubbe.
Zelf vinden de drie hun muziek niet
ns zo'n geweldige prestatie. Iepen-
sis gedichten schreeuwen erom te
irden gezongen, stellen ze. Dat deed
ook zelf wel eens, met een trekzak
or zijn buik. Witkam: Als je Van le
gaal leest, komen de muziekasso-
'ties als vanzelf." Rigault: „Zijn tek-
zijn heel zingbaar. Hij maakte
e En moeilijke poëzie. Elke zip telt
tzelfde aantal lettergrepen. Zijn ge-
thten zijn eigenlijk smartlappen.
De in Alphen aan den Rijn opgeno-
En cd is de eerste geluidsdrager van
toipsey. dat toch al zo'n twintig jaar
staat. „We wilden van alle dingen
we hebben gespeeld nu eindelijk
wel eens iets vastleggen." Zelf vinden
de drie dat de plaat 'heel transparant
klinkt'. „We hebben dan ook niet al te
veel instrumenten gebruikt." Heel
fraai door komt de blokfluit van Wit
kam: „Een tuttig instrument, inder
daad, maar je kunt er heel veel mee,
juist omdat het geen moeilijk instru
ment is. Zelf vind ik dat mijn sopraan
sax zo typisch klinkt. Als een hobo ei
genlijk." Rigault en Hoogenhuyze be
ginnen te grijnzen: „Nogal wiedes, je
bent multi-instrumentalist, geen saxo
fonist. John Coltrane klinkt heel an
ders dan jij."
Voor de distributie van de cd heeft
het trio de stichting Woord op Muziek
opgericht. „Voornaamste doelsteliing
is gedichten die wij de moeite waard'
vinden, toegankelijker te maken door
ze op muziek te zetten. Wellicht dat dit
amateurdichters stimuleert. Ze lopen
immers de kans dat ze hun teksten in
een liedje aantreffen."
Rigault gebruikte al in de jaren ze
ventig, in één van zijn toenmalige
bandjes, gedichten van Van Iependaal,
waaronder 'Dikke Dinges R.I.P.', dat
nu ook op 'Door een toeval' is beland.
Zonder haperen declameren de drie
de mooiste, maar ook meest tongbre-
kende passage van het lied: „Zeven
bidders wiegewarikten/In d'r grafge-
zantenvlijt/Met de kostbaar inge-
plankte/Vieze dikkedooiigheid/."
Multi-instrumentalist/zanger Wit
kam merkt op dat 'sommige dingen
van Van Iependaal hooguit door de
tijd zijn gekleurd, maar zeker niet zijn
achterhaald'. Hetzelfde geldt volgens
de Leidenaars voor zijn boeken, die
bol staan van het Bargoens en waar
van Polletje Piekhaar en Lord Zeepsop
de bekendste zijn.
In Rotterdam is Van Iependaal nog
altijd een begrip. Zo opende de Stads
schouwburg een paar jaar geleden zijn
eerste seizoen met Lord Zeepsop. Het
Leidse Dempsey heeft dan ook twee
verkapte thuiswedstrijden na de zomer
gepland in het bibliotheektheater in de
havenstad.
Dat Dempsey voortkomt uit de
strijdcultuur die ook in Leiden welig
tierde en dat Van Iependaal, die een
groot deel van zijn leven aan de zelf
kant van de toenmalige samenleving
heeft verkeerd, in zijn teksten sociale
wantoestanden te lijf gaat, is allesbe
halve toeval. Toch was Van Iependaal
geen ideologische scherpslijper die
louter linkse noten wenste te fabrice
ren, zoals wel gebruikelijk was in de
strijdcultuurscene van de jaren zeven
tig, door groepen als Bots.
Slapstick
Rigault was toen met zijn eigen 'De
Grote Bluf in de weer. „Tenenkrom
mend", noemen de drie de teksten die
toen werden afgescheiden. Hoogen
huyze stelt vast dat louter voor eigen
parochie werd gepredikt. Witkam
voegt daaraan toe dat Van Iependaal
veel meer humor in zijn werk stopte
en meer observeerde dan rebelleerde.
Een prachtig voorbeeld is 'Causaal
verband', een slapstick achtig lied over
een burenruzie: ,,'k Nam een bierfles
in me pote/En ging effen in debat/."
Hoogenhuyze: „Van Iepenaal is een
betere schrijver. Wijzer. Getekend door
het leven."
'Door een toeval': Dempsey speelt lie
deren op gedichten van Willem van
Iependaal. Te bestellen via 071-
5219637. Cd-presentatie op 21 mei in
benedenzaal van De Burcht, onder
auspiciën van Cultureel Centrum de
X, aanvang 21.00 uur.
TONEEL RECENSIE
SUSANNE LAMMERS
Voorstelling: Alles voor de tuin van Ed
ward Albee door Toneelvereniging Tot
Ieders Genoegen Regie John Don
ders. Gezien; 17/5, Leidse Schouw
burg.
Het is niet de eerste keer dat
Tig 'Alles voor de tuin' van
Edward Albee speelt. Vijftien
jaar geleden stond het ook op
het programma, maar het is
dan ook een zeer herkenbaar
en nog steeds actueel thema:
je stand ophouden, niet on
derdoen voor de buren.
Geldzorgen vergallen het
leven van een keurig echtpaar
in een keurige buitenwijk,
maar hij is er mordicus tegen
dat zij een baantje neemt.
Dus doet ze het stiekem. Ze
verdient niet slecht; ze ver
koopt zichzelf en als hij daar
achter komt, is de beer los.
Hij walgt ervan, maar wat
men ervan zou zeggen, baart
hem minstens zoveel zorgen.
Dat laatste blijkt mee te val
len. Alle dames in de buurt
oefenen hetzelfde vak uit,
met medeweten van hun
echtgenoten. De enige com
plicerende factor is buurman
Jack, een rijkaard van zich
zelf, die zijn dagen verdoet
met aan de bar nangen, po
keren en schilderen. Maar hij
wordt, min of meer per onge
luk, gesmoord, dus het leven
kan gewoon zijn loop herne
men.
Edward Albee verwerkte in
dit cynische stuk een forse
dosis maatschappijkritiek, in
de eerste plaats tegen het
burgerlijk materialisme, maar
ook tegen rassendiscrimina
tie en hypocrisie. Die bijten
de kritiek komt bij Tig niet
echt uit de verf. De nadruk
ligt geheel op de handeling.
In een erg realistische huiska
mer laat men het verhaal
zien, maar wat het betekent,
wordt, juist door het ernstige
spel, een beetje onder het
kleed geveegd.
De teksten, in een vertaling
van Ernst van Altena, worden
nadrukkelijk gezegd en het
tempo is* niet hoog genoeg.
Kees Poelman als de tobben
de echtgenoot en Marianne
van der Knaap als het halve-
dagen-hoertje worden pas
boeiend als ze tijdens een
knallende ruzie geniepighe
den beginnen uit te wissel
den. Tot dat moment zijn ze
eigenlijk veel te braaf om in
teressant te zijn.
Het leukst is Ton Bam-
hoorn, vooral als hij zich als
de wereldwijzere Jack direct
tot het publiek wendt. Door
zijn half-filosofische terzijdes
krijgt het stuk net iets meer
diepgang en wordt het ook
iets luchtiger.
Tig neemt 'Alles voor de
tuin' eigenlijk te serieus. De
zaak is hopeloos, maar het le
ven is een klucht. Een cyni
sche zelfs, en dat komt bij de
kijker des te harder aan als je
erbij blijft fluiten.
