ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
Onderkoelingsdood
in vredestijd
P
ZATERDAG 30 JANUARI 1999
Jidsch Dagblad
Fouten en stilzwijgen bij noodlottige oefening mariniers
Rémon Budding zou als 23-jarige de jongste korporaal uit de
geschiedenis van het korps mariniers worden. Maar tijdens een oefening
in de Krimpenerwaard op de ijskoude maandagavond van 24 november
1997 overleed hij. In vredestijd, als gevolg van onderkoeling. Een
onderzoek van de marechaussee legde weliswaar fouten van de
marineleiding bloot, maar justitie bracht de verantivoordelijken niet
voor de rechter. Defensie hield het op 'een incident'. Wat ging er mis, op
die avond en in de maanden erna
orine Otte heeft een voorgevoel.
M Als ze 's ochtends afscheid
neemt van haar vriend Rémon
Budding drukt ze hem op het hart dat hij
zich goed warm moet aankleden tijdens de
legeroefening later die dag. Het is snijdend
koud en 's avonds z-al de temperatuur nog
verder dalen. Rémon wacht een zware tocht:
sloot in, sloot uit,- soms door de bagger, dan
weer zwemmend door brede afwateringska
nalen.
Hij vormt een koppel met Remco Hars-
veld, zijn 'buddy" in deze oefening kaart- en
kompas lezen voor twaalf aanstaande onder
officieren van het korps mariniers. Voor het
vertrek vanaf de Van Ghentkazeme in Rot
terdam vragen de zes koppels de leiding te
vergeefs of ze tegen de kou een duikerpak
onder de overall mogen dragen. Om kwart
over zes vertrekt de groep, de oefening be
gint tegen zeven uur. Het leerdoel is bekend:
terugtrekken door wat wordt genoemd 'een
van de zwaarste terreinen van de wereld', het
waterrijke poldergebied van de Krimpener
waard.
Dodelijke cocktail
Latere metingen van de Luchtmacht Meteo
rologische Groep wijzen uit dat de tempera
tuur in de polder ongeveer 2 graden Celsius
bedraagt. Door de wind, vier tot zes knopen,
is de gevoelstemperatuur min 1,5 graad. Uit
metingen van het lokale waterschap kan na
dien worden berekend dat de watertempera
tuur niet meer dan zo'n 4 graden is. De ge
tallen vormen samen een dodelijke cocktail,
waaraan Rémon Budding deze avond be
zwijkt.
De eerste drie koppels keren al na een paar
sloten terug naar de voertuigen. De mari
niers hebben onderkoelingsverschijnselen
als kramp en stijve kaken. „Het gaat niet; te
koud", melden zij aan het kader dat wordt
geleid door de ervaren sergeant-majoor
Hendriks. Die zegt hen dat ze de oefening
kunnen afbreken, maar hem dan de volgen
de avond alsnog moeten doen. De drie kop
pels stoppen toch. Hoewel mariniers door
gaans niet opgeven, maar deze oefening
klaarblijkelijk toch te zwaar is, is dat voor
Hendriks geen aanleiding te stoppen. Bud
ding en zijn buddy horen bij het eerste con
trolepunt dat enkele collega's al zijn gestopt
en de oefening een dag later alsnog moeten
doen.
De twaalf 'Mariniers 1' die aan de oefening
deelnemen zijn ervaren, gedreven militairen.
Ze zijn uit vele kandidaten gekozen voor de
opleiding tot korporaal. Deze rang betekent
Otte dook recent in het onderzoeksdossier
van de marechaussee. „Ik was trots op Ré
mon. Met hem ben ik fan geworden van het
korps mariniers en dat ben ik nog steeds. De
marine heeft me ook goed opgevangen, ab
soluut. Maar ik heb nooit alle informatie ge
kregen, weet ik nu. Mij is bijvoorbeeld ver
teld dat Rémon geen pijn heeft gehad. Aan
de ene kant wil ik dat zaken uitgezocht wor
den, maar aan de andere kant: Ik krijg Ré
mon er niet mee terug."
In reacties tegenover deze krant spreken
woordvoerders van de marine direct na het
drama over 'een navigatie-oefening waarbij
verder geen zware lichamelijke inspannin
gen werden gepleegd'. Ook wordt gesugge
reerd dat de oefening talloze keren is gehou
den. hi werkelijkheid blijkt de oefening nog
vrij jong. Hendriks bedacht hem zelf en hij
werd deze avond voor de vijfde keer gehou
den, aldus het marechaussee-onderzoek. Uit
luchtfoto's bleek dat Budding en Harsveld
die avond 145 sloten en kanalen moesten
doorwaden. Na de 95e zeeg Budding ineen.
Sergeant-majoor Hendriks reageert verbaasd
op deze aantallen. Hij dacht een parcours
met 60 tot 70 doorwadingen te hebben uitge-
Zie verder elders in deze bijlage
voor hen het verschil tussen een vaste aan
stelling en een verblijf bij het korps voor 'be
paalde tijd'. Het doorzettingsvermogen van
de groep is al valeer zwaar op de proef ge
steld.
In het 300 pagina's tellend onderzoeksrap
port van de marechaussee over de dood van
Rémon, waarop deze krant recent de hand
legde na een beroep op de Wet Openbaar
heid Bestuur, zegt een van de deelnemers
over het voortzetten van de oefening: „Het
kader is tekort geschoten. Mijns inziens
moet je als kader als een tweede buddypaar
met onderkoelingsverschijnselen binnen
komt, de oefening beëindigen. Het is dan
niet meer verantwoordelijk om door te
gaan." Hij is de enige die deze kritiek later
laat horen. Een ander zegt dat de veiligheids
voorzieningen tekort schoten, de rest noemt
de oefening vooral 'erg zwaar'.
Gehard
Budding en Harsveld gaan door. Vooral Bud
ding geldt als een geharde, 'koud weer ge
trainde' marinier. Vele malen skiede hij in
Noorwegen vrijwillig een wak in, als demon
stratie. Vriendin Corine Otte: „Rémon was
negen van de tien keer degene die het voor
deed." In Noorwegen staat altijd een ver
warmde tent klaar om bij te komen, in de
Krimpenerwaard is er voor de Rémon en
Remco bij het passeren van de tweede en
laatste controlepost niet meer dan een kop
warme soep. Op de vraag of het nog gaat,
zeggen ze ook daar dat het zwaar is, maar
dat zij verder gaan. De sergeant adviseert
hen terug te keren als het later toch niet
meer mocht gaan.
Op dat moment, zo blijkt later, is al een kop
pel in grote problemen gekomen. Mevrouw
Verkerk uit Bergambacht schrikt als tegen
half tien bij haar woning aan de Beneden-
berg wordt aangebeld. „Er stonden twee
mannen in vieze zwarte overalls, drijfnat en
onder de blubber. De ene zei dat het niet
goed ging met zijn collega. Die jongen kon
geen woord meer uitbrengen, wist niet waar
hij was. Ondersteund door zijn collega heb
ben we hem onder de douche gezet. Eerst
een tijdje koud water en daarna steeds meer
warm er bij. Het heeft een uur geduurd voor
dat hij weer een beetje bij kwam."
Het duo had al eerder geprobeerd bij een
controlepost de oefening te staken. De mari
nier die uiteindelijk bij mevrouw Verkerk on
der de douche terechtkwam, voelde kram
pen over zijn hele lichaam. Kenmerken van
beginnende onderkoeling. Sergeant-majoor
Hendriks wordt door een korporaal via de
radio op de hoogte gebracht. De korporaal
geeft diens reactie door: „Van de sergeant
majoor Hendriks krijgen jullie de militaire
opdracht om door te gaan met de oefening.
Dus drink nog wat en dan verder." Hendriks
zal later tegenover de marechaussee ontken
nen een dienstbevel te hebben1 gegeven. De
twee vatten het wel zo op en gaan door tot
dat het echt niet meer gaat en ze hulp bij
mevrouw Verkerk vragen.
Wartaal
Tegen tien uur, honderden meters verwij
derd van de bewoonde wereld, raakt ook Ré
mon Budding in de problemen. Volgens
Harsveld krijgt zijn buddy kramp in de be
nen nadat hij een breed afwateringskanaal is
overgezwommen. Rek- en strekoefeningen
helpen niet, Budding zakt steeds in elkaar.
Hij is onderkoeld en begint wartaal uit te
slaan. Harsveld zwaait met een licht dat als
noodsignaal dienst doet en blaast op een
fluit die voor levensbedreigende situaties op
de man wordt gedragen.
Vanaf, dat moment, als de klok tikt voor
Buddings leven, wordt duidelijk hoezeer vei
ligheidsmaatregelen ontbreken. Uit het late
re onderzoek valt op te maken dat pas na vijf
kwartier hulp arriveerde. Remco Harsveld
zegt tegen de marechaussee dat het 'mini
maal drie kwartier' duurde.
Sergeant-majoor Hendriks heeft rond half
tien gezelschap gekregen van kapitein Hen-
geveld, de mentor van de opleidingsgroep.
Of de officier werd gewaarschuwd omdat er
Archieffoto van Rémon Budding.
iets misging, wordt niet duidelijk uit de be
schikbare dossiers. Wel dat tien minuten na
aankomst van de officier de oefening wordt
afgeblazen. Maar dat ontgaat Budding en
Harsveld. Als de kapitein hoort dat een van
zijn mariniers ergens onder een douche
heeft gestaan, reageert hij minachtend:
„Mietjes!"
Harsveld's noodsignaal wordt tegen tien uur
door een sergeant bij controlepost 2 ge
hoord. De man kan door de wind niet bepa
len uit welke richting het geluid komt. Hen
driks en Hengeveld worden daarvan op de
hoogte gebracht, waarop paniek uitbreekt.
Kraandrijver Jan Meijer, die net als de familie
Verkerk aan de Benedenberg woont, hoort
mensen door zijn tuin rennen en ziet de ene
na de andere militaire wagen met grote snel
heid voorbij rijden. Als hij poolshoogte
neemt, wordt hem om hulp gevraagd. „We
zijn twee van onze mensen kwijt."
Meijer helpt bij het zoeken met zijn kleine
terreinwagen. Diep in het achter zijn boerde
rij gelegen weiland krijgen ze oorcontact met
Harsveld. Meijer: „Hij riep dat zijn maat niet
meer kon staan. Ik hoorde die jongen kreu
nend ademhalen. De man in burgerkleding
(kapitein Hengeveld, red.) en een militair
doorwaadden drie sloten om er bij te komen.
Wat daar gebeurde weet ik niet precies, dat
kon ik niet zien want het was aardedonker.
Maar ik hoorde die officier hard tegen die
jongen schreeuwen: 'Sta op! Verder lopen!',
of zoiets. Daarop begon die jongen te gillen
en te kermen. Ik denk dat-ie een schop heeft
gehad of dat ze hem hebben beetgepakt."
Meijer rijdt met zijn wagen om en ziet een
paar boerderijen verderop Hengeveld, Hars
veld en de andere militair met Budding ko
men aanlopen. Ze hebben drie sloten moe
ten doorwaden. Onnodig, weet Meijer, maar
hij kent het probleem: „Wie niet weet hoe dit
gebied er uit ziet, kent in het donker de weg
niet." Meijer ziet dat Budding inmiddels bui
ten bewustzijn is. Hij wordt in aluminiumfo
lie gewikkeld en afgevoerd. In totaal verstrijkt
meer dan twee uur tussen het eerste nood
signaal van Harsveld en het moment waarop
Budding in een militair voertuig het Groene
Hartziekenhuis in Gouda wordt binnengere
den.
23 graden
In de jeep probeert de aanwezige 'hospik -
combat lifesaver' lichaamswarmte op Bud
ding over te brengen door bloot tegen hem
aan te kruipen en hem op te wrijven. In het
ziekenhuis wordt Budding's lichaamstempe
ratuur gemeten: 23 graden. Het latere mare
chaussee-onderzoek bevat een verklaring
van een militaire arts die beschrijft dat bij
een lichaamstemperatuur onder de 30 gra
den de 'paralytische' fase intreedt met be
wusteloosheid als gevolg. Onder de 28 gra
den kan een hartritmestoomis optreden bij
'manipulaties' aan het lichaam, mogelijk ook
bij het optillen. Onder de 25 graden stopt het
hart met functioneren, aldus de arts.
Corine Otte wordt die nacht uit bed gebeld
en gevraagd naar het ziekenhuis in Gouda te
komen. Zes uur lang wordt Budding door
artsen gereanimeerd. Tevergeefs. In de we
ken daarna tonen kapitein Hengeveld en ser
geant-majoor Hendriks, die evenals de ande
re kaderleden tegen de marechaussee zeggen
geen schuld te hebben aan de dood van
Budding, opvallend veel interesse voor het
'toxicologisch onderzoek' op diens lichaam.
De suggestie van de twee dat Rémon wellicht
stimulerende middelen, drugs, had gebruikt,
vindt vriendin Corine Otte 'schandalig'.
Corine Otto bij de vitrine met attributen van haar omgekomen vriend. OTO GPD CEES ZORN
