Betere prothese dankzij magneet
Gezondheid
Enkel bij ernstig letsel
eerst zes weken tapen
MAANDAG 1 FEBRUARI 1999
REDACTIE MARGOT KLOMPMAKER EN SASKIA STOELINGA 023-5150
Fusieangst
De nieuwe directeur van de Balie in Amsterdam,
Andrée van Es. heeft een jaar na het overlijden
van haar man een boek geschreven over het hu
welijk. Zij adviseert meisjes daarin niet te trou
wen als zij economisch niet zelfstandig zijn en er
bovendien niet van overtuigd zijn. dat zij dat ook
kunnen blijven. Jarenlang is zij rabiaat, bijna
fundamentalistisch tegen het huwelijk geweest.
Zij zag er. zo begrijp ik, vooral de repressieve en
niet de luxe en feestelijke kant van.
Zij durfde pas te trouwen toen zij nier bang meer
was opgeslokt te worden, haar autonomie en
identiteit te verliezen, kortom niet bang meer was
om zich te binden; en van het huwelijk zou kun
nen genieten.
De oorsprong van de angst om je aan een ander te
binden - ook wel fusieangst genoemd - moet ge
zocht worden in de vroege jeugd, in de fase waar
in je in een veilige omgeving door vallen en op
staan, moet kunnen leren wie je benten wat de
grenzen zijn. Het is voor het kunnen aangaan en
volhouden van een relatie met een ander van be
lang dat men zich van die ander kan afgrenzen.
Dat klinkt nogal technisch, maar gaat er om dat
een individu het verschil kan ervaren tussen zich
zelf en de buitenwereld en niet zo in de ander op
gaat dat hij geen invloed meer op zichzelf of de
omgeving kan uitoefenen.
De meeste mensen met fusieangsten kunnen hun
angst slechts bestrijden door geen relaties aan te
gaan ofte vluchten voor mensen op wie zij juist
gesteld zijn of door te depersonaliseren. Deperso
nalisatie is een bewustzijnsstoornis en beschermt
de mens tegen overweldigende angsten. Een gede
personaliseerd iemand kan op een ander een suffe
indruk maken en zelf een onwezenlijk gevoel heb
ben. De angst kan weliswaar op deze wijze be
dwongen worden, maar de prijs die er voor be
taald wordt is het vermogen om te genieten van
het leven van alledag. Dat maakt het moeilijk om
bevredigende en vreugdevolle relaties te hebben
en dat leidt op zijn beurt tot angst voor eenzaam
heiden verdriet.
Ik heb de indruk dat de naoorlogse omstandighe
den van dien aard waren, dat veel veertigers van
nu nier de gelegenheid hebben gekregen om in al
le veiligheid zich tot een stabiel individu te ont
wikkelen en moeite hebben zich aan een ander te
binden. Het uit de weggaan van een huwelijk is
in de meeste gevallen dan ook geen vrije keuze
maar een symptoom, het resultaat van een onge
lukkige ontwikkeling. Onder de huidige jeugd
neemt het animo voor het monogame huwelijk
enorm toe. las ik. Zij willen zich juist met hart en
ziel aan een iemand binden; als dat maar niet
uitloopt op de angst in de steek gelaten te worden.
En van de achterbankgeneratie verwacht ik hele
maal geen moeite om zich te binden. Die is im
mers gewend aan autogordels en weet wat gebon
den zijn is.
Het hier beschreven psychologische fenomeen
komt niet alleen bij mensen maar ook bij organi
saties voor. Manfred Kets de Vries, econoom en
psychoanalyticus gebruikt zijn psychologische
kennis om het wel en wee van organisaties te ver
klaren en problemen te helpen oplossen. Fusie
angst - zo is hem gebleken - komt bij kleine orga
nisaties veel voor. Tijdens
py 2'"" fusieprocessen raken zij
I vaak bang opgeslokt te
Ps 1 i worden door de grote en
daardoor hun eigen iden
titeit, zelfstandigheid en
werkwijze te verliezen.
Deze vorm van fusie
angst, ook wel bekend als
het Calimero-fenomeeri,
staat het slagen van -
soms broodnodige - fusies
tussen organisaties nogal
eens in de weg. Dat is
jammer, want een goede
fiisie kan heel feestelijk
zijn.
Onderzoek naar gebruik nieuwe elementen in gezondheidszorg
BEN APELDOORN
De kwaliteit van tandheelkundige en chirurgi
sche implantaten kan sterk worden verbeterd
door het toepassen van nieuwe magnetische
materialen. Onderzoekers bundelen hun krach
ten om vijf jaar lang te gdan zoeken naar en ex
perimenteren met nieuwe materialen. Van mag
netisme wordt in de samenleving al veel gebruik
gemaakt. Koelkasten, bank-en giropasjes, elek
tromotoren en beveiligingsapparatuur werken
allemaal dankzij magnetische eigenschappen.
De onderzoekers richten zich vooral op de ont
wikkeling van zogeheten hard- en zachtmagneti-
sche materialen, die in nauw contact komen met
het menselijk lichaam. Zoals kunstgebitten, kro
nen en bruggen en gewrichts-en botprothesen.
Maar ook zullen de mogelijkheden worden be
keken van minuscule magneetjes, die in bijvoor
beeld het binnenoor kunnen worden geïmplan
teerd bij doven van wie de gehoorzenuw intact
gebléven is. Magneetjes hebben de eigenschap
om luchttrillingen (geluid!), net als in de hoorn
van een telefoontoestel gebeurt, om te zetten in
kleine, elektrische stroompjes, die door de ge
hoorzenuw keurig naar het gehoorcentrum in de
hersenen worden geleid.
Aan het project van de Technologiestichting
STW van de Nederlandse Organisatie voor We
tenschappelijk Onderzoek (NWO) werkt een on
derzoeksteam onder leiding van de fysicus dr.
Ekkes Brück, verbonden aan het Van der Waals-
Zeemaninstituut van de universiteit van Amster
dam. „Het gaat om uiteenlopende magnetische
sterkten", zegt Brück. „Bij gebits- en ge
wrichtsprothesen heb je vaak grote sterkten no
dig, zodat er veel kracht op kan worden uitgeoe
fend. Bovendien mag het object niet te groot
worden. In het menselijk lichaam is vaak maar
weinig ruimte voor prothesen."
„Daarnaast heb je mini-magneetjes, zoals in ge-
Hardmagnetische materialen zijn onder meer bruik
baar in kunstgebitten. foto gpd
hoororganen. De magnetische veldsterkte daar
van hoeft maar heel klein te zijn. We maken die
verschillen in magnetische sterkte door wijzigin
gen in de microscopische structuur van de me
taallegeringen."
Brücks team concentreert zich vooral op legerin
gen van ijzer en platina. Zo'n legering gaat geen
reactie met het lichaam aan. Op roestende ge
wrichten zit niemand te wachten. De verschillen
in de microstructuur van de ijzer-platinalegering
ontstaan door het materiaal warmtebehandelin
gen te laten ondergaan. Brück: „Daardoor ont
staan verschillen in uitkristalliseren, als het ma
teriaal afkoelt. Bij hoge temperatuur kristalliseert
het uit tot een kubisch rooster. Dan hebben de
kristallen de vorm van een kubus, een dobbel
steen met gelijke zijden. Bij een zogeheten gloei-
behandeling krijg je een tetragonale kristalstruc
tuur, waar een van de zijden niet gelijk is aan de
andere twee. Een kubisch rooster leidt tot een
hardmagnetische legering; de tetragonaalstruc-
tuur tot een zachtmagnetische."
De onderzoekers zullen zich ook bezighouden
met speuren naar zogeheten magneto-calori-
sche materialen. Die kunnen warmte onttrekken
of juist toevoegen. Ideaal voor bijvoorbeeld air
conditioningssystemen, koelkasten of auto's,
want de stroomkosten zijn niet alleen maar een
fractie van die van nu, ook schadelijke bijpro
ducten als het koelmiddel freon (een beruchte
verbinding tussen chloor, fluor en koolstof, een
cfk dus) worden overbodig. Bovendien kan men
met supergeleidende magneten of spoelen veel
energie besparen. Elementen als mangaan, ger
manium en silicium bieden veel mogelijkheden.
„Er moet veel meer mogelijk zijn", stelt Brück.
„En dat geldt ook voor het verkleinen van de
magnetische materialen." Dat laatste is voor bij
voorbeeld microprocessoren (chips) van door
slaggevend belang. De chips kunnen nu niet nóg
(veel) kleiner gemaakt worden, omdat dan on
vermijdelijk het probleem van de warmteopho-
ping ontstaat. De huidige conventionele koe-
Üngsmethoden schieten daarvoor tekort. Maar
met de nieuwe materialen en technieken van
Brück en de zijnen zou dat probleem straks wel
eens voorgoed tot het verleden kunnen behoren.
SASKIA STOELINGA
Wat is de beste behandeling voor
een enkelblessure? Doorlopen, rust,
tapen, opereren of gips. In medisch
Nederland, per regio, per zieken
huis, is er nog geen eenstemmig
heid over de behandelwijze bij een
enkelletsel. Nieuwe richtlijnen, op
gesteld door ervaren orthopaeden,
chirurgen, radiologen, fysiothera
peuten en huisartsen uit het hele
land, moeten hierin meer eenheid
gaan brengen.
Voor artsen is het in eerste instantie
niet eenvoudig om een goede dia
gnose te stellen. Een gebroken en
kel levert niet het grootste pro
bleem op. Het gaat meer om de ge
scheurde en uitgerekt enkelbanden.
Beide kwetsuren leveren een flinke
zwelling op door opeenhoping van
bloed en vocht. Het grootste ver
schil is dat een uitgerekte enkel
band vanzelf geneest, terwijl een
gescheurde band moet worden be
handeld.
Elk jaar gaan gemiddeld 300.000
mensen met een acuut enkelletsel
naar ziekenhuis of huisarts. In de
helft van de gevallen is de blessure
onstaan bij het sporten. Bij vijftig
tot zestig procent worden ge
scheurde banden geconstateerd en
bij vijf tien tot tien procent gaat het
om een breuk. Bij de rest heb je het
over een verzwikte of gekneusde
enkel, die dus met wat aangepast
gedrag vanzelf weer in orde komt.
Maar wat te doen als je niet precies
weet om welk letsel het gaat? De
man die in de zeer brede werkgroep
heeft gezeten, Niek van Dijk, ortho-
paedisch chirurg in het Acade
misch Medisch Centrum, adviseert
drukverband aanleggen en er na vijf
dagen rust opnieuw naar kijken.
„Na een paar dagen is de zwelling
voor een groot deel verdwenen en
kan er een betrouwbare diagnose
worden gesteld. Zie je een verkleu
ring dan zijn de banden waar
schijnlijk gescheurd en moetje ver
der gaan met diagnostische tests en
verdere behandeling."
Het magazine van het Academisch
Medisch Centrum (AMC) laat ver
der weten dat gericht onderzoek
binnen het AMC naar het effect van
de verschillende behandelingen het
Het aantal röntgenfoto's dat bij acut? enkelletsels wordt gemaakt, kan met bij
na de helft worden teruggedrongen. archieffoto united photos de boer
volgende heeft opgeleverd. „Het
aantal röntgenfoto's dat bij acute
enkelletsels wordt gemaakt kan met
bijna de helft omlaag kan. Meestal
wordt zo'n foto standaard geno
men om te kijken of er sprake is van
enkelbreukje, maar vaak is dat hele
maal niet nodig. Alleen in nauw
omschreven gevallen blijk Je een fo
to te moeten maken. De beste be
handeling bij gescheurde enkelban
den is operatief ingrijpen. Maar dat
betekent nog niet, aldus het onder
zoek, dat opereren altijd de behan
deling van de eerste keus is. Wij ad
viseren om de enkel eerst zes we
ken te tapen. In de meest gevallen
is de enkel na die periode stabiel.
En mocht er dan nog sprake zijn
van instabiliteit dan kun je altijd
nog onder het mes", aldus de or-
thopaedisch chirurg van het AMC.
PUZZEL
Kruiswoord-min-een
Niet het gevraagde woord invullen, maar een woord dat bestaat uit de let
ters van het gevraagde woord in dezelfde volgorde min 1 letter. (B.v.
Omschrijving "dierenverblijf". Antwoord zou zijn "stal", maar ingevuld
moet worden "sta"of "tal". Welke van die twee het moet worden, moet
blijken uit de kruisende woorden.)
HORIZONTAAL:
1Naast; 4.'ijverig; 7. bestuurder; 9. ton; 10. rustig; 11kunst
taal; 13. tijding; 14. kussenovertrek; 17. niet dichtbij; 18. prooi;
19. lange stokfZl. lekkers; 24. pezig; 26. oever; 27. jongen; 29.
laag; 30. aanplakbiljet; 32. beeldverhaal; 33. monsterlapje.
VERTICAAL:
1Snor; 2. vroeger; 3. broedplaats; 4. moeilijkheid; 5. naald
boom; 6. niet vlot; 8. lol; 11. met veel omhaal van woorden
gemaakte klacht; 12. inzet; 13. klein café; 15. zedenleer; 16.
eindje sigaret; 17. een weinig; 19. deel v.e. dier; 20. streling;
22. totaal; 23. schakelbord; 25. stip; 27. handvatsel; 28.
onlangs; 30. energie; 31. spinnenweefsel.
X
erf
rc
Jt 24.
=-
Zzürr
—IfII
-
- -
TOM POES
Heer Bommel deinsde met gestrekte
armen verder achteruit, zodoende
Tom Poes tegen de tapkast drukkend.
„Niet d-doen!" riep hij met dunne
stem. „N-niet schieten, bedoel ik! Ik
ben een vredelievend heer die wat
aanspraak zoekt. Ik bedoel, dat de
nacht nog lang is..." „Ia, ja," gromde
Bud, „je wilt de tijd doden. Dat noemt
hij vredelievend, Kid!" „Laat me niet
lachen", sprak de ander. Hij wierp een
blik op de oude klok, die luid en rustig
stond te tikken en begon zijn wapen
op kunstige wijze rond te draaien.
„Onze tijd is gekomen", hernam hij.
„En daarom is het afgelopen met de
tijd van anderen. Je krijgt je zin, Old
Boll. Wij zijn tijdkillers, weet je? De
vlugste proppenschietertrekkers van
het Westen. Raken een seconde op
tien pas afstand tussen de wijzers.
Vooruit paardner, jij neemt die kleine
en ik neem deze." Bud richtte zijn wa
pen, maar Kid duwde hem terug. „Een
ogenblikje", snauwde hij. „Jij bent een
kouwe paffer zonder fantasie. Als ik de
tijd kil, doe ik dat netjes en beschaafd.
Wacht even totdat ik deze Old Fat in
de stemming heb gebracht." Hij kuch
te, maakte een danspasje, zodat zijn
sporen rinkelden en begon met een
slepende bariton door zijn neusdoek
te zingen: „De tijd staat stil, als ik lone
some kill Langs de prairiezoom, waar
ik lonesome roam. Where I go. daar
wordt het kil en stiller. Ik ben Kid. Ik
ben Kid de Killer." Heer Bommel had
onthutst toegeluisterd en zijn angst
zakte een weinig. „Toch wel aardig",
mompelde hij. „Ik mag dit soort vers
jes wel. Reeds als knaap..." Verder
kwam hij niet, want op dat moment
richtten de killers met een bliksem
snelle beweging hun wapens en druk
ten af.
Katja Schuurman bij een leprapatiëntje.
Wereld-lepradag
Op 31 januari is het Wereld-
lepradag. Deze besmettelijke
ziekte vormt nog altijd een
groot probleem. Elke minuut
wordt ergens op de wereld
een nieuwe patiënt ontdekt.
Jaarlijks zijn dat er 550.000,
onder wie kinderen. Recente
onderzoeken tonen aan dat
lepra veel besmettelijker is,
dan tot nu toe werd aangeno
men. Dr. Stella van Beers ver
richtte begin jaren negentig
onderzoek in Zuid-Sulawesi
(Indonesië). „Wij ontdekten
dat in een gebied waar veel
patiënten wonen soms halve
wijken de bacterie bij zich
dragen. Ook gezonde mensen.
Of zij daadwerdelijk lepra krij
gen. weet je pas over vijf, zes
Landelijke dag melanoom
jaar." Volgens Van Beers is h(
te laat om mensen pas te be
handelen als ze aantoonbaar
lepra hebben. „Iemand is
daarvoor al die tijd een be
smettingsgevaar geweest voo
zijn omgeving, zeker iemand
met veel sociale contacten."
Het is volgens haar een illusie
om te denken dat in landen
als India, Indonesië en Brazi
lië het lepraprobleem snel de
werld uit is. Stella van Beers
bepleit dan ook het zo snel
mogelijk registreren van men
sen die de kans lopen besmei
te raken. „Dat betekent fami-1
lieleden en buren van patiënj
ten controleren of zich een lé
prainfectie ontwikkelt."
In Nederland neemt het mela
noom op dit moment de tien
de plaats in onder de meest
voorkomende vormen van
kanker. Hoewel het mela
noom in een steeds vroeger
stadium wordt ontdekt, komt
een procent van de sterfgeval
len door kanker voor rekening
van het melanoom. De ziekte
treedt gemiddeld op rond het
45ste jaar en iets vaker bij
vrouwen dan bij mannen. Het
wetenschappelijk onderzoek
naar het ontstaan en de be
handeling ervan is volop in
beweging. Tijdens de vierde
landelijke contactmiddag zal
oncologisch internist, dr. C. J.
Beta-caroteen 1
Extreem hoge doses beta-ca-
roteen in de vorm van voe
dingssupplementen, kunnen
bij rokers de kans op longkan
ker verhogen. Dat blijkt uit
Amerikaans onderzoek van de
Tufts Universiteit in Boston.
Lichaamscellen zetten een
deel van beta-caroteen, een
kleurstof die onder meer in
worteltjes zit, om in een soort
vitamine-A. Dit bestanddeel
vertraagt de celdeling en
wordt daarom wel gebruikt bij
behandeling van huidkanker
en leukemie. Fretten zetten
A Punt. aandacht besteden
aan de behandelmethoden
van het melanoom en de laat
ste ontwikkelingen. Klinisch
psycholoog, mevrouw Tan, z;
een lezing houden over de bt
tekenis van kanker voor de
partner, het gezin en de vrieri
denkring. Tijdens het laatste
onderdeel zullen deskundige
vragen beantwoorden. De
Stichting Melanoom organi
seert op 6 februari die lande
lijke contactmiddag voor le
den en belangstellenden. Dei
bijeenkomst wordt gehoudei
in zalencentrum 'De Schakel;
in Nijkerk. Aanvang 13.30 uuj
beta-caroteen op vrijwel de
zelfde manier om als menser
Een studie bij deze dieren
toont aan dat buitensporige
hoeveelheden beta-caroteen
in de longen kunnen worden
omgezet (oxideren) in stoffer
die de celdeling op zijn kop
zetten. De gevormde stoffen
in de longen van de proefdie
ren verminderen de werking:
van het tumor onderdrukker*
de vitamine A en verhogen tt
gelijk de activiteit van een efl
wit dat de cellen aanzet tot
versneld delen.
Heer Bommel en de Killers
Kruiswoordraadsel
f
HORIZONTAAL: i
1. Jongensnaam; 4. zacht; 8. nageslacht; 10. afslagplaats bij hei'
golfspel; 11. stormloop; 13. persoonlijk vnw.; 15. Griekse let- [j
ter; 16. gereed; 17. genadeklap; 20. naar persoon; 21. kijkers;
22. voertuig met één paard; 24. voorzetsel; 25. een zekere; 26.
voorzetsel; 28. kloosterlinge; 29. deel v.d. vinger; 32. deel v.e.!1
etmaal; 34. kleur; 35. jeugdig. i
VERTICAAL:
1. Jeugdig; 2. tandeloos zoogdier; 3. voertuig; 5. grondtoon; 6|
muzieknoot; 7. scheepswerkplaats; 9. scheepsemmer; 11. cijfei
ren; 12. volgen; 14. oculeren; 16. politieman; 18. lof; 19.
Turkse titel; 23. knevel; 24. sneeuwhut; 27. Engelse titel; 30.
persoonlijk vnw.; 31. lidwoord; 32. bijbelse stad; 33. bolgewasjj
Oplossing van vrijdag:
Horizontaal: 1. Omslag; 7. traag; 8. miami; 9. pasja; 10. olijfij
11. totaal; 12-pietje. j
Verticaal: 2. Magma; 3. lokaal; 4. gerief; 5. stop; 6. cassette; j
10. olie; 11. top.
Verkeerde pagina
Door een fout is zaterdag de pagina 'Smaak' van afgelopen f
derdag nog een keer in de krant gekomen. Daardoor stonden!'
de puzzel en de strips van die dag nog een keer in de krant. I
daag plaatsen we daarom ook de puzzel van zaterdag. De B|(
meistrip sluit aan op de aflevering van vrijdag.
