Knap voordelig.
Vijverwater Flora te
koud voor legionella
'Je denkt steeds: wat kan dit toch zijn?'
mf
imo om racisme te
2 trijden neemt af
D weigert zich een
iis te laten aanpraten
Binnenland
'Ministerie moet eerder alarm slaan' Veteranenziekte eist derde slachtoffer
Hoog en droog
Opvang van zwervende gestoorden
listers hoeven niet weg
oringverzoek na vreemd ongeval
jc\ rt De Belgische autoriteiten hebben een opsporings-
C aten uitgaan naar de inzittenden van een Nederlandse
isterochtend was betrokken bij een mysterieus onge
keurde op de E314 bij het plaatsje Bekkevoort, tussen
jLummen. Daar kwam een 30-jarige man uit Spanje
"ven doordat hij diverse malen werd overreden door
ende auto's. De man was even daarvoor uit de Neder-
uto gestapt die om onbekende redenen was gestopt op
ïi [strook. Hij werd geschept door een voorbijrijdende au-
1 nai geslingerd. Daarna reden enkele andere auto's over
var em Drie inzittenden van de Nederlandse auto hebben
'bet ltoffer in de berm gelegd. Daarna zijn zij weggereden.
1 tuig is later in Maastricht teruggevonden.
unent in Ede vernield
|C 15 MAART 1999
>ar bekenden hebben in Ede een monument tegen zinloos
arnv remield door de steen met een viltstift te bekladden. Het
reo >nt is een jaar geleden onthuld, na een stille tocht waar-
v jnden mensen deelnamen. Het monument herinnert
gym lood van de 15-jarige Huub van Haren op 11 augustus
kek jongen zei iets tegen leeftijdsgenoten die de ramen van
iddi iol ingooiden. Hij kreeg daarop onder andere een klap in
(je: lg. De Edese jongen overleed ter plaatse aan een hartstil-
,1apde gedenkplaat van het monument staan de woorden
enii is Zinloos'. Onbekenden hebben daar een voor de fami-
vJ ende en beledigende tekst overheen geschreven. De ou-
het slachtoffer ontdekten de vernieling gistermiddag
i vroeggeborenen houdt last
sla:. van de kinderen die minstens acht weken te vroeg
ren, komt een kwart later in het speciaal onderwijs te-
kus j kinderen die een paar weken te vroeg of op tijd zijn ge
en dat vijf procent. Dat blijkt uit onderzoek van kinderarts
nTo jen, verbonden aan TNO. Den Ouden volgde alle kinde-
n te! n 1983 na een zwangerschap van 32 weken of nog korter
n sp; d kwamen. Het hogere percentage wordt volgens Den
faire jeels verklaard door de ernstige handicaps (slechtziend,
lucei h) die sommige kinderen aan hun te vroege komst over-
waii Ze benadrukt dat dertig procent van de 'vroege vogels'
»0ed doet op school.
skibussen rijden te hard
fle Bij een grote verkeerscontrole van pendelverkeer uit de
den, op de A2 bij Geleen, heeft de politie gisteren een
Jf' ntal snelheidsovertredingen vastgesteld. Vier van de vijf
sen bleken te hard te rijden. Politie, rijksverkeersinspec-
jt Korps Landelijke Politie Diensten controleerden in to-
ussen. De hoogst gemeten snelheid van een pendelbus
105 kilometer per uur, gisterochtend vroeg in dichte
n^e 76 °P sne"ie^ gecontroleerde autobussen werden
1 der onderzocht. Daaruit bleek dat drie chauffeurs zich
den gehouden aan de rij- en rusttijden wet. Van drie
vas de tachograaf niet in orde. Een pendelbus reed zon-
rnning.
hijn opent actieweek in Leiden
K,mee
tgist
hijn, oud-minister en
leester van Amster-
gisteren in Leiden de
Actieweek tegen Ra-
ipend. Van Thijn stel-
et racisme in Europa
„De animo om het
bestrijden, neemt af
een ^cwa^ike ontwikke-
ers van het Europees
tingscentrum in We-
Nth! ,Vap ™in M v5> is'
eenderde van de Euro-
,er zelfs openlijk voor
in»!
M
lude* 1
i moment over gehad.
helemaal niet", zeggen
'i: en in grijs pak op de al-
'ujj[ ledenvergadering van
,q' n Arnhem.
i zaterdag in Arnhem
;en dat de belangrijkste
ie j. lister in het kabinet
eerder tegenover de en-
act D™ssie over de Bijl-
1 voor ^aar politieke
?obl voc^t• De liberalen
3 Vef geanimeerd bij, leren
jstc. m stemmen met de
resis stemcomputer en wei-
J ri een sfeer van crisis te
inpraten. Ook WD-
m r Hoekzema rept in
ningsspeech met geen
I» ,ver eventuele politieke
pu. 'gen als gevolg van de
rg.'. maar blikt onbekom-
rar'. op de statenverkie-
is et zo gauw in
j.jj, zegt oud-minister van
"dj ^eerGinjaar, de huidi-
evoorzitter van de libe-
J de Eerste Kamer. Om
ANP Algemeen Nederlands Persbureau GPD Geassociei
delfzul» anp
Burgemeester Haaksman van Delfzijl vindt dat
het ministerie van volksgezondheid eerder alarm
had moeten slaan over de ontdekking van de ve
teranenziekte. Daarmee had wellicht het leven
van de 50-jarige vrouw die vrijdagavond in Gro
ningen overleed kunnen worden gered.
Het departement wist donderdagavond dat er
vier gevallen van veteranenziekte waren gecon
stateerd. „Als toen onmiddellijk een waarschu
wing was uitgegaan, hadden de artsen mogelijk
nog wat kunnen betekenen voor de vrouw in Gro
ningen", aldus Haaksman.
Volgens de burgemeester wisten artsen van het
Academisch Ziekenhuis Groningen tot zes uur
vrijdagavond niet wat de vrouw onder de leden
had. Pas toen kranten en omroep hadden gemeld
dat mensen op de Flora de veteranenziekte had
den opgelopen, zagen zij verband. Haaksman eist
schriftelijk opheldering van het ministerie.
In een reactie zegt een woordvoerder van het
departement dat zo snel en adequaat mogelijk is
gereageerd. Het was aanvankelijk niet duidelijk
dat de ziekte verder was verspreid dan Noord-
Holland. „We hebben donderdag eerst de provin
ciale gezondheidsautoriteiten in Noord-Holland
geïnformeerd. In de loop van vrijdagmiddag werd
bekend dat er twaalf gevallen waren die allen de
Flora hadden bezocht en dat de ziekte mogelijk
veel verder was verspreid. Toen hebben we lan
delijk alarm geslagen", aldus de zegsman van het
departement.
Het vijverwater van de Westfriese Flora, dat als 'schuldi
ge' is aangewezen voor de uitgebroken veteranenziekte,
is waarschijnlijk te koud voor de legionellabacterie. De
besmetting moet dan elders op de Westfriese Flora in Bo-
venkarspel zijn ontstaan. De veteranenziekte heeft in
middels een derde slachtoffer gemaakt, een 50-jarige
vrouw uit Delfzijl. Net als de tientallen andere mensen
die besmet zijn geraakt, bezocht zij in februari de West
friese Flora.
ken vijverplastic uit de Florade
cors. Deze lagen nog opgesla
gen in de CNB-hallen in Bo-
venkarspel waar de bloemen
tentoonstelling jaarlijks wordt
gehouden. De monsters gingen
voor onderzoek naar een labo
ratorium.
Voorzitter Haanstra van de
Westfriese Flora acht het echter
'onwaarschijnlijk' dat de ziekte
is verspreid door waterdruppels
uit de vijvers en fonteinen van
de bloementuin. „Uit de litera
tuur blijkt dat de legionellabac
terie zijn schadelijke werk doet
bij een temperatuur boven de
25 graden. Zo warm wordt dat
water niet in die gekoelde tuin."
De longartsen van het Westfries
Gasthuis in Hoorn denken er
ook zo over.
Verspreid over verschillende
ziekenhuizen worden nu ruim
dertig patiënten, die de vetera
nenziekte hebben opgelopen,
verpleegd, de meesten in het
Westfries Gasthuis in Hoorn.
Van zeker vijf patiënten is de
toestand kritiek, aldus de
Hoornse longarts Prins. Van het
aantal zieken dat rechtstreeks in
andere ziekenhuizen is opgeno
men heeft het Hoomse team
geen overzicht.
Onderzoekers van het Rijksin
stituut voor volksgezondheid en
milieuhygiëne zijn belast met
het opsporen van de besmet
tingshaard. Zij hebben zaterdag
en gisteren monsters genomen
van sproeiers, kranen en stuk-
Omdat alle besmette patiën
ten echter op de Flora zijn ge
weest, moet de gevreesde bacil
wel op de tentoonstelling zijn
verspreid, beseft Haanstra. Het
Florabestuur heeft daarom een
overzicht gemaakt van alle
standhouders die in de hallen
aanwezig waren. Onder hen wa
ren demonstrateurs van stoom
strijkijzers, waterstofzuigers en
een exposant met whirlpools.
Met het oog op de mogelijke
aansprakelijkheid zegt Flora-
voorzitter Haanstra dat het be
stuur al contact heeft gehad met
de verzekering van de tentoon
stelling. Alles daarover wordt
nu uitgezocht. Maar onze aan
dacht gaat in eerste instantie uit
naar de mensen die zijn getrof
fen." Haanstra vond het giste
ren nog te vroeg om in te gaan
op de toekomst van de Flora.
Bij de Winterflora die het af
gelopen weekeinde in Hoog
woud werd gehouden, kwam
ongeveer 25 procent minder be
zoekers dan was verwacht.Aan
de afzeggingen op zaterdag
merkten we dat er sprake was
van een schrikreactie op het
nieuws uit Bovenkarspel", zegt
voorzitter Koomen.
amsterdam anp
De gemeente Amsterdam gaat
samen met hulpinstanties na of
er opvang kan worden geregeld
voor bepaalde psychiatrische
patiënten die nu op straat zwer
ven. Aanleiding is het incident
twee weken geleden in de
hoofdstad waarbij een geestelijk
gestoorde man een meisje neer
stak.
De Amsterdamse PvdA-wet-
houder Ter Horst (openbare
ruimte en zorg) schrijft in het
PvdA-Vlugschrift dat met diver
se instanties wordt nagegaan
welke mensen daarvoor in aan
merking komen. „We gaan een
lijst van probleemgevallen op
stellen. Die mensen moeten een
dak boven hun hoofd krijgen,
een inkomen hebben, een dag
besteding krijgen en voor
drugsverslaafden moet er een
beschermde gebruikersruimte
worden ingericht", aldus Ter
Horst.
Volgens haar vallen veel pa
tiënten tussen wal en schip en
komen op straat omdat het
aantal bedden in psychiatrische
inrichtingen door bezuinigin
gen is verminderd. Naar andere
soorten van opvang, zoals bege
leid wonen, is volgens haar te
weinig geld 'doorgesluisd'.
uit durft te komen dat hij racist
is. In Nederland is dat een kwart
van de bevolking", aldus Van
Thijn.
Aansluitend op de opening
werd in Leiden een literaire
middag gehouden met dichters
en verhalenvertellers uit diverse
culturen. De landelijke antira-
cisme-organisatie 'Nederland
bekent ldeur' kiest ieder jaar
een andere stad uit om de Ac
tieweek tegen Racisme te ope
nen. De actieweek in Nederland
eindigt op 20 maart in De Melk
weg in Amsterdam.
daar geruststellend aan toe te
voegen: „En Jorritsma heeft zich
goed overeind gehouden."
„De Bijlmerenquête leeft to
taal niet in de WD", aldus Cor-
nielje, de vice-fractievoorzitter
van de WD in de Tweede Ka
mer. „Wij maken ons geen zor
gen. Heus, die onrust is meer
een zaak van de media. Fractie
leider Dijkstal is gewoon voor
zijn geplande bezoek naar Israël
gegaan. Ik heb ook tegen hem
gezegd: waarom zou je hier blij
ven?"
„Om nou te zeggen dat we
ons geen moment zorgen heb
ben gemaakt...", geeft Van Beek,
financieel woordvoerder in de
Tweede Kamer, eerlijk toe.
„Maar Annemarie was er zelf
steeds erg zeker van dat ze de
zaken destijds goed heeft aan
gepakt. Wij wachten nu het
eindoordeel van de commissie
maar af." Dat komt begin april
uit. „Het zal van de formulering
afhangen of de vlam dan alsnog
in de pan slaat. Maar het ziet er
de laatste dagen wel naar uit dat
(de Israëlische premier) Neta
nyahu zpu moeten opstappen!
Daar zijn wij vóór!"
1. Oral B tandenborstel
Advantage,
per stuk 4.95
Bonus voordeel 1.25 O. U
2. Nivea crème, bodylotion
of bodymilk,
flacon 250 ml 7.99 nn
Bonus voordeel 1.00 O.y y
3. Odorex deodorant,
roller of spray,
verpakt3stuks 12.87 in An
Bonus voordeel 2.87 1U.UU
4. Fructis shampoo of
'crèmespoeling,
duopak 13.98 1Ano
Bonus voordeel 3.00 lU.yo
5. Palmolive douche,
alle soorten, 2 flacons
250 ml 1098 Q 00
Bonus voordeel 2.75 O.Z
Aanbiedingen g
n met 21 maart as
hoorn «jan vriend
procent) van de ondervraagden
vindt dat de toenmalige minis
ter van verkeer en waterstaat
Maij-Weggen te weinig heeft
gedaan om de waarheid over de
ramp boven tafel te krijgen. Ver
der vindt 47 procent ook dat
opvolgster Jorritsma niet ge
noeg heeft gedaan.
Bij 45 procent van de deelne
mers aan het onderzoek is door
de Bijlmerenquête het vertrou
wen in de politiek afgenomen,
elf procent heeft meer vertrou
wen gekregen.
De onmacht. Alles willen doen
om doodzieke patiënten te hel
pen en dan toch ontdekken dat
de strijd soms niet is te winnen.
De drie longartsen vanjiet
Westfries Gasthuis in Hoorn na
men in acht dagen tijd ruim
dertig mensen op met de dode
lijke veteranenziekte. „Het werd
een week die me altijd bij zal
blijven", zegt specialist Prins.
Het was de week van de verbe
ten zoektocht naar de verwoes
tende bacil, van het gebedel om
intensive-carebedden in andere
ziekenhuizen en vooral: van het
lijden van patiënten. Een terug
blik.
Zondag 7 maart: Het is een
drukke tijd op de afdeling long
ziekten. De gebruikelijke 25
bedden zijn bezet. Daarom zijn
er bij andere afdelingen tien
bedden bijgeleend, wat gebrui
kelijk is de winter. Het weer en
een griepvirus veroorzaken dan
altijd wat extra drukte. Longart
sen Prins, Stallaert en De Vries
draaien om de beurt diensten.
Op deze zondag wordt een pa
tiënt opgenomen met een zeer
ernstige longontsteking.
Maandag 8 maart: Als De Vries
's morgens op de afdeling zijn
visites loopt, krijgt hij een sein
tje van de Eerste Hulp. Daar ligt
Leon Hoogland uit Bovenkar
spel met een longontsteking.
Hij was al een paar dagen ziek,
heeft 41 graden koorts en is erg
verward. In de loop van de dag
worden nog twee patiënten op
genomen met een vergelijkbaar
ziektebeeld.
Dinsdag 9 maart: Opnieuw die
nen zich vier ernstig zieke pa
tiënten aan, allemaal met een
zware longontsteking. Tegen
half zes 's avonds gaat de condi
tie van Hoogland sterk achter
uit. Zijn bloeddruk wordt laag
en de ademhaling gaat moeilijk.
Hij wordt overgebracht naar de
afdeling intensive care waar be
ademingsapparatuur hem hulp
biedt.
Om zekerheid te krijgen over de
vermoede pneumococ-bacterie
gaat het bloed van Hoogland
voor onderzoek naar het labora
torium. Daar moet het eigenlijk
drie dagen op kweek. Veilig
heidshalve wordt de medicatie
verbreed tot een middel dat
meer bacteriën bestrijdt, waar
onder de zeldzame legionella.
Het is nacht als de specialisten
naar huis gaan, maar Prins kan
de slaap niet vatten. „Je denkt
steeds: wat kan dit toch zijn?"
Woensdag 10 maart: Weer twee
nieuwe patiënten met dezelfde
klachten. Allebei in de war. En
allebei dik veertig graden
koorts. Er liggen nu acht men
sen met hetzelfde ziektebeeld.
Allemaal uit Bovenkarspel en
omgeving. „Een aantal ver
slechterde van uur tot uqr",
zegt De Vries. In de loop van de
middag neemt de spanning toe.
„De ene na de andere patiënt
moest aan de beademing. Om
dat we in ons eigen ziekenhuis
maar vijf intensive-careplaatsen
hebben met deze apparatuur,
moesten we andere ziekenhui
zen bellen met de vraag of we
daar mensen konden plaatsen."
Dat bleek niet eenvoudig. De
Vries: „Of ze hebben echt geen
Longartsen aan het werk in het Westfries Gasthuis in Hoom.
foto cpd rob marcel
plaats, of ze houden een bed
vrij voor hun eigen spoedgeval
len. Maar vaak is nee zeggen
ook een excuus omdat er te
weinig verpleegkundigen zijn.
Na veel gebel en gebedel gaan
er patiënten uit Hoom naar
Den Helder, Zaandam, Haarlem
en zelfs naar Emmeloord. Het is
een komen en gaan van ambu
lances. De anesthesisten die de
ritten begeleiden, stappen over
van de ene ziekenwagen in de
ander.
Intussen meldt het laboratori
um dat in de bloedmonsters de
pneumococ-bacterie niet is te
vinden. „Dit klopt niet", zeggen
de artsen tegen elkaar. „Dan
gaat het niet om een gewone
bacterie. Er moet een buitenge
woon agressief beest aan de
gang zijn." Ze denken aan een
heftige influenza, een vims. Het
woord epidemie valt. Dus moet
er in groter verband alarm wor
den geslagen. Tegen elf uur 's
avonds bellen ze ziekenhuisdi
recteur Timmer. Die komt
meteen en waarschuwt via de
GGD het landelijk coördinatie
centrum voor infectieziekten.
De conditie van patiënt Hoog
land gaat die avond opnieuw
achtemit.
Donderdag 11 maart: Rond
13.00 uur 's middags overlijdt
Leon Hoogland. Hij werd 41
jaar. Pijnlijk genoeg ligt nog
geen uur later alweer een vol
gende patiënt aan de vrijgeko
men beademingsapparatuur.
De familiekamer van de afde
ling intensive care is het tref
punt van verdriet. Gezinnen die
elkaar niet of nauwelijks ken
den, delen dezelfde angst en
pijn. Op de trappen en in de
gang huilende en troostende
mensen.
Vandaag weer vier nieuwe pa
tiënten. De longartsen zoeken
contact met prof. P. Speelman
van het AMC, hoogleraar infec
tieziekten. Rond drie uur 's
middags arriveert Speelman
met een ploeg medewerkers in
Hoom. Noodgedwongen wordt
het overleg tussen de Hoomse
longartsen en Speelman onder
broken omdat er weer twee pa
tiënten aan de beademing moe
ten. In Noord-Holland is geen
plek meer te vinden. Na veël
bellen brengen ambulances de
nieuwe patiënten naar Heeren
veen en Almere.
Bij het overleg met het AMC-
team zegt een medewerker van
Speelman dat hij toevallig ne
gen teststrips bij zich heeft
waarmee urine op de zeldzame
legionellabacterie kan worden
getest. De setjes zijn vergelijk
baar met een zwangerschaps
test. Officieel zijn ze nog niet
eens goedgekeurd, maar er is
niks te verliezen, dus ze probe
ren het.
En inderdaad: alle negen tests
wijzen op legionalla, de veroor
zaker van de veteranenziekte
die in het Hoornse ziekenhuis
hooguit één keer per jaar voor
komt. Besmetting met de bacte
rie vindt alleen plaats via water
druppels.
Het bericht gaat meteen naar
alle ziekenhuizen. Alle opgeno
men patiënten krijgen nu op de
legionella-bacterie afgestemde
medicijnen.
Om mogelijk nieuwe patiënten
te waarschuwen, willen de art
sen direct op zoek naar de bron
van de besmetting. De vraag is
daarom: wat hebben de zieken
gemeenschappelijk? Medewer
kers van de GGD gaan die
avond op pad om met familiele
den van de zieken te praten.
Donderdagavond overlijdt Piet
Bakker uit Bovenkarspel in het
Haarlemse Elisabeth Gasthuis.
Hij werd 69 jaar. Zijn zus, die
ook de Flora bezocht, ligt in een
ziekenhuis in Heerenveen.
Tegen zeven uur donderdag
avond overweegt het medisch
team het uitbreken van de ziek
te wereldkundig te maken,
maar daar ziet men toch vanaf.
De Vries: „Omdat de bron nog
onduidelijk was, zou een mede
deling via de televisie een storm
van reacties en paniek veroor
zaken. We gingen ervan uit dat
wie ziek was, zich toch wel bij
de huisarts zou melden." Die
avond komen nog twee nieuwe
patiënten bij het ziekenhuis
binnen.
Als de GGD- medewerkers hun
vragenlijsten met de families
hebben afgewerkt, blijken de
patiënten één gemeenschappe
lijk kenmerk te hebben: ze zijn
allemaal naar de Westfriese Flo
ra in Bovenkarspel geweest.
Vrijdag 12 maart: Overdag
weer twee nieuwe patiënten.
Uit reacties van andere zieken
huizen in het land blijkt dat
daar mensen liggen met dezelf
de klachten. Ook zij hebben de
Westfriese Flora bezocht.
Rotterdam De lente dient zich aan. Dit ooievaarspaartje is neergestreken op een bovenleiding van treinrails
in Rotterdam, nabij diergaarde Blijdorp. foto anp koensuyk
