Hongerstaking blijkt Auto eigenlijk beter voor milieu dan trein
vruchten af te werpen
Binnenland
ie
Ihronologie zaak Bouterse
BO
Mi
Van doodgewoon militair tot geschiedschrijver van Suriname
Jongste Moszkowicz kent geen bezwaren
dpinie
)ok
ant™
aal
Jederlands Persbure
'Spoorloos Nederland' kost anderhalf miljard galden extra
aatsscretaris Cohen (asielbe-
id) heeft de witte illegalen in
ederland weer een klein
-,jirankje hoop gegeven. Wel-
s1® hi komt de zelfbenoemde
immissie van burgemeesters
inde vier grote steden met
Jeidsvoorstellen, om iets
l on ieer te doen voor deze groep
egalen.
ohen zal, zo zei hij woensdag,
tntuele voorstellen van deze
imissie op z'n merites bekij-
i. Het is de allerlaatste stro-
alm voor de acht- tot negen-
nnderd witte illegalen die ons
nd naar schatting telt. Tegelij-
■rtijd is de uitspraak van Co-
tn symptomatisch voor het
jloop van deze stroperige dis-
issie in de Kamer. De pijnlijke
fn fslissing - 'u dient het land te
irlaten' - wordt steeds vooruit
schoven.
rie achtereenvolgende staats-
tretarissen van PvdA-huize
[osto, Schmitz en nu Cohen)
orstelden met de vraag wat
iet deze groep te doen. De so-
aal-democraten zijn zelf diep
ideeld. Binnen de partij is
muit de grote steden een ac-
eve lobby op gang gekomen
ii de witte illegalen de hel-
;nde hand toe te steken. De
actie in de Tweede Kamer
aat onder druk. Maar de vraag
jdt of dat niet een keer moet
ihouden. Moet de PvdA zich
et neerleggen bij een demo-
atisch genomen beslissing,
schoon uiterst vervelend voor
:n groep mensen?
e partij zoekt en peurt naar
in oplossing voor de «witte ille-
ilen. PvdA-Kamerlid Albayrak
neekte Cohen, bijna tegen he
rweten in, zo ruimhartig mo-
!i]k gebruik te maken van zijn
p-ij eciale bevoegdheid om ver-
I jfsvergunningen te verstrek-
n. Adviezen van de commis-
rvan burgemeesters over in-
viduele gevallen moeten
raar wegen, zo beklemtoonde
jvindt zelfs dat deze commis-
eopnieuw de dossiers moet
an bekijken van hongersta-
5uit de Haagse Agneskerk
J svan Cohen geen verblijfs-
Tu [gunning hebben gekregen.
lv sé inderdaad zou leiden tot
'verstrekken van nieuwe ver-
^1 pingen, zou dit een brevet
Bonvermogen zijn voor de
atssecretaris.
in tfi ^opstelling van de PvdA-frac-
nhet witte-illegalendebat
it in schril contrast met de
,qq, L'de koers die de partij in het
'ielvraagstuk vaart. De fractie
nogi
is als medeondertekenaar van
het regeerakkoord verantwoor
delijk voor een aanzienlijke
aanscherping van het asielbe
leid. De instroom van asielzoe
kers moet verminderen en de
uitstroom moet worden verbe
terd, is het motto van dit hoofd
stuk in het regeerakkoord.
Fractievoorzitter Melkert deed
er vlak voor de Statenverkiezin
gen nog een schepje bovenop
door te verklaren dat uitgepro
cedeerde asielzoekers op straat
moeten worden gezet en geen
opvang meer dienen te krijgen.
De partij die nooit naar aantal
len asielzoekers wenste te kij
ken, wil nu op basis van 'scher
per inzicht in de getallen' een
harder asielbeleid.
Hoe valt de barmhartigheid van
de PvdA in de kwestie rond de
illegalen te rijmen met de kille
re opvattingen in het asielde
bat? Het heeft in ieder geval te
maken met de hongerstakin
gen, eerst in de Haagse Agnes
kerk en later op twee plekken in
Amsterdam. Als beleid een
menselijk gezicht krijgt, breed
uitgemeten op de televisie,
krijgt de politiek last van knik
kende knieën. Staatssecretaris
Cohen beweert bij hoog en bij
laag dat de hongerstakingen
niet hebben geleid tot een an
der standpunt. Feit is echter
wel dat hij na de acties in de
kerken de dossiers van de be
trokkenen is gaan bekijken.
Dit heeft er voor gezorgd dat
dertien hongerstakers een ver
blijfsvergunning hebben gekre
gen en dat in Amsterdam de
dossiers van actievoerende wit
te illegalen opnieuw worden
beoordeeld. Het heeft ook ge
leid tot de eerder genoemde
commissie van burgemeesters
die Cohen gaat adviseren bij
zijn bevoegdheid om illegalen
een legale status t.e geven.
En het heeft indirect ook ge
zorgd voor de uitspraak van de
staatssecretaris dat hij zelfs be
leidsvoorstellen van de burge
meesterscommissie afwacht,
terwijl het doen van dergelijke
voorstellen toch bij uitstek de
verantwoordelijkheid van mi
nisters en staatssecretarissen is.
Het zal er ook toe leiden dat
nieuwe hongerstakingen op
korte termijn niet uitgesloten
zijn, want de witte illegalen is
het zeker niet ontgaan dat het
door iedereen veroordeelde wa
pen van de hongerstaking niet
geheel vruchteloos is.
cees van der laan
)e omvangrijke en spraakmakende zaak tegen Desi Bouterse
leeft zowel juridisch als politiek al veel voeten in de aarde ge-
Een chronologisch overzicht van de belangrijkste gebeur-
emssen tot nu toe.
1982
lecember: De Nederlandse regering draait na de december-
noorden van 8 december de geldkraan naar Suriname dicht.
[er|jj )e Surinaamse machthebber van dat moment, Desi Bouterse,
Tnoet andere financiële bronnen aanboren. Daarom worden, zo
neent justitie, op dat moment de eerste contacten gelegd met
machtige Zuid-Amerikaanse drugsmaffia.
1983
tbruari: De Centrale Recherche Informatiedienst (CID) ont-
februari 1983 voor het eerst informatie dat de Suri-
laamse legertop betrokken is bij drugstransporten.
989
if) linister van Justitie Hirsch Ballin geeft opdracht de cocaïne-
J «toom van Colombia via Suriname naar Nederland tot staan te
aigen. Het Haagse CoPa-team (Colombia-Paramaribo) wordt
het leven geroepen.
194
Imei: Start gerechtelijk vooronderzoek naar Bouterse.
P mei: Wereldwijde invallen door CoPa-team in verband met
ïnderzoek tegen het Suri-kartel.
1996
)eleiding van het CoPa-team presenteert aan minister van jus-
Itie Sorgdrager de voorlopige resultaten in het onderzoek naar
louterse.
april: Sorgdrager licht haar Surinaamse ambtgenoot Sjak
ie in dat justitie in Den Haag Bouterse verdenkt van drugs-
adel en hem wil arresteren.
april: Voorzitter Docters van Leeuwen van het College van
'rocureurs-Generaal voorspelt dat de zaak Bouterse binnen een
r voor de rechter komt.
april: De Surinaamse president Wijdenbosch benoemt,
ags na de voorspelling van Docters van Leeuwen, Bouterse
adviseur van Staat.
juni: Door vertraging kan het internationale aanhoudings-
«zoek via Interpol pas op deze dag worden verspreid,
"augustus: Bouterse trekt mr. A. Moszkowicz aan als zijn ad-
ocaat.
augustus: Minister van buitenlandse zaken Van Mierlo heeft
het Braziliaanse Rio de Janeiro een ontmoeting met de Suri-
a
t opsporingsbevel tegen Bouterse niet wordt ingetrokken. Te-
ïlijkertijd lekt uit dat Van Mierlo op 18 juli de mogelijke arres-
töe van Bouterse in Brazilië heeft tegengehouden.
november: Het openbaar ministerie seponeert zaak tegen
enne Boerenveen. oorspronkelijk verdacht van betrokken-
Jjdbij het Suri-kartel.
juli: Bouterse tart Nederland met een trip naar Trinidad
Tobago. Trinidad gaat niet in op een Nederlands verzoek om
outerse te arresteren.
p,b
3l 1
ECf 'tbruari: Justitie maakt bekend dat het proces tegen Bouterse
l"" ^nzijn drie medeverdachten op 22 maart 1999 gaat beginnen,
maart: Advocaat Moszkowicz verzoekt het gerechtshof
5'en Haag het proces te laten plaatsvinden voor de rechtbank in
°tterdam.
I 5maart: Het OM in Den Haag maakt bekend dat H. Goed-
®alk, één van de vier verdachten in deze zaak, toch niet wordt
toolgd. Justitie heeft gebrek aan bewijs.
Smaart: Het proces tegen Bouterse mag voor de rechtbank in
X 39 n^aaë worden gehouden, zo heeft de raadkamer van het ge
Echtshof in Den Haag bepaald.
'Waar zouden we zijn zonder de trein?' was een paar jaar
geleden de reclameslogan van de NS. Inmiddels is er een
globaal financieel antwoord op die vraag. Nederland zou
zonder spoorwegen jaarlijks zo'n anderhalf miljard gul
den duurder uit zijn. Dat is uitgerekend in het rapport
Spoor in Balans, dat in opdracht van Railforum Neder
land werd gemaakt. Railforum is een in Hoofddorp ge
vestigde vereniging van bedrijfsleven en overheid om het
railvervoer te bevorderen.
den haag rien polderman
files. Railforum wilde deze ver
onderstelde voordelen met cij-
Van de trein wordt altijd voet- fers onderbouwd hebben, en
stoots aangenomen, dat hij gaf het onderzoeksinstituut
schoon en veilig is, goed voor NEA opdracht voor een verge-
de bereikbaarheid en tegen de lijking van kosten en baten van
het railvervoer. Voor het goede
renvervoer wees die vergelijking
uit dat kosten en baten elkaar
min of meer in evenwicht hou
den. Bij het reizigersvervoer
sloeg de wijzer van balans dui
delijk positief uit voor de trein.
Het onderzoeksbureau had
wel een speciale truc nodig om
de vergelijking te kunnen ma
ken. Het riep een denkbeeldig
'spoorloos' Nederland in het le
ven, en ging na wat het dan bij
komende verkeer over de weg
en het water extra zou gaan
kosten.
Opvallend is dat de reizigers
trein er op het gebied van de
milieuvoordelen veel ongunsti
ger afkomt dan de verwachting
was. Zou het treinverkeer ge
heel wegvallen, dan maakt het
daarvoor in de plaats komende
extra autoverkeer aanzienlijk
minder lawaai. En het veroor
zaakt ook minder kooldioxide
dan de weggeschrapte elektrici
teitscentrales van de 'uitgewis
te' spoorwegen.
Goederentreinen passen be
ter in het verwachtingspatroon.
Zou het goederenvervoer over
het spoor onmogelijk worden,
dan levert dat aanzienlijk meer
lawaai en kooldioxide op door
extra vrachtverkeer over de weg
en over water. De totale ver
keerstoename (personen en
goederen) brengt bovendien
per saldo meer zwavel, stikstof
en stofdeeltjes in de lucht.
De verkeersonveiligheid in
'spoorloos' Nederland zou lei
den tot een vervijfvoudiging
van de kosten daarvan door de
toeneming van het autoverkeer.
Die kosten zijn goed uit te reke
nen omdat het om bekende zie
kenhuiskosten, revalidatiekos-
ten, arbeidsongeschiktheid en
dergelijke gaat. Zonder de trein
worden bovendien de files lan-
listen tegen wil en dank aan
zienlijk duurder uit zijn.
Al plussend en minnend ko
men de onderzoekers tot de
conclusie dat Nederland zon
der de trein op dit moment (de
cijfers zijn van 1997) per jaai
zo'n anderhalf miljard gulder
meer zou moeten uitgeven er
op langere termijn een kleine
twee miljard gulden. Railforurr
constateert dan ook dat hel
goed is, dat overheid en be
drijfsleven doorgaan met hur
investeringen in het spoor.
Desi Delano Bouterse. Ooit doodgewoon militair van Surinaamse
afkomst in Nederlandse dienst. Sinds twintig jaar schrijft hij de ge
schiedenis van zijn land: als couppleger, legerleider, machthebber
en kopstuk in de cocaïnehandel. Justitie wil hem na een jarenlange
moeizame speurtocht voor de Haagse rechtbank veroordeeld krij
gen.
zenden Surinamers houden het
voor gezien en maken gebruik
van de mogelijkheid naar Ne
derland te 'ontkomen'.
De chaos in Suriname groeit
in de jaren er na. Als de rege
ring het leger tegen demon
stranten wil inzetten en een
aantal militaire vakbondleiders
oppakt, is de maat voor Bouter
se en zijn companen vol. In het
geheim bereiden zestien onder
officieren een staatsgreep voor.
Op 25 februari 1980 rijden
pantserwagens de straten van
Paramaribo binnen, de militai
ren arresteren de regering op
verdenking van corruptie. Bou
terse heeft de touwtjes in han
den.
De nieuw geïnstalleerde rege
ring houdt maar kort stand. In
1982 treedt president Chin a
Sen af en weet Bouterse ternau
wernood een tegencoup van
enkele militairen neer te slaan.
Het volk mort opnieuw, trekt de
straat weer op en legt het werk
neer. Bouterse pikt het niet en
laat in de nacht van zeven op
acht december 1982 zestien
vooraanstaande Surinamers ar
resteren. Vijftien van hen wor
den in de kazerne door veelal
dronken en gedrogeerde mili
tairen geëxecuteerd. Alleen vak
bondsleider Fred Derby wordt
gespaard. Bouterse verspeelt ie
der krediet in de rest van de we
reld. Het land raakt in een iso
lement.
Op dat moment hebben
drugsbazen uit Colombia en
Bolivia zitten wachten. De co-
caïnebazen willen hun afzetge
bied uitbreiden naar Europa. In
Suriname liggen onbegrensde
mogelijkheden voor cocaïnela-
boratoria, landingsbanen in de
uitgestrekte oerwouden en een
'open' verbinding naar Europa.
Volgens het CoPa-dossier be
zochten de kopstukken van het
beruchte Medellin-kartel, onder
wie topman Pablo Escobar, al
in 1983 Paramaribo.
Als in 1986 de DEA (Drugs
Enforcement Administration)
met behulp van de Nederlandse
criminele informant Dick Stot-
ijn, zich actief met de cocaïne
handel van Suriname bemoeit,
worden de eerste schuldigen
opgepakt. Legerkapitein Etien-
ne Boereveen loopt met een
aantal handlangers in de val die
in Miami is voorbereid. Hij ver
dwijnt voor vijf jaar achter de
tralies.
Bouterse bouwt ondertussen
bijna ongestoord zijn drugsim
perium uit. Eind jaren tachtig
geeft hij de daadwerkelijke han
del in cocaïne meer en meer uit
handen aan vertrouwelingen
uit het bedrijfsleven. Zelf legt
hij zich vooral toe op de finan
ciering en het witwassen van de
drugs miljoenen. Dekmantelfir
ma's worden opgezet en aange
kocht, contacten aangeknoopt
met 'betrouwbare' handelspart
ners. In diepgevroren vis, pom
poenen en uitgeholde bomen
wordt de coke met scheepsla-
den haag peter de knegt
Onder het rieten afdakje op het
terras bij hotel Torrarica verga
dert Desi Delano Bouterse in de
nazomer van 1997 met zijn ad
viseurs over het drugsproces
dat hem al jaren staat te wach
ten. Uiterlijk onberoerd en
minzaam wuift hij de vragen
van de journalist weg. Beschul
digingen van cocaïnesmokkel?
Bang voor Docters van Leeu
wen, topman van het Neder
landse openbaar ministerie?
Nee, niets van dit alles, het is
een politieke poppenkast van
een voormalig overheerser,
niets meer of minder. Bewijzen,
daar gaat het om en die heeft
de Nederlandse justitie niet,
omdat ze er niet zijn.
Als een half jaar later, op 21
januari 1998, kopstukken van
justitie, inclusief minister Win
nie Sorgdrager, in het diepste
geheim bij elkaar komen op het
Haagse ministerie, krijgt het
OM eindelijk definitief het
groene licht de vervolging van
Bouterse met volle kracht door
te zetten. Op dat moment is het
onderzoek bijna twee jaar ge
stagneerd. Door kwetsbare in
ternationale verhoudingen,
door verkiezingen in Suriname
en door politiek gekrakeel in
Nederland. Het gezelschap be
sluit elke enigszins naar politiek
riekende beschuldiging te
schrappen uit de aanklacht.
Van de vijftien verdachten blij
ven vier over. De schier onaf
zienbare lijst van verdenkingen
tegen hoofdverdachte Desi
Bouterse wordt teruggebracht
tot vijf concrete drugstranspor
ten en deelneming aan een cri
minele organisatie.
Handeltjes
Desi Delano Bouterse wordt op
13 oktober 1945 geboren in Pa
ramaribo en groeit na de schei
ding van zijn ouders op bij de
Tilburgse fraters waar hij vooral
met sport goede sier maakt. Als
zijn vriendin Ingrid Figueira in
1967 naar Nederland vertrekt,
reist Desi haar achterna. In Ne
derland meldt hij zich als be
roepsmilitair, weet het in korte
tijd tot sergeant te schoppen,
maar faalt voor de commando
training. Desi behaalt wel het
diploma sportinstructeur, ver
kast naar de NAVO-basis in het
Duitse Seedorf eri raakt betrok
ken bij handeltjes. Hij expor
teert sportwagens en leurt met
pornoboekjes langs de deuren.
Begin november 1975 keert het
gezin Bouterse, vlak voor de
onafhankelijkheid van Surina
me op 25 november, terug naar
Paramaribo.
Al snel na de onafhankelijk
heid krijgt Suriname te maken
met geruzie om de macht. De
hindoestanen onder aanvoe
ring van Jaggemath Lachmon
kijken vol wantrouwen naar de
Creoolse president Henck Ar-
ron die als grote dekolonisator
de geschiedenis in wil. Tiendui-
Desi Bouterse
Robin Hood
Eigenlijk worstelt Bouterse in
eigen land maar met één groot
probleem: Ronny Brunswijk.
Deze 'Robin Hood' dwars
boomt met zijn 'Surinaams Na
tionaal Bevrijdingsleger' de
handel en wandel van Bouterse
c.s. in het oosten van Suriname.
Pas in 1990 tekenen Bouterse
en Brunswijk de vrede. Bruns
wijk valt voor het grote geld dat
met cocaïne is te verdienen en
besluit tot 'samenwerking'. Ook
hij kan jarenlang zijn gang
gaan: pas dit jaar is hij bij ver
stek door de Haarlemse recht
bank tot acht jaar veroordeeld
voor cocaïnesmokkel.
De inmiddels steenrijke Bou
terse komt internationaal
steeds meer in een isolement.
Uit Nederland klinkt voor het
eerst hardop de politieke roep
om de aanpak van het Suri-kar
tel van Bouta. Bijna tien jaar
nadat de eerste inlichtingen
over de Surinaamse drugsmok
kel bij het ministerie binnenrol
den, wordt het CoPa-team in
gesteld.
In 1992 komt het onderzoek
in een hogere versnelling. Zes
tig man worden ingezet om het
kartel te ontmantelen. De
speurders ontdekken een veel
heid aan verdachte transacties
en bedrijfswinsten van aan Su
riname gelieerde handelaren
Zo blijkt alleen al tussen 198S
en 1992 zestig miljoen gulder,
door Bouterse cs. contant té
zijn gestort bij een Braziliaanse
bank.
De Copa-rechercheurs voeler
zich meer dan eens tegenge
werkt door het ministerie var
buitenlandse zaken dat bang is
voor verslechtering van de bro
ze verhoudingen tussen Neder
land en Suriname. Het onder
zoeksteam houdt echter vol
Een aantal, deels anonieme, ge
tuigen wordt door Justitie irj
Den Haag gehoord. Ex-militai-
ren en voormalig medewerkers
van het Bouterse-imperium
leggen veelal uitvoerige verkla
ringen af. Een opmerkelijke ge
tuigenis wordt het CoPa-tearr
in de schoot geworpen door de
FBI die een zekere Williarr
Wolfe heeft opgepakt wegens
oplichting. Wolfe verklaart ja
renlang met Bouterse en Suri
naamse politici te hebben sa
mengewerkt in de meest uit
eenlopende oplichtingspraktij
ken.
Schaduwdossier
Bouterse lijkt niet geïmponeerc
door de Nederlandse speur
tocht. In eigen land wint hi
met zijn Nationale Democrati
sche partij (NDP) de verkiezin
gen van 1996 en komt NDP-
stroman Jules Wijdenbosch aar
de macht. Die verleent Bouter
se in 1997 de semi-diplomatie-
ke status van 'Adviseur var
Staat'. Als in augustus '97 be
kend wordt dat Bouterse a
maanden wereldwijd wordt ge
zocht door Interpol barst in Su
riname verontwaardiging los
Diezelfde maand lekt uit dai
minister Hans van Mierlo var
buitenlandse zaken de arresta
tie van Bouterse drie keer heef
tegen gehouden als hij bezoek
jes aan buurland Brazilië aflegt.
Inmiddels heeft Bouterse op
aandringen van zijn politieke
vrienden in 1997 toch maar eer
advocaat in de arm genomen
Abraham Moszkowicz neemi
op kosten van de Surinaamse
staat de verdediging op zich
Zowel hij als de advocaten var
de twee overige verdachter
(bankpresident GoedschaB
wordt op het laatste momem
toch niet vervolgd wegens ge
brek aan bewijs') vinden dat hei
onderzoek van justitie veel te
lang heeft geduurd en het OM
haar recht op vervolging heef
verspeeld. Van het bewijs is ooi
geen van de strafpleiters ondei
de indruk. Insiders denken dai
vooral strafpleiter Moszkowicï
de komende maanden vooi
heel wat spektakel kan zorgen
De veelheid aan 'juridische
trucs' die Moszkowicz de afge
lopen maanden op het OM los
liet, vormen volgens hen slechts
een opmaat voor het werkelijke
proces.
Officier van justitie Evert Har
derwijk denkt echter voor de
Haagse rechtbank met een be
perkte 'ordinaire drugszaak
een sterke zaak te hebben. Als
hij in zijn opzet slaagt, is de
blufpoker van Bouterse verle
den tijd.
'De zaak heeft alles wat een advocaat zich kan wensen
ruswuk anp
A. Moszkowicz, advocaat van Bouterse
FOTC ANP MARCEL ANTONISSE
Eigenlijk wilde Desi Bouterse zich door Moszko
wicz senior laten verdedigen. Maar de nestor van
het Nederlandse strafpleiters weigerde op ver
zoek van zijn collega en vriend mr. G. Spong. Er
waren vrienden van Spong onder de slachtoffers
van de decembermoorden in 1982, waarbij vijf
tien tegenstanders van het toenmalige militaire
regime werden vermoord. Bouterse was daarvoor
als legerleider verantwoordelijk, zo gaf hij on
langs nog toe.
De zoon van Max Moszkowicz hoeft nauwelijks
na te denken, voordat hij ingaat op het verzoek
om Bouterse te verdedigen. Die beslissing werd
'in a split of a second' genomen, vertelt de Am
sterdamse advocaat in zijn biografie Recht in de
ogen van Mr. Abraham Moszkowicz. „De zaak
heeft alles wat een advocaat zich kan wensen."
Ofwel: grote impact, ruime belangstelling, poli
tiek beladen en een zeer bekende cliënt. Abra
ham Moszkowicz (38) - de jongste telg van de be
kende Nederlandse advocatenfamilie - voelt zich
in deze omstandigheden als een vis in het water.
De advocaat heeft er nooit een geheim van ge
maakt dat hij er niet voor terugschrikt om publi
citeit en onorthodoxe juridische methoden te ge
bruiken om zijn doel - het zo goed mogelijk ver
dedigen van zijn cliënt - te verwezenlijken. Die
eigenschappen lijken geen overbodige luxe vooi
de advocaat van de hoofdverdachte in het tot nu
toe meest beladen proces uit de Nederlandse
strafrechtgeschiederiis.
De strafpleiter heeft ruime ervaring met grote
geruchtmakende zaken. Zo verdedigde hij samen
met zijn vader Max de bekende hasjhandelaar
Johan V. alias de Hakkelaar. Ook staat hij ver
dachten bij in de zaak rond de vermeende drugs
organisatie van Etienne Urka en verdedigde hij
de Heinekenontvoerders.
Aanvankelijk wilde Bouterse helemaal geen ad
vocaat inschakelen. Maar de kring om hem heen
\Toeg zich af of het wel verstandig was om de he
le str afzaak tegen hem te negeren. Bevriende be
windslieden en parlementsleden wisten Bouterse
in de zomer van 1997 te bewegen om een advo
caat in te schakelen.
