Dyslexie bij studenten: het stille taboe
i
In Natura
Werk voor dikke, dartelende dames
WOENSDAG 24 MAART 1999
Antu maakte begin deze maand een opname van een aantal door hete
sterren verlichte stof- en gasnevels in het sterrenbeeld Kameleon.
FOTO GPD/ESO
Naam voor Europese telescopen
De vier Europese reuzentele-
scopen op de Chileense berg
Paranal, die in 2001 gezamen
lijk de Very Large Telescope
(VLT) vormen, hebben nu na
men gekregen die werden geko
zen uit duizenden inzendingen.
De Europese Zuidelijke Sterren
wacht (ESO) had speciaal voor
Chileense schoolkinderen die
in de buurt woonden een prijs
vraag uitgeschreven.
Tot dusverre luisterden de vier
reuzentelescopen naar de ta
melijk dorre aanduidingen
VLT-UT 1 tot en met -UT4. De
uiteindelijke keuze van de ESO-
commissie viel op de namen
die door de zeventienjarige
scholiere JorssyAlbanez Castil-
la uit Chuquicamata waren be
dacht. Zij gaf aan de al bijna
een jaar geleden in gebruik ge
nomen UT1 de naam Antu
(spreek uit: 'an-too'), wat zon
betekent. Voor UT2 stelde zij
Kueyen (uitspraak: 'kew-yen')
oftewel de maan voor.
De overige twee nog in aan
bouw zijnde reuzen zullen
voortaan luisteren naar de
naam Melipal (Zuiderkruis) en
Yepun (uitspraak: 'ye-poon'). in
onze taal wordt daar Sirius mee
bedoeld, de helderste ster van
het sterrenbeeld Grote Hond.
Sirius staat in dit seizoen 's
avonds als een sterk fonkelende
ster aan de zuidwestelijke he
mel.
Elke telescoop is een kolossaal
groot instrument, uitgerust met
een spiegel van 8,2 meter in
doorsnede. Via elektronische
technieken zullen de lichtbun
dels van deze vier reuzen, bij de
ingebruikneming in 2001, wor
den samengebracht (een tech
niek die beeldsynthese heet)
waardoor ze zullen samenwer
ken als één grote telescoop met
een (gesimuleerde) spiegel van
ruim zestien meter middellijn.
■Hl
Cryptogram
HORIZONTAAL:
1. Handig gedaan (8); 5. Theoretische positie (8): 6. Eerst
nemen, dan pas betalen (4); 8. Munt ter omlijsting (4); 10.
Hout van niets levert een siersteen (5); 12. Precies hoe men
indoopt (5).
VERTICAAL:
1. Erg voor een minder belangrijke beroemdheid (6); 2.
Behoren onderdanig te zijn (6); 3. Dat meisje heeft aan één
maat niet genoeg (5); 4. Met name hem moetje serieus nemen
(5); 7. Door dat dier lig ik met grootvader overhoop (5); 9.
Haar van edelen (4): 11. Houterige relatie (3).
Oplossing van dinsdag:
eend-einde-
ar ts-stram-
paar-praal-
sint-niets-
nier-reine-
loos-kolos-
krat-kaart-
omen-molen-
Eindje
Matrys
Pilaar
Insect
Reünie
Eslook
Karate
Limoen
s-Karkas
Gevraagd woord: EMPIREKLOK.
BERNADETTE NEELISSEN
Lezen, maar niet interpreteren. Maar ook:
interpreteren, maar die informatie niet of
slechts met heel veel moeite kunnen om
zetten in geschreven of gesproken woord.
Dyslexie, ofwel woordblindheid, kan een
ware bezoeking zijn. Met een goede bege
leiding hoeft de stoornis echter nauwelijks
een belemmering te vormen, zelfs niet bij
het volgen van een universitaire studie.
Drie tot vijf procent van de Nederlandse
studentenpopulatie is dyslectisch. Op de
Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) zit
ten 80 tot 100 studenten die ernstig dyslec
tisch zijn en zo'n 250 die licht dyslectisch
zijn. Voor hen zijn speciale regelingen in
het leven geroepen. Met een speciale dys-
lexieverklaring kunnen ze bij de examen
commissie bijvoorbeeld verlenging van
examentijd en opgaven in een grotere letter
aanvragen.
Binnenkort vindt in samenwerking met
vereniging Woortblind' een studiedag in
Amstelveen plaats onder de noemer 'Dys
lexie en Studie'. Nel Holmeester, werkzaam
op de Hogeschool Rotterdam Omstre
ken, is nauw bij de organisatie daarvan be
trokken. Zij houdt zich bezig met het signa
leren, verwijzen en begeleiden van studen
ten met dyslexie en streeft ernaar de stoor
nis meer bekendheid te geven. „Dyslexie
heeft niets te maken met een oogprobleem,
maar alles met een 'andere organisatie' van
de hersenen, het cognitief systeem", vertelt
ze. „Daarom spreken we in de wetenschap
niet van 'woordblindheid', maar van dys
lexie.
Wat de oorzaak van dyslexie is is nog altijd
niet duidelijk. Ook duurt het vaak lang
voordat dyslexie als zodanig wordt her
kend. Mensen die eraan lijden komen er
meestal ook niet zelf mee naar buiten. Het
lijkt alsof er een stil taboe op rust. Hof
meester: „Een dyslectische student loopt
daar niet mee te koop, omdat geschreven
taal en intelligentie vaak aan elkaar gekop
peld worden. Dat is onzin, maar het is nu
eenmaal zo. En wie wil er nou dom lijken?
Hoe langer dyslexie verborgen blijft, hoe
erger de gevolgen worden. Veel dyslectici
doen jaren langer dan 'normale' studenten
over htm studie, of haken geruisloos af.
Dyslexie is vaak moeilijk te herkennen. Het
is niet vréémd als een docent het niet met
een signaleert. Een veel voorkomend ken
merk is bijvoorbeeld dat de student actief
meedoet, goeie vragen stelt en goeie ideeën
heeft, maar faalt als hij werk moet inleve
ren. Dat wordt dan voor de docent een gro
te teleurstelling. Maar de dyslecticus zelf
denkt dat wat hij in z'n hoofd had ook zo
op het papier staat!"
„En nu komt het vreemde: de docent gaat
kennelijk eerder af op het geschreven werk
dan op de indruk die hij dagelijks 'live' van
de student opdoet. Dat is een mechanisme.
De docent denkt: 'goh, wat een luie stu
dent. Hij praat wel mooi, maar hij wil niet
werken.' Terwijl die docent, juist omdat het
hem zélf zo verbaast, door zou moeten vra
gen naar de achtergronden: 'Hoe heb je
hier aan gewerkt? Hoe lang?' Negen van de
tien luie studenten geven dan eerlijk toe
dat ze er met de pet naar gegooid hebben.
Maar de dyslectische student zegt: Ik ben
er drie weken mee bezig geweest en ik
dacht dat het er wel stond."
Op de Hogeschool Rotterdam en Omstre
ken worden alle docententeams uitvoerig
over dyslexie geïnformeerd. Hoe signaleer
ik het als docent, welke voorzieningen kan
ik treffen, dat soort zaken komen aan bod.
We leren studenten kijken naar wat ze
schrijven en ontwerpen lees- en schrijfstra
tegieën voor ze. Deze begeleidingsmoge
lijkheid is nu nog voorlopig, maar moet
volgend jaar structureel worden
Studiedag Dyslexie en Studie, 27 maart,
10.00-14.30 uur, buurthuis Alleman, Den
Bloeyenden Wijngaerdt 1. Amstelveen. Info
en aanmeldingen bij Olive Ossendorp,
0251-311249.
De eerste dikke dames dartelen
door de tuin. Voorjaarshom
mels zijn immers altijd vrouw
tjes. Mannetjes stellen toch al
niets voor in de insectenwereld
en worden alleen een tijdje
misbruikt om de voortplanting
te bewerkstelligen. De vrucht
bare vrouwtjes, de koningin
nen, overwinteren op een plek
je waar vrieskou en vocht niet
al te zeer doordringen. Ze heb
ben de naam koningin gekre
gen, omdat op hen de zware
taak rust een geheel nieuw
hommelvolk te stichten. Er is
dus een boel werk aan de win
kel voor de dikke dames.
Wanneer de temperatuur stijgt
en de zon warmte begint af te
geven, ontwaken de hom
melkoninginnen uit hun win
terslaap. Ze zijn dan zwak en
verkleumd. Dus moeten ze zich
eerst opwarmen. Dat doen ze
door alle spieren hevig te laten
trillen en intussen lucht in het
lijf te pompen. Door deze snelle
bewegingen worden ze warm.
De hommelkoningin vliegt dan
weg naar de suikerhoudende
nectar te vinden in de eerste
voorjaarsbloemen. Die leveren
ook de proteïne, die noodzake
lijk is voor het maken van eitjes.
Om voldoende proteïne te ver
zamelen moet een berg stuif
meel gegeten worden en het
kan wel drie weken duren voor
dat de eitjes in het hommellijf
gevormd zijn.
Waar eitjes zijn moeten manne
tjes komen om ze te bevruch
ten. Maar er zijn toch geen
mannetjes? Die hebben toch in
de herfst het loodje gelegd? Ja
wel, maar niet voordat ze met
de koningin hadden gepaard.
De moeder van het nieuwe volk
heeft het zaad sindsdien zorg
vuldig bewaard om het bij por
ties over de eitjes te verdelen.
Wie spaart, heeft wat! Ze is in
feite een beetje een mannetje
geworden wanneer ze haar be
vruchtend werk doet. Feminis
me in optima forma! Gewiekst,
en even uitgekiend handelt ze
door sommige eitjes niet te be
vruchten. Toch zullen ook die
zich ontwikkelen en straks dar
ren, mannetjes dus, voortbren
gen.
Tegen de tijd dat de eitjes ge
legd moeten worden, zoekt de
koningin een geschikte nesthol
te: alles is goed als het er maar
droog en donker is. Na de
ruimte bekleed te hebben met
mos, haren en dQns, vervaar
digt de koningin, uit door haar
achterlijf geproduceerde was,
een voorraadpot. Deze wordt
gevuld met nectar. Van stuif
meel maakt ze klompjes, waar
in de eitjes worden gelegd.
Daarna neemt Hare Majesteit
erop plaats. Als een vogel zit ze
met haar harige lijf dagenlang
op de eieren te broeden, het
geen ze zo nu en dan afwisselt
met een hapje eten buiten de
deur.
Als de eitjes uitkomen, zijn het
eerst alleen maar werksters die
het levenslicht aanschouwen.
Zijn deze meiden uitgegroeid,
dan gaan ze onmiddellijk aan
de slag. Van de cocons waarin
ze volwassen zijn geworden
maken ze meteen nieuwe voor-
raadpotjes voor de volgende ge
neratie. Ook worden er talloze
nieuwe stuifmeelbolletjes ge
kneed. Het nest breidt zich dus
gestaag uit, terwijl de koningin
aan één stuk door eitjes legt.
In de tijd van de hoogzomer be
reikt het nest de volle omvang.
Dan pas komen de darren ter
wereld. Zij worden al na een
paar dagen door het vrouwvolk
buiten de deur gezet, waarna
ze, zoals mannen eigen is, flie-
refluitend op zoek gaan naar
honing en liefde. De koningin
nen die ze buiten ontmoeten,
zijn piepjong en ontstaan uit
larven die extra gevoed en ver
troeteld werden. Ook in het
volk van onze eigen vorstelijke
hoofdpersoon zijn zulke konin
ginnetjes geboren.
Nadat deze prinsesjes samen
met de darren de wijde wereld
zijn ingevlogen, sterft de afge
leefde koningin en geven uit
eindelijk ook de uitgeputte
werksters de pijp aan Maarten.
Tegen die tijd blazen de laatste
rondzwervende darren even
eens de aftocht uit het leven. Er
is geen hommel meer over in
die herfstdagen, behalve de
jonge, bevruchte koninginnen.
Zij zoeken een schuilplaats om
te overwinteren. In het volgen
de voorjaar herhaalt zich de he
le geschiedenis. Cyclus volgt op
cyclus. Tot in de eeuwen der
eeuwen. Amen.
THEO SCHILD KAMP
HEINZ
TOMPOES
Heer Bommel en de Killers
Tom Poes was door professor Sick-
bock geheel uitgeschakeld. Want na
door het luik gevallen te zijn, werd
hij door een vernuftig lopende-
bandsysteem en een sterke veer naar
buiten geschoten op de plek waar de
geleerde al zijn afval stortte. De deu
ren waren intussen afgesloten en de
ramen waren van onbreekbaar glas,
zodat er geen binnenkomen aan
was. De professor bekommerde zich
dan ook niet meer om hem. ,,Ik heb
me bedacht", sprak hij tot Wammes
Waggel. „Ge kunt blijven. Als proef
persoon zijt ge wellicht bruikbaar."
„Enig hoor!" zei Wammes. „Ik ben
dol op proeven. Wat heb je voor me?
Op dat moment klonk er een luid
gerinkel uit zijn bagage en de profes
sor bleef verstard staan. „Wat is dat?
vroeg hij verblekend. „Wekkers",
verklaarde de bezoeker trots. „Goeie
waar, hoor! Ik heb ze allemaal gelijk
afgesteld en als je nu even wacht,
kan je lachen. Een reuze geluidje!
Prima kwaliteit. Wil je er een kopen?
„Nee!" riep de geleerde met over
slaande stem. „Weg met die dingen!
Laat ze stil zijn! De trilling zal..." Wat
hij verder zei, werd overstemd door
het geratel, dat plotseling uit de tas
opsteeg. De uurwerkjes beschikten
over een krachtige veer en daar ze
vakkundig door de ondernemer wa
ren afgesteld, lieten ze allemaal tege
lijk hun bellen horen, zodat de om
standers horen en zien verging. Nu
werd echter ook duidelijk waarom
Sickbock zo geschrokken was. Het
lawaai bracht al het glaswerk in het
laboratorium aan het trillen en de
grote kolf, die door de ijsafzetting ui
terst gevoelig geworden was, barstte
met een zuigende knal uit elkaar.
Deze goed onderhouden Tyrannosauraus Rex staat in het Natuur- 59 1
historisch Museum in New York. FOTOh
Duitse paleontologen hebben
bij Minden tussen Munster en
Hannover het skelet ontdekt
van een reusachtige dinosau
rus. Het gaat om een directe
voorouder van tyrannosaurus
Rex, zo meldde de directeur
van het natuurhistorisch mu
seum van Noord-Rijnland
Westfalen. De dinosaurus
leefde zo'n 160 miljoen jaar
geleden en was zo'n 18 mei
lang. Het fossiel werd voi
jaar ontdekt tijdens archt
gisch onderzoek. Liefhebbe
moeten nog een jaar wach
om het skelet te kunnen be
zichtigen. Dat zal in Keulei
worden opgesteld. De bott
zijn zeer broos en moeten
worden geconserveerd.
Calciumbad voor meloen
Na een calciumbad blijven
meloenen twee weken langer
vers. Dat blijkt uit onderzoek
van plantenfysiologen aan de
universiteit van Houston,
Texas. Normaal zijn meloenen
zeven tot twaalf dagen houd
baar. Hierna verzwakt het
weefsel aan de korst, omdat
het calcium wegsijpelt naar de
zaden in de vrucht. Om bederf
uit te stellen kunnen de me
loenen aan de buitenkant
worden verstevigd door ze te
voorzien van extra calcium.
Dat is mogelijk door de vruch
ten twintig minuten te dom
pelen in een calciumoplossing
(vier gram kalk per liter wa
ter). Verleijging van de houd
baarheid is van belang omdat
de meloenenkweker het liefst
Biggen willen knoflook
Z
ntl. b
3re
,lu I®
to .J
B l
zijn vrucht oogst als die vo
dig is gerijpt. Dan is die
lekkerste en bevat de nu
suikers (12 tot 15 procent),
worden de vruchten expre
enkele dagen eerder gep'
zodat ze toch langer ver!
baar zijn en het exportvei
overleven. De smaak vant
vroeg geoogste meloenen
echter niet optimaal. Debt
samenstelling van de cald
oplossing is proefondervüt.
lijk gevonden bij meloenen
die in kassen worden getec
Het moeilijkste was de juis
concentratie calcium te a
terhalen, waarbij de weel
braak in de schil stopt zom
de rest van de vrucht aan
tasten.
Gespeende biggen.
Biggen die van de zeug wor
den weggehaald zullen eerder
vast voedsel eten als de moe
dermelk en het varkensvoer
beide naar knoflook proeven.
Dat blijkt uit een studie van
Britse onderzoekers dat in
New Scientist wordt beschre
ven. Varkensboeren spenen
de biggen meestal drie weken
na hun geboorte. Vanaf dat
moment moeten de dieren
vast voer leren eten. Maar de
eerste week lukt dat meestal
niet. De biggen raken van slag
en krijgen last van diarree. Dat
is slecht voor het dierenwel
zijn en de boer zijn portemon
nee. Onderzoeker Jon Day uit
Norfolk denkt dat biggen snel
ler aan het nieuwe varkens
voer wennen als het dezelfde
sterke smaak heeft als de
moedermelk. Om dat idee te
onderzoeken voegde Day
knoflook en komijn toe aan
I
FOTO UNITED PHOTOS D£fifIe vo
ven
voer voor zwangere ratten e
Vrouwtjes uit de controle- "Jver
groep kregen voer zonder
smaakmakers. Na de jonj
drie weken te laten zuigt
kregen ze twee bakken mei n me
voer voorgeschoteld. In de zo
ene zat voer verrijkt met kt
look, de andere bevatte vo
verrijkt met komijn. Op de
eerste dag dat ze bij de mo
der weg waren at zestig pn
cent van de jongen die wa
opgegroeid met knoflookn *)eJ>
uit de bak met voer waar'
knoflook luchtje aan zati
der bleven de ratten tacl
procent van him tijd dicht
dat" voerbakje. Ratten metl 'eren
mijnemelk grootgebracht
snoepten even veel uit
voerbakken, maar hielden
zich wel wat vaker op rond f)jQ
bak met komijn verrijkt vot
Knoflook werkt dus het beS
t lev<
i'chö ijken
Zetmeelrijk voedsel
Een maaltijd rijk aan snel ver
teerbare koolhydraten (zet
meel) die het lichaam snel op
neemt, zet een serie hormo
nale veranderingen in gang
die zwaarlijvigen aanzet tot
nog meer eten. Dat blijkt uit
een studie van de Harvard
Universiteit in Boston, Massa
chusetts. „Dit is het eerste be
wijs dat koolhydraten een deel
van de puzzel zijn die ervoor
zorgen dat mensen te veel
eten", zegt onderzoeker David
Ludwig. Op drie verschillende
dagen, met een week of nog
meer ertussen, kreeg een
groep zwaarlijvige tienerjon
gens ontbijt en lunch voorge
schoteld met veel, gemiddeld
of weinig koolhydraten. De
onderzoekers bepaalden de
eerste vijf uur na het eten de
veranderingen in bloedsuiker,
vetzuren, insuline en andere
hormonen. Bloedsuiker en in
suline stegen het meest en
snelst na nuttiging van een
zetmeelrijk ontbijt. Echter,
binnen enkele uien daalden
de suiker- en vetzuren spie
gels aanzienlijk. Dit leidde tot
een stressrespons in de vo qjq
van een toename van het
adrenaline-hormoon.
Vijf uur na het ontbijt wen 2
hen op de onderzoeksdag
soortgelijke lunch voorgez
Ze konden hierbij zelf Idezi [)/Q j
wat ze graag wilden. Opval
lend is dat na een zetmeel
maaltijd de jongens bijna;
keer zoveel aten als na
met weinig koolhydraten.
Zetmeelrijk voedsel dat sn Q/<
verteert omvat zowel bevve
graan- en aardappelprodu
ten (chips) als geconcentre riander
de suikerbronnen als frisdi (Avond
ken en vruchtensappen. 0 ca 21
menig modern voedselprft 'Is dit
duet dat weinig vet bevat! «midc
vaak toch rijk aan zetmeel,
Groente en fruit bevatten
tijd weinig koolhydraten,
wig waarschuwt overigen
voor diëten die gebaseerd Ra^i
op extreem lage inname vat
zetmelen. „Veel van de?"
meel-arme etenswaren,:
onder rundvlees, boteren kaa~s'
zetten juist aan omdat zi
kelijk zijn en calorierijk^
Alles
03.0:
.00 Co
1TR0S
20.04
IKickei
ÏPyjam
'01
tot 07.
D/0(
'en ac
11.02/
'dienst
'tot 24,i
