oede overheerst
vrijspraak piloot
President Tudjman's ster verbleekt razendsnel in Kroatië
Franse moeders lezen dagblad voor kinderen eerst
lezoek Mandela grootste eer Niehaus
Buitenland
JAC 6 MAART 1999
k eel rechter zorgt voor crisissfeer tussen Rome en Washington
^"lassende vrijspraak van de Amerikaanse legerpi-
b/i vorig jaar in de Italiaanse Dolomieten een onge-
oorzaakte dat twintig mensen het leven kostte, is
bom ingeslagen. Onder de doden waren vooral
»n, maar er kwamen ook vijf Belgen en een Neder-
4rouw om. Daarom strijden verbijstering en woe-
ral bij de Italiaanse en de Belgische regering om
w'ig,evenals bij de de verbitterde nabestaanden.
- i^ut onacceptabel' is het oordeel de Italiaanse mi-
ran binnenlandse zaken.
'ashington-brusseleerlijk' is, heeft niet bijgedragen
»a aan het bedaren van de gemoe-
f ho deren.
De Italiaanse kranten ston
den gisteren bol van veront
waardiging. De Corriere della
Sera roept D'Alema op ten strij
de te trekken tegen de 'schan
dalige uitspraak'. De premier
moet volgens de Corriere zor
gen voor gerechtigheid. II Mes-
sagero vindt dat een bloedbad
niet kan worden afgedaan met
de twee woorden 'niet schul
dig'. „Dat betekent dat nie
mand zich hoeft te verantwoor
den voor de vraag waarom het
fce zaken Rosa Jusso vliegtuig sneller en lager vloog
B [tend. Tussen Italië en dan mag, dat niemand voor het
riiede Staten lijkt een leed van de slachtoffers zal boe
ten." Het was 'een schijnproces
waarvoor de VS verantwoorde
lijk zijn', aldus de krant.
De piloot vloog vorig jaar in
Italië tegen de kabel van een
skilift bij Cavalese in de Dolo
inse premier D'Alema
l— hlezoek in de Verenigde
p de dag dat het proces
n 3 31-jarige ongelukspi-
nw6 iiard Ashby werd afge-
o3 j "met stomheid gesla-
.Belgische minister van
V?n Parys is 'perplex',
rys vindt dat premier
via de ambassade in
;ton fel protest moet
(sen gerechtigheid", zei
anse minister van bin-
zaken Rosa Jusso
ktend. Tussen Italië en
nigde Staten lijkt een
ir te zijn ontstaan. De
k van de Amerikaanse
Cohen van defensie -
iend vlak voor een tus-
ïig in Italië - dat de uit-
'erg emotioneel, maar
mieten. Daarop stortte de lift
neer. Dat veroorzaakte de dood
van twintig vakantiegangers,
onder wie vijf Belgen en een
Nederlandse. De jury van de
krijgsraad in het Amerikaanse
Camp Lejeune sprak de piloot
van het Marine Corps vrij van
alle twintig aanklachten van
onopzettelijke doodslag.
Hij kon er volgens de jury
niets aan doen dat zijn hoogte
meter niet in orde was en dat
de kabelbaan niet op zijn kaart
stond. Hij werd evenmin schul
dig bevonden aan alle minder
zware aanklachten, zoals ver
nieling van openbare eigen
dommen en plichtsverzuim. De
31-jarige Ashby had maximaal
206 jaar celstraf kunnen krijgen
als hij op alle punten schuldig
was bevonden.
De woordvoerder van het
Amerikaanse ministerie van de
fensie zei gisteren dat het Pen
tagon de nabestaanden van de
slachtoffers allemaal direct
5.000 dollar heeft gegeven voor
de eerste onkosten, en dat ze
daarna nog eens 60.000 dollar
hebben ontvangen. Alle andere
aanspraken moeten volgens
hem via de Italiaanse justitie af
gewikkeld worden. De advoca
ten van de nabestaanden zeg
gen dat dergelijke procedures
vele jaren kunnen gaan duren.
De drie Franse jeugdkranten,
met voorpagina-onderwerpen
die dicht bij de doelgroep lig
gen: zakgeld, ruimtevaart en
de 13-jarige Britse zangeres
Charlotte Church.
foto gpd cees van zweeden
parijs cees van zweeden
correspondent
De vergaderzaal van Mon
Quotidien in Parijs ligt in de
kelder en is slechts rechtop te
bereiken door hele kleine
mensjes. Maar degenen die el
ke ochtend over het trappetje
naar beneden gaan, zijn dan
ook veelal klein. Want Mon
Quotidien is een krant voor
kinderen, gemaakt met hulp
van kinderen.
Mon Quotidien is nog niet
zo groot als 'De Kleine Baasjes'
in Sjanghai, dat twee keer per
week in een oplage van een
miljoen wordt verspreid.
„Maar Mon Quotidien is in de
Franse krantenwereld het eni
ge succesverhaal sedert zeer
lange tijd", zegt adjunct
hoofdredacteur Bruno Quat-
trone.
Het fenomeen is niet nieuw,
maar kinderkranten die sla
gen, zijn zeldzaam. In Neder
land stopte Het Parool jaren
terug met de dagelijkse kinder
pagina, en besloot Wegener
korter geleden tot opheffing
van Primeur dat als weekblad
voor jongeren in zijn dagbla
den werd ingestoken. Dus
waarom slaagt Mon Quotidien
waar andere kranten falen?
Bruno Quattrone, die aan de
wieg stond van de krant,
schrijft het succes toe aan de
formule. „Ten eerste komt
Mon Quotidien dagelijks uit",
zegt hij. „Dat is belangrijk,
omdat kinderen alleen een
band met een krant krijgen als
ze er elke dag in kunnen lezen.
Weekbladen werken niet. Ten
tweede maken wij niet de fout
het grote nieuws voor kleine
lezers te willen uiüeggen. Wij
beperken ons tot die onder
werpen die onze lezertjes inte
resseren."
Lezertjes worden aange
moedigd de matineuze redac
tievergaderingen te volgen,
waarin zij een stem hebben bij
de onderwerpkeuze. Dat heeft
geleid tot veel dieren, raketten
en films in de kolommen.
Maar het 'grote nieuws' wordt
niet per definitie geschuwd.
„We proberen alleen wel een
invalshoek te kiezen die dat
nieuws begrijpelijk maakt",
zegt de adjunct. „Zo heb ik zelf
in Kosovo een reportage ge
maakt over een clandestiene
school, waar in het Albanees
wordt onderwezen."
Mon Quotidien was in 1995
een initiatief van Play Bac
Presse, een kleine educatieve
uitgeverij in de Marais, hartje
Parijs. De krant, gemaakt voor
lezers van 10 tot 15 jaar, begon
vorig jaar winstgevend te wor
den, toen het aantal abonnees
tot 55.000 was gegroeid. Voor
Play Bac Presse was dat het
sein om nog twee kinderkran
ten te lanceren, Le Petit Quoti
dien voor zes- tot negen-jari
gen en l'Actu voor jongeren
van veertien tot achttien jaar.
Le Petit Quotidien overtrof
alle verwachtingen. „We had
den in december, drie maan
den na de lancering, op 20.000
abonnees gerekend", zegt
Bruno Quattrone. „Maar dat
waren er 40.000, tweemaal zo
veel. En eind februari werd de
60.000ste abonnee ingeschre-
L'Actu, dat nu 13.000 abon
nees heeft, groeide minder on
stuimig doordat jongeren van
14 tot 18 moeilijker te bereiken
bleken. Bruno Quattrone: „Wij
moeten het hebben van de be
reidheid van scholen om
proefnummers uit te delen.
Veel lagere scholen reageerden
geestdriftig op Le Petit Quoti
dien. Maar leraren op middel
bare scholen waren minder
bereidwillig. Velen vonden dat
hun leerlingen maar beter Le
Monde konden lezen."
De ironie wil dat l'Actu zijn
bestaansrecht mede ontleent
aan de onleesbaarheid van Le
Monde en andere dagbladen.
Jargon, niet verklaarde afkor
tingen en interviews met niet-
geïntroduceerde personages
maken deze kranten, waarvan
de grootste kleiner is dan de
tweede krant van Nederland,
moeilijk toegankelijk voor kin
deren.
Mon Quotidien en zijn
broertjes zijn wars van jargon,
en zeer leesbaar. Op de bui
tenlandpagina's van l'Actu
staan de berichten gegroe
peerd rond een wereldkaart,
zodat van ieder bericht een pijl
kan wijzen naar het land waar
het over gaat. Niets wordt be
kend verondersteld. Moeilijke
woorden (inkomstenbelasting,
tabak, precedent) worden in
een andere kleur gedrukt, en
in een apart kader nader ver
klaard.
Alles is erop gericht de kos
ten zo laag mogelijk te hou
den. Elk van de dagbladen
wordt volgens een vaste lay
out gemaakt, zodat vormge
vers overbodig zijn. Mon Quo
tidien wordt geproduceerd
door slechts 10 journalisten,
de twee andere door 25.
De kinderkranten zijn niet
verkrijgbaar in de 25.000 kran
tenkiosken die het land rijk is.
Daarmee beperkt de uitgever
zijn distributiekosten, en voor
komt hij dat hij onverkochte
exemplaren moet terugkopen.
Alle abonnees krijgen hun
krant met de post, zodat de
uitgever alleen maar elke
avond zijn 128.000 kranten bij
het postkantoor hoeft af te ge
ven.
Die distributie is mogelijk,
omdat in Frankrijk - evenals in
Nederland - de postbezorging
altijd de volgende dag ge
schiedt. La Poste hanteert bo
vendien voor de bezorging van
dagbladen een uiterst voorde
lig tarief van 30 centimes (10
cent), ongeacht het gewicht
van de krant. Dit alles heeft
Play Bac Presse in staat gesteld
de prijzen laag te houden.
L'Actu, de laatste telg aan de
stam, kost maar ruim een gul
den per nummer van 16 pagi
na's.
De bezorging per post heeft
ook als voordeel dat er iedere
dag voor het lezertje een enve
loppe op de deurmat valt met
zijn eigen naam erop. „Maar
vaak is die enveloppe al open
gemaakt als de trotse abonnee
thuiskomt van school", grijnst
Bruno Quattrone. „Een onder
zoek onder lezers van Mon
Quotidien wees onlangs uit
dat 82 procent van de moeders
hem eerst leest."
<ans gertsen
♦jdent
Ie man daar", zegt Dan
pe vice-voorzitter van
Jafdeling van de Soci-
Iocratisch Partij (SDP)
leen fors gebouwde vijf-
l trainingspak, enkele
ferderop op het Jelacic-
het hart van de Kroati-
pfdstad Zagreb. „Dat is
^-provocateur. Gisteren
hier ook uren lang rond
terde hij mensen tegen
t zetten."
alsof de man in kwestie
ersatie heeft opgevan-
Jllie zijn uitschot en
aw tuig. Ik hang me
Ér op dan dat ik zulke
id onderteken",
vt de man, doelend op
Itekeningenactie tegen
nisbruik en corruptie
|?r's partij op het plein
Dordat Spicer de man
liek kan dienen, grist
a lijst met een stuk of
hdtekeningen van de
(ld en scheurt hij het
femonstratief aan flar-
Bma hij met een triom-
grijns in de massa
k.
is in Kroatië niet altijd
jk om in de oppositie te
verzucht Spicer. „Er
•altijd heethoofden die
aad woord van de HDZ
She Democratische
ai president Tudjman
oren, maar het gros van
sen heeft ondertussen
genoeg van de enorme
e en de economische
ele cijfers geven Spicer
folgens een opiniepei-
Franjo Tudjman's HDZ
rpletterende nederlaag
is er binnenkort verkie-
ïouden zijn. De tot nu
daarvoor had verklaard dat zijn
vrouw 'op een autootje na'
geen bezittingen van naam had.
Veel Kroaten zetten ook forse
vraagtekens bij de zakelijke im
peria die diverse van Tudjman's
kinderen en kleinkinderen in
luttele jaren uit de grond wisten
te stampen.
„Corruptie is er altijd geweest
in Kroatië, maar een paar jaar
geleden stoorden de mensen
zich daar veel minder aan. Tud
jman en zijn partij kregen stee
vast het voordeel van de twijfel,
omdat ze toch maar mooi voor
de onafhankelijkheid hadden
gezorgd. De rest was bijzaak.
Maar de oorlog, die lang als een
excuus voor alles werd geac
cepteerd, is inmiddels al bijna
vier jaar voorbij. De HDZ is een
oorlogspartij die geen toekomst
meer heeft", aldus Zdravko To-
mac, de vice-voorzitter van de
SDP.
Tomac heeft goede hoop dat
de oppositie dit najaar de
vruchten gaat plukken van de
wijdverbreide onvrede. Al blijft
zelfs zijn eigen schoonmoeder
een zeer ongewisse factor. To
mac werd drie jaar geleden met
22 procent van de stemmen
tweede achter Tudjman tijdens
de presidentsverkiezingen.
„Mijn schoonmoeder heeft
toen op me gestemd, maar ook
op Tudjman", vertelt Tomac
met een grimlach. „Ze wilde
per se op mij stemmen omdat
ik haar schoonzoon was, maar
kon het niet nalaten ook een
kruisje voor de naam 'Tudjman'
te zetten. Aan hem hebben we
onze staat te danken. Ik kan on
mogelijk niet op hem stem
men", zo verklaarde schoon
moeder de verbijsterde Zdravko
later. „Het liet haar koud dat
haar stembiljet daardoor ongel
dig was."
toe almachtige partij van de
'Vader des Vaderlands' Tudj
man kan nog maar op amper
twintig procent van de stem
men rekenen, vrijwel even veel
als de SDP, de grootste opposi
tiepartij. Die heeft zich met vijf
andere oppositiepartijen in een
'anti-HDZ-front' verenigd, en
dat front lijkt af te stevenen op
een daverende overwinning bij
de parlementsverkiezingen van
eind dit jaar.
De redenen voor de specta
culaire ommezwaai van de
stemming in Kroatië zijn veel
vuldig, maar veruit de belang
rijkste is de catastrofale staat
Vein de economie. Volgens de
officiële cijfers bedraagt de
werkloosheid ruim achttien
procent. In werkelijkheid is
pakweg een kwart van de bevol
king werkloos. Tegelijkertijd
heeft de corruptie monsterach
tige vormen aangenomen.
Steeds minder Kroaten pikken
het dat een kleine elite met goe
de contacten in de HDZ zich
schaamteloos verrijkt, terwijl ze
zelf bittere armoede lijden.
„Amper 500 families hebben
meer dan 50 procent van de he
le economie in handen", aldus
Mladen Vedris. De econoom en
vroegere burgemeester van Za
greb is een van de felste kritici
van Tudjman's economische
beleid, dat volgens hem 'in alle
opzichten catastrofaal' is.
In plaats van buitenlandse in
vesteerders aan te trekken, gaf
Tudjman's partij er de voorkeur
aan het gros van de staatsbe
drijven voor een prikkie in han
den van politieke vrienden te
spelen. „Een deel van die men
sen is gewoonweg incompe
tent, terwijl anderen er alleen
maar op uit zijn hun bedrijven
zo snel mogelijk leeg te roven.
Het resultaat is dat vrijwel de
hele industriële basis van Kroa
tië vernietigd is", aldus Vedris.
Woedende ontslagen werknemers van de Kroatische winkelketen Diona bestormden half februari een politiekordon voor het hoofdkantoor. Diona is een voorbeeld van een staatsbe
drijf dat na de onafhankelijkheid is overgedaan aan een lid van een select groepje Tudjman-vrienden, in dit geval de zeer vermogende zakenman Miroslav Kutle. foto reuters
Zelfs Tudjman, die volgens elke verdenking. Eind vorig jaar door te onthullen dat Ankica haar bank meer dan 250.000 na hield,
media in Zagreb ernstig ziek veroorzaakte een bankbediende Tudjman, de vrouw van de pre- gulden had staan en er elders Dat was bijzonder pijnlijk
zou zijn, staat niet meer boven in Zagreb een enorm schandaal sident, op twee rekeningen bij nog negen bankrekeningen op voor Tudjman, omdat die kort
haag mike belinfante
>tanr
fcpreekt met zachte stem als hij zegt
hij nóg niet alles heeft verwerkt. „Ik"
an t niet of ik die jaren in de gevangenis
erva uit mijn hoofd krijg. Ik ben nog
iita$s n'et graag °P plekken waar veel
jsen zijn. De gevangenis heeft me ver-
lunprd. Vroeger was ik een angry young
Iri. Nu ben ik, op mijn 39ste, iemand
)DEai stiïte voor zijn idealen vecht en ook
fert naar anderen." Dan, na een korte
stullp, plooien zijn lippen zich tot een
ilach. „We maken er thuis nog wel
grappen over. In vergelijking met
_Jdela, die 26 jaar opgesloten is ge-
Kist, heb ik met mijn zevenenhalf jaar
Njngenschap een 'parkeerbon' gehad."
>99. elson Mandela. De 80-jarige president
hi zijn afscheidstournee bezig om 'nog
uiaal zijn vrienden in de strijd tegen
ttheid te bedanken voor hun steun,
lderdag en vrijdag kan Nederland zich
'1 hem warmen. Daarna volgen de
fcdinavische landen,
iehaus kijkt al weken naar de ontmoe-
uit. „Een grotere eer is voor een am-
Sadeur niet denkbaar." Voor Niehaus
persoonlijk overigens ook niet. „Ik vergeet
11 februari 1990, de dag dat Mandela vrij
kwam, nooit meer. Ik zat nog in de gevan
genis. We moesten met tien celmaten
strootjes trekken om televisie te mogen
kijken. Toen ik won en voor de televisie
plaatsnam, geloofde ik mijn ogen niet.
Daar liep de man die mijn strijd personifi
eerde, als vrij man. Vijf minuten heb ik
ademloos naar de beelden gekeken, daar
na brak ik uit in een eindeloos gehuil. De
emoties die toen loskwamen, vergeet ik
nooit meer."
Niehaus dacht dat na de vrijlating van
Mandela ook hij uit de gevangenis zpu
worden ontslagen. Hij werd nog een jaar
lang door de bewaarders geestelijk geter
roriseerd. „Elke dag dacht ik: nu is het zo
ver. Nu mag ik weg uit dit vreselijke hol.
Vaak kwamen de bewakers langs. Moest
ik mijn cel leegmaken. Ik huilde. Vrij
dacht ik. Vrij! Toen ik bij de gevangenisdi
recteur kwam zei hij dat het slechts om
een controle ging. Ik moest terug. Pure in
timidatie. Elke dag verzonnen ze wat an
ders."
Toen Niehaus in maart 1991 vrijkwam,
viel de lang gekoesterde vrijheid tegen.
„Wat moest ik beginnen. Ik was zo blij als
een kind dat ik mijn vrouw, met wie ik
was opgepakt en vier jaar in de gevange
nis had gezeten, in mijn armen kon slui
ten. We hebben weer moeten leren sa
menleven. Door veel te schilderen en the
ologie te studeren, zaken die me ook in de
cel overeind hielden, heb ik mijn emoties
kunnen ontladen."
Het ANC was niet vergeten welke offers
Niehaus had gebracht. Hoe hij, als telg
van een godsvrezend Zuid-Afrikaans ge
zin dat vanaf de kansel apartheid als door
God gegeven goedheid kreeg opgediend,
zich had ontworsteld van zijn wortels. Na
een paar maanden werd Niehaus aange
steld als woordvoerder van de president.
Toen twee jaar later de ambassadeurspost
in Nederland vrijkwam, werd Niehaus
door Mandela naar Den Haag gedirigeerd.
Niet als beloning, maar omdat Mandela
wist dat Carl Niehaus een echte strijder
was. „Nederland wordt nog door vele
Afrikaners als het vaderland gezien. Het
was enorm belangrijk dat juist dat vader
land zich zo openlijk tegen het apart
heidsregime keerde", aldus de ambassa
deur.
Carl Niehaus: „Ik heb met mijn zevenenhalfjaar gevangenschap eigenlijk maar een 'parkeerbon' gehad."
