'Ik ben een marktkoopman,
schaam ik me helemaal niet voor'
Boeken
'Ik ben ooit begonnen met
et bijhouden van een dagboek'
De Belgenmop is Duits
vilJDAG 2 APRIL 1999
Ronald Giphart schrijft roman over voetbalwereld
De vloer van de woonkamer van Ronald Giphart (33) ligt bezaaid met peuterspeel
goed en de wanden worden bedekt door voornamelijk romans. Wanneer hij de te
lefoon gebruikt moet hij óf een collega-schrijver te woord staan óf overleggen met
de eigenaar van de crèche waar zijn zoontje Broos (een jaar, twee maanden) ver
blijft. Is dit de woning van de schrijver wiens boeken opvallen door de expliciete
beschrijvingen van alles wat met seks te maken heeft? En is dit de bedenker van die
romanfiguren die maar niet willen deugen?
LITERATUUR INTERVIEW
JACOB MOERMAN/GPD
Ronald Giphart. De voorzitter. Uitgeverij Podium. Prijs 27,50
Vooral Epi Brons in zijn nieuwe roman De
voorzitter deugt van geen kant. Als oprichter
van Intertegel en voorzitter van de kwakkelen
de voetbalclub Bandstad '83 kan hij tegemoet
komen aan zijn grootste passies: zakendoen en
voetbal. Maar vooral is deze Brons verslaafd
aan illegale geldtransacties, oplichting, afper
sing, macht en bordelen. Wanneer zijn club
dreigt te degraderen, zet hij alles op alles om
een vernedering te voorkomen en wordt zelfs
Johan Cruijff aangetrokken als de nieuwe trai
ner.
Na de romans Ik ook van jou, Giph en Philei-
ne zegt sorry heeft Giphart nu een roman ge
schreven, die zich niet afspeelt binnen het stu
dentenmilieu, maar binnen de voetbalwereld.
Hij kwam hij op dit idee? „Ik sta niet bekend
vanwege een groot analyserend vermogen als
het om voetbal gaat," laat hij meteen weten.
„Maar natuurlijk, ik ben wel eens bij een voet
balwedstrijd geweest, heb wel eens een voet
baltijdschrift gekocht en heb zelf zes jaar ge
voetbald, van mijn zevende tot mijn dertiende.
Linkerspits. Ik was de kleinste van het veld,
omdat ik pas op latere leeftijd flink ging groei
en. Op het laatst werd ik zó vaak onderuit ge
schoffeld, dat ik het niet leuk meer vond."
Een paar jaar geleden kreeg Giphart het ver
zoek of hij een verhaal zou willen schrijven
voor het tijdschrift Hard Gras. En zo ontstond
de eerste aanzet tot de voorzitter, verspreid
over twee verhalen die in het voetbalblad wer
den gepubliceerd. „Maar ik besloot aanvanke
lijk om over hem geen roman te schrijven."
Giphart veranderde van gedachten toen hij een
half jaar geleden begon aan de theatertournee
Hamerliefde, samen met collega-schrijver Joost
Zwagerman. „Het was de bedoeling van Joost
en mij om een half jaar een soort schrijfvrij te
nemen. Maar wanneer ik na een optreden
thuiskwam, wilde ik mijn ervaringen en indruk
ken tóch op de een of andere manier van me
afzetten. Ik ben gewend om iedere dag te
schrijven en kreeg last van afkickverschijnselen.
En toen kwam die figuur van die voorzitter
weer naar boven. Het werkte eigenlijk voor mij
therapeutisch om hem te beschrijven. De leeg
te na een optreden is erg groot. Niemand had
me verteld dat een gevoel van eenzaamheid bij
zo'n voorstelling kan horen. Ik vond het erg
lekker dat ik daarna thuis in alle rust achter
mijn schrijftafel kon gaan zitten om zo'n abso
lute klootzak verder uit te werken."
De voorzitter is de weergave van een interne
monoloog die Epi Brons afsteekt tegen een on
zichtbare journalist. Hij heeft voortdurend een
soort taperecorder in zijn hoofd zitten, om zich
voor te bereiden op d§ meest lastige vragen die
hij kan verwachten. Hoe authentiek is die re
corder? „Na het verschijnen van mijn eerste ro
man in 1992 kreeg ik mijn eerste ervaringen
met interviews. Als ik die daarna teruglas, kon
ik vaak niet mijn eigen woorden herkennen. Ik
heb bijna nooit het idee gehad dat ik het ben.
Ik ben over interviews in het algemeen en de
weergave van iemands woorden beter na gaan
denken. Veel dingen die de voorzitter in mijn
roman daarover zegt, zijn de resultaten van dat
denkproces. Maar je moet nu niet denken dat
ik ook zo'n recorder in mijn hoofd heb zitten."
Een paar jaar geleden gingen de interviews
met Giphart vaak genoeg maar over één onder
werp: de Generatie Nix, waarvan hij samen met
Rob van Erkelens en Joris Moens de vertegen
woordiger was. Vond hij die interviews niet sto
rend? „Je kunt een heel afgewogen verhaal heb
ben, maar die paar statements of leuke uitspra
ken worden er altijd uitgelicht. En daarna
wordt je persoonlijkheid teruggebracht tot een
stuk of wat hapklare brokken. Andere journalis
ten nemen die vervolgens weer over, waardoor
ze op een bepaald moment een eigen leven
gaan leiden." Maar goed, de standpunten van
de Generatie Nix gaven toch alle aanleiding
voor die houding van de pers? Het beeld kon
immers worden geschetst dat binnen de Ne
derlandse letteren eindelijk weer eens sprake
was van een nieuwe groep jonge schrijvers. En
die schrijvers speelden maar al te graag in op al
die aandacht, zo leek het. „Ja, maar ik geef die
journalisten nu toch niet de schuld? Je kunt
gaan schelden of je kunt je neerleggen bij het
feit dat die dingen zo gaan. En vervolgens moet
je gaan werken aan je hapklare brokken, dus
moet je vooraf nadenken over de dingen die je
tijdens een interview wilt gaan zeggen. Je stelt
je dus in op de vragen die je kunt verwachten
en probeert daar zo eerlijk en goed mogelijk op
te antwoorden." En Giphart doet er dapper aan
mee... „Ja, maar waarom zou ik er niet dapper
aan meedoen? Ik vind het leuk om aan een te
levisieprogramma mee te werken en ik vind het
leuk om te worden geïnterviewd. En die publi
citeit is goed voor de verkoop van je boeken.
Talent betekent voor mij dat je niet alleen goed
kunt schrijven, maar ook in staat bent je boe
ken te verkopen. Ik heb de afgelopen jaren ook
overal voorgelezen voor publiek. Dat is de beste
methode. Wijdbeens gaan staan en jezelf pro
moten. En dan heb je van die mensen die je als
een marktkoopman zien! Nou, dat is dus waar,
ik ben een marktkoopman. Maar ik schaam me
daar helemaal niet voor."
Maar er bestaat in Nederland toch ook nog
zoiets als het Fonds voor de Letteren dat schrij
vers subsidies verstrekt zodat ze niet afhanke
lijk zijn van de verkoopcijfers van hun boeken?
„Ik heb een paar jaar goed kunnen leven van
dat Fonds, maar op een bepaald moment kreeg
ik geen geld meer omdat mijn boeken te goed
verkopen. En een aanvullend honorarium is ge
weigerd. Men beziet vanuit dat Fonds mijn
boeken blijkbaar niet als literatuur. Daar kan ik
het alleen maar mee eens zijn." Hoezo? ,,Als je
drie schrijvers laat beslissen over de literaire
waarde van hun collega-schrijvers, dan is dat
toch een heel eerlijke methode?" Na een korte
pauze: „Moet ik er nu zélf ironie-tekens bijzet
ten? Kijk, ik heb me erg kwaad gemaakt over de
gang van zaken binnen dat Fonds, natuurlijk.
De Vlaamse schrijfster Brigitte Raskin is een
van degenen die beslist hoeveel geld de schrij
vers krijgen en is van mening dat mijn boeken
niet tot de Nederlandse literatuur behoren.
Maar het slaat natuurlijk helemaal nergens op
om schrijvers op die manier over eikaars werk
te laten oordelen! En waarom word ik niet ge
vraagd om de waarde van de boeken van Ras
kin te bepalen? Maar ik ben er inmiddels wel
achter gekomen hoe het werkt. Iemand uit de
literaire wereld die schrijft voor de VPRO, de
Volkskrant of NRC Handelsblad kan zijn carriè
re in kuttekop-Nederland al volledig uitteke
nen. En de mensen uit dat clubje houden el
kaar voortdurend de hand boven het hoofd.
Een van de redenen voor mij om bijvoorbeeld
niet naar het Boekenbal te gaan, is om dat soort
mensen te ontlopen. Ik wil niet heulen met de
vijand. Op zo'n Boekenbal staan ze daar weer
allemaal elkaar te belikken op kosten van de
trouwe belastingbetaler. En ik hoef die tafere
len niet meer van dichtbij mee te maken".
„Ik denk dat iedere schrijver vooral voor zijn
eigen vrienden- en kennissenkring schrijft. Ik
hoop dan ook vooral dat de pakweg honderd
mensen om me heen De voorzitter straks gele
zen hebben en er plezier aan hebben beleefd.
Maar daarnaast ben ik een broodschrijver die
van de verkoop van zijn boeken moet leven.
Maar dat betekent niet dat ik om die reden
concessies doe of mijn thematiek aanpas. Ik ge
bruik het woord 'broodschrijver' als een geu-
zenterm, maar weet heel goed dat het eigenlijk
een soort scheldwoord is. Ik heb een keer opge
treden in een school en toen hoorde ik dat een
leraar Nederlands niet wilde komen omdat ik
een broodschrijver ben. Toen ben ik uit mijn
vel gesprongen. Ik ben een broodschrijver, in
derdaad, iemand die iedere dag zit te schrijven.
Dat is het beroep waar ik ooit voor gekozen heb
en nu moet ik leven van de opbrengsten van
wat ik schrijf. En dan zegt zo'n leraar Neder
lands, iemand die onderhouden wordt door de
staat, dat een schrijver verwerpelijk is omdat hij
daarvan moet leven? Dat is toch van de zotte!"
En hoe is het om te worden geconfronteerd
met lezers die de schrijver zien als een voortdu
rend moppen tappende, jonge en brutale
schrijver? Stoort die houding inmiddels niet
enorm? „Mensen vormen zich nu eenmaal al
tijd een beeld van een schrijver, nadat ze een
boek van hem hebben gelezen. En soms pro
beer ik daaraan te voldoen door inderdaad
moppen te tappen." En het beeld van de overs
ekste jongeman? „Ik had er vroeger geen pro
blemen mee dat mensen zo over mij denken.
En je bent natuurlijk gek als je geen misbruik
maakt van jonge meisjes die zich aan je opdrin
gen. Maar na een keer of tien was de lol er bij
mij wel van af. Ik beschouw die fase dan ook als
afgesloten. Tegenwoordig leid ik een totaal an
der leven. Als je getrouwd bent en een kind
hebt, spelen die dingen niet meer een rol."
„Ik schrijf zwartgallige en cynische boeken,
vind ik zelf, vol weerzin en haat. Maar het
vreemde is dat ik vaak de reactie krijg dat ik
vrolijke boeken schrijf. De humor is de motor
van mijn literatuur, maar ik vind mijn boeken
niet om te lachen. Ik maak vaak gebruik van
grappen om een soort schrikreactie te veroor
zaken. En ik gebruik de humor ook om mensen
te laten nadenken. Maar ik word niet goed van
de wetenschappelijke, meerduidige literatuur-
analyse van de neerlandistiek. Het is natuurlijk
prima dat die benadering bestaat, op kosten
van de trouwe belastingbetaler, maar wat is de
relevantie van zo'n manier om met literatuur
om te gaan? En wat is de relevantie voor de lite
ratuur? De Nederlandse literatuur dreigt te ver
worden tot een sport voor een clubje neerlan
dici. En dat betekent het einde van de litera
tuur. Zeker als je kijkt naar de concurrentieslag
met de televisie. Die tendens baart mij zorgen.
In de eerste plaats omdat ik een broodschrijver
ben en in de tweede plaats omdat ik er ooit
achter ben gekomen welke voldoening het le
zen van een roman kan geven. Ik lees nog
steeds gemiddeld honderd pagina's per dag en
vind het onbegrijpelijk dat niet meer mensen
dat doen. Het is wetenschappelijk aangetoond
dat je van kijken naar de televisie dommer
wordt en van lezen slimmer. Het lezen van een
roman vind ik een volwaardige en ontspannen
de manier om dingen aan de weet te komen."
Wat kunnen de mensen dan leren als ze De
voorzitter hebben gelezen? „Dingen over hoe
de voetbalwereld in elkaar steekt. En over cor
ruptie en seksualiteit... Maar een roman moet
natuurlijk in de eerste plaats de lezer kunnen
ontspannen."
ans van Hartevelt over zijn roman 'Depressie over Java
ROMAN INTERVIEW
CAROLINE VAN OVERBEEKE
i van Hartevelt. Depressie over Java
fcvenj In de Knipscheer. Prijs 34,50.
Bfcoofdpersoon uit zijn boek
^genlijk een vervelend vent-
„Een klojo", zegt schrijver
is van Hartevelt over zijn
èpping. Jan van Mourick,
Nederlandse man, weigert
i aan te passen aan de In-
jesische cultuur waar hij
yvege zijn baan als ontwik-
hgswerker enige tijd deel
uitmaakt. Zijn samenwer-
met de Indonesische me-
aw Suryanti loopt dan ook
op rolletjes. Het boek De-
isie over Java over deze cul-
ikloof en de psyche van de
eras ligt sinds kort in de boek-
del.
ihrijver Hans van Hartevelt
leerde aan de Leidse Uni-
titeit Talen en Culturen van
iviïoost- Azië. Hij bekwaamde
i in de Tibetaanse cultuur
laai en kreeg na een paar
Pi onderzoek aan de Leidse
fersiteit een baan bij het
stépeninstituut. Zijn werk als
llseur betekent dat hij regel-
ijig naar het buitenland
1 Idt uitgezonden: onder
!r China, Indonesië en
8-Amerika. „Het is net Risk:
(0eis van het ene continent
r het andere. Heel boeiend,
^elr ik vind het het aardigst
terug te komen. Ik heb in-
dels een gezin en mijn
lw en kinderen vinden het
telend als ik weg ben."
fin passie voor schrijven be-
[na een reis naar China. „Ik
overal al geweest maar dót
was zo'n bijzondere ervaring",
vertelt hij. „De Chinese cultuur
is onnavolgbaar, zó gek... Ik
heb meegemaakt dat mensen
gewoon zaten te pitten tijdens
een vergadering en nog meer
van dat soort idiote dingen.
Toen dacht ik: dit moet ik goed
onthouden en begon ik met
het bijhouden van een dag
boek. Ik schreef dat in dialoog
vorm en ben er eigenlijk nooit
meer mee opgehouden. Het is
een fantastische manier om
onder de druk van alledag uit
te komen."
Zijn dagboekaantekingen
leidden in 1997 tot zijn eerste
boek: Op zijn Chinees. In een
reeks verhalen maakte Van
Hartevelt het grote contrast
zichtbaar tussen de Chinese en
westerse cultuur. Hij wist met
zijn manuscript drie uitgevers
te interesseren en koos uitein
delijk de in Haarlem gevestigde
uitgeverij In de Knipscheer.
„Het is een serieuze uitgever
met goede schrijvers in hun
fonds zoals Alice Walker, Mary-
se Condé, Leon de Winter en
Marion Bloem. Bovendien is
het een uitgever die bijvoor
beeld ook Afrikaanse literatuur
uitgeeft terwijl hij daar verlies
op maakt. Dat vind ik sympa
thiek."
Van zijn eerste boek (oplage
2500 stuks) verkocht Van Hart
evelt er voldoende om de uit
gever te interesseren in een
volgend project. „Dat werd
mijn eerste roman, Depressie
over Java." De titel moeten we
letterlijk nemen want een van
de hoofdpersonen, mevrouw
Suryanti, is manisch depres
sief. De Nederlander Jan van
Mourick heeft dat niet door en
is ook niet geïnteresseerd in
haar problemen. „Ik kwam op
dit thema toen ik ontdekte dat
wetenschappers in het verle
den überhaupt ontkenden dat
depressiviteit in Indonesië zou
bestaan. Ik heb me uitvoerig in
het ziektebeeld verdiept en een
hoofdpersoon bedacht die daar
slecht mee kan omgaan. Een
ander thema in mijn boek is
namelijk: de nog steeds moei
zame relatie tussen Nederland
en Indonesië. Maar de lezer
mag zelf uitmaken waarom het
niet klikt tussen de twee hoofd
personen: is dat een kwestie
van karakter of cultuur? Het
leek me aardig: een typisch
Hollandse vlerk die denkt dat
hij na het lezen van twee boek
jes alles weet over de Indonesi
sche cultuur, laten samenwer
ken met een hele delicate In
donesische dame. Van Mourick
ziet dus niet dat ze ziek is, wil
dat niet zien, zelfs niet na een
gesprek met een psychiater
verderop in het boek.
Van Hartevelt schrijft rustig
door. Zijn derde boek heeft hij
ook al afgerond en "ik heb stof
voor wel tien boeken. In een
opschrijfboekje noteer ik al
mijn invallen. Alles ligt op
straat. Als ik weer 'ns in China
ben, ga ik echt niet meer naar
de Chinese muur: ik ga lekker
zitten schrijven. Voorlopig is
mijn hoofdhema: een andere
cultuur afzetten tegen de men
selijke psyche. Dat is iets wat ik
via mijn werk gratis heb mee
gekregen."
Hans van Hartevelt: "Ik heb stof voor wel tien boeken."
FOTO HENK BOUWMAN
Nieuwe Encyclopedie Vlaamse Beweging
ENCYCLOPEDIE RECENSIE
NOP MAAS
Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Bewe
ging. Uitgeverij Lannoo. Pnjs 299,00
Er zijn mensen die een encyclope
die van voor tot achter lezen. Ze
beginnen bij de A en als ze bij de Z
gearriveerd zijn, is er alle reden om
weer opnieuw te beginnen. Som
mige encyclopedieën geven daar
meer aanleiding toe dan andere.
De Nieuwe Encyclopedie van de
Vlaamse Beweging - een aanzien
lijk uitgebreide en omgewerkte ver
sie van de editie uit de jaren zeven
tig - is een grote verleider voor de
lezers. Want niet alleen bevatten
deze drie kloeke delen uitgebreide
inleidende beschouwingen over de
geschiedenis van Vlaanderen en
van de Vlaamse Beweging en over
de historiografie daarvan, ook de
encyclopedie zelf bevat vele uitge
breide lemma's.
Om twee voorbeelden te noe
men. Het lemma
'Nederland-Vlaanderen' telt 36 ko
lommen, waarin een historisch
overzicht gegeven wordt van deze
relatie, die gekenmerkt wordt door
vele pogingen tot samenwerking,
waarvan slechts een beperkt aantal
resultaat opleverde. Samenwerking
was er in het Algemeen Nederlands
Verbond en - daarvoor - in de Taal
en Letterkundige Congressen,
maar ook de resultaten daarvan
waren mager. Pogingen om geza
menlijk een Toneelverbond en een
Academie te stichten mislukten, en
ook samenwerking op ander ni
veau - de redactie van het tijd
schrift Forum bijvoorbeeld - liep
spaak.
Ook aan een lemma als 'Humor'
worden onbekrompen 22 kolom
men gewijd. Ze geven een over
zicht van de humor en satire in de
Vlaamse literatuur en pers en ook
de Noord-Zuid-moppen komen
aan de orde. De Hollander-mop
pen draaien om de zuinigheid: 'In
Lourdes is een mirakel gebeurd. Ze
hebben een gulden gevonden in
een offerblok'. Walter van den
Broeck maakte in 1969 een bloem
lezing uit dergelijke grappen (1 Co
la met 6 rietjes), die meer dan der
tig drukken beleefde. In de Bel
gen-moppen draait het om de ver
onderstelde domheid van de Zui
derbuur. Als prototype wordt geci
teerd: 'Hoeveel Belgen zijn er no
dig om een electrische lamp in te
draaien? Vijf. En Belg staat op een
stoel en houdt de lamp vast, de vier
anderen nemen de stoel onderaan
vast en lopen ermee in een kring.'
Uit dit lemma leren we ook dat
dergelijke grappen in Frankrijk met
graagte verteld werden en dat het
vaak om aangepaste Oost-Frie-
zen-moppen uit Duitsland en Pol-
ack jokes uit Amerika gaat.
De Vlaamse Beweging wordt in
deze encyclopedie ruim opgevat
als de taalstrijd, de nationale be
wustwording en de geestelijke en
materiële ontwikkeling van Vlaan
deren. Dat betekent dat de ency
clopedie een schat aan informatie
bevat over Vlaanderen in de ne
gentiende en twintigste eeuw: klei
nere en grotere artikelen over per
sonen, instellingen, verenigingen,
bladen en blaadjes, leuzen en sym
bolen. Natuurlijk gaat er wel eens
iets mis (waarom wordt Paul Alber-
dingk Thijm als Pieter Alberdingk
Thijm aangeduid?), maar dit boek
is een schitterende bron voor alles
wat met Vlaanderen te maken
heeft. Alle lemma's hebben litera-
tuuropgaves, vele zijn bovendien
gellustreerd. Bijgeleverd wordt een
cd-rom waarop alle 3799 pagina's
zijn opgenomen met diverse zoek
mogelijkheden.
