/I
Openbaar vervoer dreigt
met staking door geweld
Vraagtekens bij gentherapie voor verslaafden
Laag opgeleiden en ouderen
houden niet van ruige natuur
Binnenland
Minder zorg om het milieu
illennium-monument
:hief van verhalen
Geweld in middelgrote
gemeenten stijgt sterk
Bijlmercommissie komt
niet tegemoet aan El Al
AC 26 MAART 1999
r
ital verkeersdoden gedaald
AG Het aantal verkeersdoden in Nederland is vorig jaar
lim 8 procent gedaald. In 1998 zijn 1.066 personen om het
gekomen door een verkeersongeluk. Het jaar daarvoor
dat er 1.163. De afname is het grootst onder de jongste
Iste verkeersdeelnemers. Dit blijkt uit cijfers van het CBS
Adviesdienst Verkeer en Vervoer (AW). Inzittenden van
nenauto's vormen de grootste groep verkeersdoden.
lerlanders slikken veel pillen
Iaag Nederlanders hebben verleden jaar voor een half
rd gulden meer aan medicijnen gebruikt dan in 1997, een
igvan 12,3 procent. Dit blijkt uit cijfers van de Stichting
aceutische Kengetallen. De grootste kostenpost vormen de
esmiddelen voor hart- en vaatstelsel, waaronder choleste-
m |j| [lagers. Met name het cholesterolverlagende middel Lipi-
ai sinds medio 1997 verkrijgbaar is, zorgde voor de kosten-
ig in deze groep middelen. Aan kalmeringsmiddelen, pijn
de s, slaapmiddelen en antidepressiva werd in 1998 95 mil-
Iden meer uitgegeven.
pbe
isen tn stappen tegen Henk Westbroek
cpH gr» De gemeente Utrecht ziet af van juridische stappen te-
a in actie\ oorzitter Henk Westbroek van Leefbaar Utrecht. Het
ir. D |e van B&W ziet geen heil in een rechtszaak tegen de poli-
332 nu 8emeenteraad unaniem in een motie zijn afkeer
uitgesproken tegen taaiverruwing en onparlementaire uit
en. Daarmee is volgens B&W het onbehoorlijke optreden
roll i'estbroek al duidelijk genoeg onderstreept. Westbroek had
931 n interview met Vrij Nederland het hoofd communicatie
leken met de propagandamachine die in de jaren dertig en
in Duitsland draaide.
de toren kasteel blootgelegd
193 «dam In Amsterdam is de afgelopen weken een derde to-
jj an een oud kasteel blootgelegd. Stadsarcheoloog Baart
ydat die onderdeel is van het middeleeuwse Kasteel van de
van Amstel. Behalve deze derde toren, is inmiddels de
noordmuur blootgelegd, waarvan in 1994 het eerste deel
gevonden. Baart beweerde destijds daarmee het kasteel
Ie Heren van Amstel te hebben gevonden. Dat leidde tot
p discussies met deskundigen die dit als onzin bestempel-
l'olgens deze laatste groep stond het beruchte kasteel in
rkerk aan de Amstel of in Muiden.
;rtien sollicitanten in Utrecht
lar.'
ijnb
er 61
Li Veertien mensen hebben gesolliciteerd als burge
er van Utrecht. Onder hen zijn vier burgemeesters, drie
iuders en één openbaar bestuurder. Van de overige sollici-
komen er vier uit het bedrijfsleven, één uit de non-pro-
stoo,or en van Persoon 's de dagelijkse bezigheid onbe-
^Acht kandidaatburgemeesters zijn lid van de PvdA. De
uc iJaat er blijkbaar vanuit dat ze Utrecht kwijt is: slechts één
rlanlia* een gewaagd om WD'er Opsteken op te
j n. D66 is optimistischer met twee leden in de race. De eni-
wie zeker is dat hij gesolliciteerd heeft, is Henk West-
n def"^nc*er veert^en sollicitanten zijn vier vrouwen,
den
•gent nstverlening voor bezit kinderporno
oam Het openbaar ministerie heeft negen maanden cel
he te8en een Rotterdamse gevangenisbewaarder. De man
iaarl IU'S °P z^n comPuter ruim driehonderd afbeeldingen van
gt jj iporno verzameld. Een collega-gevangenisbewaarder had
iitie getipt. De geschorste cipier ontkende voor de recht-
niet dat hij kinderporno van Internet had gehaald, maar
jj it het zoveel was. Hij meent dat een collega extra foto's op
n tej mputer zou hebben gezet. De cipier verzamelde de porno-
the afbeeldingen uit nieuwsgierigheid en als therapie, leg-
uit. ..Het was een uitlaatklep. Door wat ik meemaak op
terk ben ik in de problemen gekomen. Bovendien ben ik
j yi id seksueel misbruikt."
tv
oi nne sluit werkplaats om cadmium
ênw LDER# De Koninklijke Marine heeft twee werkplaatsen op
-0 |j0 levliegkamp De Kooy in Den Helder tijdelijk gesloten na-
irea 'de werkvloer sporen van het zware, kankerverwekkende
aan il cadmium waren aangetroffen. Bij alle elf werknemers is
ej,[(afgenomen. Het onderzoek zet zich voort over de andere
en, es van De Kooy. Dit is het tweede milieu-incident binnen
- üjd op terrein van de Koninklijke Marine in Den Helder.
t weken geleden werd de schietbaan op het haventerrein
oten omdat een lokale aannemer met verboden asbestpla-
ad gewerkt. Daar hebben zich 120 mensen gemeld die mo
rnet de deeltjes asbest in aanraking zijn gekomen.
ort-assen
3en devenuns* anp
ezo!
and krijgt een eigen
ium-monument. Het
u geen Millennium-dome
"(jgl n het Verenigd Konink-
jjji aar een onverwoestbaar
,aat erk van natuursteen
m izend jaar moet blijven
"kee L ^en archief van ver-
fspn
jral(
t 3e oouw van natuursteen
nium, met een inhoud
00 kubieke meter, moet
haarplaats worden van
5 dire herhalen die rond deze
deIji isseling zijn geschreven,
jj september tot en met 21
,1112000 kunnen de bewo-
ier de hele wereld hun
1 kwijt op speciaal daar-
ipgerichte websites. Een
^dei redactie rubriceert de
iebjfg,
ïeesl c(1njvers krijgen veel tijd
ng5jinte aangeboden: 1000
InnA orr. knt
1000 woorden. Om het
dés de millennium te over-
n, drukt de stichting de
>ken herhalen op speciaal,
dat( 'I Papier en bewaart ze
.pjji cht. Door een informa-
ium dat naast het mo-
■na) it komt, zijn de berichten
iani ^ereen toegankelijk,
veip ^nemer Peter Verburgt,
ilfvai dagelijkse leven toneel-
roD r, heeft zich als doel
tijd vast te leggen. Als
jj ws over 1000 jaar wordt
!5.'«
ex-Wegener-topman Gerard
van 'Vliet werkte mee. De uit
Deventer afkomstige 'duur
zaamheids-architect' Jon Krist-
insson, hoogleraar bouwkunde
op de Technische Universiteit
van Delft, maakt inmiddels de
eerste ontwerpschetsen van de
bewaarplaats die in het jaar
2000 moet worden gebouwd.
De stichting Present to the
Future heeft twintig miljoen
gulden nodig voor het project.
Momenteel is ze in onderhan
deling met de provincie Dren
the over de financiering en ves-
tigingsplek. De Europese Com
missie, het bedrijfsleven uit
Drenthe, provinciebestuur, mi
nisterie van OCW en het VSB
Cultuurfonds verzorgen de fi
nanciering. Volgens Verburgt
zijn de onderhandelingen over
het geld vergevorderd. Het in
genieursbureau DHV, de Uni
versiteit van Utrecht en het ma
nagementbureau Twynstra
Gudde werken mee aan de uit
voering van de plannen.
Als het. provinciebestuur van
Drenthe de plannen steunt en
de commissies groen licht ge
ven, valt er waarschijnlijk eind
mei een besluit. De ambtena
ren van de provincie kijken er
volgens een woordvoerster seri
eus naar. Waar het archief
komt, is nog niet bekend. De
stichting heeft Wijster op het
oog, de vestigingsplaats van de
afvalverwerker VAM.
De plannen zijn ambitieus.
Verburgt wil politieke leiders en
Nobelprijs-winnaars aantrek
ken die zijn millenniumidee
promoten. De VN-organisatie
voor pnderwijs, cultuur en we
tenschap Unesco moet mee
doen. De bewaarplaats wordt
een cultuurhistorisch monu
ment, zo verwacht hij. Over
1000 jaar, als de oprichters en
financiers allang vergeten zijn,
staat de bewaarplaats nog
steeds overeind: ,,Als we er
maar geen bommen op gooi-
nijmegen gpd
Hoe lager de opleiding en het
inkomen, hoe minder de men
sen houden van ongerepte na
tuur. Geef hen maar een ver
zorgd landschap, het liefst met
gebaande paden en bankjes. In
zo'n omgeving voelen ze zich
op hun gemak. Datzelfde geldt
voor boeren en ouderen.
Mensen met een hoge oplei
ding en links-georiënteerden
geven de voorkeur aan ruige
landschappen. Eigenlijk kan het
hen niet ruig en rommelig ge-
den haag anp
Steeds minder mensen maken
zich zorgen over het milieu.
Niet meer dan 13 procent van
de volwassenen beschouwde
het milieu de afgelopen twee
jaren als een belangrijk lande
lijk probleem. In 1989 was dat
nog 58 procent. Mensen heb
ben ook steeds minder over
voor het milieu, constateert
het Centraal Bureau voor de
Statistiek (CBS) in een over
zicht vanaf de jaren zeventig,
dat vandaag werd gepubli
ceerd.
De zorg over het milieu
blijkt sterk afhankelijk van ac
tuele discussies. Dankzij een
somber rapport van de Club
van Rome plaatste in 1971 en
1972 ongeveer 40 procent van
de mensen van 18 jaar en ou
ders het milieu bovenaan de
lijst van landelijke problemen.
In 1977 was dat percentage
gedaald naar 16. Als vier jaar
later hevig wordt gediscussi
eerd over kernenergie, staat
de teller op 25 procent.
Steeds minder mensen wil
len financiële offers brengen
voor het milieu, of zijn bereid
actie te voeren. In 1989 waren
zeven van de tien mensen be
reid meer belasting te betalen
voor een beter milieu. In 1997
was dat nog maar één op de
elf mensen.
noeg zijn. Dat blijkt uit onder
zoek van de Nijmeegse psycho
loge Agnes van den Berg. Zij
promoveert volgende week aan
de Rijksuniversiteit Groningen
op een proefschrift over de ver
schillen in natuurbeleving.
Ze ontdekte dat de waarde
ring voor ongerepte natuur niet
willekeurig over bevolkings
groepen is verdeeld. Mensen
willen in de natuur verschillen
de dingen ervaren, zegt ze.
„Liefhebbers van ruige natuur
willen er bijvoorbeeld even he
lemaal uit zijn om over zichzelf
na te denken. Een complexe
omgeving biedt hen de moge
lijkheid te ontsnappen". Dat
zijn doorgaans mensen die het
redelijk voor elkaar hebben.
„Ze zijn vooral uit op zelfont
plooiing en uitdaging", aldus
Van den Berg.
Liefhebbers van een ver
zorgd landschap willen zich
daarentegen vooral veilig kun
nen voelen in hun omgeving.
Dat geld voor boeren, ouderen
en mensen met een laag inko
men en een lage opleiding.
„Woeste, wilde natuur is te be
dreigend en herbergt te veel
gevaren. Je kunt er bijvoor-
Volgens de Nijmeegse onderzoekster Van den Berg houden lager opgeleide mensen, boeren en bejaarden
vooral van keurig aangelegde natuurgebieden. foto dick hocewonino
beeld in verdwalen", zegt Van
den Berg.
Behoefte aan gezelligheid en
gemak speelt trouwens ook een
rol. Bankjes om even op te gaan
zitten kletsen ontbreken nu
eenmaal in een ruig gebied. Het
is een bekend gegeven dat deze
groep mensen meer waarde
hecht aan sociale contacten en
basisbehoeften dan aan moge
lijkheden voor zelfontplooiing.
Van den Bergs bevindingen
zijn van belang voor plannen
makers op het gebied van
ruimtelijke ordening. Behalve
met ecologische belangen,
moeten ze bij de beoordeling
van de kwaliteit van het land
schap ook letten op de bele
vingswaarde. Er wordt volgens
haar te gemakkelijk van uitge
gaan dat mensen op den duur
een ruige omgeving wel mooi
gaan vinden. Met haar onder
zoek heeft ze aangetoond dat
de weerzin tegen ongerepte na
tuur veel dieper zit. Educatie en
extra voorlichting nemen die
weerzin niet weg.
Personeel in Amsterdam eist maatregelen van GVB
voorburg anp
Drie miljoen mensen jaarlijks slachtoffer
registreerde geweldsdelicten in
de vier grote steden is gedaald.
Wie volgens het CBS denkt dat
geweld een probleem is van de
grote steden, komt dan ook be
drogen uit. Seksuele delicten
nemen het meest toe in ge
meenten met minder dan
100.000 inwoners. Geweld te
gen 'leven en persoon' komt
het meest voor in gemeenten
boven de 100.000 inwoners.
Duidelijk wordt dat in de pe
riode 1994-1997 jongeren zich
steeds meer schuldig maken
aan geweld. Bij jongens is het
aantal misdrijven in die perio
de toegenomen met 50 pro
cent, bij meisjes is dat zelfs ver
dubbeld. Maar het absolute
aantal misdrijven door meisjes
blijft ver achter bij die door
jongens.
De stijging in de politiecijfers
is voor een deel het gevolg van
een toenemende registratiebe
reidheid. Die is volgens de on
derzoeksinstelling overigens
niet voor elke groep gemeenten
even groot. In de steden met
meer dan 100.000 inwoners be
steedt de politie meer aandacht
aan de registratie van gewelds
misdrijven. Het grotestedenbe-
leid kan hier van invloed zijn,
meent het CBS.
Een kwart van de bevolking van
vijftien jaar en ouder is jaarlijks
slachtoffer van criminaliteit. Dat
komt overeen met ruim drie
miljoen Nederlanders. Vooral in
middelgrote gemeenten is het
geweld de laatste vier jaar flink
toegenomen, zo blijkt uit gege
vens van het Centraal Bureau
voor de Statistiek (CBS). Maar,
zegt het CBS, die toename kan
mede het gevolg zijn van een
nauwkeuriger registratie door de
politie.
In de periode 1994-1997 werden
in gemeenten tussen de 50.000
en 100.000 inwoners 62 procent
meer misdrijven met geweld ge
registreerd (per 100.000 inwo
ners van 12 tot 80 jaar). Het aan
tal vernielingen en misdrijven
tegen de openbare orde nam toe
met 23 procent. Een soortgelijke
ontwikkeling is te zien bij ge
meenten met 5000 tot 20.000 in
woners.
Toch is de afgelopen vier jaar
een geleidelijke daling van het
aantal misdrijven te zien. Deze
daling komt geheel voor reke
ning van het kleinere aantal ver-
mogensmisdrijven, zegt het
CBS.
Opvallend is dat het aantal ge-
den haag anp
Personeel van het GVB voert actie tegen het toenemend geweld in bus, tram en metro. De Algemene Bond van Gemeente Personeel vraagt steun
van het publiek. foto paul van weel
De Algemene Bond van Gemeente Personeel (ABGP) en
de AbvaKabo hebben het Amsterdamse Gemeentelijk
Vervoerbedrijf (GVB) een ultimatum gesteld. Als de di
rectie niet vóór 1 april 12 uur harde maatregelen heeft
genomen tegen fysiek geweld gaat een week later het
openbaar vervoer in de ochtendspits plat.
amsterdam anp-gpd
Zo'n dertig ambtenaren die zijn
aangesloten bij de ABGP heb
ben vandaag op en rond het
Centraal Station actie gevoerd
tegen de toenemende agressie
in het openbaar vervoer. In
pamfletten wagen ze reizigers
hun passieve gedrag te door
breken als ze getuigen zijn van
verbaal en fysiek geweld. De
AbvaKabo doet aan de uitdeling
niet mee. „Niet de burgers,
maar directeur Testa van het
GVB is verantwoordelijk voor
het geweld.
De afgelopen maanden en
weken is met name het geweld
in het openbaar vervoer in de
hoofdstad toegenomen. Giste
ren arresteerde de politie nog
twee 16-jarige jongens uit Alk
maar en Amersfoort die met een
luchtdrukpistool en een scherp
geslepen zuigerstang uit de mo
tor van een auto in de tram za
ten.
Eerder werden conducteurs
en bestuurders bedreigd, slacht
offer van fysiek geweld of ge
confronteerd met stenen die
vanaf viaducten door de ruiten
van metro's werden gegooid. De
afgelopen maanden deden zich
alleen al in de trams veertig ge
welddadige incidenten voor. De
daders zijn vooral jongeren.
Volgens de bonden loopt het
de spuigaten uit. Ze eisen dat
het GVB zo'n 200 kaartcontro-
leurs, die wegens gebrek aan
bestuurders zijn ingezet als
chauffeur, weer aan hun eigen
werk zet. Ook moet een be
stuurder of conducteur die
wordt bedreigd, voortaan bin
nen vijf minuten hulp krijgen.
Volgens de bonden gebeurt dat
nu vaak pas na een half uur.
„Hoe ze het doen kan mij niet
schelen, als het maar gebeurt",
aldus T. Gerritsma van AbvaKa
bo.
leden van de commissie per
soonlijk aansprakelijk te stellen.
El Al ergerde zich aan de ma
nier waarop de commissie is
omgegaan met de 'onthulling'
over de gevaarlijke lading van
de ramp-Boeing, die later bo
vendien niet bleek te kloppen.
Ook heeft de commissie El Al
volgens Polak valselijk beschul
digd gedetailleerde informatie
over de lading al jarenlang in
bezit te hebben gehad.
Volgens Meijer bestaat er
geen enkele grond voor de aan
sprakelijkstelling en zal de
commissie zich er niet door la
ten leiden bij de oordeelsvor
ming over de nasleep van de
Bijlmerramp. Ook is Meijer
boos dat El Al de inhoud van
gesprekken met de commissie
naar buiten heeft gebracht.
De enquêtecommissie Vlieg
ramp Bijlmermeer wil niet in
gaan op de eis van El Al om
uitspraken die ze heeft gedaan
te rectificeren. „De enquête
commissie is niet van zins pu
bliekelijk in debat te treden
met betrokkenen", schrijft
commissievoorzitter Meijer in
een brief aan advocaat R. Polak
van El Al. Meijer wijst de han
delwijze van El Al in scherpe
bewoordingen af. „U tracht de
inhoud van het eindrapport te
beïnvloeden."
De luchtvaartmaatschappij
vindt dat de commissie haar
schade heeft toegebracht. Af
gelopen dinsdag dreigde El Al
deze schade te verhalen op de
Staat der Nederlanden of om
Zorginstellingen reageren terughoudend
amsterdam carine neefjes
marcel van silfhout
Aan de Vrije Universiteit van Amster
dam timmert een medisch vernieu
wer aan de weg. Uit onderzoek aan
ratten-hersenceUen concludeert far-
macoloog Ton Schoffelmeer dat ver
slaving bij mensen mogelijk te gene
zen is met zogenoemde gentherapie.
Die behandelwijze grijpt in in de wer
king van de genen, de dragers van on
ze erfelijke eigenschappen. De in
greep blokkeert zogenoemde 'versla
vingsgenen' in de hersenen waardoor
de trek in nicotine, alcohol en andere
drugs verdwijnt. Hulpverleners be
twijfelen deze bijna magische oplos
sing voor de vier miljoen tabakver-
slaafden, 600.000 alcoholisten en
25.000 heroïnejunks in ons land.
„Verslaving is meer dan een verkeerd
gen. Opvoeding en gedrag bepalen
ook of iemand wel of niet aan de
drank of drugs raakt", reageert Wim
van den Brink, hoogleraar versla
vingszorg aan het Academisch Me
disch Centrum (AMC) in Amsterdam.
Van den Brink, leider van het lande
lijk onderzoek naar medische verstrek
king van heroïne: „We weten niet pre
cies of verslaving een genetische aan
doening is. De ene verslaafde is de an
dere niet. Een voorbeeld: bij jonge
mensen die aan de drank raken, heb
ben we wel een genetische oorzaak ge
vonden. Maar bij alcoholverslaafden
die op latere leeftijd naar de fles grij
pen, hebben we nooit iets in de genen
kunnen ontdekken".
Farmacoloog Sqhoffelmeer leidt uit
zijn onderzoek onder proefdieren af
dat regelmatig gebruik van een drug
de werking van hersenen verandert.
Wanneer iemand langere tijd nicotine,
alcohol, amfetamine, cocaïne of heroï
ne gebruikt, raken diens hersenen
daar simpelweg op ingesteld. Ofwel: ze
worden overgevoelig voor deze stoffen
en gaan er naar 'hunkeren'.
Voor psycholoog Roel Verheul, die
voor de Jellinek-kliniek in Amsterdam
onderzoek doet naar alcoholversla
ving, is gentherapie een 'ver van mijn
bed-show'. Hij gelooft niet dat er één
soort hersencel is die verantwoordelijk
is voor verslaving aan nicotine, alco
hol, heroïne en cocaïne. „Het zijn zeer
gecompliceerde aandoeningen waar
emoties als angst, depressie en genot
een belangrijke rol spelen." Daar zijn
volgens hem honderden hersencellen
bij betrokken. Voor een geslaagde be
handeling moet je dus precies weten
welke je moet veranderen.
Gentherapie als oplossing voor ver
slaving vindt Verheul „een mooi, maar
simpel idee". Verslaving is een combi
natie van biologische, psychologische
en sociale factoren. Stel dat een stukje
van de biologische kwetsbaarheid - de
gevoeligheid voor verslaving - wordt
weggenomen, dan is waarschijnlijk
slechts een kleine groep behandeld.
Mensen grijpen ook naar alcohol of
dope vanwege persoonlijke ellende of
omdat ze in een omgeving verkeren
waar drank- of drugsgebruik normaal
is".
Daarbij maakt Verheul zich ook zor
gen over mogelijke neveneffecten van
de voorgestelde ingreep. Die zullen
immers pas aan het licht komen als er
ooit experimenten met mensen ko
men. Zijn kritiek is niet gebaseerd op
medisch-ethische bezwaren. „Daar
ben ik vrij nuchter in. Als je hier in de
kliniek de lijdensweg van alcoholver
slaafden ziet, moeten we er alles aan
doen deze mensen te helpen. Ik schat
dat tien procent van de alcoholver
slaafden baat kan hebben bij genthe
rapie. Dat zou geweldig zijn".
Minister Borst (volksgezondheid)
roept op 6 april een commissie in het
leven die zich gaat bezighouden met
experimenteel onderzoek op mensen.
Volgens de Stichting Medische Ethiek
is gentherapie „geen enkel probleem"
als blijkt dat verslaafden hier baat bij
hebben. Het opleidingsinstituut voor
Gezondheidsethiek is het hier echter
niet mee eens. „Niet alleen resultaat is
belangrijk. We moeten goed kijken
naar de risico's van de ingreep", zegt
voorzitter Guido de Wert. „Het is een
ingreep in het emotionele systeem
van onze hersenen. Het kan zijn dat
daarbij ook andere emoties, bijvoor
beeld de beleving van plezier, worden
aangetast."
De politieke partijen reageren ver
schillend. „Iets doen aan verslavingen
blijkt nog altijd moeilijk, dus nieuwe
ideeën zijn welkom. Maar we moeten
wel zorgvuldige afwegingen maken",
meent WD-Kamerlid Van Blerck. Zijn
RPF-collega Rouvoet is bang dat het
karakter van mensen wordt aangetast.
Het CDA-Kamerlid Eurlings vindt dat
de overheid verslaafden moet motive
ren af te kicken.
Schoffelmeer vindt dat de politiek in
elk geval een keuze moet maken of een
dergelijke ingreep is toegestaan. „De
boodschap is: we kunnen dit. Maar de
vraag is: mogen we dit ook? Ik ben er
van overtuigd dat verslaving op deze
manier oplosbaar is. Maar ik kan mij
best voorstellen dat beleidsmakers te
gen zijn. Er wordt een stukje van het
emotioneel systeem in de hersenen
veranderd. Dat is eng. Als de overheid
besluit het verslavingsprobleem niet
op deze manier aan te pakken, moet
ze verder niet zeuren. Heroïne moet
dan maar gewoon op recept worden
verkocht, dat is nog het enige zinnige
alternatief'.
