1
'We moeten er iets over blijven zeggen'
Wagners Ring in Oosterpark
Cultuur Kunst
'Idee van conservatieveoude manneny
poneert van de Eeuw
Arena van de baan
amsterdam jan vriend
co Borsato in Arena:
rERDAM anp
Moet gesloopte Van Nelle-gebouw worden herbouwd in Leiden?
AJs het aan ex-wethouder en columnist van
deze krant Cees Waal ligt gaat het op de
Aalmarkt in Leiden weer ruiken naar koffie
en thee. Bij wijze van spreken dan. Waal wil
dat het Van Nelle-gebouw, een creatie van
de architecten Brinkman en Van der Vlugt,
wordt herbouwd als onderdeel van het Aal
marktproject. Eind 1976 werd onder ver
antwoordelijkheid van dezelfde Waal de
slopersbal in dit markante voorbeeld van
het Nieuwe Bouwen gejaagd. Maar de
voormalig wethouder heeft spijt van zijn
'jeugdzonde' en zet zich nu geestdriftig in
voor herbouw. Wat vinden anderen van
zijn plan?
De Leidse wethouder Tjeerd van Rij ver
wijst het plan van Cees Waal met een sne
dig en nonchalant uitgesproken commen
taar naar de vuilnisbak. „Nee, dat moeten
we niet doen. Dat is een idee voor conser
vatieve, oude mannen. Het duidt op een
gebrek aan vertrouwen in de huidige gene
ratie architecten en bouwers. Het is zonde
dat dat Van Nelle-gebouw weg is. En ik be
grijp ook wei-dat Waal zijn fout wil herstel
len, maar dit is echt niks. Kom zeg, er zijn
zoveel andere, nieuwe en goede ideeën.
Het is net zoals met Van Doesburgs fontein
'Vierkant in vierkant', een oud en afgekeurd
ontwerp. Die fontein gaan we hier ook niet
neerzetten. De tijd gaat voort, hoor.''
Naturalis-architect Fons Verheijen krijgt
ook geen jubeltenen van Waals idee. „Dit
past totaal niet in het gedachtengoed van
degenen die het gebouw destijds hebben
neergezet", zegt hij gedecideerd. „Van de
ontwerpers van het Van Nelle-gebouw,
moest het vooral functioneel zijn. Als het
niet meer nodig was of vervallen raakte,
mocht het worden afgebroken. Ze bouw
den niet voor de eeuwigheid. Dat zie je ook
aan de bouwmaterialen waaruit het Van
Nelle-gebouw destijds is opgetrokken. Die
waren niet duurzaam. Dat het gebouw wel
een grote schoonheid bezat, valt niet te
loochenen. Ik wil daar ook niets aan af
doen. Maar het was gebruiksarchitectuur
en ik zou het daar dus niet opnieuw neer
zetten. Dat heeft toch iets kitscherigs. In
feite is het vergelijkbaar met Molen De Put,
ook puur kitsch. Ik zou op die Aalmarkt een
mooi eigentijds gebouw neerzetten."
De mening van Doris Wintgens, conser
vatrice van het Stedelijk Museum De La
kenhal, staat haaks op die van Verheijen.
„Er zijn legio voorbeelden van hoe dit eer
der is gedaan. En ook zeer geslaagde. Kijk
naar Café De Unie in Rotterdam, dat is her
bouwd. Ik begrijp die verwijzing naar het
functonalisme van Fons Verheijen wel,
maar ik vind dat wel héél erg puur denken.
Kitscherig vind ik een herbouw zeker niet.
Het Van Nelle-gebouw is destijds met veel
aandacht voor detail en lijnenstructuur
ontworpen. En dat blijft. Ik vind Waals idee
dus zo slecht nog niet. Ook al omdat het op
dezelfde plek aan de Aalmarkt zou terugko
men. Of het echt in de skyline van Leiden
past? Ik denk het niet. Maar als je zo rede
neert, ga je er vanuit dat een gebouw zich
harmonieus moet voegen naar de omge
ving. Het Van Nelle-gebouw wijkt duidelijk
af van de trapgeveltjes aan de Aalmarkt.
Het heeft een eigen, autonome schoonheid
die eens te meer de nadruk op de omge
ving daar vestigt. En dat is een goede zaak."
Ben Walenkamp, kenner van het werk
van De Stijl en het Nieuwe Bouwen, rea
geert met een hoonlach op Waals voorzet.
„Cees Waal wist op die manier zijn eigen
schanddaad uit. Want onder zijn wethou
derschap is dat gebouw gesloopt. Allemaal
heel tricky. Een bandietendaad. Het enige
voorbeeld van het Nieuwe Bouwen in Lei
den heeft hij zomaar de nek omgedraaid.
Maar, ik vind herbouw een uitstekend idee.
Misschien dat Waal zelf een symbolische fi
nanciële bijdrage moet leveren als het ge
bouw daar weer wordt neergezet. Als dat
echt gebeurt, moet er een expositieruimte
voor moderne kunst in komen. Met die
rechthoekige ruimten is het daar uitermate
geschikt voor. De Waag zijn we straks de-
finticf kwijt aan feesten en partijen. Heden
daagse architecten willen natuurlijk nieuwe
dingen neerzetten. Maar Verheijen heeft
het mis dat Brinkman niet voor de eeuwig
heid zou hebben gebouwd. Dat is echt on
zin."
Architect Jan van Iersel van het architec
tenbureau Van den Broek en Bakema, dat
door erfopvolging in het bezit is van hel
ontwerp: „Een zeer goed idee dat deze
schanddaad wordt rechtgezet. Het is eigen
lijk hetzelfde als het herbouwen van een
zeventiende-eeuws pandje, maar daarvan
zijn er al zoveel in leiden. Terwijl dat Van
Nelle-gebouw uniek is. Je moet natuurlijk
wel zorgen dat je goede materialen ge
bruikt, zodat het niet verpaupert. Als het
goed herbouwd wordt, zou dat een sieraad
voor de stad zijn. Dat Verheijen nieuwe ge
bouwen wil maken, begrijp ik wel. Maar er
zijn nog zat gaten in de stad. Leiden zou
hier veel eer mee inleggen. Dat zou weer
eens iets positiefs zijn. Als je ziet hoe dat
stationsgebied wordt verziekt! Dat is echt
droevig."
Jiskefets
Storm
presenteert
Pinkpop
Michiel Romeyn, beter be
kend als Storm van Jiskefet,
gaat samen met twee andere
beroepslolmakers de dertig
ste editie van Pinkpop aan
elkaar praten. Zijn collega
presentatoren zijn stand-up-
comedian Howard Komproe
en cabaretier Najib Amnali.
De laatste kreeg op het Leids
Cabaretfestival zowel
jury- als de publieksprijs.
Voor de jubileumaflcvering
van het festival zijn volgens
de organisatie inmiddels
35.000 kaarten verkocht.
Pinkpop, het belangrijkste
Nederlandse openlucntpop
festival, is altijd in het Pink
sterweekeinde. Dit jaar zijn
de vrouwelijke singer-song-
witers sterk vertegenwoor
digd. Zo staan onder meer
Alanis Morissette, i leather
Nova en Jewel op het pro
gramma. Andere publiek
trekkers zijn hiphopkoningin
Lauryn Hill, Skunk Anansie,
Robbie Williams, l aitless, de
Manie Street Preachers en de
Britse retropopgroep Kula
Shaker. Ilse DeLange en De
Heideroosjes zorgen op de
slotdag voor de Nederlandse
inbreng.
JJSDAG 4 MEI 1999
WEflfackstreet Boys op één
Productie Holland Festival voor breed publiek
Tijdens het Holland Festival
(HF) kunnen 3000 toeschou
wers op 17, 18, 20 en 23 juni in
de buitenlucht de vier uitvoe
ringen van Richard Wagners cy
clus 'Der Ring des Nibelungen'
in het al lang uitverkochte Mu
ziektheater volgen. In het Oos
terpark in Amsterdam wordt
daarvoor een levensgroot
scherm neergezet. Festivallei
der Ivo van Hove noemde deze
aanpak gisteren tijdens de be
kendmaking van het program
ma een kenmerkend voorbeeld
van het Holland Festival-beleid
om producties van hoge kwali
teit voor een breed publiek te
brengen.
Het Holland Festival duurt
van 5 tot en met 26 juni en telt
twaalf premières op een totaal
van 25 producties. Het pro
gramma van de tweede editie
onder artistieke leiding van Ivo
van Hove besteedt extra aan
dacht aan 'cross over'- voorstel
lingen waarin verschillende
kunstdisciplines worden toege
past. Behalve op theater ligt het
accent ook op uiteenlopende
vormen van muziektheater.
De Brit Brin Eno, zowel com
ponist, muziekproducent als vi
deokunstenaar, in 1972 mede
oprichter van Roxy Music, is
eregast. In opdracht van het
festival maakte hij een orkest
bewerking van zijn elektroni
sche compositie 'The Shutov
Assembly'. Deze wordt op 19 en
20 juni in Paradiso uitgevoerd
door het Metropole Orkest on
der leiding van Dick Bakker. De
groep 'Bang on a Can All Stars'
geeft op 8 juni op Schiphol Pla
za een akoestische uitvoering
van 'Music for Airports'. In het
Stedelijk Museum is van 5 juni
tot en met 6 juli bovendien een
ruimtelijke muziekinstallatie
van Eno te zien.
De popband Zita Swoon pro
duceerde op verzoek van het
Holland Festival 'Plage Tattoo-
/Circumstances', muziekthea
ter waarin de band samenwerkt
met danseres Tamayo Okano
en choreograaf Koen Augustij
nen van 'Les Ballets C. De la B.'.
Deze voorstelling is van 23 tot
en met 26 juni geprogram
meerd in het Nieuwe de la Mar-
theater. Choreografen Truus
Bronkhorst en Marien Jonge-
waard presenteren van 8 tot en
met 11 juni in Theater Bellevue
vier voorstellingen van '1. 2, 1,
2, 3, 4'. Deze wereldpremière
maakten zij in opdracht van het
Holland Festival.
De Italiaanse theatergroep
Societas Raffaello Sanzio was
vorig jaar te gast met de spraak
makende voorstelling 'Giulio
Cesare', waarin regisseur Ro
meo Castellucci onder meer
anorexia-patiënten ten tonele
voerde. Dit jaar brengt de groep
van 5 tot en met 10 juni in het
Transformatorhuis op het ter
rein van de Westergasfabriek de
nieuwe productie 'Genesi.
From the museum of sleep'. Als
'internationaal kwaliteitsthea
ter' haalt Van Hove uit Duits
land onder meer de afscheids-
voorstelling van Andrea Breth
bij de Berlijnse Schabiihne am
Lehniner Platz naar Amster
dam. Het gezelschap speelt op
15, 16 en 17 juni in de Stads
schouwburg 'Stella' van Goe
the.
Grafisch kunstenaar Jaap
Drupsteen visualiseert voor de
eerste keer live moderne mu
ziek. In het Transformatorhuis
begeleidt hij op 20 en 21 juni
met ingenieuze videoprojecties
en computeranimaties de uit
voering door het Radio Kamer
orkest onder leiding van Peter
Eötvös van werken van Felder.
Ives en Schönberg. Eötvös diri
geert op 12 juni in het Concert
gebouw ook het Radio Filhar
monisch Orkest in de wereld
première van de opera 'De Ex
peditie' van KlasTorstensson.
Het Amsterdam Roots Festi
val wordt dit jaar voor de twee
de keer gepresenteerd als on
derdeel van het Holland Festi
val. De manifestatie van we
reldmuziek en cultuur heeft van
5 tot en met 13 juni plaats in
het Concertgebouw, de Melk
weg en het Tropeninstituut. De
openlucht-evenementen in het
Vondelpark op 5 juni en in het
Oosterpark op 6 juni zijn gratis
toegankelijk. Het festival begint
op 5 juni onder meer met de
première van Henry Purcells
opera 'King Arthur' in de
schouwburg.
msterdam tegen
utoshowroom'
Stedelijk
Amsterdamse stadsbestuur
a pt moeite met plannen van
Stedelijk Museum om in of
)ij het museum een presen-
eruimte van autofabrikant
Ui onder te brengen. In Tuil
jrvoor wil de fabrikant een
Iteloze lening verschaffen
5lr sloop en nieuwbouw van
04 I v'euëe'van het museum.
74 ïfolgende week gaat de wet-
60 ader van cultuur, S. Bruines,
de directies van het muse
en de fabrikant rond de ta
rtten om het contract te be
ken. „Het woord show-
f3
oo i e
kiti
2>k.
is o
9g Maar we hebben nog
15 1 een aantal vragen en op-
92 pingen te bespreken."
oo o<rë'n vori8 )aar presenteerde
20 1 museum nieuwbouw- en
os lovatieplannen voor een be-
60 jg van in totaal 60 miljoen
Aantfen Ru>m de helft daarvan
35 al begroot, het overige deel
nTenX1 via sponsoring gefinanci-
worden. De bouw van de
de Portugese architect A.
a ontworpen vleugel begint
te zomer. De autofabrikant is
jeid een groot bedrag op tafel
.Op zich juichen wij sponso-
g toe," zegt raadslid G. Dales
8.670fD). „Maar het museum
>et oppassen dat het niet
ii5,ocPrs'aat." Ook de PvdA- heeft Het indertijd gesloopte Van Nelle-gebouw aan de Aalmarkt „Cees
f rves. Waal wist op die manier zijn eigen schanddaad uit" foto archief
(versum Zonder te kloppen hebben de Backstreet Boys zich
»ze week aan de top van de Rabo Top 40 genesteld. Hun nieu-
fe single 'I want it that way' kwam binnen op 1zonder in de
jiparade te hebben gestaan. In de 35-jarige geschiedenis van
IPTI £1? Top 40 kwam dat nog niet eerder voor. Op 1 de Top 40 bin-
inkomen lukte tot nu toe alleen de Beatles ('We can work it
it'/'Day tripper', 'Hey Jude'), Procul Harum ('A whiter shade
5 ipale'), Jantje Smit ('Ik zing dit lied voor jou alleen') en Elton
o hn ('Candle in the Wind', een ode aan de verongelukte prin-
k Diana). Tupac Shakur (2Pac) was al dood toen zijn single
3 manges' begin dit jaar eveneens op 1 binnenkwam. 'I want it
d a fat way' is de eerste nummer-1 -hit van de Backstreet Boys in
a as land. De single is een voorloper van het nieuwe album dat
3 3 p 17 mei uitkomt.
3
5 )ntruiming tribune bij concert Cliff
5 yrTERDAMUit voorzorg is gisteravond tijdens een concert van
5 Bfi' Richard in Ahoy' een deel van een tribune ontruimd. In het
5 afond boven de zitplaatsen bleken betonplaten verzakt. Enke-
5 ihonderden toeschouwers moesten het vak verlaten. Uitein-
[lijk is niets naar beneden gekomen. De Britse pop-veteraan
3 »n zijn concert in Rotterdam gewoon afmaken.
Hendrix overleed niet aan overdosis'
Inden De legendarische rockgitarist Jimi Hendrix is niet over-
Hen aan een overdosis drugs maar aan teveel slaappillen. Dit
jgt vader James Alan Hendrix van de in 1970 overleden gitarist,
blgens Hendrix senior ontstond er in het lichaam van Jimi een
jemische reactie van de slaappillen in combinatie met de wijn
je hij eerder op de avond had gedronken. „Het bruiste naar z'n
hgen en in z'n keel waarna hij stikte in z'n eigen kots." Men-
m maken ervan dat hij ver heen was, een losbandig type die
Jortdurend drugs gebruikte, maar dat was niet zo. aldus vader
endrix. „Hij zei altijd tegen drugs te zijn als ik hem daar naar
joeg." Jimi vertelde zijn vader dat hij nooit harddrugs gebruik-
l maar soms wel hasj rookte. Ook had hij wel eens geëxperi-
jenteerd met LSD. Vader Hendrix noteert dit alles in het boek
fy son Jimi' dat binnenkort in de winkels ligt.
sw*
fff*
j Concert van de Eeuw van
ico Borsato in de Arena
fdt verplaatst naar een feest-
jt op het veld van het hoofd-
flelijke voetbalstadion en
jagt vanaf nu de naam Feest
de Eeuw. Volgens Kiki
Sjerhoven, Borsato's mana-
was de investering die de
aia moest doen te hoog: „De
~ina heeft bijvoorbeeld geen
.warming. Daarvoor moesten
'tijdelijk zorgen, maar dan
fen ze wel een slordige der-
i miljoen gulden kwijt ge
est. Dat is echt te gek. Nu
-Jben we enigszins normale
jten, want zo'n tent is goed
goedkoper te verwarmen."
j)e gemeente Amsterdam had
^temming verleend aan het
icert onder de voorwaarde
ij alles in het stadion 'millen-
iim-proof zou zijn. „Al die
jra maatregelen zouden wij
I hebben betaald, want de
ijw is onze verantwoordelijk-
!jd. Maar voor bijvoorbeeld
jroltrappen en liften, die de
nacht voor de minder vali-
I bezoekers moesten blijven
ïptioneren zou de Arena zor-
1 Ook dat was een té kostba
re aangelegenheid", aldus Meij-
erhoven.
In plaats van het eerder ge
plande aantal van 40.000 toe
gangskaarten, zijn er nu
'slechts' tienduizend entreebe
wijzen beschikbaar. Meijerho-
ven wijt deze 'ommezwaai' niet
aan de tegenvallende voorver
koop van de toegangskaarten,
waarvan de prijs varieerde van
470 tot 545 gulden. „We heb
ben van tevoren geen prognose
gemaakt. We zijn met opzet
vroeg begonnen zodat mensen
konden sparen, maar het pu
bliek geeft maar één keer per
maand geld uit. De mensen
spenderen hun geld nu eerder
aan de actie voor Kosovo, dan
aan het concert en natuurlijk
staat de vakantie voor de deur,
waarvoor mensen ook wat opzij
leggen."
Van de 10.000 beschikbare
kaarten gaan er duizenden naar
de Staatsloterij, die ze als prij
zen weggeeft. Wat er gaat ge
beuren met de reeds verkochte
kaarten is nog niet bekend. Ook
zijn Borsato's commercials over
'Het Concert van de Eeuw'
voorlopig nog gewoon op tele
visie te zien.
Rudi van Dantzig houdt rede nationale dodenherdenking
Rudi van Dantzig werkte als danser en als choreograaf.
In zijn balletten zocht hij naar lijnen en bewegingen om
goed en kwaad te onderstrepen. Tijdens de Tweede We
reldoorlog moest hij als stadskind naar het Friese platte
land, waar wél te eten was. Vanavond houdt Van Dantzig
een rede bij de nationale dodenherdenking op de Dam
in Amsterdam.
Dagen dat hij geen mens
spreekt. In het souterrain zit hij
dan, zijn gedachten delend met
zijn beeldscherm. Schrijven.
Natuurlijk zijn er ook de perio
den dat Rudi van Dantzig voor
gastchoreografieën de halve
wereld afreist, maar daarna is er
altijd weer de ondergrondse
stilte van Amsterdam-Zuid.
„Een plicht om te schrijven",
noemt de balletgrootheid het
zelf. In die stilte ontstond de
tekst die hij vanavond, bij de
dodenherdenking op de Dam
zal voorlezen.
De Dam, 1944. Daar staat het
vrachtwagentje dat hem naar
Friesland brengt. Als Amster
dams jochie van elf jaar gaat hij
de Afsluitdijk over. Weg bij zijn
vader en moeder, weg bij zijn
pas geboren broertje. In de
hoofdstad is niks te eten, op het
platteland zorgen gezinnen die
nog wel wat extra monden kun
nen voeden voor opvang. Rudi
van Dantzig komt terecht bij
een Friese familie, waarmee hij
nog steeds contact heeft. Over
zijn tijd daar schrijft hij in 1986
de autobiografische roman
'Voor een verloren soldaat'.
Na de bevrijding komt Van
Dantzig terug naar Amsterdam.
Een internationale loopbaan in
de dans geeft zijn naam wereld
faam. Als artistiek leider van
Het Nationale Ballet maakt hij
tientallen jaren choreografieën
die bewondering oogsten door
herkenbare symboliek. Door
zijn aanpak begrijpt ook de
niet-kenner waar de voorstel
ling over gaat. 'De dominee van
de dans', noemen ze hem daar
om. Vanwege die behoefte om
uitleg uit te zoeken waarom we
iets goed of fout vinden. En
vanwege zijn sociale betrokken
heid en idealen.
Inmiddels is hij 65-plusser,
maar hij oogt jaren jonger. Spij
kerbroek, sweatshirt, berg
schoenen. Het afscheid van het
Nationale Ballet was in 1991,
maar de band met de dans
bleef. Zijn werk wordt nog over
de hele wereld uitgevoerd en hij
heeft de gastchoreografieën
voor het kiezen: het afgelopen
jaar begeleidde hij nog balletge
zelschappen in de Verenigde
Staten, Canada, China en
Frankrijk. „Eigenlijk doe ik al
leen nog maar dingen die mijn
fantasie prikkelen."
Terug, thuis, is daar weer de
stilte. Net als vroeger, bij zijn
ouderlijk huis, komt er nauwe
lijks iemand over de vloer.
Hooguit nog wat vrienden uit
het vak. „Soms denk ik dat het
komt doordat ik altijd al een
buitenbeentje ben geweest. Of
doordat ik tot mijn tiende enig
kind was en er daardoor aan
was gewend mezelf te verma
ken. Of doordat ik als kind een
dankbare prooi was voor pest
koppen in de buurt en me daar
om als vanzelf terugtrek. Maar
ik denk ook dat het gewoon in
mijn genen zit. Mijn vader en
moeder leidden ook een vrij
zwijgzaam bestaan. Niet roken,
niet drinken, er alleen maar zijn
voor elkaar."
„Het zoeken naar stilte kan
ook een reactie zijn op de druk
te die ik achter de rug heb. Al
die mensen, al die voorstellin
gen. Met de jaren wordt de be
hoefte om op mezelf te zijn al
leen maar sterker." Omgeven
door de rust, begint weer het
diepere denkwerk. Het zoeken
naar het waarom der dingen.
En dat stuit bij hem, de zacht
aardige die opeens kan ont
vlammen, op onbegrip over
oorlog en onrecht. Het roept
woede en verzet bij hem op. „Ik
denk dat ze me daarom hebben
gevraagd voor die toespraak.
Omdat ik getuige van die oorlog
ben geweest. Omdat ik er nog
steeds mee bezig ben. En om
dat ik er daarom wel wat over te
zeggen heb." In de videorecor
der v£m Van Dantzig draait een
documentaire over verzetsstrij
der, schrijver en beeldend kun
stenaar Willem Arondus, één
Herdenking verwerkt Van Dant
zig 'als monumentje' fragmen
ten uit de dagboeken van Aron
dus. Ook regels die verwijzen
naar zijn homoseksualiteit. „Ik
heb nog aan het comité ge
vraagd of ze daar geen proble
men mee hadden, met de ko
ningin erbij en zo. Maar het
was geen probleem. Juist niet,
zeiden ze. Maar ik hoop niet
dat ze me hebben gevraagd als
boegbeeld van de homo-bewe-
ging, want dat ben ik niet en
dat wil ik ook niet zijn. I let gaat
mij om het geheel."
„Natuurlijk is het goed dat we
niet alleen stilstaan bij de jo
denvervolging. maar ook de
vervolging van homoseksuelen
en de zigeuners herdenken, /.o
speelt er ook een zigeuneror
kest bij de bijeenkomst. Maar ik
sta daar liever als herdenker
van de vrijheidsstrijd dan als
uithangbord van de homocul
tuur. En vrijheid tot op zekere
hoogte, hoor. Niet ten koste van
alles. Die Gay Games bijvoor
beeld. Voor mij hoeft dat niet,
dat bijna agressieve etaleren
van dingen die toch in de eerste
plaats privé zijn. De luxe van in
vrijheid kunnen leven vraagt
dat je jezelf grenzen stelt."
„Met opzet heb ik voor mijn
verhaal invalshoeken gezocht
die een grotere groep kunnen
herkennen. Er zitten daarom
ook fragmenten uit Friesland
in. Over de emoties uit die lijd
De eerste confrontaties met de
dood, uit die periode. Steeds de
vraag: leven mijn ouders nog?
Met die achtergrond wil ik ook
het publick met alledaagse pro
blemen aanspreken. Omdat de
strijd van toen ook voor een
groot deel is gevoerd door ge
wone mensen."
„Herdenken blijft nodig. Dat
kun je niet afdoen met het ver
haal dat het alweer zo lang ge
leden is. Want nog steeds is de
periode 40-45 van grote invloed
op ons denken en ons doen. En
het gaat mij ook niet per se om
die Tweede Wereldoorlog. Ik
wil erop wijzen dat het geweltl
en het onrecht doorgaan. Nog
altijd. Dal mag je niet afdoen
met een houding van: liet helpt
toch niks, allemaal. Wie de oor
log had meegemaakt dacht ook:
dit mag nooit meer gebeuren.
En toch gaal het door. Daarom
moeten we er iets over blijven
zeggen."
van de mannen die met Gerrit-
Jan van der Veen in 1943 de
aanslag pleegde op het Amster
damse bevolkingsregister. Op
de keukentafel liggen de dag
boeken van Arondus. In gelijk
matige letters doemt het beeld
op van een man die worstelt
met het leven, met zijn homo
seksualiteit en met geldgebrek.
„Had hij eenmaal een op
dracht, dan werkte hij daar kei
hard aan. Maar zodra het werk
af was, viel hij in een zwart gat.
Altijd: ik ben niks, ik kan niks
en ik doe er niet toe. Een ge
kwelde, vereenzaamde man.
Het lijkt erop dat die verzets
daad een rechtvaardiging
moest zijn voor alles wat hij in
het beeld van die tijd verkeerd
deed. Eindelijk hoorde hij er
gens bij, eindelijk had zijn leven
zin. Dat maakt het heroïsch en
diep tragisch tegelijk. In zijn
dagboek noemt hij de verzets
daad het mooiste moment van
zijn leven. Een week later fusil
leerden de Duitsers hem."
In zijn rede bij de Nationale
van
Dantzig wijt
enkele re-
