Kleurrijk richting nieuw millennium
e schoonheid van twee moordende soldaten
Onbeholpen én sierlijk
Cultuur Kunst
Literaire boegbeelden in Letterkundig Museum
Beastie Boys zijn tegenwoordig wel erg braaf Dijkema geeft zich groots afscheid
•gens bemiddelaar bij Boijmans
3DAMProf. Mr. E.C.M. Jurgens gaat bemiddelen in het
iet tussen een aantal medewerkers en de directie van Mu-
iBoijmans Van Beuningen in Rotterdam. Directe aanlei-
voor het conflict was het voornemen van museumdirec-
Chris Dercon om een schilderij van de Amerikaanse kun-
lar Mark Rothko uit de collectie van het museum te verko
roor acht miljoen gulden. Van de opbrengst zou Boijmans
werken kunnen kopen die beter in de collectie passen. Het
ersoneel is echter tegen het afstoten van werken uit de
irisch opgebouwde collectie'. De verhoudingen kwamen
deze maand op scherp te staan toen de staf een brief liet
ken waarin het management gebrekkig werd genoemd.
ininatie Jeugdtheaterschool
De Jeugdtheaterschool Zuid-Holland uit Gouda is met
milievoorstelling 'Grimmige Sprookjes' genomineerd voor
)P-theaterprijs 1999. Het jeugdige amateurgezelschap van
20 leerlingen vertolkt op eigentijdse wijze zes verschillende
ilen van sprookjesschrijvers de gebroeders Grimm. De
theaterprijs wordt jaarlijks uitgereikt tijdens het Landelijk
h ral Amateurtheater in Amsterdam en bestaat uit een be-
van 10.000 gulden. Een jury nomineert elk jaar vijf voor-
ngen uit ruim honderd producties. 'Grimmige Sprookjes'
dl It zaterdagavond 13 en zondagmiddag 14.juni opgevoerd in
er De Engelenbak in Amsterdam.
(vijver wordt tulpenzee
mg» Kunstenaar JAS (Johannes Adriaan Smit) gooit van
en morgen een miljoen gele tulpen in de Hofvijver. Niet
[gemis over die bloemsoort, maar als hommage aan Vin
van Gogh. Het kunstwerk 'Levend geel van JAS' wordt za-
;g officieel onthuld. Bij de opening leest de kunstenaar voor
iieven van Van Gogh, waarin de beroemde schilder zijn
:fde voor de kleur geel beschrijft. JAS wordt gezien als een
)hristo. Hij houdt alleen niet van inpakken, maar wil uit-
i met geurende kunstwerken. Zo maakte hij twee jaar ge-
iop het Noordeinde een enorme sculptuur van hyacinten
van koninginnedag. JAS is geboren in de bollenstreek en
irom zo dol op tulpenvelden. Het kunstwerk kost ongeveer
10 gulden die de kunstenaar samen met De Galerie op-
In die Haagse kunstinstelling is van 24 april tot 26 mei
en expositie van JAS te zien.
den haag felicia kuyten
Vier lichte letterheren, zo heet
de tentoonstelling in het Letter
kundig Museum in Den Haag
waarin vier schrijvers zijn bij
eengebracht namelijk: Godfried
Bomans, Kees Stip, Simon Car-
miggelt en Kees van Kooten.
„Ogenschijnlijk hebben deze
vier heren niets met elkaar te
maken, behalve dan dat drie
van de vier literaire boegbeel
den in 1913 zijn geboren", ver
telt Dick Welsink, conservator
van het Letterkundig Museum.
„Toch zijn ze op verschillende
gelegenheden en op verschil
lende manieren elkaar ergens
in hun carrière tegengekomen.
Zo is Simon Carmiggelt het gro
te voorbeeld van Kees van Koo
ten en onderhielden ze een cor
respondentie met elkaar, waar
van brieven op de tentoonstel
ling zijn terug te vinden. Ook is
er een Solex te zien waar Bo
mans en Carmiggelt samen re
clame voor maakten. Er is ge
zocht naar raakvlakken tussen
de schrijvers, deze loopt als een
rode draad door de tentoon
stelling heen".
Veel van het getoonde heeft
een persoonlijke waarde voor
de schrijvers. Zo zijn er foto's te
zien van een jonge Van Kooten
tussen de schuifdeuren van het
ouderlijk huis. De pijp en ta
bakspot van Bomans. Jenever-
flessen van het merk Reynben-
de, verwijzend naar het gelijk
namige tijdschrift dat Carmig
gelt redigeerde. Ook het doden
masker waarop grimeur Arjen
van de Grijn alle snorren en
pruiken van de typetjes van Van
Kooten en De Bie aanpaste
heeft een plek. Naast de ge
bruiksartikelen zijn er ook bij
zondere schriften te zien met
uitgeschreven 'Kronkels' van
Carmiggëlt en 'Erik' en 'Pieter
Bas' van Bomans. Verder wor
den er schilderijen getoond,
waarop de schrijvers op ver
schillende manier zijn gepor
tretteerd.
De tentoonstelling is vormge
geven door decorkunstenaar
Theo Tienhooven. Door ge
bruik te maken van licht en be
weging bij het opstelling van de
boeken en gebruiksartikelen,
weet hij van een doorgaans
saaie 'papieren' tentoonstelling
een levendig geheel te maken.
Gelijktijdig met de opening
van de tentoonstelling wordt er
een boek gepresenteerd. Het
boek. eveneens onder de naam
"Vier lichte letterheren', vormt
aflevering 44 in de reeks schrij
versprentenboeken. Schrijvers
als Gerrit Komrij laten hun licht
schijnen op Bomans, Carmig
gelt, Stip en Van Kooten.
De tentoonstelling in het Let
terkundig Museum duurt tot 12
september.
Stadsgehoorzaal heeft een 'eigen orkest'
Trots kondigde directeur
Petra Unger het gisteren
aan: de Stadsgehoorzaal
heeft een 'eigen orkest'. Ze
mag vanaf volgend seizoen
Nieuw Sinfonietta uit Am
sterdam haar 'Ensemble in
Residence' noemen. Mini
maal drie jaar gaat de sa
menwerking duren, ver
klaarde directeur Frans
Brouwer van Nieuw Sinfo
nietta. Maar het kan ook
best langer gaan duren.
leiden annet van aarsen
Vaste gast in het genre klassieke
muziek is verder het Noordhol
lands Philharmonisch Orkest,
dat het leeuwendeel van de se
rie 'Meesterwerken' gaat ver
zorgen. De blazerssectie gaf gis
teren in de EWR-zaal vast een
voorproefje tijdens de feestelij
ke presentatie van het nieuwe
seizoensprogramma.
Kleurrijk op weg naar een
nieuw millennium, is het motto
waaronder Unger haar plannen
voor het komende seizoen pre
senteerde. Ze boekte muzikan
ten uit alle windstreken. Fado
zangeres Dulce Pontes uit Por
tugal gaat het na een eerdere
afzegging opnieuw proberen:
uit Ierland komt onder andere
Mary Black. Cuba stuurt Vieja
Trova de Santiaguera en Eliades
Ochoa (van de Buena Vista So
cial Club) en uit Amerika komt
Randy Newman. Uit een ver
verleden duikt Georges Mous-
taki op, met zijn liedjes over
liefde, weemoed en verlangen.
Net als dit seizoen doet ko
mend jaar weer een groot aan
tal Nederlandse sterren de
Stadsgehoorzaal aan. Onder
hen Ruth Jacott, Rob de Nijs,
Willeke Alberti, Benny Neyman
en BZN. Ook in de categorie
Nederlandstalige popmuziek
heeft de Stadsgehoorzaal haar
slag geslagen: Blof, Van Dik
Hout, De Kast en Frank Boeijen
komen naar Leiden.
Het nieuwe seizoenspro
gramma ontlokte goedkeuren
de geluiden uit de monden van
de plaatselijke cultuurbobo's.
Een gevarieerd en boeiend pro
gramma, vonden zij. De meeste
aandacht ging gistermiddag uit
naar de verrichtingen van de
Stadsgehoorzaal op het gebied
van de klassieke muziek. De sa
menwerking met het Noordhol
lands Philharmonisch Orkest
en de innige relatie, die de
Stadsgehoorzaal is aangegaan
met Nieuw Sinfonietta spron
gen vooral in het oog. De Stads
gehoorzaal wil er nieuw publiek
mee lokken, en dan vooral de
jonge garde.
Nieuw Sinfonietta hoopt de
jongeren niet alleen te bereiken
door een serie concerten af te
werken. „Leiden wordt straks
de residentie van Nieuw Sinfo
nietta Amsterdam. Vanaf sep
tember horen we een beetje bij
Leiden", verklaarde directeur
Frans Brouwer. „Dat zou je bluf
kunnen noemen, maar wij wil
len meer doen dan alleen spe
len. We kleden het aan. Ieder
een die wil, kan straks over on
ze concerten uitleg krijgen van
een van de musici."
Belangrijk is natuurlijk dat we
vaker komen dan een keer. En
we komen met vernieuwende
programma's. We combineren
telkens werken van Haydn met
composities uit deze eeuw.
Voorts is de bedoeling dat we
een programmablad uitgeven
en cd's aanbiedem. In septem
ber nodigen we in verband met
het nieuwe vak culturele vor
ming een paar honderd scho
lieren uit bij onze repetities. We
willen ze in de winkel laten kij
ken, heel informeel."
Het Noordhollands Philhar
monisch Orkest heeft met zijn
bijdrage in de serie 'Meerster-
Randy Newman vertolkt hoogtepunten uit zijn omvangrijke oeuvre en
songs van het nieuwe album 'Bad Love'. foto william morris agency
werken' eigenlijk hetzelfde
doel. „Een bijzonder en toegan
kelijk programma aanbieden,
met beroemde gastdirigenten
en solisten die veel in hun mars
hebben. We spelen bijvoor
beeld een keer met Alexander
Liebreich als dirigent en Janine
Jansen als soliste op viool. Dat
is beslist een aanrader. En ook
hebben we een keer Peter Do-
nahoe als solist op piano", al
dus kondigt Stan Paardekooper
van het orkest aan.
Het nieuwe seizoensprogram
ma is vanaf morgen (gratis) af
te halen bij de kassa van de
Stadsgehoorzaal, het stadhuis,
K&O en in alle gemeentehui
zen en openbare bibliotheken
in de Leidse regio.
muziek recensie
louis du moulin
omdat het oog steeds
wil, traden de Beastie
Ahoy' 'in the round' op.
eigenlijk het meest op-
lijke aan de rentree van
ivYorkse hiphopinstituut
derlandse bodem. Want
ideale 'pakkans' die het
en vanuit het hart van de
met zich meebracht,
:n MCA, Mike D. en King
Ad-rock geen gebruik om tot
historische interactie met de
pakweg zevenduizend fans te
komen.
'Fight For Your Right To Par
ty' heette in de lente van 1*987
de verrassende hit, waarmee
drie joodse lefgozertjes zich in
een klap schaarden bij de Ame
rikaanse rap-elite. Vervolgens
deden ze zo'n dikke tien jaar
hun codenaam alle eer aan
door bijna doorlopend onhan
delbaar in het gebruik te zijn.
Waarbij Adam Yauch (alias
MCA), Michael Diamond (Mike
D.) en Adam Horowitz (King
Ad-rock) er al die tijd op hun
helderste momenten wel steeds
in slaagden om interessante
projecten te produceren.
Afgaande op hun jongste al
bum 'Hello Nasty' lijken 'de
Beasties' qua muzikale potentie
nog wel even mee te kunnen,
maar als live-act hebben ze he
laas hun wilde haren verloren.
Van de onvoorspelbaarheid en
de provocaties, die ooit belang
rijke ingrediënten waren in hun
luidruchtige pretpakket, is na
genoeg afstand gedaan. Wat het
'supertrio' en begeleiders thans
uit de mouw schudden, is vrij
wel geheel volgens het spoor
boekje en blijft, afgezet tegen
het ruige verleden, bijzonder
braaf. Vorig jaar augustus op
Lowlands ging het er nog wel
even doldriest aan toe, maar
toen lieten de heren zich snel
meeslepen met de bij voorbaat
al in geweldige hosannastem
ming verkerende meute in de
overvolle festivaltent. In 'Rot
terdam' kwam het er niet van,
ondanks de zo uitnodigende
'boksringopstelling'. die door
de Osdorp Posse tijdens de
(korte) 'warming up' als een ge
heim wapentje wel optimaal
werd benut.
Het kan natuurlijk zijn dat de
Beastie Boys bij voorbaat al te
leurgesteld waren over de lege
tweede ring, voor hen onge
woon na alle uitverkochte bak
ken van het voorbije jaar. De
opkomst van dinsdagavond in
combinatie met de feitelijke po
diumprestatie zijn in elk geval
niet vertrouwenwekkend voor
hun eerstvolgende bezoek: het
Tibetan Freedom Concert op
zondag 13 juni in de Amster
damse RAI, waar overigens he
lemaal geen reclame voor werd
gemaakt.
oonstelling Italiaanse prentkunst in UB en Prentenkabinet
m lopen de soldaten van
es in hun blootje als zij
üderen van Bethlehem
orden? Om bloedspatten
n wapenrok te voorko-
De tentoonstelling 'Itali-
prentkunst van de zes
eeuw' roept intrigerende
op. De expositie, die tot
12 mei duurt en deels te
in de hal van de Leidse
siteitsbibliotheek, deels
Prentenkabinet, geeft een
o beeld van de collectie
de-eeuwse Italiaanse
unst uit het Prentenkabi-
|iden.
houtsneden ademen de
te cultuur van de Renais-
tvaarin de homo univer-
goden nabij kwam. Een
ming in deze tijd, waarin
stukken vlees met ogen
arena van Jerry Springer
raken. De prenten zijn
kt naar het werk van be-
meesters als Rafaël, Mi-
elo en Titiaan. Zo heeft
bekende schilderij over
ocoöngroep model ge-
foor 'Karikatuur van de
n'. de houtsnede van
Boldini (1510-?). Zowel
fceldhouwkunst als in de
rkunst werd deze beel-
«p veelvuldig gekopi-
itiaan stak daar op zijn
rij de draak mee. Hij
ift
Drie mannen in een landschap, gravure van Marcantonio Raimondi.
fotoub
omringde de Trojaanse priester niet binnen te halen, met apen
Laocoön, die de Trojanen waar- in plaats van mensen, schrijven
schuwde het paard van Troje de samenstellers van de catalo
gus. En stelde daarmee de na-
aperij aan de kaak.
Dat het pointillisme niet uit
de lucht kwam vallen, is af te le
zen aan de gravure 'Drie man
nen in een landschap' van Mar
cantonio Raimondi (1480-
1534), een van de bekendste
Italiaanse graveurs uit de zes
tiende eeuw. Drie Florentijnse
soldaten worden verrast door
het leger van Pisa. Kennelijk
hebben ze net gebaad in een
beekje, want ze zijn alledrie
naakt. Of ging het de kunste
naar om de gespierde bilpartij
en de machtige schouders en
kon je die onder het krijgstenue
niet erg goed zien? Vooral het
contrast tussen licht en donker
is bij deze graveur prachtig en
maakt dat je de Figuren bijna
kunt vastpakken. Om dat te be
reiken maakte Raimondi ge
bruik van de zogenaamde stip
peltjestechniek, die in de ne
gentiende eeuw door fie grote
Franse schilders zou worden
overgenomen.
Enige bevreemding wekt 'De
kindermoord van Bethlehem',
een gravure van Martino Rota
(1520-1583). Op een heuvel
zien we Jezus en Maria met het
kind op een ezeltje wegvluch
ten. terwijl in het aangrenzende
dal soldaten met de slachting
bezig zijn. De twee soldaten
rechts op de gravure doen
vreemd aan. De samenstellers
van de catalogus schrijven dat
Rota het gespierde lijf van deze
twee mannen, geheel volgens
de maniëristische traditie, per
fect heeft willen weergeven. Om
die spieren goed te laten uitko
men, moest het model vaak een
onnatuurlijke, gewrongen hou
ding aannemen, als een soort
body-builder poseren. Maar
deze twee kerels doen gewoon
of hun neus bloedt en lijken ge
heel los te staan van het drama.
En waarom ze in tegenstelling
tot de andere soldaten naakt
moeten zijn, is ook niet echt
duidelijk. Je vraagt je bij dit
soort taferelen altijd af: was dat
offer van Jezus nu eigenlijk wel
zo indrukwekkend? Vóór hij
aan het kruis werd genageld,
hadden immers al honderden
andere kinderen door Zijn
komst het leven gelaten.
In de vitrines bevinden zich
ook prenten en gravures die al
leen maar bekoren. Zo'n gravu
re is 'De dood verrast een
vrouw voor een spiegel' van de
monogrammist M. De vrouw
kijkt onbekommerd naar haar
achterkant. Word ik niet te dik.
zie ik er nog wel goed uit? De
delicate houding van haar rech
tervoet ontroert. De dood zal
haar zachte lichaam straks
droog en knokig maken. Maar,
dankzij de graveur, nog even
niet, nog even niet.
theater recensie dick van teylingen
De Trust speelt Cataract van Rainald Goetz. Spel: Lucas Dijke
ma. Vertaling: Tom Kleijn. Regie en vormgeving: Then Boer-
mans. Gezien: 21/4, LAKtheater, Leiden.
Op een anonieme stoel onder een grote stalen
lampekap zit naast een ijzeren ziekenhuiskastje
een man. Hij is wat in elkaar gedoken in zijn
lichtblauwe oude-mannenpyjama, jas in de
broek, de blote voeten daaronder tegen elkaar
(dat zal anderhalf uur lang zo blijven), over zijn
ogen ligt een blauw waas. Ondanks alle signalen
van verval maakt hij geen uitgebluste of wanho
pige indruk; eerder komt hij over als een strijdba
re twijfelaar, ervaren en onbevangen tegelijk. Hij
heeft veel nagedacht en hij heeft nog steeds veel
te overwegen. „Jammer dat je zoveel niet weet",
zegt hij. Die onwetendheid leidt tot verwonde
ring over de wereld: over wetenschappelijke wet
matigheden, vriendschap, seks en verval.
De Trust is dé pleitbezorger van Rainald Goetz.
De groep speelde eerder veel van zijn furieuze
stukken, zoals de trilogie Oorlog. In Cataract laat
de Duitse auteur zich van een andere, mildere
kant zien. De woede heeft plaatsgemaakt voor
twijfel, berusting in het onkenbare en melancho
lie, verbazing en ook enthousiasme om wat voor
bij is. „Het stelt je gerust dat er al zoveel fantas
tisch is gebeurd." Maar dat betekent niet dat de
stellingnames ontbreken: het is nog steeds van
belang om een mening te formuleren, hoe ijl die
in het licht van de tijd ook mag zijn. 'Anderzijds'
is een sleutelwoord in het stuk, en 'eigenaardig'.
De man op de stoel lijkt een symbool voor de
mensheid: ziek, immobiel, blind, maar niet zon
der lucide gedachten en humor,
Lucas Dijkema neemt met de zware monoloog
van anderhalf uur solo afscheid van de Trust.
Ruim tien jaar geleden richtte hij de groep op
met onder meer Theu Boermans, die deze voor
stelling regisseert. Dijkema speelt de monoloog
indrukwekkend: in al zijn kleinheid groots, licht
en toch met veel overwicht. Hij laat zich in zijn
hoofd kijken zoals Goetz dat met een scheermes
je probeerde, in een poging meer greep op de
wereld te krijgen. Dijkema spreekt schijnbaar op
de tast, maar balanceert heel precies tussen asso
ciatie, argumentatie, aarzeling en publieksge
richtheid.
Ongeveer halverwege de voorstelling licht de
rest van het speelvlak blauw op, wat de man nog
sterker isoleert in zijn cirkel van licht. Sterven
doe je in eenzaamheid. Cataract is een voorstel
ling waarmee je lang alleen kunt zijn.
Tentoonstelling over schildpadden in Naturalis
'Help de turtle uit de soep'
heet de tentoonstelling, die
vanaf zaterdag in de Galerie
van Naturalis is te zien. Het is
een initiatief van het Wereld
Natuur Fond en het natuurhis
torisch museum om de be
dreigde zeeschildpad onder de
aandacht te brengen. WNF gaf
ruim een maand geleden het
startsein voor de actie 'help de
turtle uit de soep' door kinde
ren een reuzescnildpad te la
ten tekenen op de vloer van de
Martinihal. In de Galerie van
Naturalis zijn nu 180 foto's van
schildpadstoeptekeningen te
zien, nog eens 550 kleurplaten
en zo'n 200 vrije tekeningen.
En natuurlijk echte zeeschild
padden uit de collectie van het
museum.
Welbeschouwd is de naam
van de expositie fout. Volgens
conservator S.M. Hoogmoed,
die bij het museum de reptie
len en amfibiën onder zijn
hoede heeft, bestaan er over
de hele wereld zeven soorten
zeeschildpadden. Slechts een
enkele soort helandt in de
soep. „De lederschildpad bij
voorbeeld, smaakt niet lekker.
Te vet, olie achtig. Deze dieren
kunnen wel twee meter lang
worden, van kop tot staart. In
de zomer trekken ze naar het
noorden, op jacht naar kwal
len. Ze komen dan zo ver ills
het zuiden van Groot Britan-
nië. En soms verdwaalt er één.
Er spoelen regelmatig leder
schildpadden aan op de kust
van Nederland, meestal
dood."
Niet elke zeeschildpad is dus
een soepschildpad. Maar dat
neemt niet weg dat de meeste
soorten in hun bestaan be
dreigd worden. Verstoring van
de stranden, waar de dieren
hun eieren leggen, is een van
de grootste problemen. Leg-
stranden waar ook ter wereld
vallen 'ten prooi' aan toerisme.
Er worden hotels gebouwd en
wegen langs aangelegd. Lokale
bevolkingen plunderen daar
naast de nesten, de eieren zijn
een lekkernij. En ook de illega
le handel in schildpadsouve-
niers vormt een bedreiging.
Net als de garnalenvisserij.
Zeeschildpadden zwemmen
vaak in de netten en verdrin
ken dan.
Of hij het echt 'leuke' dieren
vindt, weet conservator Hoog
moed niet zo goed. Intrigerend
zijn ze wel. „Op het land zien
ze er zo zielig uit, zo onbehol
pen. Ze zijn zo zwaar, dat ze
zich moeten voortslepen.
Maar in het water zijn ze de
sielijkheid ten top. Ze vliegen
door het water."
'Help de turtle uit de soep' Is
vooral bedoeld voor kinde
ren. Vanaf vandaag is de ten
toonstelling in de Galerie van
Naturalis te bezichtigen. Za
terdag (24 april) om 15.00
uur is de officiële opening.
Een groep jeugdige artiesten
neemt de bezoeker in een
'muzikaal' sprookje mee in
het leven van de zeeschild
pad. De tentoonstelling is tot
en met 30 mei te zien.
i nende verhalen over reptielen en amfibiën in Naturalis.
foto naturalis
ring over 'groene hel' in Naturalis
j. Bioloog dr. Rinus Hoogmoed houdt dinsdag 27 april in
uditorium van Naturalis, een lezing over het Amazone-
id in Brazilië. Hoogmoed verricht sinds 20 jaar veldwerk in
tropische regenwouden, voornamelijk gericht op reptielen
ofibiën. Naast spannende verhalen, zal de expert van Na-
is ingaan op zijn onderzoeksresultaten. In zijn lezing zal
jmoed vooral vertellen over reptielen en amfibiën uit de
naamde 'groene hel' van Brazilië en de manier waarop de
ireiding van de soorten ontstaan zou kunnen zijn. Geïnte-5
erden zijn welkom vanaf 10.30 uur. De toegangsprijs is fl
