'Euro Exchanger'
als omrekenmunt
Landmark Forum verovert tobbend Nederlan*
TV
WEER
Het Gesprek van de Dag
DINSDAG 9 FEBRUARI 1999
COMMENTAAR
Kok en de Bijlmerenquête
In en rond de Tweede Kamer is overdreven opschudding ontstaan
over de reactie van premier Kok op onthullingen tijdens de parle
mentaire enquête naar de Bijlmerramp. De premier heeft voor zijn
beurt gesproken, kiest voor meegaan met primaire emoties en be
lemmert de waarheidsvinding, aldus de kritiek. Wellicht dat CDA-
leider De Hoop Scheffer en zijn WD-collega Dijkstal wat last heb
ben van verkiezingskoorts, want anders is hun opwinding moeilijk
te verklaren.
Nederland schrok zich vorige week een hoedje toen tijdens de ver
horen werd getuigd dat het neergestorte toestel een gedeeltelijk
giftige lading had. maar dat deze informatie binnen een half uur
na de ramp door een handjevol betrokken autoriteiten in de doof
pot is gestopt. Wat betekende die nieuwe feiten voor het beeld van
de betrouwbare overheid die haar burgers bescherming biedt?
Het was in dit licht eerder een plicht dat premier Kok het tijdens
zijn wekelijkse persconferentie voor de-bezorgde burger opnam.
Hij had toch moeilijk kunnen zeggen: ..Dames en heren gaat u
maar rustig slapen. Er is niets aan de hand. Af en toe stijgt er een
vliegtuig op dat eigenlijk aan de grond had moeten blijven staan
en soms heeft het een giftige lading die wij niet kennen, maar eind
maan komt het enquêteverslag en dan zal ik laten weten of u in
het vervolg op ons kunt rekenen?" Als er ooit een kloof tussen kie
zer en gekozene te dichten viel, dan was het wel vorige week.
Een heel andere zaak, afgelopen zondag door oud-politica Andree
van Es aan de orde gesteld, betreft de verantwoordelijkheid van de
premier zelf. Was hij op de hoogte van de status aparte van El Al
op Schiphol en de gevolgen daarvan? Deze en andere vragen over
het doen en laten van rijksambtenaren en over de ministeriële ver
antwoordelijkheid zal de commissie de komende weken uitput
tend stellen. De positie van de premier kan daarbij in het geding
komen. Maar ook dat is geen reden voor een minister-president
om in een zaak van leven en dood, in opspraak geraakte verkeers
leiders rustig aan het werk te laten.
Vrouw en religie: problemen
Wat maken sommige godsdiensten (of hun prelaten) toch een pro
blemen over vrouwen. Waarom zitten ze toch zo met hen in hun
maag? Bij de rooms-katholieken mogen vrouwen absoluut geen
priester worden - om God weet wat voor redenin zwaar-gerefor-
meerde kringen mogen ze geen lid van een politieke partij worden.
Religie en vrouwen. Er is altijd gedonderjaag over.
Gisteren bij de uitvaart van koning Hussein van Jordanië maakten
we er ook weer merkwaardige staaltjes van mee, want in moham
medaanse gelederen hebben ze over vrouwen ook zo hun opvattin
gen. Vrouwen (met inbegrip van Husseins eigen echtgenote) moch
ten niet deelnemen aan de officiële plechtigheden in Amman, dus
niet mee de koninklijke moskee in en niet bij de teraardebestelling
zijn. Naar wat verslaggever Pieter de Vink had vernomen: omdat in
de moskee de dienst niet mag worden verstoord door gehuil en ge
weeklaag en vrouwen worden nu eenmaal geacht emotioneler te
zijn dan mannen. Daar moest ik toch, bij alle plechtigheid, wel
even om lachen. Want in het publiek zag ik ook een aantal mannen
geducht door het lint gaan.
Later hoorde ik een andere, wat vriendelijker uitleg: 'Het is niet dis
criminerend bedoeld, maar vrouwen moeten beschermd worden te
gen droefheid'. Tja. Een aardige camouflage om niet te zeggen dat
iets in feite 'tweederangs' is. In een der nieuwsrubrieken kwam een
Nederlandse moslim aan het woord die meende dat het een fout
was dat koningin Beatrix naar Jordanië was gegaan, gezien de reli
gieuze opvattingen ter plekke over de plaats van de vrouw bij een
begrafenis. Ze had haar oudste zoon maar moeten sturen. Ja, nu
nog mooier: het Nederlandse staatshoofd als ongeschikt betitelen bij
het uitoefenen van haar functie.
Men heeft daar een andere cultuur dan hier en daar dient men be
grip/respect voor te hebben, hoor je dan altijd roepen. Dan vind ik
nou zo'n dooddoener. Of'een andere cultuur' dan ook maar meteen
garandeert dat iets goed en respectabel is. Het heeft vaak ook niets
met de religie te maken, het zijn dingen die er door profane men
senhanden zijn bijgeinaakt. Dat wordt nog wel eens vergeten.
wil buys
Overval mislukt door beleefheid
Twee AMERIKAANSE tiener
meisjes die een schoenwinkel
wilden overvallen zagen hun
plan mislukken door hun eigen
beleefdheid en zijn inmiddels
in staat van beschuldiging ge
steld, Nadat zij de winkel waren
binnengestapt vroegen de
meisjes de verkoopster om pen
en papier. Nadat een van hen
iets had opgeschreven overhan
digde zij het papier aan de ver
koopster met de woorden ,,het
spijt me dit te moeten doen. U
bent zo aardig". Op het briefje
stond: „Ik heb een pistool op
Toename van buienactiviteit
In de file van Haarlem tot voorbij het Oostenrijkse Innsbruck. Zo'n lan
ge rij blik. het ging om een maximale lengte van 975 kilometer, stond
gisterochtend uitgestald op Neerlands wegennet. Boosdoener: glad
heid veroorzaakt door winterse neerslag en temperaturen rond het
vriespunt. Toch is deze redenering iets te simpel. De onervarenheid
met sneeuw, de traditioneel drukke maandagochtendspits en de onge
breidelde uitbreiding van het wegverkeer gedurende de laatste jaren
zijn eveneens debet aan het fileleed.
De winterse buien bleven ook overdag vallen. Tijdens de ochtenduren
met name in een strook van het Rijnmondgebied tot in Brabant. Tus
sen de buien door klaarde het op waarbij de temperaturen stegen tot
enkele graden boven nul. In Bloemendaal aan Zee werd het 3,7 gra
den. Het gevolg was dat het sneeuwdek overdag niet meer aangroeide.
Dat gebeurde gisteravond tot voorbij middernacht wel. Op veel plaat
sen viel zo'n 2 tot 4 centimeter: vooral in het gebied rond Leiden. In
de Haarlemmermeer werd ook onweer waargenomen. In de loop van
de nacht klaarde het op waardoor de temperatuur flink kon dalen
hier en daar tot beneden -5 graden ofwel matige vorst. Zo werd
het op Valkenburg bij Leiden -6,9 en op Schiphol -5,7 graad.
Wel ontstond er op veel plaatsen aan vriezende mist.
Voor morgen is een nieuwe storing van belang die zich over het
oostelijk deel van de Noordzee naar het oosten van ons
land verplaatst. Het systeem veroorzaakt vanaf van
avond een toename van de buienactiviteit. De bui
en brengen hoofdzakelijk sneeuw of hagel maar
morgen overdag kan het in de kustgebieden tijdelijk
ook regen zijn. De wind waait vanavond uit zuidelijke
richtingen, morgen gaat de wind -meest matig van
sterkte- uit richtingen tussen west en noord waaien. De
temperaturen zakken vanavond tot beneden het vriespunt
maar morgen overdag komt het kwik gemakkelijk boven nul uit.
Vlak aan zee kan het een graad of 5 worden.
Aan het einde van de week nemen de neerslagkansen af, komt er
meer zon en worden de nachten kouder. Vooral in de nacht van
vrijdag op zaterdag kan het opnieuw matig vriezen.
Op het podium in een grote zaal van het chique
Marriott Hotel komt al het menselijk leed voorbij.
Een incestslachtoffer, een joodse vrouw die het
concentratiekamp heeft overleefd, een vader die
zijn kind niet meer mag zien, een overspannen
zakenman en een vrouw die ontevreden is over
haar relatie. De toeschouwer waant zich in een
Amerikaanse talkshow: voor de microfoon krij
gen alle gevoelens de vrije loop waarna uit de
zaal een daverend applaus klinkt.
Op een doordeweekse avond zijn ruim 200 men
sen naar Amsterdam gekomen voor een intro
ductiebijeenkomst van Landmark Forum: een
Amerikaanse organisatie die een doorbraak be
looft in het persoonlijk leven. Voor 895 gulden
worden deelnemers drie dagen lang van 's och
tends vToeg tot 's avonds laat geconfronteerd met
hun eigen ellende.
Het gedachtegoed van Landmark is simpel: laat
je toekomst niet bepalen door een rotte jeugd.
Kortom: zet je verleden in de kast en neem voort
aan verantwoordelijkheid voor je eigen leven.
Hoe dat moet, leren de deelnemers vervolgens
tijdens tien kosteloze sessies Forum in Actie.
Daar kunnen cursisten ook vrienden introduce
ren die niet helemaal lekker in hun vel zitten.
Het Landmark Forum is in Nederland een nieuw
fenomeen. In oktober 1994 ging hier de eerste
driedaagse sessie - vrijdag, zaterdag en zondag -
van start. Inmiddels hebben maar liefst 6000
mensen deelgenomen aan de Amerikaanse me
thode. Sinds 1996 heeft de organisatie een eigen
onderkomen achter het Paleis op de Dam waar
425 vrijwilligers werken en acht betaalde krach
ten. Hier worden ook de driedaagse bijeenkom
sten gehouden, de wervingsacties vinden bijna
dagelijks plaats in dure hotels verspreid over de
hoofdstad.
De Nederlandse afdeling is de snelst groeiende
buitenlandse tak van Landmark, dat z'n hoofd
kantoor heeft in San Francisco. Daar wordt ook
informatie aan de media verstrekt, want betaalde
en onbetaalde krachten in Nederland mogen niet
zo maar met de pers praten.
Vanuit San Francisco illustreert Sharon Spaul-
ding de 'successtory' met cijfers. Volgens onder
zoek zegt maar liefst 94 procent van de deelne
mers dat het Forum waarschijnlijk van blijvende
betekenis in hun leven is, 86 procent is geholpen
met specifieke problemen.
Uiteraard is er ook kritiek op het publiekelijk ge
wroet in persoonlijke verledens. Zo meldt een
Amsterdamse psychiater dat in 1997 twee keer
een deelnemer van de 'Ratelband-achtige bijeen
komsten' aanklopte bij een crisisdienst van de
Riagg. Landmark ontkent dit. In de VS vragen art
sen zich af of de sessies geen psychoses tot ge
volg kunnen hebben. Voor zover bekend, heeft
tenminste één deelneemster een rechtszaak aan
gespannen tegen Landmark omdat zij in psychi
sche nood raakte. De aanklacht werd door het
gerechtshof afgewezen omdat de organisatie niet
de oorzaak was van de emotionele problemen.
Ondanks kritische kanttekeningen slaat Land
mark in Nederland in als een bom. Mensen die
nog in therapie zijn, moeten voor deelname
schriftelijk toestemming krijgen van hun behan
delend arts. Die moet tijdens de driedaagse ses
sie ook beschikbaar zijn. Deelnemers hebben
overigens lang niet altijd een traumatisch verle
den. Veel mensen zijn gewoon ontevreden over
hun werk of relatie.
Dat laatste geldt voor Sophie Vervoort (36)f
kort werkend moeder met twee kinderen,
voort, die een universitaire studie pedagoj
een hbo-kunstopleiding voltooide, baaldeT
haar eigen gedrag. Ze ergerde zich aan haar
ner, maar uitte dat niet. Irritaties stapeldet)
op en de gebruikelijke ruzies volgden. Tijd)
Landmark Forum zag ze in waar haar foutr
„Het blijkt dat ik het moeilijk vind duidelijf
maken waar ik behoefte aan heb. Zo'n Fori
leider zegt dus niet: 'Uw vriend is zeker eeif
klootzak'. Integendeel. Je krijgt een spiegel!
gehouden waarin je ziet dat jezelf een lastil
bent. Soms gaat het er keihard aan toe. bijf
beeld bij incestslachtoffers: 'Heel vervelenf
door seksueel misbruik een rotleven achtef
rug heeft. Maar wat gaat u nu zelf doen?' I
mark is niet uit op verandering, je leert jezl
rigeren. Zelf vraag ik nu eerder waar ik bell
aan heb zonder dat het bij ons thuis tot eef
kaan uitbarsting komt."
carine neefjes
Waarde in één oogopslag af te lezen van creatie van Utrechter
zak, geef me al het geld.'
„Dat komt nu slecht uit", zei de
verkoopster. „Ik ben net met
een klant bezig."
De meisjes boden aan te wach
ten. De verkoopster wist achter
in de winkel een stil alarm in
werking te stellen en tijd te rek
ken tot de politie arriveerde.
Deze ontdekte dat de meisjes
een klappertjespistool bij zich
hadden. „Ze waren heel aar
dig", zei een politiewoordvoer
der. „Ze hadden het denk ik
nooit eerder gedaan
„Een munt is meer dan alleen een betaalmid
del. Een munt is kunst en cultuur. Bovendien
zegt een munt ontzettend veel over een bepaal
de periode uit de geschiedenis." De Utrechtse
edelsmid en industrieel ontwerper Willem
Noyons (42) houdt zijn recentste creatie bijna
liefkozend tussen duimi en wijsvinger in het
licht. 'Euro Exchanger' heeft hij zijn-muntstuk
gedoopt. 'Omrekenmunt' zeggen anderen ge
makshalve ook wel. In één oogopslag valt erop
af te lezen, hoe de waarde van de euro zich ver
houdt tot die van de gulden.
Willem Noyons met zijn 'omrekenmunt' op beeldscherm.
'Storytellers'
Wanneer las u voor het eerst het woord 'storyteller' in
de krant? Denk er rustig even over na, maar het
zal niet langer dan vijftien jaar geleden zijn.
In die dagen meldde zich op Schiphol de
eerste geïmporteerde storyteller, vooreen
T festival. Ook arriveerde de mythologische
spin Anansi - uit Suriname- die met
-z. L overheidssteun een even prominente
plaats claimde in de cultuur als Dik
Trom, Odysseus en andere stoffige
blanke helden. Nu denkt u mis
schien dat ik het ga hebben
over 'modieus multicultureel'
en de eeuwigdurende strijd om
de subsidiepot, maar dat is niet
zo.
Zelfs Unesco, de cultuurtak van
de VN, houdt zich fanatiek be
zig met het promoten van 'story
tellers' en dat is niet zo/naar. De
onderliggende gedachte is dat ar
men weliswaar aim zijn. maar rijk
aan verhalen. Terwijl de rijken - u
raadt het al - zwelgen in materiële
overvloed, maar niet eens meer tijd
hebben voor een praatje, laat staan
voor opbouw en onderhoud van een
JUSTUS VAN OEL
FOTO CPD JAAP DE BOER
Een simpel en toch ingenieus
dingetje om te zien. Grappig
om er een beetje mee te spelen,
zonder meer geknipt als relatie
geschenk, en straks ook nog
eens handig in het dagelijks ge
bruik. Hoewel functionaliteit bij
de omrekenmunt zeker niet
voorop staat. Het gaat Noyons
in de eerste plaats om het ver
haal waaraan zijn munt refe
reert.
,Als je wilt omrekenen van gul
dens naar euro's, dan kun je
natuurlijk ook een calculator
pakken. Daarvoor heb je een
munt als deze niet nodig. Maar
van een calculator raken de
batterijen leeg en dan gooi je
zo'n ding weg. Een munt daar
entegen, gaat heel wat langer
mee. Als deze over pak 'm beet
driehonderd jaar wordt opge
graven, dan zullen de vinders
onmiddellijk worden herinnerd
aan de start van de monetaire
unie aan het einde van de twin
tigste eeuw. En ook aan het ver
dwijnen aan de munt die tot die
tijd in Nederland in omloop
was: onze gulden."
Het verdwijnen van de gulden,
de komst van de euro; het
stond voor de geboren Utrech
ter vast dat hij dit gegeven tot
iets tastbaars wilde maken. „We
moeten deze cultuurhistorische
gebeurtenis van formaat, want
dat is het, markeren. Nou, en
wat leent zich daarvoor beter
dan een munt?"
Noyons sloeg aan het ontwer
pen en kwam al snel op de
proppen met zijn Euro Exchan
ger. Groter dan twee knaken bij
elkaar, bestaand uit twee ge
deeltes: het hart van de omre
kenmunt kan draaien ten op-
degelijke mythologie. Vandaar de plotse investeringen
in tandeloze storytellers uit Jamaica, vandaar de reci
terende Eskimo's in buurthuizen, met wilde uitlopers
richting Oibibio en Tibetaans bevallen.
Het opvallende daarbij is dat folkloristische verhalen
meestal stomvervelend zijn. Het is alsof je luistert
naar het Cartoon Network van het Stenen Tijdperk en
dan nog zonder plaatjes ook. Want net als het span
nend dreigt te worden, daar in Tatarstan, duikt er
steevast een betoverde ring op, of een geit die eigenlijk
een prinses is, of een pratende zeehond die alle span
ning er uit haalt. Peter Schat maakte ooit een opera,
gebaseerd op een Chinees verhaal, genaamd 'Aap ver
slaat Knekelgeest'. 'Knekelgeest verslaat aap' was trou
wens een even verrassend uitgangspunt geweest. Of
een aflevering van Tom en Jerry: had ook gekund.
Wat moeten we er toch mee, met al die versleten folk
lore uit verre vreemde landen? Flauwe sprookjes heb
ben wij zelf ook en bovendien hebben die verre landen
ons iets veel beters te bieden dan die eeuwenlang gere
cyclede dorpspompcultuur, de werkelijkheid. Neem
nu India. In Benares (voor Indiërs Varanasi) lopen
overal mannen wild te zwaaien met paraplu's, dit om
te voorkomen dat de schaduw van een paria op hen
valt. Want zelfs de aanraking met de schaduw van
een paria lijdt tot verplichte en kostbare reinigings-ri-
tuelen, te bestellen bij de dichtsbijzijnde Brahmaan.
Het zijn dus niet alleen de paria's die last hebben van
het - nog altijd springlevende - kastenstelsel, ook de
hoger geplaatsten moeten er hard voor werken. „Wat
is dan toch het klaarblijkelijke voordeel van dat kas
tensysteem, waarom blijft het bestaan?", zo vroeg ik
aan mijn zegsman, die net terug was van het Doops
gezinde Wereldcongres in datzelfde India - ik vertel
het u maarzoals het gegaan is. De dominee dacht
even na en zei: „Vastigheid, mensen houden daarvan,
dat is hun aard en ab het kastensysteem iets biedt b
het dat.„Maar ab een paria zo'n Brahmaan raakt
met zijn schaduw, is die paria dan strafbaar", vroeg
ik. „Nee", zei de dominee, „wat dat betreft is het hin
doeïsme weer heel tolerant.„Aha", zei ik, „dus ab al
le paar miljoen lokale paria's in Benares nu zij aan zij
een rij zouden vormen, met de rug naar de zon en
langzaam vooruit zouden lopen, dan zou het kasten-
probleem op slag zijn opgelost."
De dominee keek mij verwonderd aan. „Jawel", zei ik,
„met hun schaduw zouden de paria's van Benares al
le hogere kasten 'handsfree' de Ganges in kunnen drij
ven. Of het faillissement in, want al die verplichte
Brahmaanse wasbeurten, dat tikt ook fors aan, op de
lange duur.Goed verhaal", zei de dominee. „Ik zal
het ze doorgeven.
MENSELIJ)
zichte van de buitenste rand.
Draai je bijvoorbeeld het pijltje
op de binnenste schijf naar 1
euro, dan zegt de andere kant
van de medaille dat hier sprake
is van een waarde van 2,20 gul
den.
Met het eerste exemplaar in de
hand meldde Noyons zich ver
volgens bij de Nederlandse
Munt in Utrecht. „Het leek me
leuk en eigenlijk ook heel voor
de hand liggend, met hen sa
men te gaan werken. Gelukkig
reageerde men bij de Munt in
derdaad enthousiast."
Samen met de Nederlandse
Munt heeft Noyons de afgelo
pen weken onderhandeld met
nog een derde partner, die de
munten straks in groten getale
wenst af te nemen. Daarover is
een akkoord gesloten. Op ver
zoek van de grote Nederlandse
bank die het betreft, geeft Noy
ons de naam van de instelling
nog niet prijs. „Men wil het nog
even onder de hoed houden,
om tezijnertijd als verrassing
iets met de munt te kunnen
gaan doen."
Bij dit alles blijft het niet, wat
Noyons betreft. De Europese
Unie reikt tenslotte aanzienlijk
verder dan de Nederlandse
grenzen. De komende maan
den probeert de Utrechtse ont
werper zijn Euro Exchanger ook
in de andere landen van de
Unie aan de man te brengen.
Om te beginnen bij grotere fi
nanciële instellingen in de be
treffende landen. Als de voorte
kenen hem niet bedriegen,
wacht de Euro Exchanger een
warm onthaal.
maarten venderbosch
Mel Brown. ton
Spice girl MELANIE BR0V c
(Mel B) leert Nederlandso a
komstige gesprekken tusst
kind en haar Nederlandse u
noot Jimmy Gulzar te kunn j
staan. De zangeres van de; 2
engroep trouwde in septen
met de ex-kledingverkoper D
danser Gulzar. Zij hoopt in
te bevallen. Het echtpaar,
kind tweetalig wil opvoede 1
heeft een huis gekocht in I j
Marlow ten noordwesten v
den. Omdat de zangeres bi
was dat geesten in het huis
ter waren gebleven, heeft2 r
kamers door een spiritist Ié c
behandelen. Maar toch ha
nog regelmatig voetstappei
geklop op de deur. 1
'Angstige stil
rond carnavals J
Het carnaval is aanstaan!
maar een nationale earn
hit heeft zich niet aanged
Lang vervlogen lijken dei
van 'Mien, waar is m'n fe
neus', 'Bij ons staat op de
kendeur (het is niet altijd
zengeur)en het op muzi<
zette verlangen te fungeri r
bloemetjesgordijn.
Er heerst een 'angstige sti
rond het feestrepertoire'.
Nederlandstalige Top-20
meldt slechts vier aan hei
naval verwante platen, m
niemand zorgt voor een li f
kraker. 'Chili Mexicana' v j
formatie Taai Taai is op n
mer elf de hoogst genotef
Kunnen de Nederlandse:
ten geen hit meer scoren!
wel, maar ze hebben er vi
fiducie meer in, aldus voc
vechter-van-het-Nederlai a
lied Vader Abraham oftei
Pierre Kartner desgevraag l;
„De Nederlandse radio to
weinig interesse. Zo heb) Vi
geen enkele stimulans. Ei r
er dan zes of zeven mille! 1(
investeren..." E
Maar Kartner signaleert»
een andere belangrijke te
„Op nationaal niveau ma
dan niet veel gebeuren, o|
kaal en regionaal niveau g
het steeds beter met hete
valslied. Daar is dit jaar w j,
meer gemaakt dan het vo
in Weert, Venlo, Etten-Lei
verkopen ze de plaatjes so
ook huis-aan-huis." 1
Volgens Vader Abraham 1 c
dit ook met de ware aard'
het carnaval. „Het echte c
val speelt zich toch ook al
op dat niveau af. Er wordi
draak gestoken met ontivi
lingen in de omgeving, mi
kale bestuurders. Ik vindt
genlijk wel goed zo, ben n
ongelukkig met de ontwil
ling. En, verzamelalbums 1
oude carnavalshits worde r
wel gedraaid op feesten 01
in het land."
Vader Abraham heeft nog
even overwogen dit jaar e
lied te maken met dart sin
Raymond van Barneveld
mooiste gelukspijltje')mi
dat idee haalde het niet. V
gens de artiest vreesde de
kampioen met dit lied ni|
roos te zullen schieten.
anp»b
I
