Cultuur Kunst
Filmfestival opent geëngageerd
unstenaar blijft bij
lek Vredesmonument
'Ze wilden het ding eerst
in de Vliko-bak gooien
i li
Van der Lubbe: één bonk emotie
Mooie, overzichtelijke
lijnen op de dansvloer
okhorstorgel in oude luister
Uitstapjes D' Anjou
de moeite waard
JERDAG 28 JANUAR11999
JUR
DE OPT
11.00
13.80
17.00
21.00
25.50
10,00
22.00
's|js Rembrandt Schilderwedstrijd
Leidenaar A. Labordus is winnaar geworden van de pu-
prijs van de Rembrandt Schilderwedstrijd die vorig jaar
gehouden tijdens de Leidse Lakenfeesten. Het publiek
zijn olieverfschilderij van een Leids stadsgezicht het
>t. Gistermiddag ontving Labordus uit handen van de voor
van de Leidse Lakenfeesten. H. Weiland, een plakkaat en
dinerbonnen. Labordus, gepensioneerd schooldirecteur, is
■o lidact. In Brasserie Heer van Rijn, aan het Noordeinde, zijn
en week lang schilderijen van Labordus te zien (na 17.00
toine Mortier overleden
De Belgische kunstschilder Antoine Mortier is deze
op 90-jarige leeftijd overleden. Hij wordt gerekend tot de
grijkste vertegenwoordigers van de lyrisch-abstracte
>1. Als jonge kunstenaar trok hij de aandacht als een van de
zogeheten action painters. Later viel hij op door zijn vaak
oot formaat geschilderde doeken in diepe, warme kleuren
ede verfhalen.
neel Noordwijkse reddingsbrigade
dwuk» De Noordwijkse Reddings Brigade brengt morgen-
d het stuk 'Liefde, Moord en Miljoenen' van toneelschrijver
oer op de planken van Dorpshuis De Rank aan de Golfbaan
190 jet stuk zit vol echtbreuk, intrige, ooh la la la en open en
slaande deuren. Vrijdag 5 en zaterdag 6 februari wordt het
nog eens opgevoerd. Aanvang: 20.00 uur. Donateurs heb-
;ratis toegang.
irijver Torrente Ballester overleden
id» Gonzalo Torrente Ballester, een van de bekendste
jvers van Spanje, is gisteren op 88-jarige leeftijd overleden,
nte Ballester schreef meer dan 30 romans. Zijn laatste
'Los anos indecisos'. kwam vorig iaar uit.
concertgebouw
Concertgebouwplein 2-6. Telefoon 671 83 45
e Meesterpianisten
i, Ijszt I
Er zijn nog kaarten te verkrijgen!
Uitgaan begint bij de Uitlijn! Bel 0900-0191
Hollandse tulpen voor de Indonesische actrice en producent Christine
Hakim en regisseur Garin Nughroho voorafgaand aan de première van
'Leaf on a Pillow'.
foto anp/hans steinmeier
Met een gedurfde ope
ningsfilm is gisteravond de
28e editie van het Interna
tional Film Festival Rotter
dam officieel van start ge
gaan. Directeur Simon
Field van het festival koos
dit keer niet voor een po
pulair werk om het publiek
vast voor de filmtiendaagse
op smaak te brengen, maar
voor het geëngageerde
'Leaf on a pülow' van de
Indonesische regisseur Ga
rin Nugroho.
ROTTERDAM GPD
Field gaf aan dat het Rotter
damse festival vastbesloten is
een eigen koers te blijven varen,
want het rauwe 'Leaf on a Pil
low' was zeker geen voer voor
een feestelijke stemming. Ma
ker Nugroho woonde de ope
ning van het festival bij, samen
met hoofdrolspeelster en pro-
ducente van de film, Christine
Hakim.
Het verhaal van drie Indone
sische straatkinderen die in de
sloppen van Jakarta tevergeefs
proberen te overleven, is een
voorbeeld bij uitstek van de
nieuwe Indonesische cinema,
die na de val van Soeharto zijn
intrede kon doen in de archipel.
Daarbij staat de film - gefinan
cierd met geld uit het Hubert
Balsfopds - symbool voor wat
Field met het festival voor ogen
heeft: een avontuurlijke pro
grammering, waarin de onaf
hankelijke filmer voor het voet
licht komt te staan.
Op het programma van het
festival staan meer dan twee
honderd speelfilms en lange do
cumentaires, waaronder 57 in
ternationale premières. Daar
naast zijn er in Rotterdam 250
korte films, videoproducties, in
stallaties en cd-roms te zien.
Belangrijke Nederlandse we
reldpremières zijn 'Jezus is een
Palestijn' van Lodewijk Crijns,
Rosemarie Blanks 'Vaarwel Pa
vel', Ian Kerkhofs 'Shabondama
elegy'Voyage to Cythera' van
Frank Scheffer en Jos Stellings
'No Trains No Planes', de slot
film van het festival, met Katja
Schuurman, Kees Prins en Peer
Mascini.
Het festival omvat zo'n dui
zend voorstellingen in 27 zalen,
overigens niet alleen in Rotter
dam maar ook in Groningen en
Maastricht. De organisatoren
mikken op' 80.000 bezoekers.
Zondagavond waren van de
35.000 reserveringen al 15.000
kaartjes daadwerkelijk opge
haald. Recentere cijfers zijn nog
niet bekend omdat de ver-
koopsystematiek enigszins ge
wijzigd is.
rleg zit muurvast
theater
7 3EVOET/CONNIE VAN UFFELEN
'redase beeldend kunste-
Stulemeijer voelt er niets
om de glazen panelen van
/redesmonument op de
Garenmarkt te vervan-
loor vandalisme-bestendi-
ïateriaal. Ook in verplaat-
van zijn schepping, heeft
en trek. Hoewel noch de
enaar noch de gemeente
n dat willen, dreigt het
te verdwijnen.
0992
3245
0443
2780
Ï4.06
16,80
velijkJ
17 33
iscussie over het Vredes-
iment is losgebarsten na
atste aanslag in december
jaar. Cultuurwethouder A.
:old wil breken met het be-
lat tot dusverre is gevoerd
het motto 'capituleer
voor vandalisme'. Telkens
iet Vredesmonument, dat
on heeft gekost, werd ver
nield, betaalde de gemeente de
reparatie. De rekening is inmid
dels opgelopen tot enkele tien
duizenden guldens.
Verwijdering
Pechtold heeft de gemeente
raad en Stulemeijer drie opties
voorgelegd. Een: het glas ver
vangen door minder kwetsbaar
materiaal. Twee: verplaatsing.
Drie: verwijdering. Pechtold
vindt^ dat verwijderen pas aan
de orde is als de andere twee
mogelijkheden afvallen.
Stulemeijer wijst de eerste twee
mogelijkheden af. Volgens de
kunstenaar zijn andere materia
len 'krasgevoelig'. Bovendien is
hij zeer gehecht aan de bijzon
dere reflectie van de blauwe gla
zen panelen waaruit het gevaar
te is opgetrokken. Als het aan de
kunstenaar ligt, komen er 'spij
kerharde afspraken' met de
glasproducent. „Vandaag ge
sloopt, moet betekenen dat
morgen het beeld weer is gere
pareerd. Dat is gewoon een
kwestie van onderhoud. Een
lantaarnpaal wordt toch ook tel
kens gerepareerd na vernielin
gen?"
Wethouder Pechtold heeft vo
rige week in de raadscommissie
cultuur echter aangegeven dat
alleen de drie genoemde opties
bespreekbaar zijn en daar zit
Stulemeijers voorstel niet bij.
Hoekje
Ook verplaatsing is voor de
kunstenaar niet bespreekbaar.
„Dan moet er wel een ver
schrikkelijk goed alternatief ko
men. Er zijn plekken genoemd,
zoals de Hortus of aan de rand
van de stad, maar daar heb ik
.het beeld niet voor gemaakt.
Dan stop je de vrede in een
hoekje", aldus Stulemeijer.
Wethouder Pechtold wil bin
nen drie weken beslissen wat er
met het beeld moet gebeuren.
recensie* bertjansma
Voorstelling: Ongebluste kalk, door The
atergroep Hollandia/Veenstudio Tekst
Marinus van der Lubbe/Martin Schou
ten. Samenstelling. Tom Blokdijk Spel.
Fedja van Huèt. Compositie en uitvoe
ring. Florentijn Boddendijk, Remco de
Jong. Gezien. 27/1, Theater aan het
Spui, Den Haag. Aldaar nog te zien: van
avond; 12/3 leiden (LAKtheater).
Met een adembenemende an
derhalf uur acteren over de
randen van de emoties heen
lost acteur Fedja van Huèt in
'Ongebluste kalk' het raadsel
Marinus van der Lubbe niet
op, maar hij zet wel een fasci
nerend, in zichzelf tegenstrij
dig mensbeeld neer dat ont
roert en tegelijkertijd pijn doet.
Hollandia (samen met het
eigen muzieklaboratorium
Veenstudio) baseert
'Ongebluste kalk' op de brie
ven en dagboeken van metse
laar Van der Lubbe (1909-
1934) en op informatie uit
Martin Schoutens biografie
van de man die uit protest te
gen de Nazi-dreiging in 1933
de Rijksdag in brand stak. Het
is één lange monoloog, over de
manier waarop hij naar de we
reld keek, over zijn onmogelij
ke voetreizen tot in Bulgarije
en eindigend met zijn reacties
op het proces dat de nazi's een
wapen tot de machtsovername
zou geven.
In het spel van Fedja van
Huèt (nog niet helemaal tekst-
vast bij de première) slaan de
stoppen bijna door: niet realis
tisch theater, één bonk van
emoties. Hij begint vanuit stil
te, moeizaam, ongearticuleerd,
zoekend naar afgeronde zin
nen. Om de wereld te overtui
gen van iets waarvoor hij zelf
nauwelijks woorden heeft. Zijn
emoties laaien op en vallen te
rug naar die bijna simpele,
blije glimlach van een naïef
mens. Of naar de verkrampte
momenten waarin de wan
hoop en onmacht door zijn
ogen heen schreeuwen.
Voor elk begrip gebruikt Van
Huêt een beeldend gebaar. Hij
pakt een toeter als hij over au
to's vertelt, een koeienbel als
het over Oostenrijk gaat. Als
een man die een taal spreekt
die niemand begrijpt en die
wanhopig alles doet om aan
dacht te krijgen, om dóór te
dringen. Een clown en een
warrige idealist die over zijn
idealen struikelt.
Florentijn Boddendijk en
Remco de Jong voeren daarbij
een sterk dramatische collage
partituur uit van gestuurde,
gesampelde geluiden, van
technorock tot flarden van Bal
kanmotieven van Van der Lub
bes reizen. Het is vaak overvol,
net zoals de spelregie van Jo-
han Simons, exuberant. Met
een soms te nadrukkelijk repe
terend doorbreken van het rea
lisme. Maar ook met scènes
waarin je adem stokt: Van der
Lubbe die zijn hoofd moet be
vrijden uit een cementzak. En
vooral Van der Lubbe die. zijn
brandstichting voorbereidend,
uitputtend zijn 'Ik moet wat
doen' schreeuwt.
Als een gedrevene, aangeslo
ten op de energie van een hou
separty. Op weg naar een pro
testdaad die een ander effect
zou hebben. Dan begrijp je ook
de klassieke beelden van dat
Rijksdagproces van 1933: Van
der Lubbe met hangend hoofd,
als een zombie: op, leeg. De
verbeelding van de brand zelf
is een vondst: Van Huèt met
twee hamers en stapels half
verbrand papier waar hij het
stof uit ramt. Schitterend.
RECENSIE MAARTEN BAANDERS
Voorstelling 'L'arte di ballare' Gezie
27/1 De Waag. Leiden
De musici zitten bescheiden op
een podiumpje achterin het
Waaggebouw. In de muzikale
introductie van 'L'arte di
ballare' roepen zij ongemerkt
de juiste sfeer op waarin de
dansers de zaal kunnen betre
den met hun middeleeuwse
dansen. In hun luxueuze, geva
rieerde kostuums maken zij
eenvoudige pasjes en beschrij
ven zij mooie, overzichtelijke
lijnen op de dansvloer. De blik
ken en lachjes die ze uitwisselen
tonen hoe leuk de mannen en
de vrouwen elkaar vinden. Maar
deze hartstochten worden gere
lativeerd met grapjes en plage
rijen. Afgezien van pittige pas
sages met zwierige gebaren, is
de sfeer voorzichtig, verstild bij
na. De lachjes en het gepraat
zijn gedempt.
De muziek wordt helder en
met liefde uitgevoerd. De zang
stem is terughoudend, waar
door de soms zeer kronkelige
melodische lijnen zacht en ele
gant tot hun j"echt komen. In
enkele opzwepende passages
na de pauze, bijvoorbeeld in de
ridderdans, komt de muziek
flink los.
Ondanks de kundige uitvoe
ring is er ook wel een bezwaar
aan de voorstelling. Bij al die
lieflijke ongedwongenheid komt
de vraag op waar die dansen in
geworteld zijn. Wat voor men
sen waren het die vroeger zo
dansten en musiceerden? Hoe
wel de oogst- en vruchtbaar-
heidsdansen aan het boerenle
ven doen denken, venvijzen de
kostuums meer naar het leven
aan het hof. Maar- wat voor po
sitie hadden deze mensen? Hoe
is deze groep, die zo conflicdoos
met elkaar omgaat, bij elkaar
gekomen?
De voorstelling blijft wat af
standelijk. Door onverstaanbare
onderonsjes laten de dansers
het publiek nadrukkelijk niet in
hun midden toe. We zien een
idyllisch, zorgeloos, onaantast
baar bestaan, een wereld op
zichzelf zonder raakvlak met
het heden. Dit verstE-rkt het on
terechte idee dat de middeleeu
wen een eiland in de geschiede
nis zouden zijn.
CONNIE VAN UFFELEN
ivee potte en de twee bloe-
enne wit en de bloemen en
en ringen en bande ante-
ie goud.' In archieven van
Lokhorstkerk is het oor-
ïkelijke schildersbestek te-
ivonden van het Mitter-
erorgel. De vroegere gege-
komen goed van pas bij de
uratie van dit uit 1774 da-
ide instrument. „We heb-
inmiddels de acht verflagen
et orgel onderzocht, en ja
alle kleuren die in het be-
worden genoemd komen
arschijn", aldus Anton den
organist en coördinator
iet restauratieproject,
het snijwerk wordt her
en opnieuw geschilderd,
outen ombouw van het or-
«ordt, zoals wij dat noemen
uteboomd', dat wil zeg-
het wordt teruggebracht in
iriginele 18de eeuwse no-
outkleur. Daarnaast wor-
alle 900 pijpen gerestau-
en op hun oude plaats te-
ezet."
erkoopijor slijtage en 'minder ge-
;de' wijzigingen in 1925 en
verkeert het orgel in een
wekkende staat. Het pijp-
vertoont deuken en scheu-
en de windvoorziening,
rmee de lucht in de pijpen
It geblazen, lekt. „Als het
vriest, hoor je de lucht
lopen," vertelt Den Boer.
sist aan alle kanten waar-
je goed kunt merken dat je
285,0 en blaasinstrument speelt."
Alle 900 pij
pen van het
Lokhorstorgel
worden ge
restaureerd en
fhet houtwerk
'geneute-
boomd'.
Het instrument inspireert
hem al een tijd niet meer „Het
is net of er stroop op de toetsen
zit. Sommige geluidcombinaties
kun je niet meer gebruiken, om
dat de klanken niet goed men
gen. Achter het orgel hoor je
daardoor een flutgeluid. Geluk
kig maakt de akoestiek van de
kerk een hoop goed."
Het monumentale orgel werd
in 1774 door Johannes Mitter-
reither speciaal voor de Lok
horstkerk gebouwd. In 1807
werd het door Lambertus van
Dam vergroot. Het lofwerk van
de orgelkas en het balkon is ge
sneden door Johannes Schadé.
In deze combinatie is het Mit-
terreitherorgel een van de best
bewaarde voorbeelden van een
middelgroot orgel in de laat ro-
coco-stijl.
Na de restauratie klinkt het
orgel weer zoals het in 1807
moet hebben geklonken. „Heel
galant met veel klankkleuren.
Niet imponerend, maar ingeto
gen. Geschikt voor ondersteu
ning van samenzang", zo denkt
Den Boer. De restauratie kost
een half miljoen gulden en is
mogelijk dankzij een subsidie
van Monumentenzorg, giften
van particulieren en diverse
fondsen.
Op 31 oktober wordt het orgel
feestelijk in gebruik genomen
met een festival vol masterclas-
ses, improvisaties en concerten.
Den Boer verheugt zich er al op.
„Dan spelen we met koren en
orkesten, precies zoals dat hier
in de 18e eeuw al gebeurde."
CABARET
RECENSIE SUSANNE LAMMERS
Voorstelling. Hemelse Mother' door
Mylèned'Anjou. Gezien 27/1. Schouw
burg, Leiden Nog te zien 12/2 en 13/2,
Het Oude Raadhuis, Hoofddorp. 14/2
Haarlem, Stadsschouwburg
Gekte werkt meestal het best
wanneer het consequent vol
gehouden wordt. Toch hinde
ren Mylène d'Anjous uitstap
jes, weg van haar rode draad,
niet. Het zijn te overduidelijk,
te mooie liedjes om weg te la
ten. Een aangrijpend liedje
over een vrouw die in de tram
haar getrouwde minnaar ziet,
een liedje over een stervende
vriend met een wondermooie
rudimentaire pianobegelei
ding: ze horen niet thuis in het
verhaal, maar ik had ze niet
graag gemist.
D'Anjou stut haar voorstel
ling Hemelse Mother! op het
verhaal van het wonder van
Fatima. In 1917 zagen drie
Portugese kinderen Maria en
hoorden van haar drie gehei
men. Het eerste was de Twee
de Wereldoorlog, het tweede
onthulde de verschrikkingen
gepleegd in naam van het
communisme en het derde is
nog steeds een raadsel. Er zijn
een paar mensen die het al
weten, onder wie de paus,
maar die wil het niet vertellen.
Mylène wel. Een internatio
naal vrouwengilde, in het le
ven geroepen door de Moe
dermaagd zelf, heeft haar, My
lène, uitverkoren tot hemelse
draagmoeder, en de nieuwe,
vrouwelijke 'Messia' zal voor
eens en voor altijd de klus kla
ren. Geen wonder dat het Vati-
caan het graag stilhoudt.
Het gegeven is lekker melig.
Bovendien biedt het een hoop
aanknopingspunten voor
dwaze typetjes en rake liedjes,
op haar lijf geschreven door
Jeroen Zijlstra en Wim Boor,
haar begeleiders en achter
grondkoor. Met zijn drieën
zingen ze Dona Nobis Pa-
cem', de heren tandenpoet
send en met badmutsen, My
lène doodernstig en met haar
mooiste stem. Bijzonder oor
spronkelijk is een liedje met
een schimmige tekst en een
pesterige begeleiding van fa
got en trompet, waaruit het
schuldgevoel als een knijpend
spook oprijst. Maar het knapst
is ze in een zenuwslopend me
lodietje met gekmakend ritme
en schrijnende harmonieën,
waarin ze een koor van lijders
aan akelige ziekten imiteert
die erg aan een wonder toe
zijn.
Het grote wonder waardoor
ze in een klap moeiteloos en
wereldwijd beroemd wordt als
de goddelijke draagmoeder zal
wel niet gebeuren. Maar D'An
jou moet maar gewoon haar
roeping blijven volgen.
LEIDEN VERVOLG VOORPAGINA
CEES VAN HOORE
De Leidenaar die het onbeken
de medaillon van de befaamde
keramist en pottenbakker W.C.
Brouwer heeft ontdekt, zegt dat
„een advocaat uit Leiden het
kunstwerk in de jaren veertig
heeft ontvangen als honorarium
voor bewezen diensten" en
daarna min of meer heeft laten
verkommeren.
Een woorvoerder van het Ico
nografisch Bureau acht een en
ander niet onwaarschijnlijk.
„Kunstenaars willen nog wel
eens zonder geld zitten. Ze be
taalden hun dokter, of in dit ge
val hun advocaat, dan met een
kunstwerk."
Het Theaterinstituut Neder
land in Amsterdam bezit een fo
to van het gevonden beeld.
Edwin Bakker: „Op de achter
kant van die foto staat een adres
genoteerd. Wat dat precies be
tekent, weten we nog niet. We
denken dat het kunstwerk is ge
maakt ter ere van het vijftigjarig
toneeljubileum van Louis
Bouwmeester. Er zouden ook
penningen van de afbeelding
zijn gemaakt. Maar dat is alle
maal niet zeker."
In de nalatenschap van W.C.
Brouwer, gedeponeerd bij het
archief van het Rijksbureau
voor Kunsthistorische Docu
mentatie in Den Haag, bevindt
zich tussen de honderden foto's
van zijn werk geen afbeelding
van het gevonden kunstwerk.
W.C. Brouwer: kunstenaar van
Europese allure. foto archief
Ook de opdrachtgever is niet te
traceren in de uitgebreide cor
respondentie van de kunste
naar.
Het kunstwerk van Brouwer
heeft zo n kleine vijftig jaar op
de vindplaats verborgen gele
gen. „Er zat een dikke laag blad
en aarde overheenzegt de
huidige eigenaar. „Je kon bijna
niet meer zien wat het voorstel
de. Ze wilden het ding eerst in
de Vliko-bak gooien. Maar op
eens zag ik een deel van een ge
zicht. En toen ben ik verder
gaan graven en heb ik het voor
zichtig schoongemaakt.
„Ik ben een grote bewonde
raar van het werk van Brouwer,
die ook veel prachtige vazen en
potten heeft gemaakt. Hij vond
het huishoudelijke gerei in het
begin van deze eeuw maai lelijk
en banaal en heeft daar een ei
gen schoonheid in aangebracht.
Op veel plekken in Leiden en
omgeving tref je nog bouwaar-
dewerk van hem aan. In Park
die Leytlie zelf was nog een an
dere ingang dan de huidige.
Daar stonden ook beelden van
Brouwer en een hek dat aan de
Amsterdamse school deed den
ken. Dat is destijds door de ge
meente gesloopt. Doodzonde.
Brouwer was een kunstenaar
van Europese allure. Kunsthis
torici hebben overal de loftrom
pet over hem gestoken."
Het gevonden beeld besraat
uit vier genummerde stukken
die als bij een puzzel in elkaar
passen. Het draagt een gestem
pelde signatuur: Brouwer's Aar
dewerk. Het lijkt oorspronkelijk
bedoeld te zijn geweest om in
gemetseld te worden, zoals zo
veel bouwaardewerk van Bron-
