Brusselmans begraaft strijdbijl
TV
WEER
Klimaat rekeningrijden
Eerste Nederlandse vrouw op Mount Everest
234
Prins wt p
bescherm
oude scli
WOENSDAG 12 MEI 1999
COMMENTAAR
Minister Netelenbos van verkeer is op zoek naar een stad in
Nederland, die bij wijze van proef als eerste rekeningrijden
wil invoeren. Dat is haar concessie aan de felle anti-lobby
die opstond nadat ze met vergaande plannen voor tolhef
fing tegen filevorming was gekomen. Het lijkt een mooi
compromis. De anti's krijgen de kans om te laten zien of
hun bewering dat rekeningrijden niets oplost waar is. De
minister op haar beurt voorkomt een scherp conflict met
coalitiepartner WD, zonder dat ze haar plan meteen hele
maal hoeft te begraven.
Netelenbos wil echter een experiment van hooguit enkele
maanden, en daar schiet de discussie niets mee op. Het
netto-effect van een maatregel als tolheffing is immers
nooit na zo'n korte tijd te meten. De automobilist zal eerst
de diverse mogelijkheden - op een andere tijd rijden, trein
of bus nemen, wat meer thuis werken - uitproberen, om
pas na wat langere tijd een beslissing te nemen. In veel ge
vallen zal dat toch betekenen dat hij of zij uiteindelijk weer
voor de - betaalde - snelweg kiest, omdat het toch de beste
oplossing is. De kosten worden dan mokkend voor lief ge
nomen.
Bij een proef met rekeningrijden in het Engelse Birming
ham bleek dat ook. De eerste maanden van het experiment
deed zich een scherpe daling voor van het aantal auto's,
maar na een jaar was alles weer bij het oude. Met andere
woorden: mensen nemen hun tijd om hun definitieve hou
ding te bepalen en de duur van een experiment moet aan
dat gegeven recht doen, ongeacht de uitkomst.
Het is wel duidelijk waarom Netelenbos het liefst een kort
experiment wil. Probeer één stad er immers maar eens van
te overtuigen dat het nodig is om zeker een jaar als testcase
te dienen, terwijl die stad weet dat haar concurrentiepositie
daar onder lijdt. De vier grote steden hebben dan ook al ge
weigerd als proefkonijn op te treden. Bij een diep ingrij
pend fenomeen als rekeningrijden is het echter absoluut
noodzakelijk dat niemand de resultaten van het experiment
onderuit kan halen met als argument dat het te kort heeft
geduurd. Op de vele critici van rekeningrijden die de be
windsvrouw met dit aangepaste voorstel tegemoet is getre
den, rust nu ook de verantwoordelijkheid om een klimaat te
helpen scheppen waarin een serieuze proef de ruimte
krijgt.
BvD: raar rommeltje
Het heeft er zo langzamerhand veel van weg of iedereen die
in een tv-praatprogramma verschijnt iets hoort te zeggen
over de NAVO-bommen en Kosovo. Ja, natuurlijk, het mag,
hoor; we leven in een vrij land waar iedereen, rijp en groen,
zijn mening kan ventileren. Gisteravond bij Barend en Van
Dorp kreeg zangeres Mathilde Santing de vraag voorgelegd
wat ze van de bombardementen vond. Ze liet zich niet ver
leiden om zo maar 'nee' te roepen tegen de bommenwerperij,
zoals Jan Mulder voor haar had gedaan. Alle landen, zo zei
ze ongeveer, zitten boordevol wapens en wat kun je dan an
ders verwachten dan dat ze die op een kwade dag gaan ge
bruiken? Belachelijk eigenlijk dat men nu nog steeds zoveel
geld aan dat wapentuig besteedt, aldus M. Santing.
Ja, ik vind het allemaal best, maar wat moeten we hier nu
mee?
Voor het eerst sinds tijden weer eens gekeken naar B. en Van
D. En wat een rariteiten-programma was de aflevering van
gisteren. Eerst werd gesproken met mode-ontwerper, pardon
couturier Mart Visser. Kwam niet veel uit. Hij raakte wel
eens opgewonden van zijn eigen creaties, zo bekende hij.
Verder vond hij dat de koningin consequent majesteitelijk
gekleed gaat en ook premier Kok ziet er prima uit voor zijn
vak. Nee, een trend in de komende mode kon hij niet ontwa-
ren.
Daarna kwam er een jongeman vertellen hoe je het beste
kunt spieken (de eindexamens zijn immers weer begonnen):
de benodigde gegevens opnemen op een bandje en dat dan
later laten afspelen op een goed verborgen walkman. Vervol
gens een flits van het wereldkampioenschap kloepen (zo
hard mogelijk kruipen op handen en knieën) in een of ander
oord. Daarop weer iemand over Kosovo: jurist en oud-offi
cier Stelling, die aan de kroon het verzoek wil doen om de
procureur bij de Hoge Raad ertoe te brengen de Nederlandse
regering aan te klagen voor de ernstige schendingen van het
volkenrecht die mede uit haar naam in Joegoslavië worden
gepleegd. Meteen gevolgd door een modeshowtje waaruit
couturier Visser het in zijn ogen aardigste pakje mocht kie
zen.
Het slot met de zwaar vloekende Van Dorp was zo banaal
dat ik daar verder niet over wil hebben.
WIL BUYS
Wisselvallig
Het weer rond Hemelvaartsdag is de afgelopen jaren niet altijd
om door een ringetje te halen geweest. In 1996 kwam het 's
ochtends tot zware nachtvorst (meer rijp dan dauwtrappen dus)
en 's avonds en op vrijdag viel er volop regen. In 1995 was het
weliswaar warm maar kwam het in sommige regio's tot hoos
buien. In het begin van de jaren negentig was het wel steeds
aangenaam weer met vaak veel zon en temperaturen die soms
tot meer dan 25 graden stegen.
Dit jaar moeten we het doen met wisselvalligheid maar op
zaterdag en zondag stabiliseert de atmosfeer. Dat gebeurt on
der regie van een langgerekte zone van hoge barometerstanden
ten westen van en boven de Britse eilanden. De wind gaat dan
uit richtingen tussen noord en noordoost waaien. Deze ontwik
keling duidt niet op hoge temperaturen maar als het droog
blijft en de zon wat vaker tevoorschijn komt is het alleszins re
delijk weer te noemen.
Morgen trekt een depressie, die zich de afgelopen dagen ten
westen van de Britse eilanden heeft opgehouden, over de
Noordzee naar het oosten. De passage van het systeem gaat
gepaard met enkele buien maar vooral in de middag komt de
zon geregeld tevoorschijn. De temperaturen lopen op tot
maximaal 15 16 graden en er waait een matige, aan de
kust soms vrij krachtige west tot zuidwestenwind. Op de na
dering van een trogvormige storing krimpt de wind 's
avonds weer iets. Op vrijdag is er opnieuw een bui
enkans en de wind gaat dan geleidelijk om naar m-m
richtingen tussen west en noordwest.
Tijdens het afgelopen etmaal zijn er in het bin
nenland talrijke buien gevallen, maar in onze re
gio was het 's middags droog en zonnig weer. Wel
stond er aan de kust een vrij krachtige zuidwes
tenwind. De temperatuur steeg op Schiphol tot
17,6, op Valkenburg tot 17,0 graad. Intense hitte
heeft zich meester gemaakt van het zuiden van
Spanje. Daar werd het gistermiddag in Cordoba en
Granada 36,4 graad.
JAN VISSER
Soms lijkt de Mount Everest wel een toe-
ristische^attractie. Honderden klimmers
trekken dan massaal naar de 8848 meter
hoge top. Sommigen slagen, velen niet.
De bergreus in Nepal is een 'killer', die
elk jaar nieuwe slachtoffers eist. Tegelij
kertijd geldt de piek als de ultieme uit
daging. Wie hem bedwingt, staat op het
dak van de wereld. De Alkmaarse Katja
Staartjes (36) hoopt vandaag als eerste
Nederlandse vrouw zover te komen.
„In het begin dacht ik nog: waar begin je
aan?" De angst haar dochter te verliezen
op een besneeuwd, bijna ontoegankelijk
stuk rotshelling ergens in Verweggistan
is niet helemaal verdwenen. Maar Nan
ny de Voogd begrijpt als moeder de
drijfveren van Katja. ,,Ik heb er nu vrede
mee. Ach, ze is altijd al een sportvrouw
geweest. Net als ik. Ze wil graag iets be
reiken." In 1994 bedwong Katja, gedi
plomeerd trektochtleider van de Ko
ninklijke Nederlandse Alpenvereniging,
de zes kilometer hoge Damphus Peakin
in Nepal. Vorig jaar stond ze op de Cho
Oyu (ruim 8200 meter).
En dan nu de Mount Everest. Gespan
nen wacht Katja's moeder op het verlos
sende telefoontje. „De bedoeling is dat
Katja, als ze met de andere expeditiele
den de top heeft bereikt, terugkeert naar
kamp vier. het laatste vertrekpunt naar
de top en van daaruit verbinding zoekt
met het basiskamp."
Veel hangt af van het weer. Kou, wind,
wolken, sneeuw en ijs. Ze vormen een
gevaarlijke combinatie. Daarom wacht
elke expeditie het liefst op een zogehe
ten window, een onbewolkte lucht. „Ik
heb haar vrijdag voor het laatst gespro
ken. Ze zei toen dat de weersomstandig
heden niet geweldig waren. Als het de
eerste keer niet lukt keren ze weer hele
maal terug naar het basiskamp, om rond
19 mei een tweede poging te doen. Gaat
daarna alles goed, dan hoopt ze 6 juni
weer in Nederland te zijn."
De afgelppen weken was Katja al een
keer naar ruim zeven kilometer hoogte
geklommen, om te wennen aan de ijle
lucht. Daar ligt als eerste kamp drie. Vol
gens ervaren klimmers is een verblijf
hier niet zonder risico's, vanwege de ve
le lawines. Bovendien is het stijgingsper
centage op sommige plekken liefst 55
procent. Óm er vanuit het basiskamp te
komen moet je langs plekken met aan
sprekende namen als 'groeve des doods'
en 'dal der stilte'.
Voordat het computersysteem het begaf,
hield Katja via e-mail op Internet een
dagboek bij. Ze beschrijft onder meer
het geïmproviseerde leven op een in ijs
uitgehakt plateau op 7200 meter. „Wilde
je naar buiten, dan moest je inklikken in
het touw. Naar de wc gaan was dus een
hele bedoening. Daarom bleven we voor
het plassen maar gewoon in de tent. De
plasfles (mannen) en mijn tupperware-
doosje bewezen weer goede dienst!"
Kamp vier ligt op ruim 7900 meter en
staat bekend als de hoogste vuilnisbelt
ter wereld. Veel klimmers laten hier uit
rustingen achter om bij de afdaling zo
min mogelijk bagage mee te nemen.
Want ook de afdaling kan, door ver
moeidheid en het weer, een marteling
zijn. Zo slaagde de Duitse Hannelore
Schmatz er in 1979 als vierde vrouw ter
wereld in, de top van de Mount Everest
te bereiken, maar kwam zij op de terug
weg om het leven.
RONALD DEN BOER
Tien jaar lang heerste walging
en paranoia. Zijn romans en es
saybundels stonden bol van
seks, drank, angst en wanhopi
ge provocatie. Maar Brussel-
mans hoeft niet meer zo nodig.
„Al die tijd had ik de pretentie
en verwaandheid om de wereld
te verbeteren. Het is niet gelukt.
Met engagement verander je
niks."
Volgens de in Gent woonachti
ge auteur is een schrijver niet
meer dan een clown. „Als ik
met veel stilistisch geweld te
keer ga, lachen ze alleen maar.
Het respect voor de waarachti
ge kunstenaars is momenteel
nul. Maatschappelijk engage
ment wordt zelden onder
kend." Volgens Brusselmans
spreidt iedere grote kunstenaar
op een sublieme manier zijn
persoonlijke onmacht ten toon
om de wereld te verbeteren.
„Alles wil je mooi en goed ma
ken, maar je krijgt de kans niet.
Hierdoor word je van godheid
tot cynische duivel. Critici die
dit niet begrijpen, veroordelen
mij tot etaleur van geweld en
pornografie, terwijl ik met mijn
schrijfstijl deze shockerende
dingen in de samenleving juist
aan de kaak stel."
Na een decennium 'oorlog voe
ren', heeft de Vlaamse schrijver
besloten de strijdbijl te begra
ven. De drang naar het schrij
ven van opnieuw een groot gif
tig (levens)verhaal is verdwe
nen. „Hiervoor zijn twee rede
nen. Enerzijds wil ik geen auto
biografische literatuur meer
schrijven met deze doelstelling,
ofwel dit soort inhoud. Ander
zijds is er simpelweg een prakti
sche reden, namelijk: de kabou
tertjes doen het niet. Mijn in
strument is de taal en die moet
ik op zo'n manier gebruiken dat
het nog leesbaar blijft. Na dertig
boeken worden de problemen
technisch gezien groter."
Kortom, de put kwam droog te
staan. „Dan kan een auteur wel
wachten op nieuwe inspiratie,
maar een andere techniek han
teren is ook een oplossing." De
Belg verkoos het laatste en
brengt dit. naar eigen zeggen,
in zijn meest recente boek 'Het
einde van mensen in 1967', in
praktijk. „De reacties van de
Vlaamse recensenten op dit
boek waren uitsluitend nega
tief. Commentaren als 'alweer
dezelfde lulkoek. Geen aan
dacht aan besteden" maakten
mij woedend. In mijn oeuvre
zijn geen twee boeken hetzelf
de."
Vooral in Vlaanderen krijgt hij
de laatste vijf jaar, zowel op zijn
boeken als zijn optredens, veel
slechte kritieken. „De literaire
mafia heeft me al verschillende
keren uitgekotst, opnieuw op
gegeten, vermalen en weer uit
gekotst." De charismatisch au
teur erkent, dat het een beetje
Krentenmik
Herman Brusselmans: „Met engagement verander je niks."
flauw zou zijn om te zeggen dat
alje afkeuring hem volledig
koud laat. „Het doet me wel de
gelijk wat. Maar door vallen en
opstaan kan ik straks terugblik
ken op een waardige carrière."
De (niet meer) zo 'Jonge Vlaam
se Oppergod' heeft het leven
van seks. drugs en rock 'n' roll
achter zich gelaten. Gevolg was
echter wel dat hij geen inspira
tie meer opdeed voor zijn auto
biografische romans. Maar dit
ervoer Brusselmans absoluut
niet als een probleem. „Ik heb
rust gevonden door het belang
rijkste element weg te nemen
wat mij in staat stelde om een
sociaal wezen te zijn: drank. Ik
leef nu in een 'cocon' samen
met mijn vrouw Tania en onze
hond Woody. Maar het is niet
alleen de drank", vervolgt hij
kettingrokend, „ook de bijmeis
jes zijn uit mijn leven verdwe
nen. Tot mijn 35ste, bewoog ik
FOTO O PD KLAAS KOPPE
mij in kringen van jonge men
sen: veel nachtcafés en geblon
deerde grietjes. Maar dat wordt
zo zielig als je boven de veertig
bent. Dan moet je geen 18-jari-
ge meisjes meer versieren.
Hiervoor heb ik een rekenkun
dig principe: pap nooit aan met
een meisje dat je dochter had
kunnen zijn."
Brusselmans vind monogamie
een absolute farce, maar hij
doet er wel aan mee. „Ik heb al
tijd een wondervrouw nodig ge
had, die ik met onuitputtelijke
inzet kan idealiseren. In mijn li
teratuur laat ik nu alleen nog
maar fictieve bijmeisjes opdra
ven die literair interessant zijn.
Dus geen kirrende types meer
die behoefte hebben aan aan
dacht en erotiek, maar eerder
een grietje met één been. Dit
spreekt veel meer tot de ver
beelding." De omstreden
schrijver heeft geen grote plan
nen voor de volgende eeuw.
„Het is gedaan. Het is opge
leefd. Daarom voel ik me ook
zo rustig. Ik heb beseft dat ik
niets meer hoef te bewijzen."
Brusselmans wil niet eindigen
als een 'zjelige oude vent, die
continu zijn leven nog wil vul
len'. Simpelweg.de tijd door
ploegen is het motto. „Ik sta op
en ik ga slapen. En in de tus
sentijd doe ik wel wat." Een van
die dingen is middelbare scho
lieren trachten te interesseren
voor literatuur. „Ik heb veel
contact met deze groep. Scho
len kunnen de jeugd niet en
thousiast maken voor boeken",
zegt hij, zich zichtbaar kwaad
makend. „De pest is, dat veel
leraren nog altijd werken met
zo'n boekenlijstje dat is opge
steld in 1830. Ik beweer niet dat
daar slechte boeken op staan
maar het is niet de literatuur
die uitnodigt tot lezen." Zelf
moest hij in zijn jonge jaren
'Eline Vere' van Louis Couperus
lezen. „Ik vond het verschrikke
lijk, maar eenmaal ouder ge
worden veranderde dat. Ik kon
het werk situeren (Den Haag),
wist wie Couperus was en wat
de romantische stroming in
hield."
Brusselmans meent dat het niet
goed is om pubers geschied
kundige werken verplicht te la
ten lezen. „Je moet ze verhalen
laten lezen die in het nu spelen,
zoals mijn boeken. Vlot lees
baar met veel identificatie. Een
goede eerste leeservaring is van
groot belang. Dan ben je al een
heel eind op weg." Hij is ervan
overtuigd dat de band met het
verleden later wel komt. „Hoe
meer verleden je krijgt des te
meer je ook het besef krijgt dat
de aarde niet met draaien is be
gonnen toen jij werd geboren.
Dit idee leeft wel sterk bij pu
bers."
Het moge duidelijk zijn. De nu
41-jarige Brusselmans is milder
geworden.Ach ja, je wordt ou
der. Er is een periode geweest
dat ik me 24 uur per dag druk
maakte om alles wat er fout was
in deze samenleving: commer
ciële televisie, slechte literatuur,
mijn relatie. Maar je kunt niet je
hele leven cynisch en verbeten
zijn en volmaaktheid nastre
ven."
JEROEN KOSTENSE
epy
Al weer een rijd geleden waren we eens diep in
Twente bij het vogelschieten. Dat is daar een
wijd gebruik op en rond Hemelvaartsdag.
Hoog op een paal is een houten vogel aange
bracht bestaande uit ietwat losse onderde
len. Om de beurt richten de deelnemers zich
met een krachtige boog op het doelwit. De
pijlen suizen een mens om de oren. Het
merendeel treft geen of in elk geval niet het
gewenste doel. Er vallen geen doden, maar
voor vogelschieten moet je wel de tijd ne
men. Het landgoed lag in Buurse en de te
levisiemagnaat die er de eigenaar van was
en het met vaste hand bestierde, had de he
le dag uitgetrokken. Toen uiteindelijk ook
de houten romp sneuvelde, nadat halver
wege de middag de kop ter aarde was ge
stort waren we heel wat pijlen armer en
heel wat alcoholisch promillage in de ade
ren rijker. Zou dat vogelschieten niet een al
ternatief zijn voor die vreselijke bombarde
menten?
We weten dat ze in Amerika graag en gretig
HAN MULDER
schieten. Liefst van de heup en deelnemen is belangrij
ker dan raken. Met enige regelmaat verandert een
scholengemeenschap in Colorado of een andere ach
terlijkedeelstaat in een slagveld, want nooit geschoten
altijd mis. Zoiets is tamelijk besmettelijk.
Trigger-happy zijn ze namelijk bij de NAVO langza
merhand ook. Je krijgt de indruk dat de scherpschut
ters van het bondgenootschap van dat Joegoslavië één
grote campus aan het maken zijn en maar raak schie
ten. Raak? Jazeker, heel erg raak. Dat mag je toch wel
stellen als er zegge acht Chinezen in dat hele grote Bel
grado verblijven en je daarvan precies de helft er tus
senuit pikt. Als dat geen precisie is en de triomf der
wapen techniek dan weer ik het niet meer. Het heeft de
superieure eigenwaarde van de Amerikaanse vrienden
weer een flinke oppepper gegeven. Dat doen ze toch
maar even. En in Colorado en andere Amerikaanse
dwarsstraten bekijken de yankees met ergernis televi
siebeelden van woedende Chinezen in Peking die de
vlag met de sterren en de strepen verbranden. Vier
Chinezen dood So what? Er zijn er toch nog meer dan
een miljard over?
Terug naar Twente. Het geruststellende van die folklo
re daar is dat je in Buurse geen geweer bij de smid
kunt kopen maar wel een krentenmik bij de bakker.
De agressie die in alle mensen dus ook in de Twente
naren zit, eindigt in een gul besmeerde plak van die
lekkernij. Schieten mag er tussendoor, maar graag
met mate en pas op de plaats. Die houten vogel gedul
dig en onbeweeglijk hoog op de paal lijkt nog het
meest op een kleiduif in ruste. De bloeddorst is ver te
zoeken.
orgen gaan we weer ter Hemelvaart. Je zou wensen dat
alle mensen in en boven dat gedoemde Servië de daad
bij het woord zouden voegen. Allemaal ins Blaue
hinein. Laten we dus in NAVO-verband gaan vogel
schieten. Dat zal veel bloed en verdriet schelen. Laat
die vreselijke Milosevic zich beschikbaar stellen als de
vogel boven op de paal. Daarmee kan hij voor de ge
schiedenis iets van zijn bezoedelde naam reinigen. De
wapenbaronnen uit Amerika leveren de pijlen en de
boog. Clinton en Blair mogen loten, wie het eerst mag
schieten. Voor Wim Kok reserveren we dan het kontje
van de krentenmik.
nog b
laten
ide
dage
Omstreden Vlaamse auteur is mild geworden
Herman Brusselmans is op zijn 41ste mild geworden. Na een decennium 'oorlogvoeren' heeft de omstre
den Vlaamse schrijver besloten de strijdbijl te begraven. 'Ach, ja, je wordt ouder. Je kunt niet je hele leven
cynisch en verbeten zijn en volmaaktheid nastreven'.
Nog 234 dagen en !ejs'
nieuwe miilenniui
aan. Reden voord jen
om in een dagelijl thai
terug te kijken op lev:
rijke gebeurteniss
plaatsgrepen op o doe
ponderende datai tu
gelopen 1000 jaar
week: 10 mei 1940 df
WO II; 11 mei 183.
grange rijdt eerstf ier
cord; 12 mei 1969;ir!u
de Wipper zet Sm lts'
vlam.
E;
'es
pri
12 MEI 1969
Het begint op 12 mei
buurvrouwen die er ij
kels schande van spi
Avonds laat gaat hetj
mis. Straatkeien vlit
ruiten en de politie
complete familie in
ming nemen. De
richten zich op het ge
wie de vader al gauw
naam Rinus de Wipj
dat in een KRO-doci
de wijk door het slijki
ben gehaald. Cineast!
koek probeerde in
beeld te geven van
die onder erbarmelijk!^
digheden leeft. Maarr
is dat de hele Schildt
Den Haag zich erdooil
aangesproken. „Sollic
voor Schilderswijken)
een stuk moeilijker"
toenmalig actievoert
recteur Volksbuurtmi
John Duivesteijn zichl
het slechte imago ontijl
bovendien velen dew
een waterkanon moet|
de duizenden nabij
woning in de Jan de
tot de orde roepen. Vil
mensen raken gewoi
wie hoofdagent Van
die dan 29 jaar is.
dood kunnen zijn",
missaris Onderdelinc
schokt. De gewondeI
zoveel jaar later veel
op terug. „Ik heb er nt
ker van gelegen en bf
gegaan met m'n werk]
man die deze 12e meil
ijzer in z'n gezicht krib
HENK RUUL 1^
|AG
Prins Willem-Alexanci*
vaardt op 28 mei tij dei'
bijeenkomst in de Grof
Den Haag het bescheilw,
schap van de VerenigilH
World Colleges Nederl
Prins van Oranje, zelf:
ling van het United V
lege of the Atlantic in!
Wales, neemt het best
heerschap over van zi;
vader prins Bernhard
De United World Colli i
ven naar wederzijds bi1
de wereld door kinder
verschillende national
rassen, godsdiensten!
ren samen te brengen f
bare scholieren uit de
reld in de leeftijd tusse S*
18 jaar leven, werken!
ren samen twee jaarii j.
geving die gericht is oj
wikkelen en stimulere
ternationale bewustw
dienstbaarheid aan de n
leving. sN
De tweejarige opleidir N
aan op de vierde klas* [l
vwo en wordt afgesloti
een Internationaal Bai V.
aat. Naast het academ J
gramma wordt ook gfl
druk gelegd op sociale jEk
le en sportieve activite p
De United World Colli
ganisatie bestaat uit 3j
len en wordt bestuurd A
International Board a 2
onder leiding van pre
Nelson Mandela van/
ka en koningin Noorv
nië. Noor woont de bi\£
komst bij.
