W
Altijd op zoek naar contrasten
Doos violen 95
De eetbare lampion
ook kerstversiering
Rijp en Groen
h
VRIJDAG 12 MAART 1999
Er zijn maar weinig tuinliefheb- je zaaigrond moet ontsmetten:
bers die al hun
groenten zelf
kweken. Alleen de
echte ecofreaks
doen dat. Ze heb
ben het gelijk van
gifvrij en \riende-
lijk voor het mi
lieu aan hun kant
maar ook veel
werk en nauwe
lijks minder kos
ten. Maar behalve
deze enthousias
telingen zijn er
zijn momenteel
steeds meer men
sen die nieuwe of
exotische eetbare
gewassen op hun
balkon of simpel
weg tussen de
vaste planten in
de border zetten.
Vaak met veel
succes zoals ik
hier en daar kan
constateren.
Tot de nieuwko
mers onder deze
exoten behoort de eetbare lam- zet een bak met een mengsel
pionplant, die ik (eerlijkheids- van twee delen potgrond of
halve toegegeven)
nog nimmer zelf
heb gekweekt. Ik
ben pas op het idee
gekomen toen ik af
gelopen winter een
kerstboom zag. uit
sluitend versierd
met de roomkleuri
ge lampions, die
rond de eetbare
vruchtjes zitten. Bij
nadere informatie
bleek dat al dat
fraais afkomstig was
van een paar plan
ten. Het blijkt dat
een enkele plant
met een beetje ge- post
luk wel honderd 3002 PA
vruchtjes op kan leveren. Die
vallen vanzelf af als ze rijp zijn,
maar het verdient wel aanbeve
ling om elke dag de rijpe exem
plaren op te rapen anders ge
nieten insecten en vogels mee
van de oogst.
Maar voor we aan oogsten kun
nen beginnen zullen we aan de
slag moeten. Eerst zelf zaaien
en dat gebeurt nu. De Physalis
edulis, broertje van de vaste
plant Physalis alkekengi met
zijn oranje lampions is evenals
de paprika en de tomaat familie
van de nachtschade en afkom
stig uit Zuid-Amerika. Hij op
dezelfde manier gezaaid als to
maat en Spaanse peper. Voor
diegenen die de krant al bij het
oud papier hebben gedaan,
even in het kort hoe het moet.
Vul drie kleine potjes met ont
smette zaai-aarde, telkens twee
of drie zaadjes, waarvan we uit
eindelijk na opkomst één of
twee plantjes houden. Voor de
genen die niet meer weten hoe
GREET BUCHNER
ILLUSTRATIE HAN V
compost met een
deel zand een uur in
de oven bij 100 gra
den. Goed af laten
koelen, goed vochtig
maken voor het zaai
en. Deze andere mo
gelijkheid: los een
Superol op in een li
ter water en maak de
zaaigrond hiermee
goed nat. maar laat
de aarde voor het
zaaien iets opdro-
gen.Deze behande
lingen voorkomen
het zogenaamde om-
vallen van kiemplan-
"50? ten door beschadi-
ARLEM ging van een schim
mel. Warm wegzetten, er is veel
warmte nodig om te kiemen.
Als de potjes te klein zijn ge
worden voor de 'planten gaan
ze in een grotere met goede
aarde. Eind mei, begin juni mo
gen ze pas in de volle grond of
in een definitieve pot op terras
of balkon. Kies wel een zeer
warme beschutte plaats uit.
want ook de lampionplant
houdt van warmte al doet hij
het, volgens mijn zegslieden,
goed in de tuin. Hij ziet er voor
al groen uit, want de grasgroe
ne vruchten kleuren pas als ze
rijp zijn en dan vallen ze af. Het
is dus zaak om elke dag te gaan
kijken anders zullen anderen
ons voor zijn.
De laatste oogst voor de nacht
vorsten kan wel drie maanden
worden bewaard, mits koel en
vooral droog. We hebben dus
nog veel plezier van onze teelt
bij de winterse feestdagen. Wel
licht wordt het ook nog een al
ternatieve kerstboom?
PUZZEL
Cryptogram
HORIZONTAAL:
1. Wilde schop als vluchtmogelijkheid (8); 5. Door een praat
programma wordt het een vette vertoning (8); 6. De schilder
kan die stomkop best gebruiken! (4): 8. Verdriet geeft een stuk
weer (4); 10. Exclusief het eerste deel (5); 12. Doorgaans in
deze lijn (5).
VERTICAAL:
1. Vocht met vis bij de geboorte (6); 2. Boven een slechte druk
(6); 3. Niet veel hoop om aan de hand mee te nemen (5); 4.
Positief meisje voor een gedicht (5); 7. In verwachting zonder
er in te komen (5); 9. Geeft de reden aan waarom het niet hier
is (4); 11. Even in de gang (3).
Oplossing van donderdag:
Horizontaal:
1. Tactvol: 7. in; 8. elp; 10. ho; 11. trein; 13. toe; 15. aai; 17.
etnisch; 18. oir; 19. hap; 21. adept; 25. Ob; 26. oma; 27. Ur;
30. terreur.
Verticaal:
2. Ar; 3. tule; 4. os; 5. tint; 6. tooi: 8. er: 9. pi: 11. tetra; 12.
nacht; 14. oei; 16. aha; 18. ozon; 20. park; 22. do; 23. emir;
24. pa; 28. te; 29. au. JFS
Tuinen Mien Ruys bestaan 75 jaar
FRED NICOLAI
Donkere wolken trekken over
Dedemsvaart. Ze deponeren
hagelstenen in de tuinen van
Mien Ruys. Het levenswerk van
de beroemde landschaps- en
tuinarchitecte biedt een desola
te aanblik, zoals iedere tuin in
de winter. Je kunt je bijna niet
voorstellen dat het hier over en
kele maanden één grote bloe
menzee is.
Twee maanden geleden over
leed Mien Ruys op 94-jarige
leeftijd. Ze woonde de afgelo
pen jaren in een huisje op het
tuinencomplex, waar ze in de
jaren twintig begon te experi
menteren met planten, materi
alen, ruimte en vorm. Op het
terrein van het bedrijf van ou
ders, de Koninklijke Kwekerij
Moerheim, legde ze rond een
vierkant vijvertje een tuin met
schaduwplanten aan.
Het was haar eerste proeftuin.
In de loop der jaren volgden er
meer dan twintig met een totale
oppervlakte van ruim twee hec
tare, zoals de moerastuin, de
rozentuin, de daktuin en de
stadstuin. De kennis die ze in
haar proeftuinen opdeed, paste
ze toe in haar ontwerpen.
Mien Ruys was een trendsetter.
Ze gebruikte als eerste spoor
bielzen in haar tuinen en was
de bedenkster van de gewassen
grindtegel. waarmee in de jaren
zeventig en tachtig bijna half
Nederland werd geplaveid. Ze
testte vlonders van hergebruikt
plastic om tropisch hardhout
uit te sparen. Wie in het Over
ijsselse bedevaartsoord voor
tuinliefhebbers rondloopt, her
kent ook de palissaden die in
veel tuinen navolging vinden.
De architecte leerde het vak van
haar vader. Bonne Ruys. een in
heel Europa vermaard kweker
van vaste planten. Haar belang
stelling ging echter niet uit naar
het kweken van planten, maar
naar de toepassing ervan, de
vormgeving. Ze ging in de leer
bij de Engelse tuinpionier Ger
trude Jekyll, de bedenkster van
de vaste plantenborders, stu
deerde aan de Hogeschool voor
Tuinarchitectuur in Berlijn en
begon in Amsterdam een tuin
architectenbureau.
In de hoofdstad leerde ze voor
uitstrevende architecten als
Gerrit Rietveld, Ben Merkel-
bach, Mart Stam en Aldo van
Eyk kennen. Voor hun gebou
wen ontwierp ze tientallen tui
nen. Ze werkte veel voor bedrij
ven, scholen, zorginstellingen
en woningbouwverenigingen.
Voorbeelden zijn de groenvoor
zieningen in enkele Amster
damse woonwijken en de tui
nen bij weverij De Ploeg in Ber-
geyk, de gevangenis in Heerhu-
gowaard en de gehandicapten
instelling Hendrik van Boeye-
noord in Assen. Ze drukte te
vens haar stempel op de be-
Mien Ruys was de eerste die met vlonders van hergebruikt plastic werkte.
planting in het dorp Nagele in
de Noordoostpolder.
Bielzen, heggen en palissaden,
kenners zien het in één oogop
slag. Mien Ruys koos altijd voor
een losse, natuurlijke beplan
ting in een strakke omgeving.
„Er moet altijd sprake zijn van
contrasten meende ze. „Dus
strak tegenover een weelderige
natuur."
De combinatie van natuur en
vormgeving intrigeerde haar. Ze
kon duizend plantensoorten uit
elkaar houden. Ze kende ze niet
alleen bij naam, maar wist ook
alle bijzonderheden. „In welke
grond gedijen ze. hoeveel zon
en hoeveel schaduw hebben ze
nodig, wat is de meest geschik
te temperatuur. Als je daarop
geen antwoord kunt geven, ben
je niet in staat een tuin te ont
werpen en in te richten", was
ze van oordeel.
Met projectontwikkelaars had
ze weinig op. .Alles moet zo
goedkoop mogelijk. In plaats
van een tuinarchitect in te
schakelen, kennen ze zelf wel
een mannetje die een tuin in el
kaar prutst." Die afhankelijk
heid van opdrachtgevers vond
ze vervelend. „Een kunstschil
der kan altijd nog voor zichzelf
werken, maar om je artistiek in
mijn vak te kunnen uiten, heb
je opdrachten nodig."
Jubileumjaar
Mien Ruys overleed uitgere
kend in het jubileumjaar van
haar tuinen. Omdat de tuinar
chitecte zelf liever vooruit
keek dan achterom, gaan de
feestelijke activiteiten ter gele
genheid van het 75-jarige be
staan gewoon door. Voor meer
informatie kunt u de evene
mentenkalender aanvragen
(tel. 0523-614.774). De tuinen
in Dedemsvaart zijn van 1
april tot en met 31 oktober ge
opend. Maandag tot en met
zaterdag van 10-17 uur, zon
dag van 13-17 uur. De toe
gangsprijs is f10 voor volwas
senen, f5,50 voor kinderen.
Op initiatief van haar man, de
in 1974 overleden uitgever Theo
Massault, bracht Mien Ruys in
de jaren vijftig het bekende tijd
schrift Onze Eigen Tuin uit en
schreef ze vele tuinboeken.
„Weten al die mensen voor wie
jij een tuin ontwerpt wel hoe ze
er daarna mee om moeten
gaan. Waarom schrijf je daar
niet over."Het kwartaalblad be
staat nog steeds,"evenals het ar
chitectenbureau. Van de kwe
kerij Moerheim is in de loop
der jaren nog een plantenwin
kel overgebleven. De tuinen
zijn ondergebracht in een stich
ting. Het tijdschrift, de twee be
drijven en de stichting zijn juri
disch onafhankelijk van elkaar,
maar werken nauw samen.
Mien Ruys was een vitale dame.
Tot op hoge leeftijd nam ze elke
dag plaats achter de tekentafel.
In 1994 werkte ze nog samen
met haar compagnon Hans
Veldhoen aan een tuinontwerp
voor het KNSM-eiland in Am
sterdam. Ze wist niet van op
houden.
„Ik voel mij als een violist. Die
moet je zijn viool ook niet af
pakken", zei ze in een interview
met het maandblad Opzij ter
gelegenheid van haar negentig
ste verjaardag. „Ik zou dood
zijn gegaan als ik op mijn 63ste
met pensioen had gemoeten.
Als mijn gezondheid het toeliet,
zou ik het liefst nog vele parken
willen ontwerpen. Maar dat kan
ik niet meer."
,Ik kijk graag vooruit, maar op
mijn leeftijd is er niet meer zo
veel vooruit te kijken. Ik vind
het zo onrechtvaardig dat we
maar zo kort leven. Het is voor
mij een een vreselijk idee te be
denken dat ik niet meer mee zal
maken hoe het de wereld in de
volgende eeuw vergaat."
HET ADRES VOOR UW TUINPLANTEN
HEINZ
TOM POES
Heer Ollie zakte wat onderuit in zijn
stoel en wierp een lodderige blik op
Tom Poes. ,,Je doet overspannen,
jonge vriend", sprak hij op matte
toon. „Men moet het beste van het
leven maken. Niet te veel denken en
niet te veel doen. Ontspannen, be
doel ik. Je moet de tijd doden, dan
gaat hij vlug, en dat is de hoofdzaak.'
„Dat is de hoofdzaak helemaal niet!"
riep Tom Poes uit. „U moet de tijd
goed gebruiken, dat is veel belangrij
ker! Maar dat durft u niet!" „Nou,
nou", mompelde heer Bommel.
„Papperlepap!" ,,U durft niet!" her
haalde Tom Poes brutaal. „U bent
bang voor de uitwerking van uw ge
doe met de tijdkillers! Uw klok staat
stil en de haard is uit en u bent bezig
oud te worden. Maar ik ga er iets aan
doen, wanneer u de moed niet hebt!
Zo sprekende nam hij zijn bundel
tje weer op en liep de deur uit. „Dat
gaat te ver!" protesteerde heer Ollie.
Hij rees overeind en keek zijn bezoe
ker geschokt na. „Dat mag je niet
zeggen!" hernam hij. „Ik bedoel, ik
ben niet bang. Dat weet iedereen!
Wacht eens even, jonge vriend! Wat
bedoel je met mijn gedoe met de
tijdkillers? Luister nu toch eens even!
Het vertrek was echter verlaten en
REDACTIE MARGOT KLOMPMAKER EN SASKIA STOELINGAi
Heer Bommel en de Killers
in de verte hoorde hij het openen
van de buitendeur. „Tom Poes!" riep
heer Bommel, de gang inlopend.
„Waar ga je naar toe? Wacht even,
dan ga ik mee! Er moet iets gedaan
worden, zei ik, toen je weg was... Ik
wist alleen niet zo vlug wat! Tom
Poes! Wat ga je doen?" Er kwam
geen antwoord. De voordeur viel
dreunend dicht, zodat de spinraggen
van het plafond dwarrelden - en
voor het eerst bemerkte de eenzame
heer dat zijn woning naar stof en
schimmel rook.
Voorjaar op het balkon
Met bloeiende bollen in
een pot tover je mum van
tijd voorjaar op het balkon.
Hyacinten, tulpen en nar
cissen kunnen nu al op een
beschut plaatsje worden
neergezet. Zijn de weers
voorspellingen erg slecht,
dan kunnen die paar pot
ten gemakkelijk worden
binnengehaald. Neem voor
het balkon eens een kleur
als uitgangspunt en bor
duur daarop voort. Geel is
dit jaar een trendy kleur
met veel mogelijkheden.
Neem naast bloemen ook
eens wat bontbladige klim
opplantjes, of gele coni-
feertjes, dan is de balkon
aankleding écht compleet.
Am
Afi.
Op een beschut plekje
nu al veel plezier hebbi
voorjaarsbloemen.
Her
Will
Pro;
Barbecuen op trollenkachel
In een handomdraai maak je van deze buitenkachel eer )rot
ge barbecue. net
Warm en gezellig is deze kachel, die meteen als barbe |,ear
dienst doet. Het model bestaat uit drie delen om sche
barstvorming te voorkomen. De schoorsteen heeft ei nme
juist formaat om schoon te branden. Bij gebruik als b en(
wordt het bovenste gedeelte in de kachelpot gehangei W0L
verwege de pijp wordt een roostergelegd voor de hoi gen
briketten. Bovenop wordt het barbecuerooster gelegd een
lenkachel is gemaakt van een menging van beton enl
vezel en bestand tegen een hitte van 12000 graden Ce [,ng
trollenkachel kost 700 gulden. Meer informatie: Fire
terwijk, tel. 013- 52824Ö5.
Oosterse sfeer in achtertuin
J
Bij een tuin in Ooi
sfeer hoort natuur
boedhabeeld. Del
Amogasiddhi (onf
succes), geïmport
Asian Attractions
is er in een trendy
kleurige uitvoerig
boedha heeft een
tekenis. aangegevi |£S<
de houding. Bij de nul
iddhi drukt de mu
houding van de h :>rCL
geruststelling, zeg 1
scherming uit. De me;
zijn er in drie forn |fbe
Naast de goudklei el 2
ook een boedha in era
steen. Het kleinste !n b
die serie is 30cm 1 Aca
Meer informatie:
3253317.
Speelse sehuttingdelen
Negen van de tien Nederlanders wil niet "te kijk zitte Pse
Tuinafscheidingen zijn dan ook een vaste post bp hi ne j
budget. Was het vroeger een haag of rietmat, tegen» !v M
zijn het houten schermen waarmee de tuin wordt g< zon
waard van pottenkijkers. Maar toch, helemaal geent s
met de buitenwereld, is ook niet leuk. Vandaar date van
speelse sehuttingdelen op de markt zijn, ingedeeld t lerai
trend, die toch ook nog wat uitzicht bieden. Voor de
oosterse sfeer zijn er trellisschermen met een rasteri
denken aan Japanse tussenwanden. Strakke roodbn
schermen, met smeedfijzeren opzetstukken en eeni
kig raam zijn er voor de retrotuin. Rechte schermen
daartussen een trellis voor het transparante effect m
design-tuin opfleuren en voor de binnentuin zijn eii ,iu
schermen. Meer informatie: Spring Timber, tel. 05! jrn
274350.
Kunst op tafel
Ontwerper Willem van
Duimen Krumpelman
heeft een voorliefde
voor terrazzowerk. Hij
maakt badkamervloe-
ren, waskommen, keu
kenbladen enz. Vhij
maakt ook prachtige ta-
fels.Vorig jaar presen
teerde Van Duimen
Krumpelman een kuip-
tafel met een verdie
ping om champagne te
koelen. Te koop met
een jaartal, om het ko
mend millenium te vie
ren. Een beetje gek zijn
de gekleurde zebrata
fels. De uitschieters zijn
dit jaar de mozaïekta
fels, ware kunstwerkjes-
Prijs van deze prak
tisch onverslij tbare ta
felbladen vanaf 1500
gulden. Meer informa
tie: Dukruton Terraz
zo, Buurmalsen, tel
0345-577174.
;indi
igur
'i1
nf0{
