Cytomegalovirus wint terrein
Gezondheid
Rituelen
MAANDAG 15 FEBRUARI 1999
Zorgeloos over cholesterol
De meeste Nederlanders (82
procent) maken zich abso
luut geen zorgen over hun
cholesterol. De helft zegt niet
tot een risicogroep te beho
ren, maar ruim de helft van
de bevolking heeft nooit zijn
cholesterol laten meten.
Slechts een derde weet zeker
dat het met zijn cholesterol
wel goed zit, omdat dat is ge
meten. Een op de tien weet
dat het verkeerd zit en een op
de zes weet dat hart- en vaat
ziekten in Nederland in de fa
milie voorkomen en dat zij
daardoor een verhoogd risico
lopen. Dat blijkt uit een en
quête in opdracht van de
Stichting Erfelijke Hypercho-
lesterolaemie. Onderzoek
heeft uitgewezen dat een
laging van het cholesten
het bloed met tien proq
iemand van veertig jaar
kans op hart- en vaatzid
tot de helft terugbrengt
kend is dat ruim een dei
van de bevolking boven
achttien jaar een te hoo|
lesterolgehalte heeft. De
Stichting EHC maakte et
jaar geleden bekend dat
bij zeker 130.000 mensei
erfelijke oorzaak heeft. D
groep loopt volgens desk
digen als een tijdbomro
Zij hebben sterk verhoo|
kans op jonge leeftijd tei
den getroffen door hart-
vaatziekten.
Stress op de werkvloer
Ongeveer eenderde van de
mensen die jaarlijks arbeids
ongeschikt worden, belandt
op psychische gronden in de
WAO. In 1997 kregen ruim
600.000 mensen een WAO-
uitkering, eind 1998 waren
het er bijna 900.000. De helft
van de klachten heeft te ma
ken met te hoge belasting of
conflicten op het werk. De
kosten bedragen elk jaar zo'n
vijf miljard. Psychische klach
ten komen vooral veel voor
onder relatief jonge werkne
mers. Ze lopen vast in het
werk. omdat ze zich opge
brand (burn-out) voelen. De
groep tussen de 25 en 45 jaar
scoort op dat vlak het hoogst.
Maar liefst 35 procent van de
afgekeurde werknemers
aan, dat zij hadden kuni
blijven werken, als er nt
top tijd preventieve maa
gelen waren genomen. I
mee geven zij een signa,
richting arbodiensten er
beidsdeskundigen enh?
drijfsleven. Veel werkgei
realiseren zich pas alshi
laat is, hoeveel geld ze la
zijn wanneer een person
lid in de WAO verdwijnt
een werknemer met een
inkomen van 60.0000 gi
arbeidsongeschikt wort
kost dit het bedrijf de et
komende zes jaar ruim
200.000 gulden aan loon
doorbetaling en extra W)
premie.
Doodschrikken kan
Plotselinge hartritmestoornissen zijn een gevolg een gent
sche afwijking. In een klein aantal gevallen kunnen mens
die erfelijk met dat ongemak belast zijn, zich doodschriM
Dat stellen onderzoekers van de academische ziekenhuis
Amsterdam (AMC), Utrecht en Maastricht in de Journal
American College of Cardiology. De aanleiding voor deb
mestoornis is ook genetisch bepaald, concluderen de on
zoekers. Mensen die zo schrikken dat ze er bij neervallen,
ben een andere afwijking dan degenen die na grote fysieJ
spanning hartritmestoomissen krijgen. Als hartritmestoo
sen een gevolg zijn van inspanning of emotie, helpen me
nen die de hartslag vertragen. In andere gevallen werken
niet of in veel mindere mate. Hartritmestoornissen diee
bepaald zijn, komen bij een op de 5000 mensen voor.
Een geboorte, een huwelijksvoltrekking en
een begrafenis zijn belangrijke gebeurtenis
sen in het leven. Om ze te kunnen vieren of
Vooral kinderdagverblijven blijken bron van besmetting
Doordat de aflevering 53/29 uit de serie is gehaalo, loopt de nummering van de Tom Poes strip niet
door. Afgelopen zaterdag stond aflevering 5330 in plaats van 5329 in de krant
Kegeltjes slordig verdeeld
Patroon van kegeltjes (licht) en staafjes (donker) van het mere
oog gezien door een electronenmicroscoop (10.000 x vergrui
fOTO'
Het menselijk netvljes bevat
een enorm aantal lichtgevoe
lige cellen: zo'n 100 miljoen
staafjes en 6 miljoen kegel
tjes. De kegeltjes stellen ons
in staat om kleuren te zien.
Aangenomen werd dat de ke
geltjes min of meer netjes in
groepjes of rijen over het net
vlies verdeeld zouden zijn.
Mis. Onderzoekers van de
Universiteit van Rochester in
de Verenigde Staten hebben
met zeer geavanceerde appa
ratuur aangetoond, dat de ke
geltjes min of meer in het wil
de weg over het netvlies ver
deeld zijn.
Ons netvlies bevat drie typen
kegeltjes, elk gevoelig voor
een van de primaire kleuren
rood, groen of blauw. Bij
nauwkeurig onderzoek van
het netvlies van twee perso
nen die goed kleuren konden
zien, vonden de onderzoe
kers, dat er tussen hen een
groot verschil bestond in de
verdeling van deze kegeltjes
over het netvlies. Terwijl de
een ongeveer evenveel kegel
tjes voor groen als voor rood
bleek te bezitten, had de an
der vier maal meer kegel
voor rood dan voor groe
Bovendien bleken de kq
tjes min of meer in het w
weg in het netvlies 'neer
zet', waarbij grote delen
slechts een van beide hl
bevatte. Niettemin wasi
tussen beide personen g
verschil in het zien van li
ren.
Van een niet altijd gelijke
deling van kegeltjes over
netvlies was overigens vu
iets bekend. Zo bezit der
vlek, waar we het scherp
zien, geen kegeltjes voor
blauw. Maar dat de verdi
verdeling zo weinig orde!
was, kwam voor de onde
zoekers toch als een vert
sing. „De hersenen moe
achter de schermen nog
wat werk verrichten om
de zenuwprikkels vanuil
netvlies een goed kleuren
beeld te ontwerpen," aid
onderzoeker Austin Rooi
„Het is dan ook geen wo
dat ongeveer een derdei
onze hersenen betrokkei
bij het zien." (bron: Natt
van 11 februari)
Chileense wijn gezond
Volgens Schotse wetenschappers helpen Chileense cabefl
sauvignonwijnen om hartziekten en kanker te voorkomen
Wie geen Chileense wijn wil drinken, kan het best Franse'
ves Chateau de l'Höpital of een Spaanse merlot nuttigen,
onderzoekers van de universiteit van Glasgow onderzochi
in totaal 65 rode wijnen. De Chileense cabernet-sauvignö
kwamen steevast als beste uit de bus. Volgens de wetensfl
pers bevat de wijn meer flavonol - een antioxidant - dan a
re wijnen. Flavonol, dat de schade van de zogenoemde vi
radicalen in het lichaam beperkt, zit in de natuurlijke kiert
die de wijn rood kleurt. Die natuurlijke kleurstof is prom®
ter aanwezig, naarmate de vrucht meer zon heeft gehad.V
gens de onderzoekers is het oppervlak van de druivensch!
palend voor het gehalte aan flavonol, dat net onder de opj
vlakte zit. Kleinere druiven, zoals de cabernet-sauvignonJ
ben een groter druifoppervlak per tros dan andere soorten
natuurlijke kleurstof die de wijn rood maakt zit trouwens)
in de slasoort lollo rosso. Lollo rosso bevat hondermaalz"
flavonol als gewone kropsla. De relatie tussen oppervlakte
de vrucht en zonneschijn geldt ook voor tomaten. Volgent
onderzoekers bevatten Spaanse tomaten veel meer flavoiü
dan de Hollandse vleestomaat.
HEINZ
TOM POES
Heer Bommel en de Killers
Kruiswoord-min-een
HORIZONTAAL:
1. Reptiel: 4. strijdmacht; 7. onderste molensteen; 9. graanaf-
■val; 10. base; 11. moment; 13. nederig verzoek; 14. sigaretten
papier; 17. oefentijd; 18. jonge leeuw; 19. voegwoord; 21.
hemelbrood; 24. koppelriem; 26. withandgibbon: 27. overtrek;
29. gezet; 30. vocalist; 32. mannelijk dier; 33. deel v.e. viool.
VERTICAAL:
1 Halve middellijn: 2. bitterheid; 3. kleur: 4. vis; 5. Europeaan;
6. troep herten; 8. edelmetaal; 11. treiteren; 12. naaldboom; 13.
betovering; 15. mirakel; 16. beetwortel; 17. naaldboom; 19.
hoffelijk; 20. streling; 22. cijfer; 23. broodbezorger; 25. schiet
tuig; 27. muziekinstrument; 28. Europeaan; 30. duw; 31. bos-
gang.
Oplossing van zaterdag:
Horizontaal: I. Pretentie: 8. aas: 9. aai; 10. tabak; 13. pij; 14. ges; 15.
op; 17 verte; 19. poon; 20. anti; 21. sterk; 23. la; 24. ent; 25. ja; 26
aster; 28. bal; 30. alm; 33. Australië.
Verticaal: 1 Pa; 2 ra: 3 Est; 4. eiber; 5. tak; 6. ia; 7. ei; 11. agentes,
12. Astarte; 13. papil; 16. prima; 17. vos: 18. enk; 22. enter; 26. als;
27 ral; 28. ba: 29. au: 31. li; 32. me.
Burgemeester Dickerdack zat die
zelfde avond voor zijn televisietoe
stel, zoals de meesten van zijn stad
genoten. Met grote aandacht volgde
hij de avonturen van Kid de Killer,
en toen deze in neuzelend gezang
uitbarstte, leunde hij ontspannen
achterover. „Langs de prairiezoom,
waar ik lonesome roam", neuriede
hij. „Heel aardig! En zo goed ge
speeld - het is bijna echt! Where I
roam daar wordt het stiller... ja, ja.
Zeer rustgevend, werkelijk!" De
zwarte figuur op de beeldbuis kwam
al zingend dichterbij, zodat zijn
flaphoed al spoedig het hele
schermpje vulde. Na de laatste
woorden "Ik ben Kid de Killer stak
hij een hand uit en de kijkers zagen,
dat hij opzij van het beeld iets weg
schoof. „Kijk nu toch eens!" prevel
de Joost. „Net echt, als ik me zo
mag uitdrukken! Wat kan hij nu
doen?" „Dat kan me niet schelen!"
sprak heer Ollie, die stilletjes dich
terbij gekomen was.Je verzaakt je
plicht! Ik zit beneden te studeren.
En in plaats van mij bij te staan met
licht en drank zit jij hier je tijd te do
den! Maar dit gaat te ver..." Joost
slaakte een hoge kreet en deinsde
terug in zijn stoel. Het was duidelijk
dat hij hevig schrok, maar of dit nu
kwam door de onverwachte stem
van zijn meester of door het open
gaan van zijn toestel is niet zeker.
verwerken, worden zij omgeven door ritue
len. Voorgeschreven symbolische hande
lingen, die op een bepaalde manier en in
een vaste volgorde worden uitgevoerd en
waarbij steeds dezelfde woorden worden
gebruikt. Er zijn in onze gemeenschap twee
soorten rituelen, overgangsrituelen en be-
stendigingsrituelen. Een huwelijksceremo
nie is. evenals een begrafenis, een over
gangsritueel. Daarin wordt duidelijk ge
maakt, dat de bestaande verhoudingen en
omstandigheden veranderen en relaties
ontstaan of juist verdwijnen. Opeens sta je
er alleen voor of - minder opeens - deel je
je leven met een ander. Het ritueel is nodig,
om de overgang op een goede manier te
kunnen maken en te leren beseffen, dat het
nooit meer wordt als het was.
Behalve de vaste vorm zitten aan rituelen
bepaalde emoties gekoppeld. Blijheid en
trots horen bij een trouwerij, een zekere
weemoed ook. Zelfs ma Flodder pinkt een
traantje weg, als haar zoon Johnnv zijn hu
welijk aankondigt. Verdriet hoort er niet
bij.Bij een begrafenis zou blijheid mis
plaatst of in elk geval verdacht zijn. In ons
land verlopen begrafenissen in het alge
meen rustig en beheerst. Er worden ernsti
ge toespraken gehouden, waarin de overle
dene wordt geprezen en na afloop wordt
gezamenlijk een kopje koffie gedronken.
Soms wordt het zelfs gezellig. Het kan er
ook heel anders aan toe gaan. Ik zag op de
televisie beelden van de diepe verslagen
heid en het ongeloof van de bevolking van
Jordanië na het overlijden van koning Hus
sein. Het leek erop alsof zij overvallen wa
ren door het bericht van zijn dood. Het was
bekend dat de koning al een paar dagen
klinisch dood was, maar veel mensen wa
ren ervan overtuigd dat God de koning nog
nieuw leven zou inblazen. Op ons komt het
ongewoon over, als mensen - ook jonge
mannen en vrouwen - zich op de borst
slaand, schreeuwend en huilend uiting ge
ven aan hun verdriet. Maar misschien zijn
bij ons de rituelen te vlak en leeg gewor-
den.Mensen die deel uitmaken van de ge
meenschap horen volledig in het ritueel op
te gaan en hartstochtelijk mee te doen, op
wat voor manier dan ook. Als dat niet het
geval is, is er sprake van een leeg ritueel en
wordt de rouwverwerking bemoeilijkt. Mis
schien is daarom het aantal depressies on
der ouderen zo hoog. De afkondiging van
de wekenlange nationale rouw in Jordanië
is onderdeel van het ritueel. De staat helpt
als het ware een handje mee bij de verwer
king van het verlies.Nog erger dan een leeg
ritueel, is de afwezigheid ervan. Dan kan de
gebeurtenis vlak en betekenisloos worden.
Stel je voor dat er na de huwelijksvoltrek
king geen rijst wordt gegooid. Óf dat bij een
begrafenis geen zand in het graf wordt ge
deponeerd. en niemand de receptie be
zoekt. maar direct wegloopt.Ritualisering
van gedragingen doet zich meer voor. naar
mate de stabiliteit van de gemeenschap en
het deel uitmaken ervan belangrijk worden
geacht en mensen bescherming bij elkaar
zoeken. Zo bezien
zijn rituelen in het
Midden-Oosten
zeer op hun plaats.
Ook bij ons zou er
meer belang aan ri
tuelen gehecht kun
nen worden. Zo sta
biel is onze samen
leving niet meer.
WOUTER VAN EWUK,
Microbioloog Hendrix verwacht een stijging van het aantal CMV-slachtoffers.
Het cytomegalo-virus is een
ziekte in opkomst. Het virus
werkt bij ouderen waarschijn
lijk aderverkalking in de hand.
Maar het is vooral gevaarlijk
voor nog ongeboren kinderen,
als de aanstaande moeders tij
dens de zwangerschap met het
virus besmet raken. Vooral
kinderdagverblijven zijn een
belangrijke verspreidingsbron
voor het virus.
Volgens de Enschedese micro
bioloog dr. R. Hendrix zal het
aantal slachtoffers van het cy-
tomegalo virus (CMV) de ko
mende jaren toenemen.
Hendrix, hoofd van het Labo
ratorium Microbiologie Twen
te/Achterhoek, is recent ge
promoveerd op een studie
naar het CMV. Het is een veel
voorkomend virus, behorend
tot de herpes-familie, dat ze
ker 50 tot 90 procent van de
bevolking wel een keer onge
merkt oploopt. Slechts in een
zeldzaam geval leidt dat tot
klachten. De symptomen zijn
vergelijkbaar met de ziekte van
Pfeiffer (langdurige vermoeid
heid), of hersenvlies-, lever- of
een hartspierontsteking.
Voor ongeboren kinderen kan
het virus soms fataal zijn, of in
elk geval ernstige handicaps
veroorzaken. Vrouwen die het
virus al hebben gehad en later
zwanger worden hoeven zich
volgens Hendrix geen zorgen
te maken. „De foetus is abso
luut beschermd", stelt hij.
Maar een vrouw die tijdens
haar zwangerschap voor het
eerst besmet raakt, heeft vijftig
procent kans dat zij het door
geeft aan de foetus. Hoe jon
ger de foetus, des te ernstiger
de gevolgen. Behalve dat het
virus kan leiden tot een
miskraam of een doodgeboren
baby, kan het doofheid en/of
blindheid veroorzaken, of een
nier- en hersenafwijking. De
afwijking is vaak degeneratief:
naarmate het kind ouder
wordt nemen de hersenactivi-
teiten af.
Volgens Amerikaanse onder
zoekers zou een op de 100 ba
by's een aangeboren afwijking
hebben als gevolg van CMV.
„Dat is aanzienlijk", meent
Hendrix. Op basis van zijn on
derzoek vreest de microbio
loog, dat het aantal slachtof
fers - in elk geval in Nederland
- de komende jaren 'behoor
lijk' kan toenemen. Kinder
dagverblijven blijken de be
langrijkste verspreidingsbron.
„Vroeger liepen we al vroeg in
ons leven het cytomegalovirus
op", zegt Hendrix. „Maar door
een verbeterde hygiëne ge-
beun dat steeds later. Het
blijkt dat 60 procent van de
jonge vrouwen het virus nog
niet heeft gehad. Zij lopen dus
de kans het tijdens een zwan
gerschap alsnog op te lopen."
Het betreft vooral vrouwen die
werken in een kinderdagver
blijf of crèche en aanstaande
moeders die al een kind in de
opvang hebben. „Cytomegalo
verspreidt zich gemakkelijk,
bijvoorbeeld via de handen, of
speeksel. Een crèche of een
kinderdagverblijf is daarom
een belangrijke bron van be
smetting. Kinderen worden
geknuffeld, speeltjes gaan van
de een naar de ander. En thuis
knuffelt de moeder haar kind
weer." Hendrix spreekt van
'een zorgelijke ontwikkeling',
omdat mensen besmetting
nauwelijks kunnen voorko
men. Hij pleit dan ook voor
het ontwikkelen van een vac
cin.
Behalve voor ongeboren kin
deren kan CMV overigens ook
in toenemende mate proble
men geven bij ouderen. Het
FOTO CPD/GEORCE NUSMEIJER
virus veroorzaakt waarschijn
lijk aderverkalking. Hendrix:
„Het is in elk geval bewezen
dat bij mensen, die ooit CMV
hebben gehad, de aderen weer
snel dichtslibben na een hart
operatie, of dotteren."
Ook heeft Hendrix in zijn on
derzoek onder meer vastge
steld dat CMV na een besmet
ting het hele leven wordt mee
gedragen in alle cellen. „Dat
betekent dat het virus latent
aanwezig is en altijd - op elk
moment - weer actief kan wor
den." Een oude besmetting
kan grote gevolgen hebben bij
een orgaandonatie. „Iemand
die nooit CMV heeft gehad
mag geen orgaan krijgen van
iemand die wel ooit besmet is
geweest. Het nieuwe orgaan
loopt grote kans te worden af
gestoten. Het virus kan zich
dan ook verspreiden naar an
dere delen van het lichaam. Ie
mand heeft na zo'n zware
operatie een minder sterke af
weer. De patiënt zou in elk ge
val heel ziek worden en in het
uiterste geval overlijden."
Overigens wordt bij orgaan
transplantaties daar al jaren
rekening mee gehouden. De
donor en de ontvanger wor
den getest op CMV.
Het heeft geen zin
iemand met een
hernia en uitstra
lende pijn naar
één van de benen
(ischias) twee we
ken bedrust voor
te schrijven. Ge
woon het grootste
deel van de dag op
zijn en rustig af
wachten heeft het
zelfde resultaat.
Dat schrijven on
derzoekers van het
Academisch Zie
kenhuis en de
Universiteit van
Maastricht in de
New England
Journal of Medici
ne van deze week.
Aan patiënten met
ischias wordt ook
in ons land nog
vaak bedrust voor
geschreven. Het
effect daarvan is
echter nog nooit
goed onderzocht.
In hun studie heb
ben de Maas
trichtse onderzoe
kers in totaal 183
patiënten met is
chias in twee groe
pen verdeeld. De
ene groep van 92
patiënten mocht
alleen voor de wc
en voor douche of
bad uit bed, maar
hadden verder
volstrekte bedrust.
Patiënten in de
andere groep van
91 patiënten werd
gevraagd zoveel
mogelijk op te
zijn, en als ze dat
aankonden ge
woon naar hun
werk te gaan.
Na deze twee we
ken, en vervolgens
bij onderzoek na
12 weken, bleek bij
een aanzienlijk
aantal patiënten
hun klachten te
zijn verminderd.
Na twee weken
was dat het geval
bij 65 tot 70 pro
cent van hen, na
12 weken bij 87
procent. Tussen
beide groepen
hernia-patiënten
bleek er na twee
en 12 weken geen
verschil te bestaan
in pijnintensiteit,
klachten, functio
neren, werkver
zuim en het aantal
dat uiteindelijk
toch een operatie
ve behandeling
ondergaat.
