Öj Turken kraaien victorie
PKK vermoedt internationaal complot
Abdullah Öcalan: een
keiharde strateeg
Voedende reacties
i heel Europa
'Een paar van die gasten ontwrichten de hele stad'
Drie maanden op de vlucht
Buitenland
5 OENSDAG 17 FEBRUARI 1999
Kopenhagen —l Stockholrril'
Den Haag J\
Londen qJJ j Hamburg
—-/-y -D. Düsseldorf
Bonn. Frankfurt
Parijs 9-
Genève ^enen
Marseille É^^ukv
I Athene
Moskou
De PKK ge
bruikt bases
^Istanbul
Erzurum
Ankara
Van
©Dyarbakir
Incirlik
©Mosul1"
SYRIË
LIBANON
i Beiroet 0
Turkije verdenkt de Koerdische rebellenleider Abdullah Öcalan
m terroristische activiteiten.
.Öcalan was sinds september op zoek naar een veilige
lüitaire dreiging
Griekenland en Kenya ontkennen betrokkenheid bij arrestatie Öcalan
•gen Syrië zorg-
j er toen voor
at Damascus
em uitwees,
pe Koerdi-
he Arbeiders
tij (PKK)
It al 21 jaar
Wreen onaf-
inkelijke, eigen
jat. Het con-
ct heeft tot nog
lezo'n 30.000
rens geëist.
PKK ge-
haar guerril
la-oorlog
ilige plejyM^e "fl TB Wt
I I Koerdische woongebieden
Zo'n twintig miljoen Koerden wonen in Turkije en
vier buurlanden.
INFOGRAFIEK GRAPHIC NEWS Bron Associated Press. Reuters. CNN
n overeenkomst tussen Tur
en Syrië is de 49-jarige lei-
rvan de Koerdische Arbei-
rspartij PKK Abdullah öcalan
eindelijk fataal geworden,
recte aanleiding voor de
:ctaculaire ontwikkelingen
i gisteren is een overeen-
mst die Turkije in oktober
ngjaar sloot met Syrië. Dat
id besloot öcalan uit te zet-
nadat Ankara een tegen-
Estatie had beloofd. Turkije
u voortaan minder water af-
ipen van de Eufraat. Maar
moest Damascus stoppen
de steun aan de PKK.
alan koos eieren voor zijn
den verdween. Na een kort
blijf in Moskou dook hij op
Italië, waar hij werd opge-
kt op grond van een Duits ar-
tatiebevel.
larde Duitsers durfden het
aan om zijn uitlevering te
igen. Daarop werd öcalan
jgelaten en verdween hij
er. Niemand wist waarheen,
zou zelfs hebben gepro-
erd naar Nederland te ko-
:n. Maar Den Haag liet weten
mniet te zullen toelaten.
't zijn uitdagende acties dreef
Koerdische rebellenleider
rkije tot razernij, zoals hij in
afgelopen decennia zo vaak
eft gedaan. De haat tegen
io', zoals zijn bijnaam luidt,
lan ook wijdverbreid. Ankara
udt hem verantwoordelijk
irruim 30.000 doden tijdens
ijarenlange strijd voor een
afhankelijk Koerdistan.
alan kan in het Koerdische
idoosten van Turkije rekenen
grote steun voor zijn strijd
;en het Turkse gezag, mede
igens het keiharde optreden
het Turkse leger tegen ver-
jende separatistische Koerdi-
ïe activiteiten. Hij is vooral
keiharde strateeg, die geen
middel onbenut laat om zijn
doel te bereiken: een vrij Koer
distan. ,,Ook al sterven er dit
jaar 100.000 mensen, onze be
weging kan niet vernietigd wor
den", verklaarde hij enkele ja
ren geleden.
De PKK leidde hij sinds haar
oprichting in 1978 met ijzeren
hand. Binnen zijn partij heerst
een persoonlijkheidscultus
rond öcalan. Zijn aanhangers
vereren hem als 'het licht van
Koerdistan'.
öcalan werd in 1946 geboren
als telg van een arm boerenge
zin in Omerli, een dorpje in de
provincie Sanliurfa nabij de
grens met Syrië. Tijdens zijn
studie politicologie aan de Uni
versiteit van Ankara werd hij
politiek actief. Dat kwam hem
in 1972 tot zijn eerste veroorde
ling te staan, zeven maanden
cel wegens 'Koerdische activi
teiten'. In 1978, toen het poli
tiek activisme en terreuraansla
gen van links en rechts in Tur
kije aan de orde van de dag wa
ren, richtte öcalan de PKK op.
Aanvankelijk was de partij be
kend onder de naam Apocular,
'de Apoïsten', naar diens bij
naam. öcalan koos meteen
voor de gewapende strijd 'ten
einde de Koerdische zaak niet
.te vertragen met politieke dis
cussies'. Een Groot Koerdistan
stond hem voor ogen. Het zou
moeten worden gevestigd in
het grensgebied van Turkije,
Iran, Irak en Syrië. Twintig mil
joen Koerden zouden er hun
plaats moeten vinden.
De eerste gewelddadige aanval
op de overheid vond plaats in
1984, toen PKK-leden een mili
taire post overvielen in het zui
den van Anatolië. Sindsdien
heeft de onafhankelijkheids
strijd zeker 30.000 mensenle
vens geëist - guerillastrijders,
Turkse militairen maar ook veel
burgers werden het slachtoffer.
De Turken vierden gisteren uitbundig de arrestatie
van PKK-leider Abdullah Öcalan, die zij verantwoor
delijk houden voor de dood van meer dan 30.000
landgenoten in de 14-jarige oorlog voor Koerdische
onafhankelijkheid. 'VICTORIE' schreeuwde de kop
van het populaire dagblad Hurriyet. De koersen op de
aandelenbeurs van Istanbul stegen met gemiddeld
8,4 procent. Het lijkt of beleggers direct vertrouwen
kregen in de Turkse economie die door de oorlog te
gen de PKK ernstige schade heeft opgelopen.
De PKK-leider verliet op 16 ja
nuari Italië en belandde na
wat omzwervingen via Athene
in de Griekse ambassade in
de Kenyaanse hoofdstad Nai
robi. Na twaalf dagen wilde
hij daar weg, volgens de
Griekse kabinetswoordvoer
der Reppas naar Nederland,
ook al was hem daar eerder
de toegang geweigerd. Bij het
verlaten van de Griekse am
bassade zou hij zijn gearres
teerd door Kenyaanse autori
teiten en op het vliegtuig naar
Istanbul gezet. Zowel Grie
kenland als Kenya verklaar
den echter gisteren niets met
de zaak te maken te hebben.
Premier Ecevit sprak van
een zeer geheime operatie
van de Generale Staf en de ge
heime dienst MIT. Dat lijkt te
duiden op een ontvoering.
Vorig jaar werd een andere
topfiguur uit de PKK, Semdin
Sakik, ontvoerd uit Noord-
Irak en per helikopter naar
Diyarbakir gebracht.
De Kenyaanse autoriteiten
hebben Griekenland verzocht
zijn ambassadeur in Kenya
onmiddellijk terug te roepen.
Dit wegens het feit dat de
Griekse ambassadeur öcalan
14 dagen lang in zijn huis
heeft laten onderduiken en
daarmee volgens Kenya mis
bruik heeft gemaakt van zijn
diplomatieke onschendbaar
heid.
ISTANBUL-ANK ARA Rtr-ANP-AFP-GPD
Premier Ecevit maakte het
nieuws over öcalans arresta
tie in een tv-toespraak be
kend. Daarna ging het bericht
als een lopend vuurtje door
het land. Televisie en radio
braken hun programma's af
en kwamen nog maar met
een onderwerp: de arrestatie.
Ankara verklaarde dat de
PKK-leider, hoewel staatsvij
and nummer één, volgens
rechtsregels zal worden ver
volgd. „Turkije is een rechts
staat. Abdullah öcalan be
vindt zich nu in handen van
de Turkse justitie. Hij wordt
conform de regels van het
recht vervolgd. Het proces zal
een voorbeeld zijn voor de in
ternationale gemeenschap."
Tegen öcalan lopen twee
aanklachten: voor landver
raad en voor desertie. Volgens
het Turkse strafrecht kan hij
ter dood worden veroordeeld.
Maar de doodstraf is al 15 jaar
niet meer uitgevoerd.
De stemming onder Koer
den in Turkije was gisteren
uiterst kil en dreigend. In de
gevangenis van Diyarbakir. in
het zuid-oosten van Turkije,
heeft een gedetineerde Koer
dische opstandeling zichzelf
in zijn cel in brand gestoken.
Hij is aan zijn verwondingen
overleden. Twee andere ge
vangenen raakten bij deze
protestactie zwaargewond.
Volgens een gevangenisarts
zijn gedetineerden, hoofdza
kelijk sympathisanten en le
den van de PKK, in honger
staking gegaan.
Over de arrestatie van öca
lan bestaan nog veel vragen.
Een groep Turken maakt muziek
en danst in een winkelcentrum
in Turkije. Het hele land vierde
gisteren feest na de arrestatie
van staatsvijand Öcalan.
foto reuters
Grote onrust
onder Koerden
in Nederland
AMSTERDAM-ROTTERDAM GPD-ANP
De emotie onder de Koerden in
Nederland is hoog opgelopen
na de arrestatie van hun leider
'Apo' Öcalan. Binnen de grotere
Koerdische gemeenschappen
in Rotterdam en Arnhem lijkt
de actiebereidheid met het uur
toe te nemen. Woordvoerder
Heibest van het Koerdisch In
formatiecentrum in Amsterdam
vreest voor het ergste: „Er is
door de leiders opgeroepen tot
rust, maar ik ben bang dat dit
niet helpt. Ik hoop dat er niets
gebeurt, maar om eerlijk te zijn
weet ik niet welke kant het op
gaat."
In Nederland wonen onge
veer 50.000 Koerden. Westelijk
Europa telt naar schatting ruim
700.000 Koerden, van wie de
grootste concentratie in Duits
land huist. De Duitse politie
vermoedt dat het om ongeveer
400.000 mensen gaat. Van hen
is een harde kern van 11.000 ac
tief lid van de Partiya Kareken
Kurdistan (PKK). In geheel Eu
ropa kan deze Koerdische Ar
beiderspartij enige tienduizen
den Koerden als militant aan
hanger mobiliseren.
In zowel Duitsland als Frank
rijk is de PKK een verboden or
ganisatie. In Nederland is het
nooit tot een verbod gekomen,
ondanks flinke aandrang van
vooral Turkse zijde. Turkije
stond op de achterste benen
toen in Den Haag in april 1995
de oprichtingsvergadering
plaatsvond van het Koerdisch
Parlement in ballingschap,
waarvan het grootste deel be
staat uit aanhangers van de
PKK.
Waar Koerden elders in Euro
pa regelmatig op vaak hevige
manier in actie komen, verlo
pen de acties in Nederland
meestal vreedzaam en zijn ze
kortstondig. In Duitsland liepen
demonstraties regelmatig uit op
gewelddadige confrontaties
met de politie.
Ook de jaarlijks terugkerende
viering van Koerdisch Nieuw
jaar Newroz, verliep meestal
vreedzaam. Zelfs de officiële
viering van het 20-jarig bestaan
van de PKK, vorig jaar decem
ber, bleef rustig.
De Koerdische Arbeiderspartij PKK ver
moedt een internationale samenzwering
achter de arrestatie van hun leider Abdul
lah öcalan. Het Centraal Comité van de
partij beschuldigde gisteren de geheime
diensten van Verenigde Staten, Israël en
Turkije en de regeringen van Kenya en
Griekenland van betrokkenheid bij de
spectaculaire gebeurtenissen van de nacht
van maandag op dinsdag.
Enkele dagen geleden nog zei het hoofd
van de Turkse geheime dienst, Necati Bili-
can, dat Ankara precies op de hoogte was
van het doen en laten van öcalan. Dat zou
te danken zijn geweest aan de Israëlische
Mossad. Die zou 'een doorslaggevende rol'
hebben gespeeld bij het volgen van het
spoor van öcalan, tijdens diens zwerftocht
van de afgelopen maanden.
Volgens bronnen binnen westerse inlich
tingendiensten zou Israël verder Ankara
deelgenoot hebben gemaakt van de eigen
varingen met de ontvoering van Adolf
öcalan daar de doodstraf riskeert, zo zei
een Kenyaanse minister gisteren. Grieken
land vindt dat iedereen verantwoordelijk
heid draagt voor de arrestatie, behalve
Eichmann. Mossad-agenten ontvoerden de Athene zelf. De Grieken hadden zelfs al een
nazi in 1960 uit Argentinië. Die ervaringen
zouden goed van pas zijn gekomen om
öcalan langs de Kenyaanse autoriteiten te
krijgen.
Alle genoemde landen probeerden iedere
betrokkenheid bij het gebeurde zoveel te
ontkennen of te bagatelliseren, behalve
Turkije, dat de eigen rol zoveel mogelijk be
nadrukte. Israël ontkende op welke manier
dan ook bij de operatie-öcalan betrokken
te zijn geweest. Kenya zegt uitsluitend aan
de Grieken te hebben gevraagd om de PKK-
leider het land uit te loodsen, maar beweert
zich nooit met de eindbestemming te heb
ben bemoeid. Uitlevering aan Turkije zou
Nairobi nooit hebben goedgekeurd omdat
Afrikaans land bereid gevonden om de
Koerdische leider op te nemen. Maar die
beschikte zelf anders, zo voert Athene aan.
öcalans Nederlandse advocate Böhler zei
te vermoeden dat de Amerikanen ook iets
te maken hebben met de gang van zaken
van het afgelopen etmaal. De Turkse media
meldden vandaag dat Turkije door de VS
getipt is over de verblijfplaats van öcalan.
De Koerden zien de VS ook als kwade ge
nius achter een en ander. De VS hebben
steeds gezegd dat öcalan moet worden be
recht. Bovendien hebben de Amerikaanse
inlichtingendiensten sinds de aanslag op
de Amerikaanse ambassade in Nairobi
praktisch de vrije hand in het land.
De Koerdische leider Abdullah öcalan is gisteren na een zwerf
tocht van enkele maanden door de Kenyaanse autoriteiten uit
geleverd aan Turkije. Dit land bestempelt hem als staatsvijand
nummer één. Hieronder volgt een chronologische opsomming
van de gebeurtenissen rond öcalan sinds november 1998.
12 NOVEMBER 1998: De Italiaanse justitie houdt öcalan aan
als hij probeert met een valse pas Italië binnen te komen. Hij
kwam per vliegtuig uit Moskou aan. Na een kort verblijf in een
ziekenhuis komt hij onder huisarrest te staan. Het verblijf van
öcalan in Italië leidt tot hevige diplomatieke spanning tussen
Rome en Ankara. Turkije vraagt de uitleving van de Koerdenlei
der wegens terroristische aanslagen. Italië weigert uitlevering
omdat in Turkije de doodstraf mogelijk is. Italië-is op zijn beurt
weer woedend op Duitsland dat niet om de uitlevering van de
PKK-leider vraagt, hoewel Rome Öcalan juist had aangehouden
op grond van een Duits arrestatiebevel. Duitsland vreest echter
aanslagen als öcalan binnen hun grenzen verblijft.
16 DECEMBER 1998: Het huisarrest van öcalan eindigt. Hij
verblijft in een villa in Rome.
16 JANUARI 1999: Öcalan besluit Italië te verlaten. Er ontstaat
een hardnekkig geruchtencircuit over de verblijfplaats van de
Koerdische leider.
ei alleen in Den Haag, maar ook elders in
ropa hebben Koerdische betogers giste-
i woedend gereageerd op de arrestatie
n PKK-leider öcalan en zijn uitlevering
n Turkije. Met name Griekse en Keny-
nse ambassades en consulaten moesten
t ontgelden. In Duitsland, waar een half
iljoen Koerden wonen, werd de Griekse
ibassade in Bonn bezet, evenals de
iekse consulaten in Berlijn, Düsseldorf,
ittgart, München, Keulen, Frankfurt en
imburg. De gebouwen werden deels ver
iest. Tientallen Koerden bezetten ook de
nyaanse ambassade in Bonn en gijzel
en twee medewerkers.
De autoriteiten vrezen voor nieuwe ac-
s omdat de PKK volgens de Duitse gehei-
e diensten in Duitsland tienduizenden
ensen kan mobiliseren. Ook in Oosten-.
i Groot-Brittannië, Frankrijk, Zwitser-
Mi, Zweden. Rusland, België en Dene
arken werden Griekse en Kenyaanse di-
amatieke vertegenwoordigingen aange
ven. Sommige Koerden dreigden zichzelf
brand te steken. Duizenden mensen gin-
n de straat op om hun steun te betuigen
Öcalan. In diverse steden raakten en-
te betogers en agenten gewond. Er zijn
f «derden arrestaties verricht.
In de meeste plaatsen maakte de politie
'erlijk aan het eind van de middag een
'd aan de bezettingen of gingen de beto-
rs vrijwillig weg. Ook in Sydney (Austra-
'1 on Vancouver (Canada) werden Griekse
nsualten bezet. In de Canadese stad
ontreal werd de Nationale Bank van Grie-
wland bezet.
Het Centraal Comité van de PKK heeft de
[alan-aanhangers opgeroepen kalm te
jven, maar tevens wordt de Koerden ge-
aagd zich 'in gereedheid te brengen' voor
mwe instructies.
Prof. E.J. Zürcher, hoogleraar moderne
tfkse geschiedenis in Leiden, voorspelt
*°r de komende tijd een golf van 'extreem
weid' n Europa, gericht tegen Turkse en
tfopese instellingen. De Koerden zijn vol-
«s hem 'overstuur', omdat geen enkel
"fopees land öcalan heeft willen toelaten.
Het kantoor van makelaar Tettero ligt
een plein en een straat verwijderd
van de Griekse residentie die door
Koerden bezet wordt gehouden,
maar valt wel binnen de ruime afzet
ting van de politie. De agente voor de
afzetting is dan ook onverbiddelijk:
'U mag er niet door'. „Maar ik heb
toestemming van het stadhuis en van
de politie", zegt Tettero. De agente
gaat bellen op de mobiele telefoon
van Tettero. Uiteindelijk is ze over
tuigd. ,,U heeft beperkte doorgang",
zegt ze. „Onder begeleiding van de
politie."
Het Haagse centrum is in de ban van
de gijzeling door Koerden van de
vrouw van de Griekse ambassadeur,
haar achtjarige zoon en hun Filip
pijnse dienstmeisje. De politie is tot
het uiterste gespannen. Om de haver
klap razen motoragenten met loeien
de sirenes door de stad met in hun
kielzog overvalwagens van de mobie
le eenheid. Het personeel is gehelmd
en bewapend met lange stokken en
schilden. Eerst naar de Kneuterdijk
waar een groepje Koerden, op weg
naar de gijzeling, wordt tegengehou
den en vervolgens het gebouw van de
Raad van State wil binnengaan. Een
handgemeen, mannen worden afge
voerd. Vrouwen en kinderen staan op
de trappen voor de Raad van State
hysterisch te schreeuwen: „Honder
den Koerden dood en waar is Europa
nu?" Uiteindelijk lopen ze verder,
richting Binnenhof, gevolgd door
mobiele eenheid te paard. Verbazing
bij kantoorpersoneel dat juist een
luchtje schept tijdens de lunchpauze.
„Een paar van die gasten ontwrichten
de hele stad", klaagt iemand.
Het Binnenhof wordt hermetisch af
gesloten. Opnieuw motoragenten en
bussen van de mobiele eenheid die
met gierende banden het Binnenhof
oprijden. Duitse toeristen op weg
naar het Mauritshuis kunnen net op
19 JANUARI 1999: Turkije levert kritiek op Italië omdat dit land
öcalan heeft laten gaan.
21 JANUARI 1999: Ankara laat weten dat öcalan 'vrijwel zeker'
in Rusland verblijft.
1 FEBRUARI 1999: öcalan doet volgens zijn Nederlandse advo
cate B. Böhler een poging per zakenjet Nederland binnen te ko
men, maar het vliegtuig wordt geweigerd omdat het zou gaan
om een niet aangemelde vlucht. De PKK-leider wil in ons land
de Koerdische kwestie aankaarten bij het Permanent Hof van
Arbitrage in Den Haag. Zowel de Koerdische gemeenschap als
de Nederlandse overheid is even in rep en roer, maar de PKK-
leider verschijnt niet op Rotterdam Airport. Minister Korthals
van Justitie zegt Öcalan als een ongewenst vreemdeling te be
schouwen.
2 FEBRUARI 1999: Het Turkse ministerie van Buitenlandse Za
ken ontbiedt ambassadeurs van België, Noorwegen en Joegosla
vië om ze erop te wijzen dat Öcalan, wiens verblijfplaats op
nieuw onbekend is. een 'terroristenleider' is die aan Turkije
moet worden uitgeleverd. De VS roept de wereldgemeenschap
op öcalan te weigeren.
3 FEBRUARI 1999: Volgens een woordvoerder van het Koer
disch Informatiecentrum in Nederland dreigt de Koerdische
vrijheidsstrijd zich naar Europa te verplaatsen. De 'Koerden
zouden bereid zijn tot harde acties, zo voorspelt hij.
14 FEBRUARI 1999: öcalan waagt Griekenland hem politiek
asiel te geven. Nederland wordt met klem gewaagd de PKK-lei
der om humanitaire redenen toe te laten. Den Haag en Athene
blijven medewerking weigeren.
De Mobiele Eenheid probeert in Den Haag een woedende groep Koerden tegen te houden. Gisteren vonden er schermutselin
gen plaats tussen de ME en Koerden die op weg waren naar de residentie van de Griekse ambassadeur. Zo'n 150 Koerden hiel
den daar de vrouw van de ambassadeur, zijn zoontje en een personeelslid gegijzeld. foto anp jasper juinen
tijd wegspringen. Een uur later rijdt
de hele stoet plus een bus van de
HTM vol Koerden richting hoofdbu
reau. Vijftig arrestanten.
Voor en achter het gebouw van de
Turkse ambassade in de Jan Evert-
straat staan ook mensen van de mo
biele eenheid met helmen, stokken
en schilden. Ze versterken de perma
nente politiepost voor de deur.
Aan de hekken waarmee de politie
het gebied rond Plein 1813 en de
Griekse residentie afsluit, staan voort
durend mensen met wagen. De Lim
burgse families Bredero en Van Des-
sel kunnen hun bezoek aan museum
Panorama Mesdag vergeten. Het is
vanwege de afzetting gesloten. „We
wilden naar de Tweede Kamer, maar
het Binnenhof was ook al afgesloten
vanwege de Koerden", zegt mewouw
Van Dessel.
Ook het Carlton Ambassador Hotel
met tachtig kamers ligt binnen de af
zetting. „We zaten volgeboekt voor
komende nacht, maar we hebben al
vijftien afzeggingen gekregen", zegt
manager T. Slaaf. Ook de andere gas
ten probeert hij te bereiken. Voor het
geval ze liever toch maar niet komen.
„Het is voor gasten slechts mogelijk
het hotel te bereiken met politiebege
leiding." Zijn vijftig gasten voor de
lunch heeft hij niet kunnen ontvan
gen. „Onze avondreserveringen heb
ben we zelf al afgebeld."
15 FEBRUARI 1999: Griekenland start binnen de EU een diplo
matiek offensief voor een permanente verblijfsplaats voor öca
lan. Athene ontkent overigens dat de Koerdische leider een
asielaanwaag heeft gedaan. Onder meer in Griekenland protes
teren Koerden tegen de weigering van Athene om öcalan toe te
laten.
15-16 FEBRUARI 1999: öcalan duikt op in Kenya waar hij al ve
le weken zou verblijven. De Kenyaanse autoriteiten leveren de
Koerdische voorman uit aan Turkije waar hij 's ochtends vroeg
aankomt. De autoriteiten in Kenya hebben naar verluidt öcalan
met enige dwang opgepakt in de Griekse ambassade in Nairobi.
In tal van Europese steden bestormen PKK-aanhangers ambas
sades en consulaten van Griekenland. In Den Haag bezetten
tientallen Koerden de residentie van de Griekse ambassadeur.
