c
Stewardess moet af van
imago van dom blondje'
TV
WEER
Jakarta speelt met vuur
Het Gesprek van de Dag
Ijsboten
op Meer
van
Genève
Zeldzame condor!(
in VS vrijgelaten
DINSDAG 2 FEBRUARI 1999 152
COMMENTAAR
Luttele weken na zijn beëdiging als president van Indonesië bleek
B.J. Habibie vorig jaar bereid om te praten over autonomie voor
Oost-Timor. Dat was een doorbraak. Binnen het Indonesische
staatsverband stelde hij het halve eiland een grote mate van vrij
heid in het vooruitzicht. Indonesië en Oost-Timors voormalige ko
lonisator, Portugal, praten daarover sindsdien op hoog niveau on
der leiding van de Verenigde Naties.
Vorige week donderdag ging in New York een nieuwe gespreksron
de van start en het was geen toeval dat Jakarta vlak daarvoor de al
gehele Oost-Timorese onafhankelijkheid als optie op tafel legde.
Dat lijkt een genereus aanbod, maar bij nadere beschouwing heeft
het meer weg van een dreigement.
Het Indonesische standpunt komt op het volgende neer. De be
reidheid om Oost-Timor autonomie te geven staat nog recht over
eind, maar als de Timorezen daarmee gee.n genoegen nemen, zoe
ken ze het verder maar uit. Dan trekt Indonesië zijn handen op
korte termijn van het gebied af en krijgt Portugal het weer in de
schoot geworpen.
Van zo'n ontwikkeling valt louter onheil te verwachten. Op zichzelf
had een Indonesische legerwoordvoerder gelijk toen hij zaterdag
zei: „We zijn bang voor een burgeroorlog op het eiland. Wie hand
haaft de orde als wij weg zijn?" Wat hij er niet bij vertelde, is dat
Indonesië zich jarenlang heeft ingespannen om Timorezen tegen
elkaar op te zetten. De vrijdag uitgebroken gevechten tussen onaf
hankelijkheidstrijders en Jakarta-gezinde en. naar verluidt, door
Indonesië bewapende milities zijn slechts een voorproefje van wat
er kan gebeuren als het Indonesische leger zich snel terugtrekt.
Voorlieden van de Timorese vrijheidsbeweging bepleiten daarom
een geleidelijke overgang naar onafhankelijkheid. Ze vinden een
periode van autonomie onder Indonesische vleugels noodzakelijk
om tegenover elkaar staande groepen Timorezen met elkaar te ver
zoenen en om het gebied na bijna een kwart eeuw vol gruwelen
weer op te bouwen. Na een jaar of vijf zou een volksstemming over
eventuele onafhankelijkheid kunnen worden gehouden.
Jakarta streeft echter naar een snelle, definitieve regeling. Het wei
gert te investeren in een gebied dat zich over vijf jaar misschien af
scheidt. Daarom dreigt Indonesië zich terug te trekken, met ge
weld en chaos in Oost-Timor als gevolg. Jakarta speelt met vuur in
de hoop dat de Timorezen en de internationale gemeenschap zich
erbij neerleggen dat Oost-Timor, zij het als autonoom gebied,
voorgoed deel blijft uitmaken van Indonesië. Dat zich in de Timor-
zee aanzienlijke olie- en gasvelden bevinden, zal aan dat streven
niet vreemd zijn. Het economisch gekneusde Indonesië kan de op
brengst daarvan goed gebruiken.
Cohen, rustig en gedegen
De problemen rond de witte illegalen en de eindeloze stroom asiel
zoekers waren gisteravond onderwerp van gesprek in een groot aan
tal programma'sin Netwerk, in B &W, in Het Schaduwkabinet en
in Nova. Behalve in het Schaduwkabinet trad staatssecretaris Co-
hen in alle programma's op en hoe scherp de ondervraging ook was
over de witte illegalen (Paul Witteman maakte het hem bepaald
niet gemakkelijk) hij bleef, helder en kalm, in elk debat overeind.
Had het bij de beoordeling van die 132 hongerstakers niet wat soe
peler gemoeten, was zo ongeveer de trend van de vraagstelling. Co-
hen: 'Zodra je een lijn trekt, zullen sommigen eraan voldoen en an
deren niet. Trek je een andere lijn dan zul je dat probleem opnieuw
aantreffen'. En eigenlijk kon niemand daar echt iets tegen inbren
gen.
In Het Schaduwkabinet ging het over de vraag hoe we die giganti
sche hoeveelheid asielzoekers (dit jaar worden er zo'n 60.000 ver
wacht) kunnen indammen. Migratie-deskundige Entzinger, rechter
in vreemdelingenzaken Van Bennekom, politicus Bolkestein en
ethica Dupuis lieten hun licht erover schijnen. Veel wijzer werd je er
niet van. De algemene opvatting is dat het probleem alleen in Euro
pees verband naar behoren kan worden opgelost. Bolkestein was
daar pessimistisch over: We zijn vriendelijker en chaotischer in ons
vreemdelingenbeleid dan andere landen. En die landen zeggen: jul
lie hebben zelf het probleem gecreëerd, jullie lossen het ook zelf
maar op'. Zijn grote bezwaar is dat men in Nederland wel dingen
besluit, maar het in de uitvoering dan laat afweten. We willen
steeds de scherpe kanten van het beleid afvijlen en dan slaan predi
kanten en advocaten de handen ineen om daar hun voordeel mee te
doen. En zo leiden goede bedoelingen tot slechte resultaten'.
Rechter Van Bennekom vond bij alles dat de rechtsregels en het Ve-
drag van Genve in acht moesten worden genomen. En daarom kon
prof. Dupuis' voorstel om een adempauze in te lassen en een maand
of drie geen asielzoeker op te nemen, in zijn ogen niet door de beu
gel. Entzinger riep dat er nu eens efficiënter moet worden gewerkt,
maar dat wordt al jaren gezegd. Veel werd ook gesproken over de
'moraliteit' bij deze kwestie. Mooi en nuttig zeker. Je komt er alleen
in de praktijk geen millimeter verder mee. Het was allemaal typisch
Hollands.
wil buys
Krokussen in bloei in januari
We hebben de zachtste januarimaand sedert 1990 achter de rug. De
gemiddelde temperatuur is in De Bilt uitgekomen op 5,2 graden tegen
normaal 2,2. In 1990 bedroeg het maandgemiddelde 5,7 graden. Nog
zachter was het in 1988 met 5,9 graden, 1915 met 5,0 en in 1921,
1975 en 1983 met gemiddeld 6,2. Net zo zacht als dit jaar waren de
'louwmaanden' in 1994, 1974 en 1944.
(Januari zou thermisch nog hoger zijn uitgevallen als de laatste dagen
niet in een koude sfeer waren verlopen. Ondanks de vele regens (Sant
poort Noord 108, Stompwijk 98 mm) bracht januari wel vrij veel zon
neschijn. De Bilt kwam uit op meer dan 60 uur tegen normaal 47.
Mevrouw Berg uit Zoeterwoude stuurde mij een brief met waarnemin
gen uit de levende natuur. Rond 25 januari bloeiden bij haar de kro
kussen. Vorig jaar was dat al op 17 januari en in 1993 en 1994 zo
waar nog eerder: op 14 en 15 januari.
Een frontaal systeem schampt morgen onze omgeving. Daardoor komt
er meer bewolking en er kan ook wat motregen vallen. Na een nacht
met minimumtemperaturen omstreeks 2 graden wordt het morgen
middag 8-9 graden. De wind waait uit westelijke richtingen en is ma
tig, aan de kust soms vrij krachtig.
Op donderdag is het met 10 graden nog wat zachter maar er komt
meer wind. Het aantrekken 'van de wind hangt samen met een storm-
depressie bij IJsland die zich over Scandinavië naar Rusland ver
plaatst. Fronten van dit lagedrukgebied veroorzaken op vrijdag regen
en nog meer wind.
In het weekeinde wordt er koude lucht aangevoerd. De maximumtem
peraturen komen dan niet veel hoger dan een graad of 5. Verder vallen
er enkele winterse buien. Later in het weekeinde neemt de neerslagac
tiviteit onder invloed van een randstoringtoe. Daarachter dringt begin
volgende week nog koudere lucht tot Nederland door maar een vorst
periode ligt niet in het verschiet.
jan visser
In Nederland deelt
Thialf deze winter
niet meer dan
plaagstootjes uit;
elders in Europa re
geert Koning Win
ter met strakkere
hand. Zo trok de
afgelopen dagen
een ijskoude wind
over het Meer van
Genève in Zwitser
land. De bootjes
die erin lagen, wer
den bedekt met
een dikke laag ijs
en zien er nu uit als
suikerscheepjes.
FOTO REUTERS
In het Califomische Big Sur
zijn zeven zeldzame, in ge
vangenschap geboren en
opgegroeide Califomische
condors vrijgelaten. De die
ren moeten de populatie
versterken van in totaal 49
soortgenoten die nog in Ca-
lifornië en Arizona in het
wild leven.
De Califomische condor
was bijna door toedoen van
de mens uitgestorven toen
biologen in de jaren '80 een
omstreden, een miljoen
dollar (1,9 miljoen gulden)
kostend programma be
gonnen om het dier te red
den. De biologen vingen al
le 22 overgebleven exem
plaren en brachten ze in
dierentuinen onder om ver
volgens hun kroost weer in
het wild uit te zetten.
De negen maanden oude
dieren moesten eerst a
le weken in een grote P
boven een steile rotsw.
wennen aan hun nieui<
leefomgeving. De eersl*
maaltijd in vrijheid (ee
doodgeboren kalf) wei,
nog verzorgd door huis
voormalige verzorgers"
De dieren zijn voorzie^
zenders, waardoor onc(
zoekers ze enkele jarer,
kunnen volgen. Zevenj
gevangenschap opgegi
de condors die een jaaj,
■leden werden uitgezet]
het goed in het wild. H
alleen afwachten of zej
volwassen dieren ook
nageslacht zullen zorg)
Ongeveer honderd Ca(
nische condors bevind,
zich nog in dierentuin^
De beste kansen om op tv te komen
terview. De drie beste plekken om tegen een cameraploeg
op te lopen zijn de Albert Cuijp-markt in Amsterdam,
station Hilversum in de avondspits en winkelcentrum
Kerkelanden in hetzelfde Hilversum. Driekwart van alle
puhliekreacties die u in het nieuws ziet komt daar van
daan en onder het vaste publiek op die drie toplokaties
heerst inmiddels een serieuze cameramoeheid. Mogelijk
herkent de cameraploeg u al uit zichzelf als fris, nieuw
gezicht. Gebeurt dat niet onmiddellijk, dan hoeft u alleen
een nieuwsgierige blik richting lens te werpen en u kunt
uw mening over zinloos geweld vrijwel zeker landelijk
kwijt.
Verder kunt u uw trefkans giinstig beïnvloeden door het
nieuws te volgen. Het overlijden van vorstinnen, de laat
ste dag van de Nederlandse gulden, zelfverbranding on
der asielzoekers: dat zijn de momenten om - op de juiste
plek! - op een cameraploeg te gaan wachten. Naast u
aanbieden als stem des volks 'vox pop', in internatio
naal tv-jargon kunt u, ik zei het al, als publiek bij een
opname gaan zitten. Vooral wat oudere mensen prefere
ren die methode, waardoor u - zeker dls u vrouw bent en
wat jonger - een grote kans maakt om op de eerste rij ge
zet te worden. Bent u vrouw en wat ouder, dan mag u er
ook bij zijn, maar dan zit u achteraan, bij de rest van de
'blauwspoeling', ook wel aangeduid als 'de corsetten-bri-
gade'.
Want alles heeft zijn prijs, in dit leven: studiopubliek
wordt door televisiemakers-onder-elkaar zeldzaam on
heus bejegend. En niet alle beledigingen vinden plaats
achter uw rug: voordat het eigenlijke programma begin,
meldt zich een ingehuurde zaal-opwarmer. Hij doet de
huishoudelijke mededelingen, waarvan onveranderlijk
het uitzetten van mobiele telefoons onderdeel is, steevast
gevolgd door de opmerking dat 'de pacemakers vandaag
aan mogen blijven'.
Als de opwarmer die mop zelf een keertje overslaat, kom
hij spontaan uit het publiek: de bekroning van een ja
renlange conditionering. De televisiestudio is de laatste
plek in Nederland waar de schoonmoedermop nog de
maat der dingen is en iedereen lijkt zich bij die stan
daard te hebben neergelegd. Alleen daarom zou u al een
een kijkje moeten gaan nemen in Aalsmeer ofHili>ersun
Met vaste rituelen wordt vooraf het publiek gevraagd de
kritische zin voor de duur van de opnames uit te schake
len. Het publiek blijkt zich graag bij die Grote Samen
zwering aan te sluiten.
Ook u zult, eenmaal in de studio, over uw eigen kritiek
loze gedrag een prikkelend, dubbel gevoel hebben: zo
voelt het om nu eens zelfde kijkers belazerd te hebben, i
plaats van een bekochte kijker te zijn. j
Op het moment dat Annet Hartel in 1971 door de KLM werd aangenomen als stewardess, was ze in de wolken. Haar meisjes
droom ging in vervulling. Haar collega Gerda Oskam, die zestien jaar later voor het eerst in blauw mantelpak een vliegtuig in
stapte, zag het vroegere 'droomberoep' nog slechts als een tijdelijke baan. De verhalen van de twee lijken typerend voor de
ontwikkeling van het vak. De glamour is er af. Het heeft z'n weerslag op de toeloop. Vier jaar geleden meldden zich nog 5500
belangstellenden bij de KLM voor deze baan, vorig jaar waren het er nog maar 2400, nu dreigt er een tekort. Hartel: „Vroeger
was vliegen nog echt een feestje. Voor passagiers en personeel. Dat is het nu niet meer."
Hartel herinnert zich nog het
moment waarop ze moest op
draven voor haar eerste gesprek
bij de KLM. Doodnerveus was
ze. „Die spanning, verschrikke
lijk. Voor mijn gevoel hing er
zoveel van af." Op haar zeven
de wist ze al dat ze stewardess
wilde worden, fantaseerde ze
over de wereldsteden die ze zou
bezoeken, de avonturen die ze
zou meemaken. Het luchtruim
had nog iets magisch. Twee
keer eerder had ze gevlogen
voordat ze solliciteerde. Een
keer van Groningen naar En
schede en een keer naar Lon
den. Waarmee ze al meer vlie-
gervaring had dan de meeste
van haar medesollicitanten die
erin slaagden door de keurings
procedure te komen. „De helft
van alle nieuwe stewardessen
had zelfs nog nooit in een toe
stel gezeten," vertelt ze.
Gerda Oskam, die in 1987 in
dienst trad bij de KLM, hoort
het verhaal van haar collega
met een glimlach aan. Ze is van
een latere generatie en ze sollic-
teerde zonder al te hoge ver
wachtingen. „Ik dacht: ik ga
een jaartje vliegen. Druk maken
om die keuring? Welnee. Ik
dacht: als ze me niet willen is
het jammer. Maar meer ook
niet."
Vliegen was in het begin van de
jaren zeventig eigenlijk alleen
weggelegd voor een relatief
kleine groep mensen en dat
bleek ook wel tijdens de trai
ning. De 'leerlingen' werden ge
wezen op de juiste aanspraakti-
tels van diverse personen, kre
gen onderricht in het schenken
en selecteren van wijnen en
leerden cocktails maken. „Het
beroep was ook veel meer op
uiterlijk gericht dan nu. We
leerden bijvoorbeeld hoe je je
moest opmaken en je haar kap
pen. De nadruk lag erg op de
uiterlijke verschijning. Je was
toch in eerste plaats een gast
vrouw", vertelt Hartel. Oskam:
„Dat is nu wel anders. Je bent
nu vooral een manager in de
lucht."
Hartel weet nog goed hoe in
1991 de eerste Boeing 747 in ge-
Gerda Oskam (rechts) en Annet Hartel: Je bent nu vooral manager in de lucht."
bruik werd genomen door de
KLM. In die dagen werd ook de
747-ste stewardess aangeno
men, vertelt ze. „Nu zijn het er
meer dan zevenduizend. Toen
ik net begon als stewardess vlo
gen we nog in de DC-8, een
klein toestel in vergelijking met
de Boeing. Vliegers meegere
kend, had je een bemanning
van acht man. Die groep was
een soort familie van je. Je ken
de elkaar goed. Nu is het perso
neel veel anoniemer. Contacten
blijven aan de oppervlakte. Te
genwoordig vlieg ik bijna elke
keer met een stel onbekenden."
In het verleden hoefde de KLM
nooit moeite te doen om nieu
we stewards en stewardessen
aan te trekken. Nieuw perso
neel meldde zich zelf aan. Het
maken van reizen op kosten
van de baas sprak sterk tot de
verbeelding. Tegenwoordig
staan jongeren niet meer zo te
dringen om de lucht in te gaan.
Het is er hard werken, op on
mogelijke uren, met soms lasti
ge passagiers. Bovendien zijn
door de efficiëntere werkroos-
ters de 'overblijftijden' in het
buitenland veel korter gewor
den.
Wellicht daardoor is het aantal
aanmeldingen in vier jaar tijd
meer dan gehalveerd. „Dat zie
je niet alleen bij de KLM, ook
andere vliegtuigmaatschappij
en merken dat de animo voor
het beroep van stewardess min
der is geworden. En daar moe
ten de maatschappijen even
aan wennen", stelt Oskam.
Naar de oorzaken kan ze
slechts gissen..Afgezien van
het feit dat vliegen niet meer zo
bijzonder is, hebben we mo
menteel ook te maken hebben
met een krappe arbeidsmarkt.
Jongeren hebben meer moge
lijkheden bij het kiezen van een
baan. Misschien heeft de nega
tieve publiciteit over lastige
passagiers in het vliegtuig er
ook wel voor gezorgd dat men
sen zich laten afschrikken."
Oskam, naast purser bij de
KLM ook voorzitter van de Vak
bond voor Nederlands Cabine
personeel (VNC), stelt dat er
momenteel nog geen tekort is
aan cabinepersoneel. „Op lan
gere termijn zal het echter wel
gevoeld worden", waarschuwt
ze. Ook het Nederlands Lucht-
FOTO UNITED PHOTOS DE BOER
vaart College in Hoofddorp, het
opleidingsinstituut voor ste
wards en stewardessen, heeft
moeten vaststellen dat het aan
tal aanmeldingen in absolute
aantallen is teruggelopen. Wel
iswaar was de open dag van het
opleidingsinstuut afgelopen za
terdag een gfpot succejs, maar,
volgens Oskam zegt dat weinig:
„De KLM heeft dit jaar ?o'n vijf
honderd tot achthonderd nieu
we stewards en stewardessen
nodig. Als je bedenkt dat zo'n
10 procent van alle sollicitanten
bij de KLM daadwerkelijk wordt
aangenomen, heb je dus eigen
lijk vijf- tot achtduizend belang
stellenden nodig. En dan zijn
die paar honderd mensen die
zaterdag op het Nederlands
Luchtvaart College aanwezig
waren, niet g
weet je niet of die t
lenden specifiek voor de op
ding voor cabinepersoneel-
kwamen. Het college biedt1*
melijk nog meer opleiding^.
Volgens haar zullen de ma^y
schappijen in de toekomst jj
meer moeten samenwerkey
de werving van nieuw pers^e
neel, dat overigens nog altij0
aan redelijk hoge eisen mo(0
voldoen (minimaal havo, b»
schaafd Nederland en Enge^
sprekend, juiste uitstraling)r
„Verder moet ons vak betei
worden neergezet. We moa
af van het domme-blondjer
imago dat bij sommige me^
blijkbaar nog leeft. Kijk ma^i
naar die stewardess in die tn
clame van de NS. Ik ben dan
soort types nog nooit teger^
komen in het vliegtuig," ali^
Oskam. n
Hoewel de werkdruk groteq<
en er vaker problemen zijn;s
passagiers, blijven Gerda O t
kam en Annet Hartel van n»f
ning dat ze „het mooiste b^
roep van de wereld hebbenn
De tijd dat een stewardess
passagier nog een certifica;
mocht overhandigen als hi
zij voor het eerst de evenaaf
passeerde, is dan wel voort
(„dat heeft iedereen nu al c
tig keer gedaan"); de uitda^-
is gebleven. Hartel: „Je ben*
serveerster, luisterend oor,
vroedvrouw, verpleegkund^
manager en soms politieagr-
En ik kan je vertellen: het gy
een gigantische kick als je t
dens een vlucht allerlei pro^
men tegenkomt en toch wej
ik heb alles onder controle^
blijft het mooie aan dit vale
En ach, de glamour van he£
roep mag dan minder zijn,L
Oskam is die in elk geval n<^
niet helemaal verdwenen.
heb al heel vaak mijn ontbi
genuttigd op de Fifth Avenij
New York, maar nog steeds
denk ik elke keer: ik zit hier-
toch maar mooi. Dat is toef!
fantastisch?" L
martij n van westerop
Een boom planten, een kind krijgen, een boek
schrijven of een verre reis maken: afliankelijk
van welk spreukenboek het betreft, zijn dat de
dingen die je in leven gedaan zou moeten
hebben, om er later teireden op terug te
kunnen kijken. Zelf vind ik dat u ook op
de televisie geweest moet zijn. Daar is
nog geen spreuk voor, maar net als
verkeersborden lopen spreuken min
stens een generatie achter. Dit even
terzijde, maar jaren nadat de laatste
stoomtrein passeerde stond bij over
gangen nog altijd een bord met stoom
locomotief en terwijl de laatste heer met
hoed al jaren begraven was, stond hij
nog steeds op voetgangerslichten.) Dus
hebt u inmiddels een boom geplant en een
kind gekregen, wacht dan niet tot dat kind
u gaat vragen ofu ooit op televisie geweest
bent. Regel het!
Voor de gemiddelde burger zijn er twee me
thodes om - met redelijke zekerheid - op tv
te komen. De eerste is u aanmelden als pu
bliek bij een opname, daarover later meer.
De tweede methode is jagen op het straatin-
JUSTUS VAN OEL
