Nederlandse F16's
bij eerste aanvallen
Crisis in Kosovo
Voor even veilig
Servische dissidenten
tussen hoop en vrees
ussische media: veel
/oorden, geen daden
Taal, religie en geschiedenis
splijtzwammen in Kosovo
Eeuwenoud conflict kwam
al in 1968 weer tot leven
Netelige positie maakt Macedonië kwetsbaar
Oostenrijk sluit luchtruim Extra uitzendingen NOS
wenen anp
hilversum anp
De NAVO krijgt van Oostenrijk geen toestem
ming om over haar luchtruim te vliegen voor
bombardenten op Servië. De Oostenrijkse mi
nister van defensie Wemer Fasslabend heeft in
een radio-interview als reden gegeven dat de
NAVO-beslissing om Servische doelen aan te
vallen niet wordt gesteund door een VN-man-
daat. Het neutrale Oostenrijk is geen lid van het
bondgenootschap. Oostenrijk grenst aan Slove
nië, een deel van het voormalige Joegoslavië.
Nu de NAVO de aanval op doelen in Servië heeft
ingezet, besteedt de NOS in de vorm van extra en
aangepaste uitzendingen aandacht aan de oor
logshandelingen. Er zijn extra nieuwsuitzendin
gen tussen zeven en negen uur 's morgens, in
plaats van NL Net en OntbijtTV op Nederland 1
en 2. Ook MiddagEditie op Nederland 3 maakt
plaats voor extra bulletins tussen 12 en 13 uur. De
actuele uitzendingen worden voorafgegaan en on
derbroken door journaals.
Tweede Kamer gefrustreerd over falen van diplomatie
Nederlandse F16's hebben vannacht een rol gespeeld bij
de bombardementen op Servisch luchtafweergeschut.
Vijf toestellen van de vliegbasis Leeuwarden vlogen mis
sies om het grondgebied van de buurlanden van Servië
en Montenegro te beschermen. Vier andere Leeuwarder
toestellen beveiligden andere NAVO-vliegtuigen die ra
darinstallaties en de Servische luchtafweer bombardeer
den.
amendola-den haag cpd
Volgens de commandant van
het Nederlands-Belgische deta
chement, overste J. Abma, zijn
de Nederlandse toestellen 'aan
gestraald' door de Servische ra
dar, maar slaagden zij er in de
ze te ontwijken. Alle piloten
keerden heelhuids op de vlieg
basis Amendola in Zuid-Italië
terug. Dit gold ook voor twee
Belgische toestellen die van
ochtend vroeg in actie kwamen.
De piloten meldden vanuit de
lucht veel explosies op Servisch
en Montenegrins grondgebied
te hebben waargenomen.
Abma meldde vanochtend
dat de opdrachten succesvol
waren uitgevoerd, maar wilde
daarbij niet vertellen of de Ne
derlanders luchtgevechten met
de Serviërs hebben uitgevoch
ten. „Er zijn NAVO-toestellen
bij gevechten betrokken ge
weest, dat is alles wat ik wil zeg
gen." De commandant ken
schetste de sfeer onder de te
ruggekeerde vliegers als „opge
lucht, want je weet van te voren
nooit wat je tegenkomt." Wel
zei hij dat de piloten meer
weerstand hebben ondervon
den van de Serviërs dan tijdens
de bombardementen in Bosnië
in 1995.
De Tweede Kamer sprak in
tussen gisteravond vrijwel una
niem haar steun uit voor de in
zet van het kabinet in de kwes-
tie-Kosovo. Alleen de SP keurde
de NAVO-aanvallen af. Het
spoeddebat begon vrij onge
woon met een verklaring van
minister Van Aartsen, die aan
kondigde dat enkele ogenblik
ken daarvoor de NAVO-aanval-
len waren begonnen.
Zowel Kamerleden als de
twee bewindslieden toonden
zich gefrustreerd over het falen
van de diplomatie. Minister De
Grave toonde na afloop van het
debat zijn zorg over de mogelij
ke escalatie van de situatie op
de Balkan: „Als dit mislukt,
hebben we een ernstig pro
bleem in Europa." Geen van de
bewindslieden durfde al te spe
culeren op de inzet van NAVO-
grondtroepen als de luchtacties
te weinig opleveren.
Volgens De Grave zijn er op
dit moment geen concrete aan
wijzingen dat Servië overweegt
buurlanden aan te vallen. De
Grave verklaarde dat de NAVO
in haar planning wel rekening
houdt met zo'n aanval, maar
dat het NAVO-luchtwapen in
staat is dit 'zeer effectief te be
strijden.
Alle partijen in de Tweede
Kamer drongen er bij de rege
ring op aan steun te verlenen
aan de duizenden Kosovaarse
vluchtelingen. Het kabinet zeg
de dit toe en heeft intussen ze
ven miljoen gulden beschikbaar
gesteld aan hulpinstanties die
de vluchtelingen opvangen.
m aan Servië bracht alleen rampspoed'
aan de Serviërs heeft
linkt 'n ^et vefle(fen alleen
rampspoed gebracht."
nee opende de Russische
Novye Izvestija vanmor-
,De Eerste Wereldoorlog
tot revolutie en burger-
de Tweede Wereldoor-
de Koude Oorlog, met
leer socialistische kam-
s aldus de krant.
's veel andere Russische
ortj, n twijfelt Novye Izvestija
ïeen e m°ge'ijkheden van Rus-
Mn daadwerkelijk iets uit
over de prompt afge-
reis van premier Prima-
osovo dan ook alweer
belgrado hans gertsen
correspondent
Gordana is bang. De Servische
journaliste, die voor een inter
nationale mensenrechtenorga
nisatie werkt, vreest dat zij en
haar geestverwanten zullen
worden opgepakt. „De extreme
nationalisten hebben de afgelo
pen dagen volop hetze gevoerd
tegen de 'vijfde kolonne'. Daar
mee bedoelen ze mensen als ik,
die kritische verhalen over Ser
vië naar buiten brengen. In hun
ogen plegen we landverraad. Ik
ben bang dat ze hun woede en
frustratie op ons soort mensen
koelen nu de bommen vallen."
Gordana zou liefst een paar
weken 'schuilen' bij vrienden in
het buitenland, maar zij wil
haar twee kinderen niet in de
steek laten. Ze meenemen, is al
evenmin mogelijk. „Mijn zoon
is 21. Als ik met hem aan de
grens kom, wordt hij meteen
aangehouden om naar Kosovo
te gaan. Dat is het laatste wat ik
wil," zegt Gordana. Dus blijft ze
gewoon thuis in Belgrado en
slaapt ze in haar eigen bed.Als
ze me echt willen pakken, vin
den ze me toch wel," verzucht
Gordana berustend.
Het Kosovo-conflict heeft de
sfeer in de Servische hoofdstad
Belgrado grondig verziekt. Te
genstanders van het regime van
Slobodan Milosevic lopen dezer
dagen op hun tenen. Zelfs de
kritische radiozender B92, de
enige onafhankelijke zender in
Belgrado en traditiegetrouw
een broeinest van de oppositie,
probeerde zich gedeisd te hou
den. De nieuwsuitzendingen
van B92 waren een stuk gema
tigder van toon, maar niet ge
matigd genoeg. De zender werd
dinsdag uit de lucht gehaald.
Dat was geen incident, zo
bleek gisteren. Agenten in bur
ger namen in een hotel in Bel
grado een deel van de appara
tuur van de European Broad
casting Union (EBU) in beslag.
Tientallen buitenlandse came
raploegen maakten van de
EBU-faciliteiten gebruik om re
portages naar hun thuisbasis
door te sturen. Nu de EBU
daartoe niet meer in staat is, is
de hele internationale televisie
wereld op de veel beperktere
faciliteiten van de Servische
staatstelevisie aangewezen. De
kans lijkt klein dat die beelden
doorgeeft die de Servische au
toriteiten niet bevallen.
Sasa Mirkovic van B92 en an
dere dissidenten vrezen dat dit
nog maar het begin is. „Servië
is nu een soort 'democratuur'",
zegt Mirkovic. Formeel zijn we
een democratie. We hebben
verkiezingen en een parlement.
Maar in werkelijkheid beslist
Milosevic alles. Nu de NAVO
Servië bombardeert, zou Milo
sevic uit woede wel eens een
einde kunnen maken aan de
laatste restjes vrijheid die er
nog zijn." Voor een uitbarsting
van volkswoede hoeft Milosevic
volgens Mirkovic niet bang te
zijn. „Het gros van de Serviërs
staat achter hem. De bombar
dementen zullen van Milosevic
een nog grotere held maken
dan hij in de ogen van veel nu
al mensen is."
Er zijn ook Serviërs in Belgra
do die hopen dat de NAVO-
bombardementen een einde
maken aan het regime van
Milosevic. De meesten van hen
houden echter angstvallig hun
mond. Vuksa, een 20-jarige stu
dent politieke wetenschappen,
is één van de uitzonderingen.
„Ik ben een pacifist en dus te
gen geweld. Maar als die bom
bardementen leiden tot het ein
de van Milosevic, dan moet het
maar gebeuren", zegt hij.
Grote groepen Albanezen vluchtten uit Kosovo over de grens met buurland Macedonië. In paniek proberen zij te ontkomen aan etnische zuiverin
gen. Sinds het begin van de crisis zijn meer dan 20.000 vluchtelingen Macedonië binnengekomen. foto »ap» laurentrebours
Nu de luchtaanvallen op Joego
slavië begonnen zijn, maakt het
buurland Macedonië zich grote
zorgen over de gevolgen voor
zijn eigen kwetsbare evenwicht.
Macedonië is de enige repu
bliek die het uiteenvallen van
het voormalige Joegoslavië tot
nog toe zonder verdere proble
men heeft overleefd.
Het land verkeert in een nete
lige positie door de aanwezig
heid van meer dan 10.000
NAVO-soldaten. De troepen
werden in Macedonië gestatio
neerd om toezicht te houden
op de naleving van een vredes
akkoord, maai' ze zijn nu min of
meer overbodig geworden. Ge
vreesd wordt echter dat de Ser
viërs uit wraak voor de NAVO-
aanwezigheid Macedonische
doelen zullen bestoken.
De NAVO-strijdmacht in Ma
cedonië zal niet worden ingezet
bij de aanval op Joegoslavië, zo
hebben de alliantie en het gast
land benadrukt. Politici in Ma
cedonië zeggen wel dat de rege
ring schriftelijke garanties van
NAVO-secretaris-generaal Ja-
vier Solana heeft gekregen dat
het bondgenootschap voor de
veiligheid van het land instaat.
Een deel van de ongeveer
10.000 NAVO-militairen in Ma
cedonië heeft gisteren strategi
sche posities ingenomen om
eventuele 'agressieve acties'
van Serviërs het hoofd te kun
nen bieden. „We zijn voorbe
reid op alles", aldus de Neder
landse NAVO-woordvoerder
Joosten in de Macedonische
hoofdstad Skopje. Hij kon niet
zeggen of er ook Nederlanders
bij de troepenbewegingen wa
ren betrokken. Nederland heeft
circa 235 militairen in Macedo
nië.
Een andere zorg is de grote
stroom vluchtelingen uit Koso
vo, die als gevolg van de NAVO-
acties zou kunnen ontstaan.
Daardoor zou de kwetsbare et
nische balans in Macedonië
verstoord kunnen raken. Ge
schat wordt dat 40 procent van
de Macedonische bevolking tot
de Albanese minderheid be
hoort. Anders dan de Albane
zen in Kosovo hebben zij zich
nooit openlijk uitgesproken
voor autonomie, maar veel na
tionalisten hebben de hoop dat
alle Albanezen uit Albanië, Kos
ovo en Macedonië eens worden
verenigd nooit opgegeven.
tiek, maar beseften al snel hoe
.weinig machtsmiddelen ze fei
telijk hebben om deze rol daad
werkelijk vorm te geven."
Vremja gaat ook in op het ar
gument dat de Serviërs de Slavi
sche broeders van de Russen
zijn, en daarom met hand en
tand verdedigd zouden moeten
worden. Maar volgens socio
loog Vladimir Petoechov zijn
maar weinig Russen hiertoe be
reid. „Het belangrijkste belang
van de Rus ligt in Rusland zelf',
zegt hij, wijzend op de dagelijk
se strijd om het bestaan in het
door crisis geteisterde land.
Veel krantencommentatoren
zien de harde taal van de Russi
sche regering dan ook als on
verstandig, en schadelijk voor
de politiek op langere termijn.
Voormalig Russisch minister
van buitenlandse zaken Andrei
Kozyrev wijst er in de krant Se-
goduja op dat Rusland door
zijn verzet tegen de NAVO-ac-
ties het enige land in Europa is
dat de etnische zuiveringen van
Milosevic feitelijk goedkeurt.
Ook bestaat er alom de vrees
dat Rusland geen lening meer
zal ontvangen van het IMF, met
alle desastreuze gevolgen van
dien.
amsterdam ap
Eigenlijk is de grond waarop ze leven alles wat
Serviërs en Kosovaarse Albanezen gemeen
hebben. Ze spreken verschillende talen en be
lijden verschillende godsdiensten. Ook hun
versies van de geschiedenis van Kosovo ko
men niet overeen. De Albanezen spreken een
oude Indo-Europese taal, die net zo van het
Servisch verschilt als Italiaans van Russisch.
De Serviërs spreken een Slavische taal, die lijkt
op Bulgaars en Russisch. De meeste Albane
zen zijn moslim, de Serviërs zijn orthodox-
christelijk.
Naar schatting 90 procent van de twee mil
joen inwoners van Kosovo bestaat uit etnische
Albanezen. Dat percentage is sterk gestegen
sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog,
toen de Serviërs nog ongeveer de helft van de
bevolking vormden. Die verschuiving is het
gevolg van het hoge geboortecijfer onder de
etnische Albanezen, en de gestage trek van
Serviërs naar de welvarender stedelijke gebie
den in Servië.
Angst voor de sterker wordende invloed van
de etnische Albanezen in Kosovo leidde tot
oproepen van de Serviërs om Albanese sepa
ratisten aan te pakken. In 1989 besloot de Ser
vische regering, die toen werd geleid door
Slobodan Milosevic, de provincie haar auto
nome status af te nemen. Vanaf dat moment
werden de etnische Albanezen er door de Ser
vische politie met harde hand onder gehou
den.
Kosovo was het hart van het oude Servische
koninkrijk, dat zijn hoogtijdagen beleefde in
de 14de eeuw. In 1389 versloegen de Otto
maanse Turken de Serviërs, en in de decennia
daaropvolgend vestigden ze hun macht in
Kosovo. Toen Servië, Montenegro, Grieken
land en Bulgarije in 1912 in de Eerste Balkan
oorlog de Turken versloegen, kwam Kosovo
weer in handen van Servië. De Albanezen ver
tellen echter een ander verhaal. Zij zeggen de
afstammelingen te zijn van de Illyriërs, die
Kosovo en de rest van de Balkan al vóór het
Romeinse Rijk bevolkten.
Na afloop van de Eerste Balkanoorlog beleg
den de grote Europese machten een conferen
tie' in Londen, om de grenzen in het door de
Turken verlaten gebied opnieuw vast te stel
len. Servië eiste dat zijn claim op Kosovo er
kend zou worden. Ook de nieuwe Albanese
staat eiste Kosovo op, met als argument dat
het historische recht op het gebied bij de Al
banezen berustte. De westerse machten wil
den Servië echter versterken, als tegenwicht
voor Russische en Turkse claims op de zuide
lijke Balkan. Ze gaven Kosovo aan de Serviërs,
waarmee ze ongeveer een derde van de Alba
nezen buiten de grenzen van de nieuwe Alba
nese staat hielden.
amsterdam ap
Het conflict in Kosovo is in feite
al zo oud als de Turkse verove
ring van de Balkan, maar de
wortels van de ingreep van gis
teren liggen in 1968. Toen kwa
men de etnische Albanezen
voor het eerst in opstand tegen
de Serviërs. Een chronologie.
1968: In Kosovo vinden de eer
ste etnisch-Albanese betogin
gen voor onafhankelijkheid
plaats. Veel demonstranten
worden opgepakt.
1974: Krachtens de Joegoslavi
sche grondwet krijgt Kosovo de
status van autonome provincie
van Servië.
1980: De Joegoslavische presi
dent Josip Broz, beter bekend
als Tito, overlijdt.
1981: Nieuwe demonstraties
van etnische Albanezen. De be
togingen worden met harde
hand neergeslagen.
1989: Milosevic, dan president
van Servië, ontneemt Kosovo
zijn autonome status. Er vallen
ruim twintig doden bij protes
ten.
1990: Joegoslavië stuurt troe
pen naar Kosovo om de groei
ende onrust de kop in te druk-
ken. Servië stuurt de regering
van Kosovo naar huis.
1991: Emisch-Albanese separa
tisten roepen Kosovo tot repu
bliek uit.
1992: Ibrahim Rugova, die
vreedzame onafhankelijkheid
voorstaat, wordt gekozen tot
president van de 'republiek'.
1996: Het Kosovo Bevrijdings-
leger (UC^K) verschijnt. Het wil
onafhankelijkheid, en pleegt
anti-Servische aanslagen.
28 februari 1998: De Servische
politie begint een offensief te
gen het U£K. Daarbij worden
ook talloze burgers gedood.
Mei 1998: Milosevic praat met
Rugova. Verder overleg wordt
door de Albanezen geboycot,
omdat de strijd in Kosovo
steeds verder escaleert.
Juli-augustus 1998: Het UQK
verovert 40 procent van Koso
vo, voordat het door een Ser
visch offensief vrijwel wordt
El
September 1998: Servische
eenheden doden tientallen Al
banezen in de regio Drenica.
Tientallen Albanezen komen
om. De VN-Veiligheidsraad eist
stopzetting van de vijandelijk
heden.
Oktober 1998: De NAVO geeft
toestemming voor luchtaanval-
len op Servië. Na overleg mei
afgezant Richard Holbrooke
bindt Milosevic in. Tweedui
zend waarnemers mogen naar
Kosovo.
15 januari: In het dorp Ra^ak
worden 45 burgers gedood. In
ternationale waarnemers eisen
een onderzoek.
29 januari: De Servische politie
doodt 24 Kosovaren. Westerse
bondgenoten eisen dat de strij
dende partijen deelnemen aan
een vredesconferentie.
6 februari: Conferentie in het
Franse Rambouillet begint.
Februari-maart: Snel groeien
de Joegoslavische strijdkrach
ten rukken op. Hevige strijd
met het U£K.
18 maart: Drie dagen na her
vatting van de vredesbesprekin
gen in Parijs zetten de Kosovo-
Albanezen eenzijdig hun hand
tekening onder het vredesplan.
20 maart: Waarnemers worden
uit veiligheidsoverwegingen te
ruggetrokken. Het Joegoslavi
sche leger verjaagt duizenden
mensen en brandt hun huizen
plat.
22-23 maart: Holbrooke geeft
Milosevic nog één kans. Hij
weigert te tekenen.
24 maart: De luchtaanvallen
beginnen.
ffiL-MOSKOU De Russische ambassadeur bij de NAVO, Ser-
eKisljak, blijft in Brussel. Na het begin van de aanvallen van
bondgenootschap riep Moskou wel de militaire vertegen-
irdiger terug. Moskou besloot ook de samenwerking in het
:er van het partnerschap voor vrede met de Alliantie op te
orten. Ook worden de besprekingen over een militaire mis-
I- van de NAVO in Moskou op de lange baan geschoven. Vol-
sNAVO-diplomaten hebben de maatregelen van de Russen
er weg hebben van 'politieke drukdoenerij' dan van het echt
breken van de relaties die Moskou de afgelopen twee jaar
ihet bondgenootschap heeft opgebouwd.
t rviërs in Nederland woedend
*erdam Serviërs in Nederland zijn woedend over de NAVO-
ibardementen. Servische mannen, bijeen bij de Servische
odschapsvereniging in Rotterdam, vinden aat de NAVO
edei boekje te buiten gaat. „Dit kan leiden tot een nieuwe we
ljan) wrlog. De Eerste Wereldoorlog begon ook op de Balkan",
)or2 seen van hen. Een andere man voorspelt dat de NAVO een
well e kluif zal krijgen aan het Joegoslavische leger. „De Duitsers
ibb« 'en tot twee keer toe hun tanden op ons gebroken." Vol
de Serviërs zijn de bombardementen uitgelokt door een
501 'e groep terroristische Albanezen. Ze verweren zich ook te-
derh het stigma dat ze allemaal 'moordenaars en verkrachters'
be|| ien zijn. „We zijn door de westerse wereld tot zondebok ge-
itZQ F'"
oi ysterieuze Mig's naar Kazachstan
hei ia ata Kazachstan heeft gisteren het eigendom geclaimd
dui rde zes Mig-21's, die onder mysterieuze omstandigheden in
ibeidzjan in beslag werden genomen. De toestellen zullen
den teruggenomen. Het toestel dat de jagers vervoerde, een
onov-124, is inmiddels weer onderweg naar Kazachstan. De
en- önov werd vorige week na het bijtanken in de Azerbei-
aanse hoofdstad Bakoe aan de ketting gelegd, nadat doua-
rs de jagers aan boord aantroffen. De autoriteiten dachten
het toestel, dat uit Kazachstan kwam, onderweg was naar
«oslavië, waartegen een wapenembargo is afgekondigd. De
nanning zei naar Noord-Korea onderweg te zijn.
iticaan: nederlaag voor mensheid
jg j ^aanstap Het Vaticaan beschouwt de luchtacties van de
V0Ij l'O tegen Joegoslavië als 'een nederlaag voor mensheid'. De
dei gelijke woordvoerder Joaquin Navarro Valls haalde volgens
1 m Italiaanse tv de woorden aan die paus Pius XII bij het uitbre-
et D ivan de Tweede Wereldoorlog sprak: 'Niets is verloren met
rest 'Tec^e' a^es k311 verloren zijn met de oorlog'. „Het is onmo-
j jk niet te denken aan de mogelijke slachtoffers en aan de
laar igevoelens die onvermijdelijk zullen opkomen", aldus Na-
t St »Valls'
De Kosovo-Albanezen in Nederland hebben verheugd
op de NAVO-aanvallen op Servische doelen. „Hier
we heel lang op gewacht", zegt Z. Shabani van de stich-
die Albanezen in Nederland verenigt. Besa verleent
hulp aan Albanezen in Kosovo en Macedonië. Sha-
dat de bombardementen zich niet beperken tot
lumveexgesciiui en radarinstallaties. „Zo snel mogelijk moe-
ankbataljons worden uitgeschakeld. Wij zijn heel bang dat
mee vergeldingsacties worden uitgevoerd tegen de Kosovo-
nezen. Maar Kosovo prijkt nu eindelijk op de internationale
We zijn verlost uit het isolement." Op de foto laten Al-
ïzen op een protestbijeelikomst in Den Haag hun instem-
5 met de NAVO-aanvallen blijken.
foto reuters fred ernst
aI ogramma B92 op Internet hervat
ftADQ De programma's van het onafhankelijke radiostation
in Joegoslavië zijn gisteren op Internet hervat. Dat gebeur-
>r b jadat hoofdredacteur Veran Matic, die eerder was opgepakt,
praj d vrijgelaten. Het radiostation werd door de Joegoslavische
>ru jriteiten uit de lucht gehaald, officieel omdat het vermogen
ide zender sterker zou zijn dan toegestaan. Na de arrestatie
i Matic durfden de medewerkers van B92 geen nieuws meer
ie zenden, uit angst voor eventuele gevolgen voor de hoofd
acteur. Vanaf vanmorgen is weer een Internetsite beschik-
waarop nieuws van en over B92 in het Engels en Neder-
sis te vinden. Het adres is http://helpB92.xs4all.nl.
eiai banezen in Nederland verheugd
Belgrado Inwoners van Belgrado schuilen in de kelders, terwijl de NAVO hoog boven hen luchtaanvallen
uitvoert. Dekens en jassen moeten de kou verdrijven tijdens hun verblijf onder de grond, foto »apburo str
