Het eerste slachtoffer
van de moderne media
LINDBERGH
M
TV
WEER
Het Gesprek van de Dag
a. scott berg
248
KNMI huldigt 'wes
Hans de Jong
WOENSDAG 28 APRIL 1999
152
C 0
E N T A A R
Gekissebis over Bijlmerrapport
Het eindrapport van de parlementaire enquêtecommissie is nog
geen week oud of het is al een geheel eigen leven gaan leiden door
niet aflatende kritiek op de belangrijkste conclusies. WD-leider
Hans Dijkstal is de voorlopig laatste in een rij prominente politici
die achteraf twijfelt aan het nut van dit grote onderzoek. Dat is
weinig hoffelijk jegens de commissieleden die de kolen uit het
vuur hebben moeten slepen, maar voor collegialiteit moet je nu
eenmaal niet in de politiek zijn.
De onmiskenbare verdienste van het eindrapport is en blijft dat
het een einde heeft weten te maken aan de obsessies die Neder
land sinds de Bijlmerramp hebben beziggehouden. De veronge
lukte Boeing vervoerde geen verboden of geheime lading en er is
geen sprake geweest van een complot. De gezondheidsklachten
van omwonenden en hulpverleners zijn niet ongebruikelijk bij een
ramp van deze omvang.
Het toenmalige kabinet-Lubbers is het eerste dat tekort is gescho
ten in het voeren van een regie die wezenlijk is bij de bestrijding
van de gevolgen van rampen. Twee kabinetten-Kok deden het niet
beter en maakten de weg vrij voor bizarre speculaties en gekwetste
gevoelens van verwaarloosde slachtoffers. PvdA-Kamerlid Van Gij
zel was lang de enige die Kamervragen bleef stellen over de ramp
en daarmee in feite het enige Kamerlid dat zijn controlerende taak
in deze kwestie serieus nam. Het is pikant dat de PvdA uitgerekend
dit fractielid van het Bijlmer-dossier heeft willen afhalen.
De voor Den Haag belangrijkste conclusie die het rapport heeft
opgeleverd is deze: grove misrekeningen zijn niet gemaakt, maar
een aaneenschakeling van kleine fouten in een periode van zes
jaar, levert uiteindelijk een weinig flatterend beeld op van de daad
kracht en het inlevingsvermogen van parlement en ambtenarij.
Het is dat beeld dat Kok, Borst, Jorritsma en Dijkstal slecht kunnen
accepteren, omdat het schadelijk is voor het aanzien van het
landsbestuur.
Het is een Hollandse traditie om op een parlementaire enquête,
een politieke bijltjesdag te laten volgen. Het verleden leert echter
dat het daar in de praktijk meestal niet van komt. In geval van een
zo'n collectief falen is het aftreden van een paar bewindslieden en
het terugtreden van enkele ambtenaren, een onvoldoende ant
woord op het bestuurlijke rampje, dat zich na de daadwerkelijk
ramp heeft voltrokken. Het is nog niet te laat. Het debat is pas me
dio mei. De politiek heeft dus ruim de tijd om de ware boodschap
van de enquête tot zich door te laten dringen en op te houden met
gekissebis dat een rookgordijn legt over het Bijlmerraport en daar
mee de kans vergroot dat niemand lessen trekt uit verleden.
EB40 en RX9
Eerst grijs, daarna vrij zonnig
Het mooie weer van de afgelopen dagen takelt stilaan af. Dat komt om
dat het nu nog krachtige hogedrukgebied nabij Ierland zijn greep ver
liest. Hierdoor komt de weg vrij voor bewolking die ons morgen via de
Noordzee kan bereiken. Ook vrijdag kan een onweerachtige storing
voor mindere weerkwaliteit gaan zorgen, maar die storing'bereikt ons
dan vanuit het zuiden.
Vanavond en vannacht is het nog even niet zo ver. Het blijft aanvanke
lijk licht bewolkt. Na middernacht neemt van het noorden uit de be
wolking toe. Het is daarbij niet uitgesloten dat tegen de ochtend lo
kaal wat lichte regen of motregen valt. Toch blijft het overwegend
droog. Na de maxima vandaag vari 17 tot 18 graden daalt het kwik
vrij snel en komt uiteindelijk terecht bij waarden rond 8 graden,
maar tegen de ochtend ligt de temperatuur iets hoger. De wind
waait meestal matig, van kracht 4 vanavond afzwakkend naar
kracht 3 uit het noordoosten.
Morgen overdag is het eerst grijs en is een spat motregen aanvan
kelijk niet uit te sluiten. In de loop van de ochtend breekt de be
wolking en na de middag wisselen wolkenvelden en steeds bre
dere opklaringen elkaar af. Tegen de avond is het op wat hogere
sluierbewolking na vrij zonnig weer. Doordat vanaf de
Noordzee niet alleen vochtigere maar ook wat koelere
lucht is binnengestroomd, moeten we in de maxima
iets inleveren. Met waarden in de middag rond 16,
hooguit 17 graden is het wel bekeken, wat al bij al nog
als aangenaam wordt ervaren. De wind waait in het bin
nenland matig of vrij krachtig, in het kustgebied af en
toe krachtig en zet zich voorlopig vast in de noordoost
hoek.
Gisteren was het erg aangenaam weer met maxima van
17.8 graden in Schiphol en 17.5 graden in Valken
burg. Bloemendaal meldde 18.4 graden. Winderig was
het wel; IJmuiden meldde windstoten tot 61 km/u.
JOHAN JAQUES
Levensverhaal Charles Lindbergh is de geschiedenis van de twintigste eeuw in een notendop
Bekijk uw partner, uw kat, de buurman en de postbode maar eens
kritisch. Want het zou heel goed kunnen, dat dat uw partner, uw
kat. de buurman en de postbode helemaal niet zijn. Dat het eigen
lijk ruimtewezens zijn, die de vorm hebben aangenomen van uw
partner, uw kat, enzovoort. Misschien lieten ze EB40 en RX9 en ko
men ze van een andere planeet.
Het begon allemaal jaren geleden met Twilight Zone, een science
jïction-serie die ons vertelde, dat er angstaanjagende dingen om ons
heen gebeuren die wij doorgaans niet kunnen zien, maar waar
sommigen van ons tegen wil en dank weieens mee geconfronteerd
worden. En in het begin had dat wel iets. Later kwamen Outer Li-
mits, de X-files en The Net. De buitenaardse wezens tuimelen over
elkaar heen op de buis.
Fox 8 heeft nu een serie gekocht die Perversion of Science heet. Die
hebben ze samen met The Net op dinsdagavond geprogrammeerd.
Zodat de liefhebbers meteen kunnen blijven Zitten. Zoals Net 5, om
maar eens een andere commercieel te noemen, op dinsdagavond
drie Amerikaanse comedyseries achter elkaar plakt. Er is zo ver
schrikkelijk veel uitzendtijd te vullen.
Maar als je naar Perversion of Science kijkt denk je alleen maar
voortdurend: Hoe komen ze erop? Het programma begint met een
aankondiging door een giechelende robot met onmiskenbaar vrou
welijke vormen. Als die klaar is met haar maffe praatjes zoomt de
camera in op haar metalen borst, ze drukt op een tepel, de metalen
plaatsjes die haar borst vormen schuiven wegen daarachter begint
een filmpje. Zoals ik al zei: hoe kom je erop?
Man verlaat vrouw, omdat zij elke nacht in bed ligt te woelen en te
dromen over hol-ogige buitenaardse wezens. Vriendinnen in café
troosten haar en zeggen dat ze een andere man moet zoeken. Bui
tenaards wezen hoort dat en neemt de gedaante aan van de man
van haar dromen. Maar als de ouders van de vrouw onverwacht
langskomen, neemt dat wezen netzo gemakkelijk weerde gedaante
aan van haar juist verdwenen echtgenoot. Waardoor zij heel erg in
de war raakt. Temeer daar de echte echtgenoot even later weer voor
de deur staat met een grote bos bloemen. Om het goed te maken.
Zoals ik al zei: hoe komen ze erop?
Een weliswaar uitgekauwd maar op zich spannend gegeven - zou
den mijn parter, mijn kat, mijn buurman en de postbode in werke
lijkheid buitenaardse wezens zijn? - wordt door een stel vijfderangs
acteurs in twintig luttele minuten om zeep geholpen. Totdat je niet
meer weet of je nou naar science fiction oif naar slapstick zit te kij
ken. Aan het eind is EB40, die ook danig in de war raakte door alle
persoonsverwisselingen, zwanger en trouwt ze met RX9.
Het filmpje is klaar en daar komt die vrouwelijke robot weer. En
dan denk je al niet meer: hoe verzin je dit, maar: welke gek heeft dit
op welke televisiebeurs gekocht? Misschien was het RX9, die de ge
daante had aangenomen van de programmadirecteur van Fox 8.
Zijn grootste heldendaad, de eerste non-stop vlucht over
de Atlantische Oceaan, werd tevens zijn grootste erger
nis. Charles A. Lindbergh, die in 1927 op 25-jarige leef
tijd met The Spirit of St. Louis in drieëndertig uur, dertig
minuten en dertig seconden de tocht voltooide van New
York naar Parijs, werd het eerste slachtoffer van de mo
derne media, een prinses Diana avant la lettre. Vanaf het
moment waarop hij op Le Bourget landde en een menig
te van duizenden mensen op hem en zijn vliegtuig af
stormde, heeft hij nooit meer de privacy van een nor
maal sterfelijk wezen gekend. Het zou de dood beteke
nen van zijn eerste kind en zijn huwelijk en gezinsleven
altijd overschaduwen.
Lindbergh kreeg tijdens zijn le
ven de meest uiteenlopende en
tegenstrijdige benamingen. Be
gonnen als stuntvlieger, vleu
gelloper, parachutespringer en
postpiloot, een tijd waarin hij
de 'Flying Fool' genoemd werd,
kreeg hij na zijn legëndarische
Oceaanvlucht de titel 'Eenzame
Adelaar'. Hij werd vergeleken
met Gutenberg, Hypocrates,
Columbus en zelfs Jezus. De
Franse luchtvaartpionier Louis
Blériot noemde hem 'de profeet
van een nieuw tijdperk'. De ver
ering voor Lindbergh nam bijna
mythische vormen aan. Na zijn
triomfantelijke terugkeer in
New York moesten tweedui
zend straatvegers bijna twee
duizend ton papiersnippers op
ruimen, die op straat waren
neergedwarreld. Maar wat een
sprookje leek werd een nacht
merrie.
De Amerikaanse pers werd met
de dag opdringeriger, zeker
toen in 1929 bekend raakte dat
Charles in Anne Morrow, de
dochter van de Amerikaanse
ambassadeur in Mexico, zijn
toekomstige vrouw had gevon
den. Verslaggevers kampeerden
voor de hekken van de ouderlij
ke woning van Anne in de Ver
enigde Staten,
Het gekken
huis werd nog
groter, toen de
Lindberghs in
1930 hun eer
ste kind kre
gen, Charles
Augustus jr..
Omdat Lind
bergh zich nu
meer dan ooit
van de buiten
wereld wilde
afschermen, begonnen de eer
ste negatieve verhalen over
hem te verschijnen.
De pers voelde zich bedrogen.
De kranten hadden Lindbergh
op het heldenschild geheven,
dan moest hij daar ook iets te
genover stellen, maar Lind
bergh weigerde hardnekkig. Er
waren al eerder de meest fan
tastische verhalen over Lind
bergh en zijn vrouw geschre
ven, maar vanaf de geboorte
van hun eerste kind groeiden
de leugens, halve waarheden en
verzinsels aan tot een niet meer
aflatende stroom.
A. Scott Berg, schrijver van het
boek over Lindbergh, kreeg de
Pulitzer prijs 1999 in de categorie
biografieën. foto ap
De Amerikaanse schrijver A.
Scott Berg heeft voor zijn zo
juist in Nederlandse vertaling
verschenen biografie over Lind
bergh als eerste onbeperkt toe
gang gekregen tot de uitgebrei
de archieven van de Lindberghs
en sprak met vrienden en fami
lie. Hij kan daarom beter dan
wie ook vóór hem een hoop van
de onzin, die de pers over Lind
bergh heeft uitgestort, ontrafe
len. Tegelijkertijd schetst A.
Scott Berg een soms pijnlijk
eerlijk beeld van Lindbergh.
Van een man die de Ameri
kaanse vliegtuigindustrie een
onmisbare stimulans gaf, die
eerder dan vele van zijn tijdge
noten het belang inzag van het
toekomstige gebruik van raket
ten, samen met een vriend een
voorloper van het kunsthart
uitvond en als een van de eer
sten op de bres stond voor het
behoud van het milieu en op
latere leeftijd zelfs om milieure
denen waarschuwde tegen een
ongebreidelde expansie van
uitgerekend de luchtvaart.
Maar ook van een man die zeer
egocentrisch was, soms heftige
woedeaanvallen had, niet zel
den zijn gezin terroriseerde met
onmogelijke eisen tot discipline
en zijn vrouw,
die een ge
vierd feminis
tisch schrijf
ster zou wor
den, jaren
achtereen ver
waarloosde.
Uitermate
boeiend zijn
de hoofdstuk
ken, waarin A.
Scott Berg in
gaat op Lind
berghs aan
vankelijke,
nogal naïeve
sympathie
voor Hitiers
nazi-rijk, zijn
vermeende
antisemitisme
en zijn be
weegredenen
voor zijn
standpunt
aan de voor
avond van de Tweede Wereld
oorlog dat de Verenigde Staten
zich niet in een Europees con
flict moesten laten lokken.
Sommige van Lindbergs opvat
tingen lezen bijna als een voor
spelling, zoals: ,,Wij moeten ge
heel buiten Europese oorlogen
blijven of permanent in de Eu
ropese politiek participeren."
Op andere momenten klinken
Lindberghs woorden bijna alsof
het om de huidige discussie
gaat over het al dan niet inzet
ten van grondtroepen op de
Balkan.
Lindbergh heeft zich nooit echt
'Het verhaal van Lindbergh is eigenlijk de geschiedenis van
de twintigste eeuw in een notendop.'- Publishers Weekly
bevredigend gedistantieerd van
zijn vooroorlogse dweperij met
de 'kracht' die het nazi-rijk voor
hem uitstraalde en dat sommi
ge van zijn- woorden werden
uitgelegd als antisemitisme,
heeft hij nooit begrepen. Zijn
vrouw, die zich aanvankelijk
door haar man liet meeslepen,
kreeg dat inzicht wel. Lind
bergh werd, op het hoogte- dan
wel dieptepunt van het Ameri
kaanse debat over interventie,
zelfs door de regering uit zijn
militaire rang van kolonel gezet.
Toen de Japanners in 1941
Pearl Harbor hadden aangeval
len en de VS van buitenaf in de
oorlog waren betrokken, veran
derde Lindbergh niet zijn me
ning, maar wel zijn houding.
Hij vond dat hij nu niet anders
kon dan aan de zijde van zijn
vaderland staan en wilde zijn
bijdrage leveren. Na een'aantal
zeer vernederende bezoeken
aan allerlei autoriteiten en in
dustriële kopstukken, kreeg hij
bij de bommenfabriek van
Henry Ford de eerste gelegen
heid om zich nuttig te maken.
Later zou hij in de Pacific, aan
vankelijk 'illegaal' want zonder
rang, meer dan vijftig gevechts
missies vliegen en in het na
oorlogse Duitsland inspecteer
de hij de fabriek van de V-l en
V-2 raketten en het concentra
tiekamp dat daar bij had ge
hoord, een onderdeel van Ber-
gen-Belsen. Pas toen in 1948
zijn boek Of Flight and Life ver
scheen, onder meer over zijn
ervaringen in de Tweede We
reldoorlog, werd het geloof in
Lindbergh als held hersteld.
Het verhaal van Lindbergh is
inderdaad, zoals het Ameri
kaanse Publishers Weekly in
een recensie van A. Scott Bergs
biografie opmerkte, 'eigenlijk
de geschiedenis van de twintig
ste eeuw in een notendop'.
Maar op één raadsel kan ook
dit uitstekend geschreven boek
geen antwoord geven. Was de
later geëxecuteerde Bruno Ri
chard Hauptmann inderdaad
degene die in 1932 'baby Lindy'
ontvoerde en al dan niet opzet
telijk doodde, of heeft hij alleen
maar een spel gespeeld om los
geld te kunnen opstrijken? Ook
ruim zestig jaar na dato blijven
de twijfels, hoewel Lindbergh
zelf volledig overtuigd was van
Hauptmanns schuld. Zeker is
wel dat het verdriet om het ver
lies van hun eerstgeborene - ze
zoüden later nog vijf kinderen
krijgen - een kloof schiep tus
sen Charles en Anne die altijd
zou blijven.
ALY KNOL
A. Scott Berg: Lindbergh. Ver
taling Anna Vesting. Uitg Lui-
tingh-Sijthoff. 800 pag. Geb. f.
79,90. ISBN 90 245 3599 9
MILLEN NIU
nog
dagen
Nog 248 dagen en he a
nieuwe millennium b it
aan. Reden voor deze
om in een dagelijkse
terug te kijken op bel "r.
rijke gebeurtenissen
plaatsgrepen op corri
ponderende data in
gelopen 100 jaar. De2 sl
week: 26 april 1986: r^T
kerncentrale Tsjemoln
27 april 1791: Samuel d
se geboren: 28 april 1r'
muiterij op de Bount n
april 1974: Nixon gee r
tergate-tapes vrij; 30
1980: Beatrix koningi X
mei 1890: eerste vieri^,
feest van de arbeid.
Ie
28 APRIL 1789
Het is een nietig eilandje z
Stille Oceaan en er staan
meer dan vijftig huizen. 1
de bewoners van Pitcairr nc
gen een geschiedenis me
mee die wereldwijd beke
„Wij hebben er een eiger
en een eigen cultuur aan j;
gehouden", laten ze via 1 in
'Bounty Folk Museum' wig
Dat museum staat niet o r
cairn, maar is te vinden c
Norfolk eilanden - duizeng
kilometers verderop. En aj
hebben Pitcairn en Norft ge
met elkaar gemeen, wan In i
worden grotendeels bevct a
door nazaten van de mui
van de roemruchte Boun^j
opstand op deze driemas
een nooit geëvenaarde h^TEj
van roof- en lustmoordeme
diefstal en alcoholisme, ma
zo willen de getuigenissen.
van schitterend zeemans ar
vandaag precies tweehorrn
tien jaar geleden. Romanen
historici en filmregisseur,
door het avontuur in de Sen
Oceaan vele malen geinsj
reerd. Allen verwijzen ze jp
de 28ste april 1789, de daf"
commandant William B
een varende bullebak gei i?
- samen met achttien get ff
wen overboord wordt g
opstandelingen wenden
ven, keren terug naar hu
dijs Tahiti, terwijl Bligh c
leeft. Een deel van de mu
vlucht naar Pitcairn (en
huist later naar Norfolk).
Pitcairn leven nog de na2
van Fletcher Christian, d<
van de opstand.
HENK RUUL*
MENSELIJ]
Prinses Juliana wordt vrijd
De NOS besteedt daar ruin
dacht aan tijdens de uitzei
gen over koninginnedag. R
komt vanavond om 22.15
met de als „onthullend" a
prezen documentaire 'Juli;
negentig bewogen jaren.'
verschijnt er een handvol
over de oudste Oranje ooitj
dere jubilaris, PIETER VAI
LENHOVEN, wordt echter
beetje vergeten. Zestig woi
vrijdag. Slechts enkele kra
en tijdschriften leken er to
toe aan te denken. De TRO
ter pakt vrijdag uit met een
gramma van vijftig minutei
waarin o.a de vier zonen va
ter en Margriet aan het woi
men. Het interview van de
prinsen door Ivo Niehe is t<
om 19.35 uur via TV2.
Moskou
In het wachtlokaal van de politie is de
verf al lang verdwenen. De verlichting is
schaars. Langs alle muren vaal rode stoe
len uit een oude bioscoop of zoiets. Wie
spontaan gaat zitten komt met zitting en
al op de vette vloer terecht. Aan een lange
tafel voor massaverhoor een schonkig
agentje in een camouflagepak. On-
der een pet een puisterig gezicht dat
Ofv naar een verre provincie van het
Russische land verwijst. Novosi
birsk of nog veel verder. Ik
schat hem net twintig. Hij is
met veel formulieren en vijf
bleke hoertjes in de weer, nog
veel jonger dan twintig. Ultra
kort gerokt en ultra hoog ge
hakt. Een paar lezen wat,
wachtend op hun beurt,
want Russische formulieren
bevatten veel vragen voor
lange antivoorden. Wachten
is er een levenskunst. Ook voor
een heroïnehoer die met een
stripverhaal na haar illusies ook
nog haar tijd moet doden. Mos-
kouse nachten. Uit een ander lo
kaal klinken nog meer stern
oten. Sigarettenrook door de
kieren en melancholieke Slavi
HAN MULDER
sche pop uit transistors. Ze zijn dus in
Moskou goed op weg. Mijn collega doet
aangifte van het verlies van zijn porte
monnee met inhoud die het reizen drage
lijk maakt. Geld, creditcards. Verloren op
de zitting van de taxi, bij het uitstappen,
of gewoon gerold? Wie zal het zeggen in
aanvaardbaar Russisch?
Ik was er 27 jaar geleden voor het laatst.
Meer dan een bontmuts en van die ronde
omapoppen die almaar kleiner doorgaan
met in elkaar te passen waren er toen niet
te krijgen in het warenhuis Gum. Nu is
alles te koop in Moskou. Versace, Yves
Saint Lm uren t, Sony en alle uitheemse
drank. Roept u maar. Geen rij wachten
den meer te zien voor al die hebbelijkhe
den. Je moet wel dollars meebrengen. Roe
bels mag ook, maar daar moet je wel sta
pels van hebben. Ik vernieuw de kennis
making met het Bolshoitheater. Toen zag
ik er een stoer soort opera die op een kol
choz was gehuisvest. Veel rocle vlaggen,
koren, sikkels en harken. In de pauze kon
je slechts een appel kopen na eerst een
lange rij. Nu ga ik naar het Bolshoi voor
balletten van George Balanchine, ooit uit
geweken en uitgekotst. Nu is er zalm met
champagne in de pauze. De eerlijkheid
gebiedt wel lange rijen. En de champagne
is te betalen en niet te drinken.
Het Rode Plein is tamelijk verlaten. Soms
een groepje demonstranten, een portret
van Lenin voorop. Verleden week nog op
zijn verjaardag. Oude mensen veelal. Hun
pensioen uit de tijd van de heilstaat is al
lang compleet in de inflatie opgelost. Voor
twee roebel aan muntjes, waarde 15 cent.
kust een oud vrouwtje je hand en zegent
je op de trap van de metro.. Richt niet je
camera op hun ellende. Voor nog geen
honderd roebel niet. Oude baboeska's in
Rusland hebben hun eer en onwankel
baar geloof Leeg is het Rode Plein, maar
druk is de Ulitsa Tversakaia en de andere
boulevards en plaza's waar de banken
verrijzen en de Arbat, waar de jeugd van
Moskou vitaal flaneert. Elegant en wes
ters. Op een terrasje lees ik in de Moscow
Times over de Bijlmermeer-enquête:
'Dutch Crash Probe Hits Premier'. Alle na
men, Wim Kok, Els Borst, Annemarie Jor
ritsma correct gespeld. Nee, ze zijn be
paald niet achterlijk in Moskou met ter
rasjes in de zon en oude bioscoopstoelen
op het politiebureau. Mocht een heilige
die portemonnee met 300 dollar trouwens
nog vinden: spasiba!
Wie meent dat het een genoe
gen is weerman of -vrouw te
zijn, heeft het mis. Ze worden
gehaat. In 1992 overleed Jan
Pelleboer. Een paar dagen later
kreeg zijn collega Hans de Jong
in Gorredijk een anoniem
schrijven: 'Nou jij nog!' Maar
De Jong -volgende week 78
jaar- is 'still going strong', hoe
wel hij inmiddels weerman af
is. Morgen komt niettemin een
delegatie van het KNMI hem
huldigen. 'De Friese Pelleboer'
is dan 50 jaar voor het KNMI
werkzaam als vrijwillig regen
waarnemer. Want dat doet hij
nog steeds, in het peilglas kij
ken.
Weermensen hebben het moei
lijk, weet De Jong. Zelf is hij ge
durende zijn actieve periode
voortdurend achtervolgd door
criticasters. En de nieuwste ge
neratie vergaat het niet beter.
Provinciegenoot Piet Paulusma
wordt er zelfs wanhopig van,
vertelt zijn voorganger. De van
SBS6 bekende Fries en diens
werkgevers worden aanhou
dend bestookt met 'anti-brie-
ven'. Nou maakt Paulusma het
er ook enigszins naar, oordeelt
