>k
Gebraden zanglijster met polenta
Rijp en Groen
Primitieve instelling
VRIJDAG 19 FEBRUARI 1999
miÊÊÊÊÊÊÊÊÊKÊÊÊÊÊÊÊm
U
Cryptogram
HORIZONTAAL:
1. Bijzonder onwel (6); 7. Ligt languit op de vloer in het slot
(5): 8. Wat er ontbreekt aan een telegrafist in Frankrijk (5); 9.
Behalve zwemmen kan dit meisje ook vliegen (5); 10. In de
massa gaat de academicus onderuit (4); 11. Zingende kapper
(6); 12. Net goed, dan had je maar wat vriendelijker moeten
zijn! (6).
VERTICAAL:
2. Broodroof (5); 3. Hard schot van een koe (6); 4. Alleen de
smid weet het (6); 5. Het soort wat hard aan kan komen (4); 6.
Atletische vlo (8); 10. Hoor je niet dat ik het uitmaak? (4); 11.
Daardoor zie je het zeil (3).
Oplossing van donderdag:
Horizontaal: 1. Joviaal; 7. ma; 8. ia; 10. via; 13. lor; 15. en;
16. iel; 18. pa; 19. nero; 21. imam; 23. ge; 24. el; 25. dame;
27. enig; 29. ra; 30. bar; 32. nu; 33. alt; 35. pet; 36. in; 38. au;
39. apathie.
Verticaal: 2. Oma: 3. va; 4. ai; 5. aal; 6. oven; 9. kram; 11.
inegaal; 12. be; 14. opaline; 16. Io; 17. li; 20. rem; 22. men;
25. drab; 26. eb; 27. er; 28. guts; 31. af; 34. tip; 35. pui; 37. na;
38. ah.
Een heel oud kookboek leert
ons dat zwart-witte vogels niet
eetbaar zijn. 'Ooievaar en ekster
zijn als gebraad volkomen on
geschikt. De smaak is als hun
uiterlijk: nu eens licht als water,
dan weer vuil en modderig als
de grond'. Hieruit mogen we
opmaken dat gekleurde vogels
wel eetbaar zijn. In hetzelfde
culinaire boekwerk wordt het
als feit aangenomen. Omslach
tig wordt uit de doeken gedaan
hoe men - naast kip, kalkoen,
gans en eend - ook de vogels
van het vrije veld kan bereiden
en opdienen. Zwaan bijvoor
beeld schijnt vooral rijke lieden
uitstekend te hebben gesmaakt.
Het gewone volk hield het bij
vogels als reiger en aalscholver,
die wij met onze huidige ver
wende smaak als ranzig en vis-
achtig zouden ervaren, maar
die door onze voorouders zeer
gewaardeerd werden.
Ook at men spreeuwen en mus
sen, waarvan werd gezegd dat
ze de lijsters waren van de man
in de straat. De beter gesitueer
den hadden inderdaad lijsters
op tafel. Of goudvinken, die bij
zonder lekker werden gevon
den, vooral in de herfst wan
neer ze flink vet waren. Kost
baar was de ortolaan, een ware
delicatesse. Alledaagse pot wa
ren waterhoentjes, grutto's en
kieviten.
Vandaag de dag eten wij onze
wilde vogels niet meer op. We
houden het op het gangbare
poeliersassortiment, zoals de
speciaal voor de feestelijke dis
gefokte kalkoenen, ganzen en
eenden. De vrije vogels dragen
wij een warm hart toe. We rij
gen pinda's tot winterguirlan-
des, hangen nestkastjes op en
binden de kat de bel aan. We
trekken zelfs in dichte drom
men naar bos en veld om het
gepiep, gefluit en gejodel van
onze gevederde vrienden te be
luisteren en te determineren.
De moderne mens is vogel-
vriendelijk!
In sommige Europese landen
springt men echter nog op de
oude wijze om met de natuur.
De Italianen bijvoorbeeld zijn
verzot op zanglijsters, grote lijs
ter, koperwiek en leeuwerik.
Deze vier zangers staan dan
ook boven aan de naargeestige
lijst van vogels die sneuvelen
om aan de menselijke gastro
nomische behoefte te voldoen.
Ze worden onmiddellijk ge
volgd door boompieper, groen-
ling. wielewaal, roodstaartje,
vliegenvanger, grasmus, nach
tegaal, rietzanger en roodborst
je.
U kunt in Italië een portie
nachtegalen kopen of in een
ristorante zanglijsters met po
lenta bestellen: een bord vol
minuscule boutjes om met spit
se vingers aan te vatten en met
voorzichtige tanden af te kna
gen. Ook specht, draaihals,
koolmees, kruisbek, distelvink
en klauwier worden gewaar-
deerd in het land van zon en
wijn, maar roofvogels gelden er
als oneetbaar. Toch worden
ook deze uit de lucht geknald,
niet alleen omdat ze hun prooi
zoeken onder de eetbare vogels,
maar ook uit oogpunt van
jachtlust en het stapeltje bank
biljetten dat ze opleveren bij de
preparateur.
Het hoogtepunt van deze vogel
jacht vindt plaats gedurende de
herfst- en voorjaarstrek van de
vogels. Dag na dag begeeft zich
een leger zwaar gewapende
mannen in het veld om de ge
vleugelde invasie een halt toe te
roepen. Langs de belangrijkste
trekroutes staan de jagers op
slechts enkele meters van el
kaar. De vogels maken geen
schijn van kans. De meeste
storten bij het bereiken van het
front ogenblikkelijk dood ter
aarde. Vele andere fladderen
aangeschoten verder boven het
slagveld om elders te creperen.
Sommige worden van zo dicht
bij beschoten dat ze uiteen
spatten. Slechts een enkeling
weet ongedeerd te ontkomen.
Naast geweren worden val
schermen, vangnetten, strikken
en lijmstokken in alle soorten
en maten gebruikt. Het gevolg
is een slachting, die niet alleen
ongehoord wreed is, maar bo
vendien absurd van proportie.
Drie- tot vierhonderd miljoen
slachtoffers per jaar! Het is om
stil van te worden. Een wonder
dat er überhaupt nog vogels
zijn. Want naast de door de
mens aangerichte rampspoed
zijn er ook nog de obstakels die
door de natuur worden opge
worpen. Niet alleen de door
voor- en najaarsstormen opge
zweepte Middellandse Zee,
maar ook de Sahara en de Sa-
hel-streek stellen hoge eisen
aan de kracht en het doorzet
tingsvermogen van de trekvo
gels: duizenden kilometers wa
ter en zand, waar geen geschik
te landingsplaatsen te vinden
zijn en voedsel ontbreekt. En
alsof dit alles nog niet genoeg
ILLUSTRATIE THEO SCHILDKAMP
is, komen bovendien nog mas
sa's vogels om als gevolg van
het door insecticiden en on
kruidbestrijdingsmiddelen ver
peste milieu.
Grote bewondering voor de in
het voorjaar weer thuiskomen
de trekvogels is daarom op z'n
plaats. Zonder bagage en win
terjas zullen de eerste binnen
kort weer arriveren. Meteen na
dat ze zijn neergestreken, hef
fen ze een vrolijk gezang aan.
Alsof er niets is gebeurd! Geluk
kig hebben ze geen besef van
wat hun broeders en zusters is
overkomen. Straks gaan ze nes
tjes bouwen en wordt met man
en macht gewerkt aan de com
pensatie van het gigantische
verlies. Het zal op den duur
echter een ongelijke strijd blij
ken. Onder andere door de vo
geljacht nemen hun aantallen
en soortenrijkdom bliksemsnel
af.
THEO SCHILDKAMP
't kan vriezen 't kan dooien, maar
u vindt altijd iets voor de
tuin of vensterbank bij:
P bloemendaal bv.
rijksstraatweg wassenaar
WHmÊÊÊÊÊmmÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊKÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊm
R
HEINZ
TOMPOES
Toen heer Ollie de volgende morgen
de Kleine Club betrad om zijn och
tendkoffie te gebruiken, trof hij de
burgemeester aan, die in gesprek
was met enkele notabelen. „Ah, daar
is Bommel!" riep de magistraat uit.
„Dank zij hem heb ik gisteravond
een gesprek gehad met een deskun
dige. Over vrije tijd en zo. Heel leer
zaam, werkelijk!" De markies hief
zijn face-rnain en bezag heer Ollie
met koele blik. „Vrije tijd", mompel
de hij walgend. „Fi done. Wat is dat?
Een uitvinding van de lagere stan
den, wed ik." „We moesten de sport
bevorderen", zei de commissaris van
politie. „Dat houdt de jeugd van de
straat." „Mogelijk", hernam de heer
Dickerdack. „Sport geeft ontspan
ning en dat moeten we juist hebben.
We werken steeds korter en daar
door harder. De vrije tijd moet erop
gericht zijn, dat men de tijd vergeet;
daar zit 'm de kneep!" „Parbleu!"
sprak de edelman. „Ge werpt het
grauw zodoende voor de televisie,
amice! Een bedenkelijke manier van
doen. Liberaal, zou ik bijna zeggen."
„Televisie is goed", protesteerde de
burgemeester. „Maar men moet
REDACTIE MARCOT KLOMPMAKER EN SASKIA STOELINGA
El Nino oud fenomeen
El Nino is een zeestroming die
gepaard gaat met tempera-
tuurverhoging van het water
in de Stille Oceaan. Weten
schappers van de Universiteit
van New York hebben aange
toond dat het verschijnsel zich
15.000 jaar geleden ook al
voordeed. De onderzoekers
bestudeerden afzettingen in
een meer in Ecuador. Door
verschillende lagen met elkaar
te vergelijken stelden ze vast
dat El Nino 15.000 jaar gele
den ook al voorkwam. De af
gelopen 5000 jaar komt El Ni
no vaker voor dan in de perio
de daarvoor: eens in de twee
in plaats van om de 20 jaar.
Hiervoor is nog geen verkla-
i
ring gevonden. Onderzoek)
van het Massachusetts Ins
te of Technology in de Vei
enigde Staten hebben in
Egypte gezocht naar sporj
van El Nino. De farao's wii
van het belang van de Nijl
voor de watervoorziening,
Daarom begonnen ze zo'n
jaar voor Christus met nau
keurige metingen van dei
terstand van deze rivier. H
no gaat gepaard met mind
neerslag en zo hebben de
tenschappers geschat, wan
neer het fenomeen zich hi
voorgedaan. Tot voor eenj
of twintig geleden was El)
een wetenschappelijk nau\
lijks onderzocht fenomeen
Rozen om op te eten
ILLUSTRATIE HAN VAN DER\
Wie meent dat rozen door de eeuwen heen de mens alleenI
ben bekoord met hun kleur en geur, ontdekt in het boek "Ri
zen om op te eten" dat de mens de roos al eeuwenlang niet
sluitend voor de sier, maar ook als consumptie-artikel heeft
schouwd. Bij de Romeinen blijkt Apicius al recepten voor he
gebruik van rozen in de keuken genoteerd te hebben. In het
lereerste Nederlandstalige kookboek, verschenen in 1510, vi
men recepten waarin rozenwater een belangrijke rol speelt,
als ook in Noordafrikaanse en Indiase gerechten. Dat rozen
de kruidengeneeskunde een rol spelen in combinatie met hi
ning en als aftreksel is bekend. Ieder die zelf aan de sL
rozen of rozenbottels zal plezier hebben met het boek, waai
70 recepten te vinden zijn. Een waarschuwing is op zijn pla
op rozen zitten vaak restanten van giftige bestrijdingsmiddi
(G.B.)
Rozen om op te eten: Hennie Franssen Seebregt; uitgeverij Tc
f.39,90
Bloemenpracht in voorjaar
Heer Bommel en de Killers
geen inspannende programma's
brengen. Liever verveling dan op
winding, want dat laatste is verspil
ling van kracht. Ik stel voor om de
besteding van de vrije tijd aan Bom
mel over te laten. Ik heb het volste
vertrouwen in hem en zijn deskundi
ge!" „Inderdaad!" gaf de markies
toe. „Wanneer vrije tijd verveling be
tekent, is deze eh... Bommel de aan
gewezen figuur. Maar dit alles staat
me tegen; ik heb wel iets beters te
doen!" Na deze woorden maakte hij
een korte buiging en verliet het ver
trek.
In ruil voor de bloemenpracht en een overdadige vruchtzet!
verlangt de dwergkwee een plekje in de zon of halfschaduw,
Deze heester neemt met normale tuingrond genoegen. Zijn
le vertakking en goede bebladering in combinatie met zijnb
de, vlakke groeiwijze maken hem uitermate geschikt als bod
bedekker. Als er meerdere heesters bij elkaar worden gezeti
een afstand van ruim een meter aan te raden. Dan vormt zit
snel een dichte begroeiing die de grond volledig afsluit. Doo
de dwergkwee scherpe stekels heeft, ontstaat een ondoordiii
bare beplanting. Als de plant eenmaal in de vijf jaar wordt i
ruggesnoeid blijft er een goed vertakte struik over. Nadelig?
volg is wel dat de plant het eerst volgende jaar minder bloeit
dwergkwee bloeit namelijk op het oude hout. Dat zijn takkq
die de heester in het voorgaande jaar heeft gemaakt.
Tuinvrouwen
Hoe meer vrouwen verdienen,
hoe minder planten ze in de
tuin zetten, zo blijkt uit een
recent verschenen rapport
van Plant Publiciteit Holland.
Deze promotieorganisatie van
plantenkwekers heeft de mo
tieven van tuinierende vrou
wen laten onderzoeken. Da
mes bepalen namelijk in de
meeste gevallen wat en voor
hoeveel geld er aan de tuin
wordt besteed. De bevindin
gen geven aan dat jonge vrou
wen vooral geld aan tuinpot-
ten besteden, terwijl dames
boven de 45 jaar planten in de
tuin zetten. Die planten wor
den veelal in tuincentra aan
geschaft. Ruim veertig procent
van de zeshonderd onder
vraagde vrouwen ziet zichzelf
als een fanatieke tuinhobbj
terwijl bijna eenvijfde met'
genzin in het groen bezige
Ideeën voor de inrichting*
den vooral uit tijdschriften
haald; tv-programma's daa
entegen bieden veel minde
inspiratie. Het onderzoek
komt ook met een aantal a
voorspelbare conclusies:
vrouwen houden, net als
mannen, van een nette aan
harkte tuin waarin ze graag
vertoeven. Opvallender isi
ruim zeventig procent eenl
kei heeft aan tuincentra di<
oktober al met kerstartikek
beginnen. Deze weerzin be
menigeen echter niet omn
zo vroegtijdig kerstbood
schappen te doen.
Plantenliefhebbers met een
min of meer primitieve instel
ling houden ervan om anderen
te verrassen met extra vroeg
bloeiende planten van een be
paald soort. Ik reken mezelf tot
die primi tie velingen en vorig
jaar kon ik iedereen de ogen
uitsteken met begonia's die eer
der bloeiden dan waar ook. Ik
had ze half februari uit hun
winterslaap gehaald en met de
bolle kant naar boven op een
laagje vochtig turf boven op de
verwarming gezet. Ze begon
nen vrij snel tekenen van leven
te vertonen, zodat ik ze ook
weer vroeg op kon potten in
goede luchtige potaarde. Uiter
aard moeten begonia's binnen
blijven tot na de allerlaatste
nachtvorst omdat ze geen enkel
graadje vorst kunnen verdra
gen. Wie andere begonialief
hebbers de ogen uit wil steken
moet dus nu zeer snel aan de
slag en vooral een goed warm
plekje zoeken. Want warmte en
vocht is nodig om ze wakker te
krijgen. Als de planten de tuin
in gaan verdient het aanbeve
ling om een plaatsje te zoeken
waar de wind geen vrij spel
heeft. De tere stengels van de
begonia breken namelijk ge
makkelijk af en dat is zonde.
Verder liefst halfschaduw want
alle begonia's, niet alleen de
knolbegonia's houden van een
lommerijk plaatsje in de tuin.
De veel grotere Cannas moeten
nu ook uit hun winterplaats ge
haald worden. Ook deze plan
ten mogen pas na de vorst naar
buiten maar dan liefst in de zon
want de Canna is een zon-min-
naar. En nu de Agapanthuis, de
Afrikaanse lelie, die aan popu
lariteit wint. Terecht, want de
bloemen zijn verbijsterend
mooi en bloeien lang. Men zegt
dat er soorten zijn die buiten
kunnen blijven omdat ze rede
lijk winterhard zijn. Ik neem het
risico niet en haal de pot naar
binnen maar nu moet ik wel
om de drie jaar verpotten en elk
jaar een laagje aarde verversen.
Dat verversen kan op velerlei
manieren. Een yriendin van mij
laat de aarde zoveel mogelijk
uitdrogen en zuigt dan voor
zichtig alle droge aarde weg.
Zelf haal ik de bovenste laag
met mijn handen weg en vul
dan op met een mengsel van
compost met iets cocopeat om
geeft antwoord op
al uw tuin vragen
Brieven naar:
POSTBUS 507
3002 PA HAARLEM
de grond luchtig te maken.
Geen turf gebruiken want turf is
te zuur en daar houdt Agapan-
thus niet van, evenmin als van
gewone potgrond waarin door
gaans ook veel turf is verwerkt.
Iets betoniet, momenteel vaak
gemakkelijk verkrijgbaar in re
delijk kleine verpakking, wordt
op prijs gesteld.
Om de twee of drie jaar moet
de Afrikaanse lelie verpot wor
den. Dan halen we de hele
plant uit de pot, spoelen de aar
de zo goed als het kan tUbsen
de wortels uit en potten op in
nieuwe grond van hetzelfde
mengsel dat ik al genoemd heb.
Om er zeker van te zijn dat te
veel water nimmer onderin de
pot kan blijven staan gaat on
derin een laagje potscherven of,
meer eigentijds, brokken piep
schuim. Dat is meteen een mi
lieuvriendelijke manier om van
al dat ellendige piepschuim dat
als verpakking dienst doet, af te
komen. Als de aarde te zijner
tijd naar de compost gaat is het
piepschuim meestal voldoende
verbrokkeld om de compost
luchtiger te maken, anders ge
bruiken we de brokjes opnieuw.
In tegenstelling tot begonia en
Canna mag de Agapanthus al in
de loop van april naar buiten
op een beschut plekje.
GREET BUCHNER
