'Zorg ervoor datje geest zuiver blijft'
Mens en Hef
Michael Ball
viert feest
in Carré
Torgen gratis koffie' in
aags Volksbuurtmuseum
Leiden Regio
)AG 10 MEI 1999
972
Frits Treffers over de mystieke toevalligheden van het leven
Frits Treffers is in 1932
geboren in Batavia. Hij
is werkzaam in de
bouwkundige
advieswereld en is
bestuurslid van de
vereniging Oud Lisse.
Woont al weer
tientallen jaren in een
Lissese villa, waar
Indische herinneringen
een vrolijke symbiose
zijn aangegaan met de
rijkdom van de
Bollenstreek. Struikelt
bijkans over z'n eigen
verhalen. Over z'n
'wilde' moeder die op
Java drie hoge KNIL-
militairen heeft helpen
ontsnappen. Over z'n
vader die door de
Japanners in 1942 op
rituele wijze voor z'n
troepen in het
openbaar is
terechtgesteld. En over
zijn faillisement, enige
jaren terug. „Het leven
bestaat niet alleen uit
zakken vullen."
ven."
In 1947 is het gezin, moeder, zijn zus en hij terugge
keerd in Nederland. Ze werden - hij was toen vijf
tien jaar - niet met open armen ontvangen. „Er was
geen enkel begrip voor ons leed, iedereen was gefo
cust op het verdriet van de Joden. Maar wij hadden
ook veel meegemaakt, onze vader had zijn leven ge
geven voor het vaderland. Hij had diep respect voor
koningin Wilhelmina en hij was ervan overtuigd dat
zijn missie, het verdedigen van Tarakan, bijdroeg
aan het afwenden van de Japanse overheersing. Het
leek wel of iedereen vergeten was dat de Japanners
een bondgenootschap met de Duitsers hadden!"
„We waren voor de oorlog heel rijk en zijn door de
invasie van de Japanners tot diepe armoede verval
len. We zijn ons huis uitgezet en hebben jaren in
achterbuurten moeten leven. Mijn moeder die zelf
afkomstig was uit een Duitse adellijke familie heeft
het op de een of andere manier voor elkaar gekre
gen dat we niet naar een Jappenkamp werden ge
stuurd. Dat betekende wel dat ik tijdens de oorlogs
jaren altijd binnen moest blijven want een blond
jongetje in Batavia was natuurlijk wel verdacht."
„Tegen het einde van de oorlog is ze toch verraden
en moest ze zich iedere dag voor verhoor bij de
Kempe Tai, zeg maar de Japanse Gestapo, melden.
Ze was daar woedend over, want zij was in de oor
logsjaren, toen mijn vader al was overleden, actief
geweest in het verzet. Hiervoor heeft ze later in Ne
derland het Zuid-Oost Aziëkruis gekregen. Ze had
namelijk drie hoge KNIL-militairen helpen ontsnap
pen."
„Ze was een zeer gepassioneerde vrouw en na de
oorlog heeft ze alles op alles gezet haar verraadster
haar terechte straf te doen ondergaan. Het schijnt
dat die twee vrouwen ooit nog eens zwijgend tegen
over elkaar in de trein hebben gezeten. Tja, wat
moet je dan nog zeggen. Het enige wat mijn moeder
daarover vertelde, was dat ze had gezien dat haar
verraadster was gestraft."
Treffers maakt zich vandaag de dag nog - zichtbaar -
boos over de negatieve houding van veel Nederlan
ders. Ideeën over koloniale uitbuiting van het voor
malige Indië vindt hij verwerpelijk en absoluut niet
terecht. Hij noemt het 'walgelijk' als er wordt gesug
gereerd dat Nederlanders daar alleen op eigen be
lang uit waren. Nederlandse-Indiërs, zoals hij ze
noemt, waren over het algemeen heel beschaafd.
„Onze baboe huilde verschrikkelijk toen we voor
een paar maanden naar Nederland vertrokken."
Indonesië is ook zijn geboorteland en de verbon
denheid met de Gordel van Smaragd zit hem in zijn
bloed. De Lissenaar houdt daarom regelmatig lezin
gen over het land, over de Indonesische architec
tuur en is bijzonder verguld dat hij er ook enkele
grote bouwprojecten heeft kunnen realiseren. Zijn
paradepaardje is de Nederlandse ambassade in Dja
karta. „Een prachtig gebouw."
Het ligt voor de hand dat hij niet 'blij' is met de gang
van zaken rond de onafhankelijkheid van Indonesië
„De Nederlandse regering heeft Indië verkwanseld.
We hadden er moeten blijven, zodat er een langza
me overgang naar een zelfstandige staat had kun
nen ontstaan. Zoals de Engelsen dat in Malakka
hebben kunnen doen. Nu waren er alleen maar ver
liezers. De Nederlandse socialistische regering had
niet zo snel moeten wijken voor de Amerikaanse
druk."
Toen hij eenmaal in Nederland was aangekomen,
ging hij naar de HBS in Bilthovcn, waarna hij civiele
techniek - „ik had mijn hele leven al met bouwste
nen geknutseld" - ging studeren. Werkte bij grote,
ondermeer Amerikaanse bedrijven. Uiteindelijk was
hij mede-eigenaar van een goedlopend ingenieurs-
bedrijf.
Maar vijf jaar terug kwam er totaal onverwachts
weer een klap. „Ik ben opgelicht, op een verschrik
kelijke manier bedonderd door een boef. Van het
één op het andere moment zag ik de bodem van de
put. De kans dat we dit huis uit moesten, was in
eens aanwezig. Ik was totaal ontredderd en toen ik
voor de rechtbank kwam. klapte ik volledig dicht. Ik
kon niet meer uit m'n woorden komen. Ik heb toen
weer ervaren hoe geweldig mijn vrouw en kinderen
zijn. Mijn vrouw stond als een soldaat achter me. Ze
liet me inzien hoe betrekkelijk alles is en hield me
voor dat we ook in een flat gelukkig kunnen leven,"
„We zijn er doorheen gekomen, maar ik moest op
m'n 62ste dus weer helemaal opnieuw beginnen.
Zo'n ervaring heeft ook weer positieve elementen,
heb ik geleerd. Ik ervaar dat niemand van mijn oude
klanten me verlaten heeft! Ik ben nu nog trotser op
dit huis dan vroeger, misschien wel omdat we er
weer voor hebben moeten knokken. Je krijgt alle
maal af en toe een pak slaag in je leven, maar het
gaat er dan om op de een of andere manier over
eind te blijven. Weten dat je niet op deze wereld
bent om alleen je zakken te vullen. De verleidingen
liggen in de bouwwereld nu eenmaal op de loer,
want daar wordt veel gerommeld. Dat je er dus voor
moet waken dat je geest zuiver blijft, zodat je ande
ren en jezelf recht in de ogen kunt blijven zien."
dwijnen van Haagse koffietenten is aan-
voor een tentoonstelling over een „be
stukje Haagse arbeidersgeschiedenis".
>sitie 'Morgen gratis koffie' van het kun-
id* »duo Jan en Frans de Leef in het Volks-
useum wordt morgen geopend door Kees
klere otcn' Tegelijkertijd verschijnt een foto-
a„ aarin naast Van Kooten ook Harrie Jek-
s asentator Cees Grimbergen en Sjaak Bral
uiti* n over hun ervaringen met het koffiehuis,
bevat het boek een beknopt historisch
tee broers vinden het de hoogste tijd om
orbd etent onder de aandacht te brengen. „Er
en] ft oeg verhalen over bijvoorbeeld het Lange
■it of het Binnenhof in Den Haag. Maar
koffietent was nergens iets terug te vin-
I instateert Frans.
#ns hem zijn de koffietenten opgezet door
erlandse Christelijke Geheelonthouders
Veel arbeiders werden vroeger uitbetaald
afé. Maar het geld ging direct op aan de
tiet de komst van de koffietent werd daar
daan gemaakt."
hun expositie hebben de gebroeders De
afgelopen tien jaar zoveel mogelijk koffie-
gefotografeerd, zoals Rooje Renee, Leny
bw Moon. „Het gaat bij ons uitsluitend
om de authentieke losstaande houten keten of
kiosken", legt Frans uit.
Hij benadrukt dat de tenten niets van doen
hebben met koffieshops, waar joints te koop zijn.
In de echte koffietent draait het vooral om een
bakkie, een lunch en een praatje over voetbal, de
camping of vrouwen, zo vertellen de kunste
naars.
De belangstelling voor de koffietent komt bij
de broers niet uit de lucht vallen. Als loodgieters
kwamen ze daar noodgedwongen mee in aanra
king. „Denk maar niet dat de Haagse burger
vroeger een werkman koffie of eten gaf. Het was
echt kouwe kak, dus moest je ergens anders naar
toe", aldus Frans.
Inmiddels dreigen de vaak smoezelig uitziende
kiosken uit het straatbeeld te verdwijnen. Als
oorzaak noemt het duo onder meer de commer
cie. „De meeste zijn omgebouwd tot snackbar,
café of paviljoen met groot terras en dure koffie."
Daarnaast deden bier en de gokkast hun intrede.
„En dan krijg je toch het idee dat je in een café
zit", zegt Jan.
Enkele dagen voor de officiële opening van de
expositie steken de kunstenaars in hun nage
bouwde koffietent de ene na de andere sigaret
op. Met reden, aldus de broers. „Bezoekers moe
ten in deze tent tegen een walm van zware shag
aanlopen, precies zoals het hoort."
MUZIEK
RECENSIE HANS VISSER
Concert: Michael Ball met big band. Ce-
zien: 7/5, Koninklijk Theater Carré, Am
sterdam.
Michael Ball is een begrip in
Engeland, maar daarbuiten?
Toch was het Koninklijk Thea
ter Carré in Amsterdam, waar
hij vrijdagvond zijn Europese
debuut maakte, nagenoeg vol.
Sterker nog: de Britse zanger
die 'thuis' naam maakte met tal
van musicals en nu een klin
kende solocarrière heeft, kon
zich voor deze springplank naar
de rest van Europa geen betere
ambiance wensen. Zijn publiek
maakte er een daverend feest
van.
Gesteund door een stevige
big band en omgeven door een
uitgekiende belichting zette hij
een gelikt concert neer, dat
toch een sterk aangenaam per
soonlijk karakter droeg. Hij
maakte zijn entree met 'Hot
Stuff uit de film 'The Full Mon
ty'. Ball had het niet beter kun
nen verzinnen. De sfeer uit dit
epos over een stel heren dat in
een Engelse industriestad wat
gaat bijklussen als Chippenda
les voor een broeierige zaal vol
uitgelaten huisvrouwen sierde
ook een beetje dit concert.
Al bij zijn eerste glimp schoot
een deel van de zaal gillend
omhoog, keurige meisjes van
onder de twintig tot moeders
van boven de vijftig. Geluklag
voor hen die niet stonden, gin
gen ze ook weer snel zitten. Al
hoefde hij maar even zijn rug
naar het publiek te draaien voor
een alternatieve blik op zijn
heupbewegingen of daar begon
het gillen weer.
Met dat alles zou een mens
haast vergeten dat Michael Ball
zo'n grote volle zaal met uitge
laten mensen werkelijk ver
dient. Hij beschikt over een
mooie, rijke stem met een groot
bereik, waarmee hij alle kanten
op kan. En zijn vibrato blijft
precies binnen de perken.
Van huis uit is hij acteur en
dat verloochent hij niet. Vooral
in de stukken die iets vertellen
geeft hij elk woord de juiste la
ding. Nummers als 'The way we
were', 'The Rose' en songs uit
diverse musicals waaronder
'Evita' en 'Les Misérables',
waarin hij ooit als musicalzan
ger debuteerde, vormden dan
ook de stralende hoogtepunten
van dit concert.
Ball is bovendien een enter
tainer die weet wat hij doet. Hij
beheerst de situatie, brengt zijn
publiek beurtelings in extase
om het vervolgens weer dood
stil te zingen. De songs wisselt
hij qua karakter goed af en hij
gebruikt de adempauzes tussen
de nummers voor opvallend
persoonlijke en onderhouden
de praatjes. Kort maar raak en
op de een of andere manier
zeer Brits.
Tegen het eind ging de vlam
in de pan met een selectie uit
de film 'The Blues Brothers' van
zijn jongste filmalbum. Ander
maal kwam het publiek joelend
en gillend overeind om dat nog
minstens een kwartier vol te
houden. Tot hij vertelde treurig
te worden van de oorlog om
Kosovo.
De boodschap van zijn eerste
hit 'Love changes everything'
uit de musical "Aspects of love'
noemde hij op zich weinig ori
gineel, maar door het lied hier
te zingen, in zo'n actueel kader,
maakte hij er een oprechte op
roep van tot wederzijds begrip
en vrede. Zijn vertolking leek
zelfs even te ontroeren. En dat
aan het eind van een avond die
toch al zo rijk was aan uiteenlo
pende emoties.
alle A
ewees ir geleden kwam hij pas achter de waarheid
kome f( overlijden van zijn vader. Een vriend van
ien aa Ier vertelde het hem. Op de avond voor de
:nis van zijn moeder. Hij had de preciese ge-
ïissen jaren geheim gehouden om zijn moe-
gissinj n onnodig verdriet te doen. Vader was tij-
zijn st verdediging van het olie-eiland Tarakan bij
niet in de strijd omgekomen of gefusilleerd,
nas op rituele wijze voor zijn troepen terecht-
ten. D ..Hij is in het openbaar gevild."
ïkklesi rils rond die laatste dagen van zijn vader
ieente n die avond verder naar voren. De compag-
cardin vader, die toen kapitein was, moest op het
met Tarakan de raffinaderijen van Shell vernieti-
in dis ïrdat de Japanners het eiland zouden inne-
;en ze! 'adat duidelijk was dat de Japanse overmacht
lie clu fas, werd aan deze opdracht voldaan. Maar
jnandant van de legereenheid van het KNIL
e na deze daad en Treffers werd aangesteld
ing to is opvolger. De Japanners waren zo boos
vernietiging van de olietanks dat ze Treffers
it oog van de overige manschappen hebben
meni gesteld.
Er ligt eze mededeling vielen er allerlei puzzelstuk-
feit Ikaar. Zoals de keer - Frits was toen tien jaar -
en e Japanners vlak na vaders dood zijn moeder
ortdui n bezoeken. Ze boden met veel omhaal zijn
n wo r de epauletten van het uniform van zijn va-
lacht
:en zij is zagen de twee het portret van mijn vader,
typis :n diep voor zijn beeltenis en zeiden veel res-
hebben voor mijn vader. Voor Japanners zijn
i die overlijden na een rituele terechtstelling
In mijn ogen is hij dat ook, maar toen ik
it graf van m'n vader stond en die letters
ers, die ook mijn letters zijn, in de steen zag
Éerd, besefte ik dat ik nooit een leuk gesprek
Iman heb gehad."
Ivan Treffers ruikt naar boenwas. „Mijn
fis een paar dagen weg en komt vanavond
HÉ moest echt even schrobben." Het bezoek
jj^^Bn de gang al, overweldigd door de voorbije
van een bollenboer. De villa is aan het be-
tfi deze eeuw gebouwd door Leen Tol, een fa-
Lissese bouwmeester. Tol heeft samen met
itect van De Keukenhof van het huis en de
Is moois' gemaakt, een rijke bollenboer
Ronde glas-in-lood ramen, betimmerde
t verwarmingen en gestucte plafonds zijn
lelijke details. Treffers serveert thee in de ser-
He
lij is
jn Indische jeugd is zijn gevoel voor 'mystie-
alligheden' ontwikkeld. Want het kan toch
eval zijn dat de begraafplaats van zijn vader,
rerigens ook generaal Spoor zijn laatste rust-
ïeeft, ontworpen is door de vader van zijn
de Leidse architect Paul van Oerle. Met wie
iet nieuwe kantoorgebouw van Research
ileid bouwt,
het toch te verklaren dat hij de geboorte
iY drie kinderen en de miskraam die hij en
uw 'ze is heel mooi'hebben meegemaakt,
raren in zijn dromen heeft ervaren? Hij ook
het huis waar hij nu woont er uitzag voor-
ooit een voet over de drempel had gezet,
leeft absoluut geen logische uitleg voor het
tzijn oom Bob het krantenbericht over het
en van zijn vader gedurende zijn gevangen-
ij zich heeft kunnen houden. „Oom Bob
an de Birmaspoorweg gewerkt, had amper
leefde onder erbarmelijke omstandigheden,
eeft dit knipsel al die jaren toch kunnen bé-
Hij heeft het me vlak voor zijn dood gege-
Kooten opent morgen de expositie 'Morgen gratis koffie' in het Haags Volksbuurtmuseum.
FOTO CPD
IIClJ
u.t de Leidsch Dagblad hmühieven
ANNO 1899
Dinsdag 9 Mei
WASSENAAR - Het dobbelen schijnt een ondeugd te zijn, die onafscheidelijk is van de men
schelijke natuur. Gemeentebesturen mogen verordeningen maken tegen het spelen om geld, de
politie moge streng toezicht houden, wat baat dit alles, als ouders zelfs hun kinderen in dit
kwaad stijven en toestaan, dat de kinderen met hun makkers op hun erven spelen om geld,
zooals hier wel eens gebeurt.
Te Voorschoten schijnt ook nogal streng toezicht te worden gehouden en daarom hadden eeni
ge jongeluit uit die gemeente den straatweg van Wassenaar naar Den Haag uitgekozen om daar
hun lust bot te vieren. Ze waren al meermalen opgemerkt door onze politie. Gisteren evenwel
konden ze niet ontsnappen aan het waakzaam oog van onzen veldwachter De J. Of ze na deze be
keuring weer een ander terrein zullen opzoeken?
ANNO 1974
Vrijdag 10 mei
MAASTRICHT - De bekende Limburgse kunstschilder Charles Eyck (76) zal geen overzichtsten
toonstelling van zijn werk in het Bonnefanten-museum in Maastricht houden. Reden voor de wei
gering van Charles Eyck vormt het werk van de graficus Anton Heyboer, dat deze maand in het
Bonnefanten-museum te zien is. Charles Eyck zegt met afgrijzen naar de etsen van Heyboer te
hebben gekeken. Hij bestempelt het als "kippepoep".
KATWIJK - Ook Katwijk zal vertegenwoordigd zijn tijdens de zaterdag te houden Vlaggetjesdag in
Scheveningen. Aan drie Katwijkse schippers A. Hazenoot (KW 125), L. Dubbelaar (KW 123) en
J. van Duyn (KW 43) zullen de produktschapsprijzen 1973 worden uitgereikt, de leerlingen van
de Katwijkse visserijschool zullen meedoen aan de jaarlijkse ontmoeting tussen de teams van de
Middelbare visserijscholen en de Chr. Muziekvereniging UNI zal concerteren.
LEIDEN - Er wordt momenteel weer gesleuteld aan de brug over de Rijnsburger-Maresingel, die Mare en
Haarlemmerweg verbindt Weer gesleuteld, want er wordt vaak aan de brug gewerkt. Dat is wel nodig.
Wethouder Kret heeft gezegd dat de belangrijkse verbinding op instorten staat, vooral doordat er zwaar
verkeer over gaat. foto archief leidsch dagblad
Foto's In deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dage» na plaatsing een Ingevulde cheque (geen
overschrijving* kaart) ter waarde van vijf gulden (vooreen exemplaar van 13 bi) 18 In zwart wit) op te sturen naar het leidsch
Dagblad, La.v. Leidsch Dagblad Archieven, postbus 54, 2300 AB lelden of door contante betaling aan de balie van het leidsch
Dagblad aan de Roosevdtstraat 82. IJ ontvangt de foto binnen drie weken.
