Dwalend Strijkkwartet
in
ïruneu
Alles wat u ziet is gratis.
Cultuur& Kunst
Fotopionier
Asser had
eindeloos
geduld
WOENSDAG 20 JANUARI 1999
AMSTERDAM
CPD. FRANCOISE LEDEBOER
Over het karakter van de Am
sterdamse advocaat en procu
reur Eduard Isaac Asser is wei
nig bekend, maar hij beschikte
in elk geval over engelengeduld.
Nadat de Fransman Daguerre
en de Brit Talbot in 1839 onaf
hankelijk van elkaar de uitvin
ding van de fotografie wereld
kundig maakten, nam het ma
ken en ontwikkelen van een fo
to nog vele jaren urenlange om
slachtige handelingen in beslag.
Dankzij de schenking van As
sers albums door zijn familie
aan het Rijksmuseum was her
mogelijk het werk van deze pio
nier van de Nederlandse foto
grafie grondig te onderzoeken
en nu na restauratie voor het
eerst te exposeren.
Omdat fotograferen zoveel
tijd en moeite kostte, koos Asser
11809-1894) voornamelijk on
derwerpen in zijn nabije omge
ving. In het zachte schemerlicht
van het prentenkabinet hangen
de gezichten op Amsterdam die
hij maakte vanuit zijn huis aan
het Singel. Ook vereeuwigde de
welgestelde advocaat binnens
huis en in de tuin vele keren
zijn vrouw, vijf kinderen en de
rest van zijn uitgebreide familie.
Verder componeerde hij voor
zijn foto's geregeld 'huiselijke'
stillevens met voorwerpen als
zijn fotografische apparatuur,
rieten manden, schilderijen,
flessen en lampen. Ook hangt
ergens een fraaie compositie
van een pompoen en een dode
kip. Als pionier in het medium
had hij geen voorbeelden en
daarom putte hij uit de eeu
wenlange Hollandse beeldtradi
tie aan geschilderde en geteken
de portretten, stillevens, tafere
len uit het dagelijks leven en
landschappen. Rijksmuseum
conservator fotografie Mattie
Boom hoopt dat de expositie
van Assers oeuvre een sneeuw
baleffect zal hebben en dat er
nog meer schenkingen losko
men.
Over het jaar van datering van
de eerste portretfoto laaide on
langs een debat op, waarin de
Fransen vooralsnog heftig van
mening verschillen met de
.Amerikanen en Britten. De
Franse handelaar Mare Pagneux
maakte tien jaar na zijn aan
koop op een rommelmarkt we
reldkundig dat hij een foto van
de kunstenaar Nicolaas Huet
Kinderen in toneelkostuums.
had ontdekt. Volgens Franse
onderzoekers die Boom zeer
deskundig acht. maakte Da
guerre deze foto al in 1837. Om
dat de eerste foto's van William
Fox Talbot uit 1839 dateren, zou
Daguerre ineens als trotse win
naar in de strijd om de uitvin
ding van de fotografie te boek
staan.
Asser was er in elk geval snel
bij. omdat hij vermoedelijk in
1842 maar mogelijk nog eerder,
naar Parijs trok om een kostba
re daguerrotypie-uitrusting te
kopen. Zo n uitrusting omvatte
kistjes met een camera met
achterwand, een chassis voor de
te belichten platen, een lens,
een kwikkast, flesjes kwik, jodi-
umkristallen. goudchloride, na-
triumthiosulfaat en gewalste
koperplaatjes. Boom geeft in de
catalogus een uitvoerige be
schrijving van de stappen die
Asser moest nemen voor hij het
resultaat onder ogen kreeg.
Door een luikje zag de fotograaf
'de sensatie van het opkomende
fotografische beeld' op de plaat,
als tenminste 'grillige externe
factoren' als de kwaliteit van het
licht en de vochtigheid van de
lucht geen roet in het eten had
den gegooid.
Asser paste vermoedelijk rond
1845 zijn daguerrotypiecamera
aan en gebruikte deze voortaan
ook voor het vervaardigen van
papieren negatieven volgens de
foto 8 isaac asser
methode-Talbot. Samen met de
Franse Amsterdammer Bour.
chemicus en ingenieur, maakte
hij tot 1857 vele opnamen in
verschillende fotografische pro-
cédé's. Daarna concentreerde
hij zich op de ontwikkeling van
de fotolithografie, een methode
die het mogelijk maakte foto's
op lithosteen te reproduceren.
Asser was niet de enige wel
gestelde amateur-fotograaf die
zijn camera na betrekkelijk kor
te tijd aan de wilgen hing: het
beoefenen van de fotografie
raakte geleidelijk in handen van
professionals en de spanning
voor de eerste generaties beoe
fenaren was er af. Als pionier
van Nederlandse fotografie was
hij intussen echter een onmis
bare schakel geweest in de over
gang naar professionalisering
van een medium dat dankzij
verbeterde apparatuur al gauw
zou gaan excelleren in de weer
gave van de rauwe dagelijkse
werkelijkheid.
De expositie 'Asser. Pionier
van de Nederlandse fotografie'
in het Rijksmuseum (Stadhou
derskade 42, Amsterdam)
duurt tot en met 14 maart. De
openingstijden zijn dagelijks
van 10.00 tot 17.00 uur. De ca
talogus verscheen bij uitgeverij
Focus op initiatief van het
Prins Bernhard Fonds en kost
95 gulden.
NNT speelt 'De Beledigdenvan Ulrich Hub in Den Haag
De uit Brussel afkomstige
Emmanuelle Maridjan-Koop
speelt Marion en herkent alle
toestanden tijdens de repetities
maar al te goed. ..Het is frustre
rend als je denkt dat- je middel
matig bezig bent. De vier heb
ben in het stuk de neiging om
veel te praten, omdat het niet
goed gaat. Dat is de basis van
dit stuk. De malaise van het
spelen en dan afreageren met
oneigenlijke middelen.
Dennis Koltgen vindt even
eens dat zijn rol van de stille ro
manticus Florian dicht bij hem
zelf staat. „Hoe vaak gebeurt
het niet dat er liefdes ontstaan
tijdens repetities? Vaak ben je
op zoek naar openheid en ont
vankelijkheid. Je gaat tijdens het
stuk helemaal op in die ander.
Dat mondt uit in verliefdheden.
En achteraf weet je bij God niet
meer waarom je ooit verliefd
werd. Door de sfeer, ja, het sa
men op het podium staan. Er
ontstaan achter de schermen
veel relaties zoals in het stuk,
hoewel dit natuurlijk wel ge-
chargeerdis."
Het stuk heet De beledigden,
maar de twee acteurs vinden
We zien vier musici van een
strijkkwartet repeteren. Maar er
klinkt de hele voorstelling geen
noot. of het moet de A zijn
waarop de acteurs stemmen. De
beledigden gaat eigenlijk niet
over muziek, maar meer over de
verhouding tot muziek. En
meer nog over hun relatie tot
het leven, de liefde en de dood.
Daarin klinken vele dissonanten
en een triest slotakkoord.
Toneelschrijver Ulrich Hub
(Tübingen, 1963) schreef het
veelgeprezen De beledigden vo
rig jaar uit onvrede met de ma
nier van theatermaken in Duits
land. Hij wilde een stuk waarin
hijzelf ook graag zou willen spe
len (behalve schrijver is hij ook
regisseur en acteur). De bele
digden is een eigentijds stuk.
Door de spreektaal lijkt het een
naturel huis-tuin-en-keuken-
stuk over dertigers, maar het
ontwijkt allerminst grote the
ma's.
Vier musici, die in een mid
delmatig symfonieorkest spe
len, hebben zojuist een kwartet
opgericht. Ze repeteren voor
hun eerste concert. Het clubje
blijkt complex in elkaar te ste
ken. Het gaat om nvee zussen,
Marion (celliste) en Renate (alt
viool), en hun vrienden Robert
(eerste viool) en Florian (tweede
viool). Robert en Renate hebben
een relatie, evenals Marion en
Florian. Die verhoudingen be
vinden zich duidelijk in mineur.
De ene na de andere zus krijgt
een oogje op de 'cellist van de
tweede lessenaar' uit hun orkest
en wisselen later van vriend.
Deze en meer 'persoonlijke ont
stemmingen' worden uitgebreid
tijdens de repetities besproken,
met als gevolg dat van repete
ren weinig terecht komt en dat
de vier alleen maar ontevrede
ner worden over hun muzikale
prestaties. In de monologen
tussen de verschillende scènes
door, wordt veel van hun on
derlinge verhoudingen duide
lijk.
Dennis Koltgen als Florian (I) en Pieter van de Sman als Robert in 'De Beledigden', foto cpd/karel zwaneveld
Het Noord Nederlands To
neel (NNT) wilde weer
eens een eigentijds stuk
spelen. Onder regie van
Karst Woudstra spelen vier
NNT-acteurs nu 'De bele
digden', het tweede toneel
stuk van de Duitser Ulrich
Hub. Het is een kleine
zaalproductie waarin mu
ziek centraal staat.
DEN HAAG MADELEINE ROOD
uit
n natuui
i", vult f\
r niet in
t uit. Hef J
•;iik
sfr
tezi
Dirib
dat De teleurgesteldei lerik
verongelijkten als titi
schien wel beter waren
Dennis: „De beledigd
kent ook 'zij die bedro| «l
den'. En daar gaat hetv
lijk over. Alle vier bedt jerti
en voelen ze zich bedr
ieder voelt zich verongj
dat ze hun ei niet kwijt
Ze vinden zichzelf niet
reageren dat af
Totdat ze denken 'Is dit
leven?"
Marion gaat in het
ondanks de vele lev
veel grappige, soms
momenten kent. als et ,f|2'
vreemd met de cellist u jaa
kest. 'Hoe meer je net
meer je dat als kunste
's komt.' roept dei
de voorstelling. „Dat is
lijk een dwaalgedachte
Emmanuelle haar one
„Want je moet natuui
talent hebben'
aan. „Als het er
het er ook niet
weet bij De beledigd
maal niet of het strijl
wel talent heeft, wanti N
geen noot."
Regisseur Karst
heeft het stuk gekozes
hij hiermee ook zijn vis yn
laten zien op de huidige
tie dertigers. Velen zijn
bepaald punt in hun
land waarin het 'is ditl
gevoel overheerst
wordt wel duidelijk di t
Hub deze generatie t
mensen die voortduren er
maken en leven in een (,e
overcommunicatie. Hei ien
du is daarin sterker
groepsgevoel is pleite."
„Bovendien laat Hub j0i
er een gebrek aan overj de;
de kunst is", vindt Emm we|
„Dat het met het strijl
in het stuk niets word
natuurlijk door het g
eromheen. Ze denken
aan zichzelf en er is eer
aan betrokkenheid. Dit ^e(
zijn dwalende." Zelf
Belgische haar leven n
der meer in dienst van
neel: „Dat vind ik niet
gatief, hoor. Een mens
woon zijn levenskwal itst
meer dingen tegelijk."
nis wijkt daarentegen
voor de kunst: „Als ik o )Sir
een bepaalde keuze zou
gezet, kies ik toch voor
len."
'De Beledigden': 22/1
Den Haag (Theater
2/2 t/m 6/2 Amsterdanjfd,
cati).
Mu
AUTOTREND VALKENBURGSEWEG 56A, KATWIJK. TEL. 071- 4072346, AUTOBEDRIJF VAN DEN DOOL B.V, HEEREWEG 26, LISSE TEL. 0252 - 420650,
AUTO HOME LEIDERDORP B.V. WEVERSBAAN 27, LEIDERDORP. TEL. 071 - 5899349, BAAK AUTOCENTER B.V. KOPERWEG 2, ALPHEN AAN DEN RIJN, TEL, 0172 - 435401, AUTOBEDRIJF ADEGEEST (SUBDEALERI OPERAPAD 1, VOORSCHOTEN. TEL. 071 - 5616464
De metallic lak op de spatborden, op de bumpers, de portieren, de deurgrepen en de lak op het dak: allemaal gratis. Verder is elke 626 natuurlijk zo compleet als u van Mazda verwachten mag. Dus met bestuurdersairbag, stui
Kies uit acht kleuren variërend van Highlight Silver tot Twilight Blue. bekrachtiging, airconditioning en centrale deurvergrendeling. Maar vergeet een ding niet. Alles waar
Hoe zit 't met die fraaie 15" lichtmetalen velgen? Net zo gratis. We hebben 't over het Active-pakket ter waarde van gratis op staat in dit land is weg en op voor u t weet.
f3.050.- voor alle uitvoeringen van de Mazda 626 Sedan en Hatchback benzinemodellen. Ruim 3.000," VOOrdeel Op de Mazda 626 met Active-pakket.
NAAST DE ACTIEMODELLEN IS ER OOK EEN DITO 16V DIRECT INGESPOTEN TURBO DIESEL DRIE JAAR ALGEMENE GARANTIE TOT EEN MAXIMUM VAN 100.000 KILOMETER. DRIE JAAR LAKGARANTIE. ZES JAAR GARANTIE TEGEN DOORROESTEN VAN BINNENUIT. DRIE JAAR MAZDA EUROSERVICE KOM BIJ ONS LANGS VOOR MEER INFORMATIE EN EEN PROEFRIT INTERNET WWW MAZDA NL
