North Sea mixt pop en experiment
Cultuur Kunst
L nullen bij Koopman
Een tunnel van grof geweld
met een heel vaag lichtje
ANP fotocollectie mogelijk naar Haarlem
Lord Of The
Dance zoeter
Liedjes over liefde en verlangen
5DAG 12 MEI 1999
CHEF JAN RIJSDAM. 071 -5356444, PLV CHEF ANNET VAN AARSEN 071-5356443
ja matinees 'Miss Saigon'
iikigen Nederland krijgt maar geen genoeg van de musi-
^Saïgon' in het Scheveningse Circustheater. Nadat pro-
joop van den Ende aankondigde dat 4 juli definitief het
/alt, is er opnieuw een stormloop ontstaan op de toe-
aarten. Om aan de grote belangstelling tegemoet te ko-
ijn er op de zaterdagen 19 en 26 juni extra matinee-voor-
t|en ingelast. Volgens een woordvoerder van Van den En-
li 4 juli als slotdatum gehandhaafd. Op 21 november gaat
tolger 'Elisabeth' in première in het Circustheater.
lor wil terug op witte doek
IElesi Elizabeth Taylor wil weer acteren in films of televi-
ps. „Ik voel me beter dan ik me in jaren heb gevoeld", al-
67-jarige actrice in het amusementsblad Daily Variety,
heeft zich de afgelopen jaren beziggehouden met werk
laritatieve instellingen en het presenteren van parfums.
jitieve reacties die zij kreeg als zij in het openbaar ver-
i, hebben haar doen besluiten haar acteercarrière weer
lemen. De afgelopen jaren kampte Taylor met haar ge
beid. In februari 1997 werd zij geopereerd aan een goed-
e hersentumor. Een jaar later brak zij een ruggenwervel.
1 eeuwen lang zijn er lie-
deren gezongen en ge-
-Ah. schreven over de liefde en
'erlangen. Mariene Dietrich is
chien wel het sprekendste voor-
d uit deze eeuw. Met 'Ich bin von
fbis Fuss auf Liebe eingesteltt'
ouwde ze impliciet het program-
'oor haar gehele artistieke carriè-
i/olgeni 'en d^tne sans mercide fata-
iam rouw die door mannen met open
Tid werd nagekeken, de actrice over
ilmond,! r fraaie onderstel de schrijver God-
Gasthj d Bomans eens zei: 'Ik zou al blij
als mijn vrouw één zo'n been
Zarah Leander was Dietrichs
jknie. Haar gevoileerde, hese stem
ide tijdens de Tweede Wereldoor-
over de loopgraven en deed de
ge soldaten op hun britsen huive-
d verlangen naar hun vrouwen
is.
ar in de liedjes van Dietrich en
eriand llder gaat het nergens over de lief
daad op zich. 'Heisse Küsse', dat
maar dat de dartele tong daarbij
rol speelt, dat de handen daarbij
nel naar lager gelegen oorden ver
alen, wordt niet prijsgegeven. Die
Ijes bestaan natuurlijk wel. Ze wer-
i stiekem gezongen in de fietsen-
ia lingen van de scholen. De geschie-
20 lis heeft ze onder het tapijt geveegd
'schuin' en 'onbetamelijk',
ide bundel 'Priapea' leest, een
:k met versjes over de Romeinse
1 Priapus, de god die met zijn enor-
penis een afwering vormde tegen
s wat de oogst kon bedreigen, die
1. ringers en plunderaars moest ver
en uit de weelderige boomgaarden,
meteen dat er op dat gebied nooit
nieuws onder de zon is geweest,
it boek zijn de ondeugende ge-
hten van een anonieme Romeinse
nter uit de eerste eeuw na Christus
ield. Het grote, afschrikwekken-
geslacht van Priapus, staat daarbij
Qtraal.
theater
recensie dick van teyuncen
Voorstelling. Blasted van Sarah Kane door
Het Nationale Toneel Vertaling Ariane
Schluter Regie: Johan Doesburg Decor:
André Joosten Kostuums: Elly op 't Land
Licht: Reinier Tweebeeke Muziek: Paleis
van Boem. Gezien. 11/5, LAKtheater, Lei
den, Nog te zien aldaar, vanavond.
Twee mensen op een formica
hotelkamer: de vleeshomp Ian
en het kindvrouwtje Cate. Ze
hebben ooit een soort relatie
gehad, maar hoe ze samen op
de kamer terecht zijn gekomen,
is onduidelijk. Hij is journalist
en voelt de plicht om zijn va
derland daadwerkelijk te be
schermen tegen indringers van
buiten, maar wat precies zijn
missie is, blijft vaag. Hij is grof
in alle opzichten. Hij zuipt,
rookt en rochelt erop los en
houdt op een manier van zijn
ex-vriendin die wanhopig en
dierlijk-geil tegelijkertijd is. Zij
laat er geen twijfel over bestaan
dat ze niks meer met hem wil,
maar komt toch soms half tege
moet aan zijn wensen. Ze lijkt
het slachtoffer van zijn geweld,
maar heeft twee troeven: ze is
niet bang voor hem en heeft de
macht van haar geslacht. Intus
sen wordt het geweld van bui
ten steeds dreigender. Bij elke
klop staat Ian met zijn revolver
in de aanslag naast de deur.
Nee, voor een avondje
smaakvol toneel hoeft u niet
naar Blasted. Sarah Kane
schreef het stuk op haar drieën
twintigste, terwijl de oorlog in
Bosnië woedde. Engeland was
gechoqueerd, de ranzige krant-
jes vielen collectief over zoveel
vunzigheid en bleven haar
agressief volgen. Bedreigingen
hoorden voortaan tot haar da
gelijks leven. Maar de toneel
schrijvers van haar eigen gene
ratie, zoals Mark Ravenhill, za
gen haar talent. Kane schreef
nog drie stukken en pleegde be
gin dit jaar zelfmoord.
Regisseur Johan Doesburg is
nooit bang geweest voor con
fronterend toneel en heeft een
fascinatie voor geweld. Hij laat
zien wat Kane beschrijft. Dat is
niet om vrolijk van te worden,
maar dankzij het spel van Jack
Wouterse en Ariane Schluter
verzandt Blasted niet in ge-
weldkitsch, maar schemert er
ook in de zwartste scènes iets
door van betrokkenheid bij de
wereld en elkaar.
Als het geweld werkelijk bin
nendringt, verliest de voorstel
ling veel aan kracht. Francis
Broekhuysen is als soldaat een
cliché van een klein maffia
mannetje. Hij verkracht Ian en
vertelt verhalen over zijn ver
moorde vriendin, maar het
blijft oppervlakkig. Hij wordt
vermoord en lans ogen worden
uitgestoken. Pas als Cate terug
komt met gin, worst en een
straaltje bloed langs haar dij, is
weer wat van de beklemming
terug.
Elke regisseur van Blasted
staat voor de bijna onmogelijke
taak het realistische geweld het
hoofd te bieden met de stilering
die nou eenmaal eigen is aan
toneel. Deze versie van het stuk
doet niet echt pijn, maar Does
burg, Wouterse en Schluter (die
ook een uitstekende vertaling
maakte) komen soms veront
rustend dicht in de buurt.
haarlem jan kuys
Het Spaarnestad Fotoarchief onderhandelt
momenteel over het in beheer nemen van
het ANP-fotoarchief. Het gaat om ruim 800
fotoboeken op A3-formaat en dertig laden-
kasten met negatieven. Tot het ANP-archief
behoort ook een deel van het prestigieuze
Polygoon-archief. Joop van Gennip, direc
teur van het Haarlemse archief, ziet de gi
gantische ANP-collectie als een prachtige
aanvulling op zijn verzameling.
De ANP-collectie is nu opgeslagen in
Utrecht in een niet gekoelde en niet gekli-
matiseerde ruimte. Zowel de foto's als de
negatieven dreigen forse schade op te lo
pen. Om dat te voorkomen dient het mate
riaal snel onder deskundig beheer te wor
den genomen. Het Spaarnestad Fotoarchief
beheert al ongeveer vier miljoen foto's.
Van Gennip zal op korte termijn bij de
gemeente aan de bel trekken om te bezien
of extra ruimte voor het archief te realise
ren is.
Koopman de trap op gerend
naar het orgel. Expressief en
nog steeds heel exact worden
de uitgesproken affecten op
fantasierijke wijze uitgedrukt.
Opvallend helder laat hij de ge
waagde dissonanten en drama
tische contrasten tot hun recht
komen.
Jan Jacob Froberger
(1616-1667) is een leerling van
Frescobaldi. Zijn Toccata's vor
men het model voor de latere
mengvormen van toccata en fu
ga zoals we die aantreffen bij
Buxtehude (1637-1707) en J.S.
Bach. Koopman danst over de
toetsen in Frobergers Toccata II
in d. Hij wil dit 'zuiver' impro-
visrend stuk echt laten stralen.
Zijn spel blijft overal transpa
rant, en helder geregistreerd. In
Buxtehudes 'Preludium, fuga
en ciacona' gaan alle registers
open en dan blijkt het plenum
niet voor een kleintje vervaard.
Zelfs bij zóveel geluid wordt de
klank van de aaneen geregen
akkoorden niet vet en plakkerig.
Ook in het eerste orgelblok
van Sweelinck passeren juwe
len: de stoere melodie in de bas
(Ballo del Granduca in G), de
kerstkrib die zich tot een ko
ningstroon van -allure ontwik
kelt (Puer nobis nascitur in C),
de echo die consequent lager
gespeeld wordt dan het motief
(Echotoccata) in helle, nasale
registratie en tot slot het leutige
Est-ce mars in C met spranke
lende watervlugge loopjes. Voor
de orgelliefhebber is het smul
len!
dans
recensie «louis du moulin
Voorstelling 'Lord Of The Dance' Ge
zien: gisteravond. Ahoy, Rotterdam Nog
te zien: t/m zondag.
Lord Of The Dance' kan op het
podium best zonder z'n geeste
lijke vader Michael Flatley.
Maar het Keltische dansspekta-
kel mist met hem toch wel het
persoonlijke charisma die de
Ierse Amerikaan als de originele
Herendanser met zich' mee
droeg. Het voetenwerk van z'n
opvolger Damien O'Kane mag
minstens zo imponerend zijn,
z'n algehele uitstraling is lang
niet zo hanig en tegelijkertijd
ook minder mysterieus. Waar
door de tweede editie van de
razend populaire neo-folklo-
reshow een stuk zoeter is dan
de oorspronkelijke, bleek gister
avond bij de eerste van maar
liefst negen voorstellingen in
Ahoy'. In de eerste tourneever
sie van Lord Of The Dance'
was Flatley feitelijk slechts 'ge
doseerd' aanwezig. De kleine
laatbloeier sprong leep-zuinig
om met z'n energie, maar wek
te wel de schijn dat vrijwel alles
om hem draaide. Dat van de
veel jongere Damien O'Kane
(nog) niet zo'n magnetiserende
werking uitgaat is slechts ten
dele te wijten aan z'n onschul
diger, wat slungeliger voorko
men. Ook de soli van de tegen
spelers van de Herendanser zijn
in deze follow up uitgebreider.
Met name die van de twee
vrouwen op z'n pad, de goede
blondine Saoirse en de donkere
verleidster Morrighan, krijgen
volop de kans hun flitsende
danskunst en hun fraaie vorm
geving te etaleren. De 'sexy
touch' van deze 'Part Two" is
opvallend al is het verloop min
der verhalend dan de eerste
show.
MUZIEK
nsie li dy van der spek
Ton Koopman Gehoord: 11/5,
Pieterskerk, Leiden.
kenis van J.P Sweelinck
621) voor orgelspel en
jeschiedenis is zeer
lij geeft als een van de
Bde instrumentale kunst
en formele plaats. Swee-
ereikt dat door de mo-
fenetiaanse stijl van Ga-
n Merulo te verenigen
j virtuoze componeer-
ken van Engelse virgina-
,s Dowland en Byrd.
i wellicht de reden waar-
i Koopman het virginaal
iet orgel in de Pieters-
:eft opgesteld om eens
laten horen wat Engelse
listen als William Byrd
jPJ 623) presteren op dit
ïent. Dat maakt hij waar
klank van het virginaal
zer dan van het klave-
ïatras bovendien niet 'wohl-
iert', waardoor sommige
len bepaald onzuiver,
it klinken. Ook voor het
toont Sweelinck zich
eester. Hoogtepunt is
imatische Fantasie' in
itme speelt hier een gro-
(oopman buit de moge-
in van de verschillende
ie onderverdelingen en
itrasten tussen rustige
le figuren volledig uit,
indrukwekkend
tal precies'. Voor o.a.de
alla levatione' in d van
laldi (1583-1643) is
Elvis Costello, Bryan Ferry, Youssou N'Dour en Oleta Adams en Ladysmith Black Mambazo
Alle kunst is erotisch. Een uitdagend 'statement' van Bauhaus-architect Adolf Loos (1870-1933). In
de horizontale lijn zag Loos een liggende vrouw, in de verticale een man die de liefde met haar be
dreef. Die Freudiaans gekleurde visie gaat wellicht iets te ver. Maar dat veel belangrijke kunst een
erotische lading heeft, is een onwankelbaar gegeven. In de serie 'Het blote oog' zwerven wij van de
fraai gewelfde schouder naar de tere knieholte, laten wij een strelend oog gaan langs een aantal
erotische kunstuitingen en gaan wij in op de achterliggende thematiek. Aflevering 13: Priapus en
de topper Je t'aime moi non plus.
Mariene Dietrich: 'Heisse Küsse'.
FOTO ARCHIEF
De dief of dievegge die appels komt trekken/ en niet mijn kromme sikkel,
stelen, krijgt van Priapus letterlijk met die gemeen verwondt./Mijn ellenlan-
de roede. 'Ik ben niet bang: als jij mijn ge paal zal je van binnen rekken/en
volle appels steelt, krijg jij de blote tak geeft een facelift aan je rimpelige
die staan blijft toebedeeld.' 'Pas op! kont.' Zo luidt de eigentijdse vertaling
Als ik je pak, zal ik niet mijn knuppel van Harm-Jan van Dam. Vergeleken
bij de liederen en gedichten van deze
Romeinse dichter zijn de in ranzige
seksclubs gedraaide nummers als:
'Lexy, ik ben so sexy, haal je tong nou
uit mijn oor, want ik moet morgen
naar kantoor' maar kwezelige produk-
ten.
Zowel in de 'house' als in andere pop
muziek zijn legio voorbeelden aan te
wijzen van liedjes waarin de seksuele
gymnastiek centraal staat. Op Internet
worden cd's aangeboden die als sfeer
muziek dienen voor menig peeska
mertje. Onder veelzeggende titels als
'Alice in Gummiland' en 'Sexual Sym
phony'. Maar liederen waarin de daad
zelf op suggestieve wijze ten gehore
wordt gebracht, zijn nog steeds
schaars. De grote klapper is nog steeds
'Je t'aime moi non plus'. Serge Gains-
bourg en Jane Birkin die zich op de
plaat gezamenlijk naar een orgasme
zwoegden.
Het lied 'explodeerde', zoals een mu
ziekcriticus het omschrijft, 'in januari
1969 in het nietsvermoedende gezicht
van de popwereld'. In Zweden, Span
je, Brazilië en Engeland werd de single
verboden. Vanuit het Vaticaan sprak
de paus er de banvloek over uit. Maar
ondanks die pauselijke banvloek,
kwam de plaat, uit in acht talen en
werden er in één maand twee miljoen
exemplaren van verkocht.
Serge Gainsbourg, zoon van een bar-
pianist, was al veel langer een talent
vol liedjesschrijver voor artiesten als
Brigitte Bardot, Dalida en Fran<;oise
Hardy. Jacques Brei gaf hem de raad
meer zelf te zingen. En dat deed
Gainsbourg. Op zijn eigen, onnavolg
bare, manier. Een talent van het zui
verste water. Maar pas met 'Je t'aime
moi non plus', eigenlijk een van zijn
mindere creaties, brak hij door. „Voor
mij is provocatie net zo belangrijk als
zuurstof', zei Gainsbourg eens in een
interview, natuurlijk met in zijn mond
die eeuwige Gauloise zonder filter. Sa
men met Jane Birkin hijgde hij zich
naar wereldbekendheid. Het bracht
hem zoveel geld op dat hij, tot grote
verontwaardiging van het Franse pu
bliek. tijdens een televisie-interview
met een vijfhonderdfrancs-biljet zijn
Gauloise kon aansteken.
LEIDEN CEES VAN HOORE
De vierentwintigste editie van het North Sea Jazz Festival
(9, 10 en 11 juli, Congresgebouw Den Haag) kent weer
veel grote jazznamen, veelbelovende nieuwelingen en
populaire muzikanten die tegen de jazz aanhangen. Die
laatste groep artiesten is nodig om de pure jazz op het
festival te kunnen bekostigen. De organisatie van North
Sea doet daar niet geheimzinnig over: als grote publieks
trekkers worden nu al de namen genoemd van Elvis
Costello, Bryan Ferry, Incognito, Al Jarreau, B B King,
Wilson Pickett, Youssou N'Dour, Oleta Adams en Ladys
mith Black Mambazo.
den haag
peter van eukelenburg
Nieuwe en min of meer experi
mentele jazz is mede daardoor
mogelijk: de nieuwste Franse
impromuziek, de jonge jazz van
het Califomië van nu, de ver
bindingen naar de klezmer en
een overzicht van de jazz-ont-
wikkeling in Zuid-Afrika. Jonge
muzikanten die het gemaakt
hebben krijgen extra aandacht:
op de vrijdagavond spelen in
dezelfde zaal achtereenvolgens
Joshua Redman, Roy Hargrove,
Eric Vloeimans, Branford Mar-
salis en Nicholas Payton. Een
thema-avond is er ook in een
zaal met achtereenvolgende
optredens van vier oude slag
werkgroten: Max Roach, Louie
Bellson, Elvin Jones en Al Fos
ter. Daar tegenover staat weer
een fiks aantal optredens van
bij een breed publiek populaire
fusion-muzikanten: Pat Methe-
ny, Dave Weckle, Tuck Patti,
John Scofield en Steps Ahead.
North Sea Jazz breidt uit van
vijftien naar zestien podia. Tij
dens de drie dagen treden 170
groepen op. Ongeveer eender
de daarvan is Nederlands. Bij
zonder is dat de Nederlanders
Eric Vloeimans (trompet) en Jo
ris Teepe (bas) ieder als leider
optreden van bands die voor
het grootste deel uit Ameri
kaanse topmuzikanten bestaan.
Een deel van de concerten is via
radio en tv te volgen.
North Sea Jazz liet het nieuwe
festivalprogramma gisteren tij
dens een bijzonder rommelige
bijeenkomst in Den Haag be
kendmaken door Jules Deelder.
Diens humor was na tien minu
ten uitgewerkt, maar hij nam
ruim een half uur voor zijn pre
sentatie. Zijn uiterst persoonlij
ke en eenzijdige voorkeuren (ei
genlijk kan alleen de saxofoon
er mee door en Nederlandse
jazz kan volgens hem eenvou
dig niet bestaan) joeg veel mu
zikanten de zaal uit. Het soloto-
neelstuk 'Angel Eyes' over Chet
Baker, op tekst van Deelder en
gespeeld door John Buijsman,
heeft overigens ook een plaatsje
gekregen in het festival.
Enkele Nederlandse Edison-
genomineerden kwamen mede
door Deelders provocaties niet
meer aan spelen toe. Eric Vloei
mans en Benjamin Herman de
den nog een korte poging, maar
Yuri Honing en Henk
Meutgeert lieten zich niet ho
ren.
De bijzondere Amerikaanse
Nicholas Pay
ton op een
van de podia
van North Sea
Jazz.
FOTO CPD
jazzvioliste Regina Carter was
er nog wel in geslaagd de al half
leeggestroomde zaal te boeien
met haar geheel nieuwe, virtuo
ze en zeer muzikale spel.
De internationale Edison-
jazzgenomineerden zijn Miles
Davis, Dave Douglas, Tuck
Patti en Kenny Wheeler. De
Edison Jazz Oeuvreprijs '99 is
voor pianist Herbie Flancock,
die dertig jaar in het vak zit. Op
North Sea zal hij ter gelegen
heid daarvan optreden met de
Nederlandse zangeres Trijntje
Oosterhuis, die daarmee seri
eus haar debuut maakt in de
jazz.
