Ik
Hoop voor patiënten met eczeem
Rampen
Gezondheid
REUMAPATIENTEN
k,
MAANDAG 1 MAART 1999
De parlementaire enquêtecommissie over de Bijlmerramp heeft de
politiek in beroering gebracht, de politici aangezet tot onbezonnen
acties en toezeggingen, en de aandacht gevestigd op de gevolgen
van rampen.
Rampen brengen dagelijks mensen in lichamelijk en geestelijk op
zicht uit him evenwicht. Het zijn gebeurtenissen die buiten het pa
troon van de gebruikelijke menselijke ervaringen liggen en bij vrij
wel iedereen leed kunnen veroorzaken. Hoe ernstig de gevolgen
van een ramp zijn hangt af van de grootte en directe invloed van
de ramp, de lichamelijke en psychische kwetsbaarheid van de
slachtoffers, de sociale omgeving waarin deze zich bevinden, en de
kwaliteit en de beschikbaarheid van de opvang. Tijdens het eerste
jaar na de ramp ontwikkelt zich bij 20 procent van de slachtoffers
een (voorbijgaande) psychiatrische stoornis. Bij 15 procent van
hen ontwikkelt zich op den duur een blijvende psychiatrische
ziekte, die in veel gevallen het dagelijks leven verstoort.
De tijd na een ramp is te verdelen in drie fasen: de schokfase, de
subacute fase en de posttraumatische fase. De schokfase duurt in
het algemeen kort. Sommige slachtoffers gedragen zich alsof er
niets aan de hand is. De meesten zijn ontdaan en reageren zeer
emotioneel. Bij een aantal ontwikkelt zich een volledig rampsyn
droom: zij zijn apathisch, niet in staat tot het nemen van beslissin
gen, handelen automatisch en hebben last van lichamelijke ver
schijnselen als gevolg van heftige angst. Deze toestand kan zo erg
zijn, dat het lijkt alsof deze mensen versteend zijn. In de schokfase
kan echter ook agressie optreden. Verder komt het voor dat slacht
offers zich van de ramp niets meer herinneren.
Na enkele uren tot dagen treedt de subacute fase in, het heftigste is
ervan af. Deze fase staat vaak in het teken van het herbeleven van
de ramp. Bovendien beginnen de gevolgen ervan door te dringen.
Van het verloop van deze fase hangt het af, of er snel een nieuw
psychisch evenwicht wordt bereikt, of dat er psychiatrische stoor
nissen optreden. Angst en depressie en de zogenoemde somatisa-
tiestoomis komen veel voor. Bij een somatisatiestoomis heeft men
j lichamelijke klachten waarvoor - en dat zou voor de aanpak van de
Bijlmerramp richtinggevend kunnen zijn - geen lichamelijke ver
klaring te vinden is.
Na verloop van maanden tot jaren treedt de posttraumatische fase
in. Zowel bij patiënten die direct heftig reageerden op de ramp, als
bij patiënten die gedurende de eerste twee fasen geen noemens
waardige problemen hadden, kunnen zich later ernstige psychia
trische stoornissen ontwikkelen. Of deze stoornissen zich inder
daad gaan manifesteren kan gedeeltelijk worden voorspeld uit de
manier van reageren in de fase direct na de ramp, maar het soort
ramp heeft een grotere voorspellende waarde. Zo ontwikkelt zich
bij de slachtoffers van huis-, tuin- en keukenrampen veel minder
vaak een posttraumatische stressstoornis dan bij de slachtoffers
van de Bijlmerramp.
De diagnostiek en de behandeling zijn voor de drie fases weliswaar
verschillend, maar het is steeds van groot belang te letten op het
optreden van emotionele en psychiatrische stoornissen. Het gedoe
direct na een ramp, maar ook nog in de latere fases, zal in het alge
meen zo hectisch zijn, dat de neiging ontstaat de emotionele reac
ties van de mensen als gevolg van de ramp over het hoofd te zien.
En later moeten de mensen flink zijn, mogen zij niet meer klagen.
Daarnaast is het belangrijk om te onderscheiden of aan het ziekte
beeld een psychische dan wel lichamelijke oorzaak ten grondslag
ligt. Het heeft immers geen zin om een patiënt met hersenbescha
diging, die suf, onrustig en verward is, contact met een maat
schappelijk werker aan te bieden, en een patiënt met een angst
syndroom steeds maar weer lichamelijk te onderzoeken.
Bij sommige patiënten zijn de emotionele en psychiatrische stoor
nissen tijdelijk en van lichte aard en kunnen heel goed door huis
arts behandeld worden; bij andere echter kunnen de problemen
zo ernstig worden, dat direct psychiatrische behandeling nodig is.
De behandeling van een posttraumatisch stresssyndroom wordt
moeilijker naarmate de symptomen langer bestaan. Veel patiënten
hebben toch baat bij een kortdurende probleemgerichte psycho
therapeutische behandeling.
Vreemd genoeg wordt, als men dit allemaal weet, door minister
Borst de aandacht uitsluitend gericht op de lichamelijke gevolgen
van de Bijlmerramp en worden de posttraumatische psychische
gevolgen door haar over het hoofd gezien. Het is echter heel aan
nemelijk dat veel van de lichamelijke klachten van de mensen een
psychische oorsprong hebben en het zou
derhalve verstandig zijn om de aandacht
daar op te richten. Maar de minister, die
vooral de psychiatrie maant alles protocol
lair en op basis van feiten en bewijzen te be
naderen, heeft de mensen een lichamelijk
onderzoek toegezegd, zonder te weten waar
naar gezocht dient te worden. Zo geeft zij de
mensen valse hoop die slechts het beloop
van de posttraumatische stressstoornis zal
verslechteren.
WOUTER VAN EWUK, PSYCHIATER
Kruiswoord-min-een
Niet het gevraagde woord invullen, maar een woord dat bestaat uit de let
ters van het gevraagde woord in dezelfde volgorde min 1 letter. (B.v.
Omschrijving "dierenverblijf". Antwoord zou zijn "stal", maar ingevuld
moet worden "sta"of "tal". Welke van die twee het moet worden, moet
blijken uit de kruisende woorden.)
HORIZONTAAL:
1. Gewas; 5. naaldboom; 7. prijs; 8. gemalen schelpen; 9. naastwonen-
de; 11. rangtelwoord; 14. hengelsnoer; 16. zeehond; 17. eetgerei; 18.
azijn; 19. metaal; 20. vrucht; 22. door water omgeven land; 25. kleur;
27. voederrek; 29. klank; 30. pas; 31. heldendicht.
VERTICAAL:
2. Roofvis; 3. gezondheid; 4. omlijsting; 6. vogel; 8. sluitmiddel; 9.
voordeel; 10. damesjapon; 12. plant; 13. ontvreemden; 15. schaakstuk;
16. kleur; 19. kledingstuk; 21. lage rustbank; 22. blad papier; 23.
gesponnen draad; 24. waterrijk eiland; 26. oevergewas; 28 strand bij
Venetië.
Oplossing van zaterdag:
Horizontaal:
1. Ster; 4. soms; 8. lijs; 10. Fin; 11. sik; 13. pij; 15. pen; 16. ge; 17.
staniol; 20. azijn; 21. poon; 22, emissie; 24. we; 25. ene; 26. dj; 28. lil;
29. lijm; 32. fat; 34. slijk; 35. safe.
Verticaal:
1. Slap; 2. tij; 3. es; 5. of; 6. mi; 7. snee; 9. tien; 11. spaniël; 12. knip
sel; 14. LJszee; 16. gloed; 18. tijm; 19. ooi; 23. snit; 24. wals; 27. jute;
30. ijl; 31. mij; 32. fa; 33. af. JFS
Gunstige resultaten met nieuwe lichttherapie in Leids Universitair Medisch Centrum
ONNO HAVERMANS
Haar hele leven al heeft Wendy
last van eczeem. Haar lichaam
zit van top tot teen vol plekken.
Vaak ligt ze nachten wakker van
de pijn. Tegen beter weten in
krabt ze, soms tot bloedens toe,
om de ondraaglijke jeuk te ver
drijven. Het helpt nooit. Maar
de afgelopen twee jaar gaat het
beter met haar klachten. Ze
heeft in die periode twee keer
een koudlichtkuur gehad in het
Leids Universitair Medisch
Centrum, de laatste in april vo
rig jaar. ,,Het eczeem is veel
minder geworden. Ik moet nu
alleen bepaalde plekjes bijhou
den."
Wendy is zichtbaar geholpen
met de nieuwe lichttherapie,
waar het LUMC als enige zie
kenhuis in Nederland mee ex
perimenteert. In Duitsland
worden de 'zonnebanken' van
de Duitse uitvinder G. Lang-Ro-
sen al veel langer gebruikt.
Maar het wetenschappelijk on
derzoek dat in Leiden wordt
verricht, zou wel eens een
doorbraak kunnen betekenen
voor de man uit Nedersaksen,
die tot dusver vaak als een
charlantan in de medische we
tenschap is afgeschilderd. De
resultaten zijn hoopgevend
voor de behandeling van ec
zeem en andere pijnlijke huid
aandoeningen, waaronder een
half miljoen mensen in ons
land gebukt gaan.
De koudlichtbehandeling is ge
baseerd op de scheiding van
UV-stralen. Dat zonlicht veel
mensen goed doet, staat buiten
kijf. Om die reden wordt in zie
kenhuizen al lange tijd gebruik
gemaakt namaak-zonnen in de
vorm van lichttherapie: het ver
licht sommige reumatische
aandoeningen, maakt spieren
en gewrichten soepeler en het
helpt grote neerslachtigheid te
verminderen. Ook bij de be
handeling van huidaandoenin
gen (dermatologie) worden pa
tiënten onder aangepaste zon
nebanken gelegd.
Belangrijk bezwaar is de toene
mende kans op huidkanker. De
UV-straling die uit een bundel
licht wordt gefilterd, heeft niet
alleen een heilzame werking,
maar bevordert ook de vorming
van schadelijke cellen. Voor die
schadelijke werking blijken met
name de UVB-stralen en in
mindere mate de UVA2-stralen
verantwoordelijk. Lang-Rosen
heeft daarom apparatuur ont
wikkeld, die werkt met louter
UVA1-straling. De rest van het
spectrum, ook het infrarood dat
verantwoordelijk is voor de
warmte van het licht, wordt uit
de straling gefilterd.
Met deze apparatuur boekt de
afdeling dermatologie van het
LUMC, onder leiding van on
derzoeksleider dr. S. Pavel, op
merkelijke resultaten. „Wij heb
ben tot dusver negentig patiën-
Onderzoeksleider dr. S. Pavel bij de 'zonnebank' die het LUMC gebruikt voor UVA1-koud-
lichttherapie. foto hielco kuipers
ten behandeld, van wie dertig
met eczeem. Verbetering is bij
iedereen merkbaar, al komen
de klachten wel terug. Dat kan
echter vier weken tot drie
maanden of zelfs langer du
ren." Pavel presenteert de re
sultaten van zijn onderzoek
binnenkort op een wetenschap
pelijk congres in New Orleans.
Het onderzoek in Leiden wordt
uitgevoerd door twee jonge
vrouwelijke artsen, de dermato-
loge in opleiding drs. M. Wint-
zen en de arts-onderzoeker drs.
M Polderman. Volgens Wintzen
is de kankerverwekkende wer
king van het gefilterde LJVA1 -
'koudlicht' beduidend minder
dan dat van UVB-licht, waar
mee huidaandoeningen als
psoriasis worden bestraald.
„Wat overigens niet wil zeggen
dat het geen bijwerkingen
heeft. We moeten de werking
op de langere termijn nog on
derzoeken, omdat we nog niet
zolang over deze therapie be
schikken." Om die reden laat
het LUMC vooralsnog geen kin
deren de koudlichtbehandeling
Omdat UVAl-licJit diep in de
huid doordringt (tot op de on
derhuid) lijkt het uitermate ge
schikt voor behandeling van ec
zeem en huidziekten waarbij
het afweersysteem niet meer
goed functioneert, zoals sclero
dermic, een ziekte waarbij de
huid steeds stugger wordt en de
bewegingsvrijheid van de pati
ent ernstig beperkt. Lenie is
zo'n patiënte. Ze is 61 jaar en
lijdt sinds drie jaar aan de ziek
te. Net als Wendy is Lenie en
thousiast over de koudlichtbe
handeling. „Het voelde aan als
of ik helemaal in een harnas
zat. Ik kon geen trappen meer
lopen, niks meer beetpakken,
mezelf niet eens meer aankle
den. De eerste behandeling
duurde zes weken lang, twee
keer per week, maar hielp niet.
Daarna ben ik vier weken lang
elke werkdag bestraald en dat
had een goed resultaat. Het is
twee maanden geleden en ik
voel me heerlijk; ik kan weer
dingen oppakken en traplo
pen."
De duur van de behandeling is
een van de grote bezwaren. Pa
tiënten moeten, net als Lenie,
een maand lang elke werkdag
een half uur onder de zonne
bank. Vooral werkenden zullen
daar moeite mee hebben. Een
andere bijkomstigheid is dat de
patiënten flink bruin worden.
Alsof ze van een lange vakan
tie op Hawaii terugkomen",
zegt Wintzen. Tenslotte is de
mogelijkheid van behandeling
beperkt. Het LUMC kan mo
menteel per maand zeven pati
ënten behandelen.
HEINZ
TOMPOES
Het is reeds enige tijd geleden, dat
we iets van Tom Poes gehoord heb
ben - en dat is geen wonder. Hij was
op reis gegaan om eens iets anders
van de wereld te zien en zodoende
had hij alle zorgen achter zich gela
ten. Hierboven zien we hem zitten
aan de oever van een vriendelijk
meer, ergens in het Zuiden. Een
zacht briesje streek door de groene
bomen, de golfjes kabbelden tegen
de oever en de vogels zongen, zodat
het hem prettig te moede was. Maar
in de verte naderden de achtergela
ten zorgen toch reeds weer, in de ge
daante van Wammes Waggel. „Hal
lo, Tom Poes", sprak deze, de pas in
houdend. „Jij ook hier? Wat enigjes!
Kijk, je dobber beweegt! Je hebt beet,
zeg. Zal ik helpen?" Op dat moment
klonk er een luid gerinkel uit de zak
die Waggel bij zich had, en Tom
Poes trok spijtig zijn hengel op. „De
vis is al weg", zei hij. „Je maakt te
veel lawaai. Wat heb je daar bij je?"
„Wekkers", verklaarde de ander
trots. Hij wachtte even omdat er op
nieuw een geratel uit zijn bagage op
steeg en vervolgde toen: „Goeie wek
kers. Ik heb ze allemaal opgewonden
en nu gaan er ieder uur een paar af.
Dat is gezellig. Maar niemand wilde
REDACTIE MARGOT KLOMPMAKER EN SASKIA STOELINGA 023-515021
SERVICE
erdvues
av-er ie Fr^et*
ft""* r
'i
Heer Bommel en de Killers
ze kopen in Rommeldam. Daar is het
niks leuk meer, hoor!" „Nee?" vroeg
Tom Poes een beetje ongerust.
„Waarom niet?" „Ze willen daar alle
maal de tijd doden", verklaarde
Wammes. „Daardoor is mijn handel
tje over de kop gegaan en nu ga ik
weg. Wat heb je nou aan dode tijd?"
Na deze woorden nam hij afscheid
en verdween rinkelend en ratelend
over een heuvel, Tom Poes veront
rust achterlatend. „Dode tijd",
mompelde die. „Nee, dat kan niet
goed zijn" „Als je de tijd doodt, dood
je het leven, zegt Kwetal".
Blaasontsteking
Steeds meer antibiotica die gewoonlijk worden voorgeschre
ven bij blaasontsteking helpen niet meer, doordat de ziekte
verwekkers resistent zijn geworden. Uit onderzoek blijkt dat E-
colibacteriën, die infecties aan de urinewegen veroorzaken,
niet meer gevoelig zijn voor onder meer ampicilline. Maar ook
de tegenwoordig veel voorgesclireven trimethoprim en trime-
thoprim-sulphamethoxazol helpen niet altijd meer. In 1992
ging 8 procent van de blaasontstekingen niet over met deze
twee middelen en in 1996 was dat al 16 procent. In die geval
len boden nitrofurantoïne, gentamicine en ciprofloxacine uit
komst. Intensief gebruik van antibiotica leidt ertoe dat bacte-
riële infecties niet meer te behandelen zijn met gebruikelijke
middelen. Dat noodzaakt artsen om bij relatief onschuldige
infecties zware antibiotica voor te schrijven. Dat kan ertoe lei-
den dat er geen behandeling meer mogelijk is als mensen een 1
zeer ernstige infectie oplopen. Internationaal is het terugdrin
gen van antibiotica-gebruik al geruime tijd onderwerp van dis
cussie.
Seksuele stoornissen
Slechts twee op de drie Amerikanen kunnen genieten van
seks. Twee van de vijf Amerikaanse vrouwen en 30 procent
van de mannen lijden aan problemen als verminderd libido en
het onvermogen een orgasme te bereiken. Dit concluderen
onderzoekers van de universiteit van Chicago na analyse van
een enquête uit 1992 onder 1749 vrouwen en 1410 mannen
tussen 18 en 59 jaar. Het is volgens de onderzoekers de eerste
representatieve inventarisatie van seksuele problemen van
Amerikanen, sinds het befaamde onderzoek van dr. Alfred
Kinsey uit 1948. Volgens de wetenschappers toont de studie
aan, dat seksuele stoornissen wijdverbreid zijn. Oorzaken zijn
problemen met de gezondheid en psychosociale factoren als
str ess, traumatische ervaringen in het verleden en slechte leef
omstandigheden. Vrouwen gaven aan met het toenemen van
de leeftijd meer vreugde aan seks te beleven. Het aantal onte
vreden mannen steeg juist met het klimmen der jaren. Oudere
mannen hebben vaak erectiestoornissen en weinig lustgevoe
lens. Mannen en vrouwen met een hogere opleiding beleefden
meer plezier aan seks dan ongeschoolden. Ook de etnische
groep waartoe men behoort, speelt volgens de onderzoekers
een rol. Afro-Amerikaanse vrouwen hebben vaker minder zin
in seks en blanke wouwen klaagden vaker over pijn bij het be
drijven der liefde. Latijns-Amerikaanse wouwen hadden door
gaans de minste problemen.
Klachtenlijn kuuiTeizen
De Reumapatiënténbond organiseert van 3 tot en met 10
maart een speciale klachtemveek over kuurreizen voor reuma
patiënten. Aanleiding is een aantal klachten die de bond heeft
ontvangen over een kuuroord in Roemenië. De bond wil meer
inzicht krijgen in de aard en omvang van problemen rond
kuurreizen. De klachten kan men kwijt op werkdagen van
10.00 tot 16.00 uur op nummer 0900 - 2030300.
Roken, drugs en miskraam
Zwangere wouwen die tabak roken of cocaine gebruiken
hebben een grotere kans op een miskraam dan wouwen die
dat niet doen, blijkt uit Amerikaans onderzoek. Het verband
tussen roken of cocainegebruik en het krijgen van een
miskraam is al eerder gelegd. Maar voor dit onderzoek werd
voor het eerst aan de hand van urine- en haartests vastge
steld of de betrokken wouwen hadden gerookt of drugs ge
bruikt. De onderzoekers, van de Universiteit van Pittsburgh,
kwamen er op deze manier achter dat veel wouwen liegen
over hun rookgedrag of drugsgebruik. Uit het onderzoek
bleek dat rokers twee keer zo veel kans op een miskraam heb
ben als niet-rokers, en dat cocainegebruiksters anderhalf keer
zo vaak een miskraam krijgen als vrouwen die geen cocaine
gebruiken.
Hepatitis onderschat 1
Hepatitis komt in Nederland steeds vaker voor. Maar beleids
makers en hulpverleners in de gezondheidszorg onderschat
ten de gevolgen van deze leverziekte. Er moet meer aandacht
komen om de ziekte te voorkomen, vindt de Nederlandse He
patitis Stichting. Het gebeurt nog te vaak dat (huis) artsen een
besmettingsgeval niet rapporteren aan de GGD. Terwijl het
belangrijk is om de bron van de besmetting na te gaan tenein
de verdere besmetting te voorkomen. Maai' in de eerstelijns-
zorg wordt dit vaak niet gedaan, aldus de stichting. Elk najaar
is er in Nederland een piek van hepatitis A, een minder ernsti
ge vorm van de virusziekte. Vakantiegangers lopen de ziekte
op in verre landen, of jonge kinderen die met hun ouders op
vakantie in Turkije of Marokko zijn geweest, nemen de ziekte
mee. Besmetting vindt plaats door eten of drinken van veront
reinigd voedsel, door zwemmen in door uitwerpselen veront
reinigd water of door seksueel contact. Goede hygiëne en in
enting voor vertrek naar verre landen zijn eenvoudige manie
ren om besmetting te voorkomen. „Maar bijvoorbeeld Marok
kanen die met hun in Nederland geboren kinderen naar hun
moederland op vakantie gaan, denken niet zo gauw aan inen
ten", aldus P. van Leeuwen van het Landelijk Infocentrum He
patitis.
Hepatitis onderschat 2 j
Hepatitis B is een veel ernstigere leverziekte. Wereldwijd over-
lijden jaarlijks ongeveer 2 miljoen mensen aan deze ziekte. Be-
smetting loopt via aanraking met bloed en door seksueel con- e
tact. Risicogroepen als drugsgebruikers, homoseksuelen en i
prostituees, kunnen zich laten inenten. Hepatitis C is een ern- j
stige vorm van leverontsteking en wordt via bloedcontact
overgedragen. Het virus is pas in 1989 geïdentificeerd en tot
1992 kunnen in Nederland bloedtransfusies een bron van be-
smetting zijn geweest. Want pas sinds dat jaar wordt al het do-
norbloed op de ziekte gecontroleerd. Volgens Van Leeuwen is 2
het van belang dat mensen die voor 1992 een bloedtransfusie 1,
hebben gehad, erop worden gewezen dat zij zich kunnen laten e
testen. Behandeling slaat beter aan wanneer er nog geen scha- 2
de aan de lever is. De ziekte kan leiden tot een chronische in-
fectie en zelfs tot leverkanker. l
|53A^|
