ZATERDAG
S
BIJVOEGSEL
Nederland:
om van te houden
- Leidsch Dagblad
Vaderlandsliefde in een Euro-jasje
Jeffrey Jonkers: 'We zijn zo verdomd trots op
onze poldercultus.'
we ineens het etiketje 'allochtone schrijvers'
opgeplakt. Zoiets geeft mij nou het gevoel
dat ik niet geaccepteerd word, dat ik in het
hokje 'anders' gestopt wordt. Terwijl ik hier
al zo lang woon... Multiculturele samenle
ving? Vergeet het"
Willem-Paul: „Ja, daar stoor ik me ook aan.
Maar waar ik me vaak kwaad over maak is
dat alles zo druk en gejaagd gaat. Ik weet niet
of het typisch Nederlands is maar als ik zie
dat mensen in sommige landen zomaar een
hele middag kunnen rusten...."
Jeffrey heeft ook een grote ergernis. „Die Ne
derlandse hypocrisie, ons overbekende vin
gertje. Men klaagt altijd over de Amerikanen,
of de Fransen, die zo chauvinistisch zijn.
Maar wij in Nederland zijn zelf zó verdomd
trots op die hele poldercultus, zo verschrik
kelijk arrogant. Zo geweldig zelfvoldaan dat
we zo nuchter zijn. Dat idee ook: 'Doe maar
gewoon, dan doe je al gek genoeg'. Dat komt
natuurlijk door onze calvinistische inslag."
Tatjana „Ik word hier vaak gezien als dé
Duitse. Hokjesgeest dus, heel vervelend.
Maar dat is niet typisch Nederlands. In
Duitsland waren we altijd dé buitenlanders.
Het Nederlands volkslied, dat - als je de on
derzoeken mag geloven - bijna niemand
meer kan zingen, ontmoet minder weer
stand.
Jeffrey: „Ik ken het, het eerste en het zesde
couplet.
Willem-Paul: „Ik ook."
Jeffrey: „Je zingt het omdat je blij bent dat
Nederland een vrij land is en om mensen te
eren die daar toe hebben bijgedragen."
Tatjana zal het nooit zingen: „Volgens mij is
het toch meer een propagandamiddel, opge
legd van boven af. Zoals bij de meeste volks
liederen."
Jeffrey: „Ja, maar de Marseillaise dan? Dat is
van oorsprong een strijdlied van mensen die
tegen het regime in opstand kwamen."
Tatjana: „Strijdlied, oké. Ik heb het meer
over de hymnes, zoals het Wilhelmus."
Naima: „Ik herken het Wilhelmus wel, maar
ik ken het niet uit mijn hoofd. Waarom ei
genlijk het eerste en het zesde couplet?
Waarom niet alle coupletten?"
Jeffrey; „Dat is toch veel te lang."
Is Nederland al met al een land om van te
houden of zouden ze liever verhuizen naar
elders?
Jeffrey: „Ik denk dat ik best in het buitenland
zou kunnen wonen. Waar? Nou, in de rest
van de wereld. Ik houd bijzonder van reizen.
Het is leuk om even een nacht in je eigen
bed te slapen. Maar er is niets leukers dan
reizen. Natuurlijk ben ik gelukkig in Neder
land. Maar ik zou best een tijd in Costa Rica
willen wonen - daar ben ik al eens geweest -
in Zimbabwe of in India. Of Rusland. Ja, mis
schien eerst Rusland, om me voor te berei
den op India. Uiteindelijk zou ik wel terugke
ren naar Nederland, want hier woont toch je
familie."
Willem-Paul: „Ik ben nog nooit builen Euro
pa geweest. Ik wil in ieder geval nog eens een
lange reis maken om uit te zoeken waar ik
lang zou willen wonen buiten Nederland."
Naima: „Ik voel me hier erg thuis. Maar ik
zou best een tijdje in Marokko willen wonen.
Een jaar. Niet de rest van mijn leven, want ik
denk dat ik er niet echt geaccepteerd zou
worden. Jeffrey noemde India, dat spreekt
me ook wel aan. Of een land als Argentinië.
Ik ben denk ik wel op zoek naar een beetje
warmte. En dan heb ik het niet alleen over
het klimaat. Ik wil wel naar een land waar de
mensen niet zo geremd zijn."
Tatjana: „Voorlopig wil ik hier blijven wo
nen. In principe vind ik het heel belangrijk
om een thuis te hebben, met vertrouwde
dingen en mensen om me heen. Dat thuis is
nu in Nederland, maar ik weet nog niet of
dat zo blijft."
Willem- Paul: „Het zit hier goed in elkaar.
Maar af en toe ben ik het hier een beetje zat.
Misschien dat dat over is na mijn lange reis."
Jeffrey: „Ik denk dat je wel heel erg verwend
moet zijn als je het hier niets vindt. Je hebt
hier zo veel kansen, het leven is hier zo
goed..."
Tatjana: „Ja, maar dat is de vraag niet. De
vraag is of je van Nederland houdt."
Jeffrey: „Nou, je zou ook kunnen zeggen dat
je van Nederland houdt vanwege de mooie
trapgevels. Maar ik houd ook van Nederland
omdat het hier zo goed is."
ANNET VAN AARSEN
ERNA STRAATSMA
Naima valt met de deur in huis:
„Ik denk dat een heleboel men
sen de komende jaren een veel
groter gevoel van vaderlandsliefde krijgen.
Iedereen is zo bezig nu, met Europa, met dat
Euro-gedoe... Maar als ik met leeftijdsgeno
ten spreek, merk ik dat ze het gevoel hebben
dat er een stukje van hun identiteit wordt
weggenomen, van hun cultuur en htm ge
schiedenis. Ik ontleen mijn identiteit juist
aan de normen en waarden waarmee ik ben
groot gebracht, aan mijn geschiedenis.' Ik
kan me nog heel veel herinneren van de eer
ste jaren van mijn leven, toen ik in Marokko
woonde. Dat is voor mij heel belangrijk. Als
ik nu om me heen kijk, krijg ik het gevoel dat
de politiek in Europa met alle kracht bezig is
om die belangrijke zaken weg te gooien,
waarden te vervlakken. Daarom vermoed ik
dat dat als reacüe weer een hang naar het ei
gen land zal gaan oproepen."
Dat is een statement, dat aan tafel direct
de gemoederen verhit. Tatjana is het er abso
luut niet mee eens, hoewel ze zelf evenmin
weinig ziet in Europa. „Mijn identiteit heb ik
nooit laten bepalen door het land waar ik ge
boren ben. Een land is een kunstmatige poli
tieke eenheid. Hoe kan ik me daar nou bij
horen voelen? Ik definieer me als mezelf en
mijn relaties. Ik houd van landschappen,
niet van landen. Ik kan me niet vóórstellen
dat ik mijn identiteit verlies als een land zich
aansluit bij Europa."
De stellingen zijn betrokken. De strijd gaat
vooral tussen Tatjana en Naima. Jeffrey
denkt dat het zo'n vaart niet loopt. „Natuur
lijk blijven wij een Nederlandse cultuur hou
den, de Duitsers een Duitse en de Fransen
een Franse. De afgelopen weken waren voor
mij een bewijs. In Frankrijk reageerde ieder
een heel luchtig op dat gedoe van Cresson.
In Nederland niet, in Duitsland en Engeland
ook niet. De normen en waarden verschillen
per land, en dat zal wel zo blijven."
Tatjana, die 'niet zo veel met landen op
heeft', vreest niettemin het tegendeel. Ze ziet
het al voor zich: een enorme continentale
eenheidsworst die bij iedereen met gladde
reclametechnieken door de strot wordt ge
duwd. „Ze willen nu dat iedereen zich Euro
pees gaat voelen. Niemand voelt zich Euro
pees. Maar over tien jaar, als de mensen ge
wend zijn aan het euromuntje, als ze het eu
ro-volkslied uit hun hoofd kennen... Ach, het
is allemaal marketing", zegt ze.
Ondanks haar weerzin tegen kunstmatige
grenzen, zoals ze landsgrenzen noemt, is
Tatjana nieuwsgierig. Ze wil van Naima we
ten wat zij als haar vaderland ziet. Marokko
of Nederland.
Naima: „Op dit moment weet ik het eigenlijk
niet, heel moeilijk. Ik heb veel ideeën vanuit
mijn Marokkaanse achtergrond. Maar ik heb
ook een heleboel dingen opgepikt uit de Ne
derlandse samenleving. Mijn ouders ook,
trouwens. Misschien horen zowel Marokko
als Nederland bij mij. Ik heb geen Neder
landse normen en waarden, maar ik voel me
wel Nederlands."
Jeffrey: „Heb je dan het idee dat je moet kie
zen?"
Naima: „Dat wordt me in ieder geval heel
vaak gevraagd, kiezen."
Ze houdt van Nederland, maar soms haat ze
het ook. „Wat ik het meeste haat, is de hok
jesgeest waarmee Nederlanders behept zijn.
Toen een paar jaar geleden mijn roman ver
scheen en een aantal andere Marokkaanse
schrijvers ook boeken uitbrachten, kregen
ders niet zo over vaderlandsliefde nadenken.
Ikzelf ook niet. Maar ik voel me wel een beet
je trots-tijdens feestdagen."
Tatjana: „Ik kan er niet trots op zijn. Ik heb
niets met landen, ik blijf het herhalen. Ik
houd van mensen. En ik houd van land
schappen. Ik houd van het Nederlandse
landschap omdat ik hier zo veel van de he
mel kan zien."
Jeffrey: „Is vaderlandsliefde niet een vorm
van zelfbewustzijn? Het heeft denk ik niet zo
veel met normen en waarden te maken. Nor
men en waarden zijn geprogrammeerd, die
hebben niets met liefde te maken. Ik voel me
Nederlander door de taal. Zo voel ik me bij
Nederlanders betrokken."
Willem-Paul: „Ik kan me écht niet verbon
den voelen met iedereen in Nederland. En
ach, die taal. Ik stelde* me laatst voor dat ie
dereen overal Engels zou spreken. En eerlijk
gezegd werd ik blij bij de gedachte aan alle
voordelen daarvan."
Jeffrey: „Dat is toch zonde. Vergelijk taal met
930
ZATERDAG 17 APRIL 1999
Meer en meer mensen noemen zich
wereldburger in plaats van
Nederlander, Amerikaan of Engelsman.
En de globalisering leidt er toe dat
jongeren in Tokyo er precies zo bijlopen
als hun leeftijdsgenoten in Amsterdam
of New York. Nederland gaat op in een
verenigd Europa en de gidden wordt
verruild voor de euro. Is
vaderlandsliefde nog wel van deze tijd?
Vier jonge mensen buigen zich over
deze vraag. Naima el Bezaz (24,
geboren in Marokko) is rechtenstudente
en schrijfster; ze woont sinds haar
vierde in Nederland. Een paar jaar
geleden kwam haar eerste roman 'De
weg naar het noorden' uit. Jeffrey
Jonkers (19) is student bestuurskunde
en bestuurslid van de JOVD, afdeling
Leiden. Willem-Paul de Mooy (20)
studeert eveneens: aan de School voor
Journalistiek in Utrecht. Tatjana Visak
(24) is in Duitsland geboren en kwam
vier jaar geleden naar Nederland. Ze
studeert politicologie en is verbonden
aan Eurodusnie, een actie-collectief dat
zich onder andere verzet tegen de
'kapitalistische geldeconomie' en de
'uniformisering van de samenleving'.
Ze noemt zichzelf anarchiste.
FOTO'S HENK BOUWMAN
Tatjana Visak: 'Ik houd van landschappen niet
van landen.'
