Zwaar verzet
Verbluffende virtuositeit 18de-eeuwse tekenaars
tegen verkoop Leidse winkeliers stelen show in schouwburg
van topdoek
I sterven „ieder commentaar of
berichtgeving achterwege zou
blijven."
Performania in LVC: hip hop en poëzie horen bij elkaar
Cultuur Kunst
Koor is
dipje gauw
teboven
DONDERDAG 1 APRIL 1999
Een bomvolle Pieterskerk luis
terde gisteravond in grote stilte;!
naar Bachs Johannes Passie,
uitgevoerd door Toonkunstkooi j
Leiden onder leiding van Hansjij
van der Toorn. Er wordt veel
vuldig in uiterst kalme tempi I
gespeeld, met name in hetl
tweede deel. In de prachtig uit-1
gebalanceerde aria 'Es ist voll-i I
bracht' stralen de viola da gam-llj
ba en de altstem op een zelfde1'!
manier rust en evenwicht uit.jj
Ook het slotkoor wordt sereen
bijna gelaten gezongen. Het ko
raai direct daaropvolgend krijgi
zo iets hoopvols en sterks. Eil
moeten ook snelle delen zij™
geweest (om vijf over half elrJ
valt het slotakkoord), maar ze
zijn minder uitgesproken aan-1
wezig,
Koor, solisten en orkest zijn
zoals gewoonlijk bij deze pas
sie, de dip gepasseerd na dt
pauze. De toon is dan direct ge
zet in het overtuigend gezon
gen openingskoraal. Toonkunst
krijgt in deel twee volop de ge
legenheid in prachtige flitsende
turbae: scherp articulerend
licht agressief klinkt het 'Lassen
uns den nicht zerteilen' era
'Weg, weg mit Dem'.
Bij de solisten hoor je zeker
in deel I passie-moeheid, al
thans de expliciete gevolgen
daarvan. Op de alt na hebber
alle solisten af en toe iets schor
rigs, een kleine stemoverslag
zelfs moeite met intoneren. Ir
de arias en recitatieven na de
pauze is de stem warmgezon
gen en wordt er duidelijk in
houdsvoller en gewoon betei
gesoleerd. De Christusparti
(Frans Huijts) is op z'n mooisi
als hij z'n inspanning laat va
ren. In de laatste woorden var
Jezus, 'geweldloos' gezongen
ligt zijn kracht.
De twee violen die de viola
d'amore imiteren, 'con sordino!
komen op verschillende plaat
sen heel dichtbij de gewenste
klank. De hobo en fluit in dt
aria 'Zerfliesse mein Herze
spreken in samenklank recht
streeks tot het hart, evenals dt
twee fluiten vóór de pauze, er
Hanneke Kaasschieter maak
goed wat in het eerste deel noj
niet van haar klasse was.
Tien opera's Wagner in 2002 in Berlijn
berlijn De dirigent en artistiek leider van de Berlijnse Staats-
opera, Daniel Barenboïm, zal in de loop van 2002 de tien be
langrijkste opera's van Richard Wagner dirigeren. Dit gebeurt
tijdens een buitengewone editie van het Berlijnse Staatsopera-
festival. „Dit wordt het résumé van mijn tienjarige samenwer
king met regiseur Harry Kupfer", verklaarde de Israëlisch-Ar-
gentijnse maestro tijdens een persconferentie. Het megaproject
kent slechts één voorganger. In de jaren zeventig werden de
dertien opera's van Wagner in München integraal uitgevoerd.
Dirigent was de Duitser Wolfgang Sawallisch.
Melkweg wordt verbouwt
amsterdam De Melkweg in Amsterdam gaat na Pasen voor vijf
maanden gedeeltelijk dicht. Oorzaak is een verbouwing van on-
der meer de concertzaal en de cinema. Ook worden theaterzaal
j en theehuis samengevoegd tot één zaal voor theater- en dans-
voorstellingen. Het aantal plaatsen neemt door de verbouwing
t08'
Dali en Brood bij Madame Tussaud
'j amsterdam Herman Brood heeft bij Madame Tussaud in Am-
sterdam het wassen beeld onthuld van Salvador Dali. Tom Rid
ley werkte in Londen zes maanden aan het beeld van Dali. Hij
maakte daarbij gebruik van de vele foto's die er van de kunste-
H naar bestaan. Dali overleed in 1989 en stond, net als Herman
Brood, bekend om zijn excentrieke gedrag, foto gpd/evert el-
zinga
J Staf Boijmans in opstand
Uitmuntendfraay geteekend' in Amsterdams Historisch Museum
In het 18de-eeuwse Nederland
werd op zo grote schaal gete
kend dat het Amsterdams His
torisch Museum (AHM) de in
ventarisatie over dit tijdvak niet
in één catalogus kwijt kon. On
der de tekenaars was ook pas
teibakker Herman Hensten-
burgh uit Hoorn, in de collectie
present met 'Een tros vruchten'
en 'Een koolmees en een pim
pelmees bij een tak appelbloe
sem'. Op de expositie 'Uitmun
tend fraay geteekend' is hij een
van de amateurs die naast de
vele professionals een verbluf
fende virtuositeit etaleren.
De tentoonstelling viert de
verschijning van het eerste deel
van de AHM-bestandscatalogus
over de 18de eeuw. Als vervolg
op eerder verschenen catalogi
is hierin werk gebundeld van
Nederlandse kunstenaars die
werden geboren tussen 1660 en
1745. Deel zes verschijnt later
en is gereserveerd voor teke
naars die tussen 1745 en 1780
het levenslicht zagen.
Kunsthistorici Ingrid Oud en
Leonoor van Oosterzee beper
ken zich bij alle kunstenaars tot
een paar noodzakelijke basisge
gevens over leven en oeuvre.
Wie meer wil lezen, kan naar de
bibliotheek met de opgegeven
lijst boeken. Ze concentreren
zich op de beschrijving van de
werken en slagen erin de lezer
intenser te laten genieten om
dat hij door hun toelichting
veel beter gaat kijken.
Bij Henstenburgh wordt ver
meld dat hij niet alleen voor
pastei bakken maar ook voor
tekenen in de leer was bij zijn
stadgenoot Johannes Bronk-
horst. En dat zijn oeuvre be
staat uit tekeningen van vogels
en insecten en uit bloem- en
vruchtenstillevens. Dat is ge-
amsterdam francoise ledeboer
Amazonepapagaai, tekening van Aert Schouman. foto gpd
noeg. Het gaat de samenstel
sters in de eerste plaats om een
loftuiting op 'zijn verfijnde te
kentechniek'. Zo wijzen ze bij
'Een tros vruchten' enthousiast
op de levensechte fluweelachti
ge schil van de perziken, de iet
wat doffe buitenkant van de
druiven en pruimen, de slak op
een takje en de waterdruppels
op druiven en bladeren.
Een van de veelzijdigste kun
stenaars van de 18de eeuw was
Cornelis Troost. Hij ontleent
zijn grootste bekendheid aan de
humor die hij in zijn werk stop
te. Op deze tentoonstelling
hangen 'Officieren in een
wachtlokaal' en 'Het vertrek
van een gezelschap aanzienlijke
heren na een vrolijke avondpar
tij', kostelijke satirische tafere
len vol dikbuikige vadsige types
en dronken heren die overge
ven en/of niet meer op hun be
nen kunnen staan.
Dat Troost ook in andere
genres 'uitmuntend fraay' te
kende tonen zijn tere portretten
van vrouwen die 'Herfst' en
'Winter' verbeelden en de ze
ven bladen die het AHM van
zijn sfeervolle maandenserie
bezit. Op 'Februari - Carnavals-
Druiven op een Chinese schaal. Een tekening uit 1753 van Michiel van Huysum.
vierders trekken langs een
gracht' begeleidt een violist
twee gemaskerde dames die
een stropop dragen; de pop was
het symbool voor de winter en
werd tijdens het carnavalsfeest
verbrand. Op 'Maart' wordt een
boom geplant en op 'Mei'
wordt druk verhuisd. Wie zich
afvraagt waarom: de samenstel
sters geven opheldering door te
vertellen dat de jaarlijkse huur
contracten in Amsterdam toen
van 1 mei tot 30 april liepen,
zodat veel mensen daarna ver
huisden.
'Uitmuntend fraay geteek
end' omvat ook veel landschap
pen, topografische afbeeldin
gen van steden en buitenplaat
sen, kopieën van 17de-eeuwse
meesters als Frans Hals en
Rembrandt en portretten. Het
grootste deel van de AHM-col-
lectie werd verzameld door de
Amsterdamse kolenhandelaar
Carel Joseph Fodor (1801 -
1860), die zich bij zijn dood
omringd had door meer dan
800 tekeningen. Daarbij was
ook 'De Venezolaanse amazo
nepapegaai' van Aert Schou
man, die met zijn fraaie kleuren
en vrolijke kraaloogjes nu een
foto» anp j
van de meest virtuoze blikvan- ji
gers op deze expositie is. J
'Uitmuntend fraay geteek
end' in het Amsterdams Histo
risch Museum (Kalverstraat
92, Amsterdam) t/m 2 mei.
Openingstijden: ma- t/m vr.
van 10.00 tot 17.00 uur en op!
za. en zo. van 11.00 tot 17.00
uur. De catalogus 'Nederland
se tekenaars geboren tussen
1660 en 1745' (Waanders Uit
gevers, Zwolle) kost 89,50 gul
den.
De wetenschappelijke staf van Museum Boijmans Van
Beuningen is in opstand gekomen tegen een plan van di
recteur Chris Dercon. Deze wil een belangrijk schilderij
uit de Boijmans-collectie bij veilinghuis Christie's in de
verkoop brengen. Het werk zal volgens kenners zeker
meer dan een miljoen gulden opbrengen. Dercon wil dit
geld gebruiken voor de aanstaande nieuwbouw van Boij
mans. Op de bouwsom van 28 miljoen gulden komt
Boijmans nog ongeveer drie miljoen tekort.
van zijn eigen principes afwijkt.
Ter illustratie daarvan halen zij
een uitspraak van Dercon van
16 april 1998 aan tegen conser
vator Manfred Sellink: „Ik vind
niet dat een conservator het
recht heeft om te zeggen: dat
heeft X gekocht maar het past
niet binnen onze collectie, dus
dat gaan we verkopen."
Renilde Hammacher-Van
den Brande, destijds hoofdcon
servator van Boijmans, heeft
het schilderij van Mark Rothko
in de loop van het jaar 1970
voor het museum aangekocht.
In februari van dat jaar had de
kunstenaar (geboren in Rus
land in 1903) zelfmoord ge
pleegd. Rothko maakte het
schilderij tien jaar eerder.
rotterdam peter van eukelen8urg
Het gaat om het schilderij
'Grey, Orange on Maroon 60/8'
van de Amerikaanse kunstenaar
Mark Rothko. De conservatoren
van Boijmans vinden verkoop
onaanvaardbaar. Er is slechts
één ander schilderij van Rothko
in Nederland. De conservato
ren zijn bovendien woedend op
Dercon omdat hij over het ver
koopplan geen enkel overleg
met hen heeft gevoerd. De
voorgenomen verkoop en het
verzet daartegen van de stafle
den is deze week wel aan de or
de gekomen in de afdelings
hoofden-vergadering. Volgens
een woordvoerder van het mu
seum gaat de discussie over de
eventuele verkoop voort. Direc
teur Dercon heeft zijn plan nog
niet laten varen en is niet be
reid tot commentaar.
In de brief van de Boijmans-
conservatoren aan Dercon staat
onder meer: „Het standpunt
van de wetenschappelijke staf is
duidelijk: wij zijn in principe te
gen verkoop van welk stuk uit
de collectie dan ook." Zij ver
wijten hem bovendien dat hij
Mevrouw Hammacher
noemde 'Grey, Orange on Ma
roon' een hoogtepunt in de col
lectie van Boijmans. In de Boij-
mans-catalogus 'Kunst van de
20e eeuw' uit 1972 schreef zij er
over: „Het expressieve element,
de beheersing in de abstractie
en de volle gedragen kleur ko
men in dit werk op indrukwek
kende wijze samen."
Ruisend plastic omhult de
vrouw die langzaam op de trol
ley wordt binnengereden. Van
dichtbij blijkt ze flink te transpi
reren in haar modieuze outfit,
gemaakt uit huishoud-folie.
Haar blonde haren staan over
eind van de gel en de föhn. Op
haar vel een laagje goudstof.
Een andere vrouw heeft een
pikzwarte Spaanse flamenco
jurk aan, gemaakt uit vuilnis
zakken. Een identieke tweeling
is opgetuigd met jurken van ou
de kranten (Leidsch Dagbla
den), de bovenlijfjes van Komo-
huisvuilzakken. Ze dragen op
vallende kunstwerken van bloe
men. Een man komt heupwie
gend aanlopen, hij heeft punti
ge borsten van karton en een
papieren pauwenstaart op zijn
achterste. Hij knipoogt frivool
met zijn nepwimpers (alumini
umfolie?). Een klein meisje
heeft roze raffia om haar enkels
en haar lijf, en een minirokje
van gevouwen krantenpapier.
Haar haar is blauw.
Ziehier de modellen van de
Amerikaanse ontwerper D.J.
Gramann. Hij was met zijn cre
aties zeer opvallend aanwezig
gisteravond bij de voorstelling
'Enkeltje Leiden' van drie Leid
se zaken: Alex Kappers, Borg
Daphne (sieraden) en Fiori
Bloemen.
De show in de Leidse
Schouwburg liet zien wat de
drie ondernemers op artistiek
gebied in hun mars hebben.
Naalcte meisjes, slechts van een
dun laagje bodypaint voorzien,
toonden dansend, opvallende
sieraden en enorme bloemcrea-
ties die steeds losjes door de
makers om de hals werden be-
Een identieke tweeling in jurken gemaakt van oude Leidsch Dagbladen met bovenlijfjes van Komo-huisvuilzakken.
vestigd. Vrouwen werden voor
zien van een nóg sneller kapsel
door de kapsters van Alex, en
Heerenleed Damesmode gaf
acte de présence met opvallen
de laagjes-jurken. Salt the Band
(bekend van het Oerolfestival)
zorgde voor swingende muziek
(Afrikaanse djembé), ten gehore
gebracht op metershoge stel
ten.
Hoewel de overgangen niet
altijd even vlot waren, en de
muziek soms iets te vroeg stop
te, zat de show goed in elkaar
en was er ontzettend veel te
zien. Voor de pauze zagen we
sprookjes (de ouverture was uit
the Wizard of Oz), daarna be
gon het echte leven, met mo
dellen gehuld in werk- of uit-
gaans-outfit, begeleid door
snelle muziek.
Hoogtepunt was het suiker-
foto loek zuyderduin
zoete bruidje dat nog het meest
op een echt taartje leek - weer
een creatie van Gramann - die
haar boeket in het publiek gooi
de. Het werd dankbaar en on
der luid applaus opgevangen.
Doodverklaarde
Oostenrijkse
pianist herrezen
Een van Oostenrijks beroemd-
ste pianisten, Friedrich Gulda,
was dood. Althans, dat wilde de
69-jarige musicus de wereld
\*I j doen geloven. Via het Oosten-
rijkse persbureau APA werd
zondag bekendgemaakt dat
Gulda op het vliegveld van Zü-
rich aan de gevolgen van een
beroerte was overleden.
Nadat een concertagent de
musicus zondag had gesigna
leerd, moest zijn agent in We
nen dinsdag toegeven dat de
pianist als grap zijn dood in
scène heeft gezet. In februari
had de pianist de media in een
open brief laten weten dat hij
beschikt had dat als hij zou
Recensenten beschouwen
Gulda's interpretaties van de
composities van Mozart als
J briljant.
Hoe vaak zie je dat bij een con
cert. Subsonische bassen bar
sten uit de boxen en een dich
ter deint in de zaal gewillig met
haar bovenlichaam op het hip-
hopgeweld. De vrouwelijke rap
per Rha Godess doet alvast in
drukken op in het LVC, vol
strekt vanzelfsprekend in een
natuurlijke omgeving, vlak voor
de boxen. Hip hop en poëzie
horen bij elkaar.
De beoefenaars van de genres
keken elkaar echter tot voor
kort met de nek aan, althans in
Nederland.
Dichter/auteur/programmeur
Emerald Beryl maakte daar
twee jaar geleden een einde aan
met zijn Double Talk Festival in
Paradiso. Op het jaarlijkse festi
val vinden allerlei kruisbestui
vingen plaats waar de meest in
teressante bastaardjes uit rical Exposure van dezefde
voortkomen die één grote fami- Emerald Beryl. Een presentatie
lie van spoken word performan- van de nieuwe rapoetrytalen-
ce vormen. En nu is er dan het ten, gisteravond even neerge-
maandelijkse Performania: Ly- streken in het Leidse LVC.
Hip hop en
poezië in het
Leidse LVC.
foto loek
zuyderduin
Andy Ninvalle draagt gepas
sioneerd zijn associatieve beel
denstroom voor, die niet de in
druk wekt dat er veel meer in zit
dan wat de oppervlakte biedt.
Geëngageerd met de trefwoor
den black, freedom en society.
Als human beatboxer maakt hij
een veel grotere indruk dan als
dichter. En de verhandeling
over muziek in Amerika doet
integer maar tegelijkertijd een
tikkeltje plichtmatig aan. Waar
om moet de zwarte geschiede
nis zo vaak dienen als waarborg
voor de kwaliteit van heden
daagse zwarte Amerikaanse
cultuur?
T'kala uit Brooklyn, een krui
sing van showman en gentle-
manpoëet, moet het hebben
van bloemrijke en zinnebeeldi
ge beschrijvingen van parties
en vrouwen. Dat T'kala on
danks zijn hyperromantische
aanleg toch nog behoorlijk
overtuigend overkomt is te
danken aan zijn innemende
voordracht met een gezonde
dosis zelfspot. Het contrast met
de norse Tommy Wieringa had
niet groter kunnen zijn. De
Utrechtse romancier komt,
naar eigen zeggen, meestal ver
gezeld van zichzelf en doet
geen human beatbox. Daar zou
je aan toe kunnen voegen, ook
geen performing poetry. De
vaak rücksichtloze bespiegelin
gen van Wieringa zijn ongena
dig scherp.
De Amerikaanse rapgodin
Rha Godess rijmt razendsnel
virtuoos en stapelt woorden tot
een duizelingwekkende hoogte.
Zij opereert van alle artiesten
nog het meest op het conven
tionele hiphop-terrein. Het
swingt hard en ongenadig.
Maar tekstueel gebruikt ze
daarbij nog iets te vaak de ver
sleten stijlfiguren van de hip
hop: schaamteloze snoeverij,
beeldspraak versleten sinds de
tijden van de hoogromantiek.
Lyrisch pamflettisme met wei
nig persoonlijkheid. Maar mis
schien verwoordde de taaigo
din zelf het iets pregnanter aan
het eind van haar optreden:
„Make some noise if you like
poetry!" Dat werkt ook beter als
je het hoort dan als je het leest.
