Middeleeuwen in Marokko
'Wij hebben helemaal geen tekort aan voedsel'
Buitenland
DINSDAG 19 JANUARI 19 99
Limburgse Rietje levert wanhopig gevecht tegen de ellende van bergbewoners
Vijf jaar geleden ging Rietje Smeets
uit Ubachsberg naar het geboorte
dorp van haar Marokkaanse vrien
din. Naar Immimdra, hoog in het At
lasgebergte. Waar de tijd is stil blij
ven staan. Lemen huizen, klei-oven-
tjes en ezels, die takken sjouwen om
de bewoners in de koude winter
nachten wat warmte te geven. Met
gekregen babykleertjes en wat ge
spaard geld probeert Rietje het dorp
te helpen.
Een hongerig kind staart voor zich uit, in afwachting van wat 'Rietzie' deze keer heeft meegeno
men. foto cpd RAY simoen
Rietzie, Rietzie," joelen de kinderen van het
bergdorpje Immimdra, wanneer het
vrachtwagentje moeizaam de laatste paar
hobbels naar het dorp neemt en met een
schok tot stilstand komt voor Rietje Smeets'
lemen huis. Donkere, nieuwsgierige ogen.
Afgetrapte schoenen, verschoten fleren en
af en toe een trui met een Nederlands brei-
motief. Een kalkoen sjokt vermoeid rond en
steekt op zoek naar wat eetbaars zijn kop -
grauw en pokdalig als die van een gier - in
een hoopje veren.
Rietje Smeets klopt het stof van haar kleren
en valt Fatima, de vrouw van Ablaziz - haar
steun en toeverlaat in het dorp - om de
nek. Andere vrouwen schuifelen verlegen
naderbij en kussen Rietjes hand. Op een af
stand kijkt de rest van het dorp toe. La
chend en blij, want de Limburgse is een
graag geziene gast sinds ze vijf jaar geleden
voor het eerst het dorp bezocht. Misschien
kan de blonde vrouw uit 'Hollandia' deze
keer ook hun zorgen verlichten, zoals ze
dat ook al eerder heeft gedaan.
Na de begroeting zet de stoet zich al snel in
beweging naar Rietjes huis, dat de dorpe
lingen aan de rand van het dorp hebben
opgetrokken uit leem en hout. Met speciaal
voor de westerse bewoonster een echte wc:
dat wil zeggen een gat in de grond en twee
gemetselde plaatsen om de voeten neer te
zetten. De dorpelingen zelf nemen genoe
gen met een van de vele rotsblokken buiten
hun huis, waarachter ze gaan zitten.
Mandarijnen
Het huis vult zich met de vrouwen uit het
dorp, die de Limburgse allemaal welkom
komen heten. Op hun arm zeulen ze ar
moedig geklede baby's mee. Amper op de
wereld en al van die oude kopjes. Snel
wordt uit de laadruimte van de wagen de
grote plastic bak met mandarijnen en vers
voedsel uitgeladen. Moeders en baby's be
ginnen te stralen wanneer ze een manda
rijn krijgen.
Ze maken zich evenwel snel uit de voeten
wanneer Ablaziz - die zo n beetje de burge
meester van het dorp is - aangeeft dat 'Riet
zie' even rust nodig heeft. Maar die gunt de
55-jarige lerares uit Ubachsberg zichzelf
niet. De twee loodzware koffers, die met
veel moeite langs de douane zijn geloodst,
worden opengeklapt. Barstensvol opeenge-
perste baby- en kinderkleren. Truitjes, lui
ers, t-shirts, sokjes, pyjama's, wanten en
broekjes met grappige motieven in allerlei
maten.
,,Een Marokkaanse vriendin van me nodig
de me vijf jaar geleden uit om mee naar
haar geboortedorp te gaan. Dat was dit
dorpje. Toen ik de ellende en nood van de
mensen zag, heb ik nachtenlang wakker ge
legen. Ze leven hier nog net als in de Mid
deleeuwen. Zonder elektriciteit, zonder
stromend water en zonder al die dingen,
Rietje Smeets trakteert de kinderen in Immimdra op mandarijnen.
die wij in Nederland vanzelfsprekend vin
den zoals elke dag eten en drinken."
Vooral de vrouwen hier moeten erg hard
werken, vertelt ze. Hout sprokkelen in de
bergen en dan met veertig kilo op de rug
terug naar beneden. Loodzware kruiken
met water vullen aan het dorpskraantje.
,.En elke dag van vroeg tot laat ook nog
eens met een klein hamertje de argen-
nootjes kapot slaan, die noten koken en
dan de olie opvangen, want argen is nog
het enige hier dat een beetje geld op
brengt."
Bij terugkeer van haar eerste bezoek aan
Immimdra. besluit ze om bij haar vrienden
en kennissen in Limburg oude baby-kleer-
tjes te vragen. Van haar salaris en vakantie
geld als parttime-lerares spaart ze geld, dat
allemaal naar Marokko gaat. ,,Ik weet, het
is de bekende druppel op een gloeiende
plaat, maar ik weet dat de mensen het hier
ontzettend hard nodig hebben."
Melkkoe
Dankzij haar overredingskracht kreeg ze
gedaan dat Hennen, een twintigjarig meisje
uit het dorp dat lezen noch schrijven kon,
van haar ouders naar het 'gevaarlijke' Ag-
adir mocht vertrekken om daar een cursus
basiseducatie voor volwassenen te volgen.
Kosten: zo'n 500 gulden per jaar. ..Het is
wel veel voor me, maar dat And is zo ge
lukkig. Ik heb haar in haar school in Agadir
opgezocht en heb met eigen ogen gezien
hoe goed ze kan rekenen en lezen. Ze kan
zelfs al met een computer werken," vertelt
Rietje enthousiast.
Helaas is de koe die ze het dorp schonk, ge
storven. Tot groot verdriet van heel de be-
Wanneer 's avonds een jongen. Rashid, zijn
arm breekt, is er geen auto om hem naar
een dokter te brengen. Met een aspro-bruis
en een mitella van Rietje wordt de ergste
pijn bestreden. Morgen komt de school
meester met zijn brommer naar het dorp
en dan zal Ablaziz diens brommer vragen.
Rashid gaat lijkbleek van de pijn op de
grond slapen. Arme jongen, hij heeft het
al zo moeilijk. Zijn vader is net gestorven
en zijn moeder kan niet lopen van de pijn
in haar nieren, maag en lever. Heeft ze al
twee jaar last van. De dokters geven haar
alleen maar wat siroop. Ik vrees het ergste,"
zegt Rietje zacht.
'Lekkeg'
In de vijfjaar dat ze nu naar Marokko gaat,
heeft ze zich in ijltempo het Tachelhit, de
moeilijke Berbertaai van de streek, eigen
gemaakt. „Een sierlijke, maar lastige taal.
Het eerste woordje dat ik leerde was argen,
de olie, die ze hier maken, ook wel de Ma
rokkaanse dokter genoemd." Ze praat met
de bewoners via losse woorden, w^t vaak
aanleiding geeft tot een hilarisch gelach.
Haar leermeester is de 112-jarige Bosdi.
een geheel in het wit gestoken grijsaard die
zich, krom van ouderdom, per stok door
het dorpje voortbeweegt. Beretrots is de
oude man op het witte Rabobank-petje, dat
hij van Rietje heeft gekregen. Ondanks zijn
ouderdom heeft de oude Bosdi drie jaar ge
leden nog een zoontje verwekt. Als Rietje
zijn reumatische knieën masseert, kraait de
112-jarige 'lekkeg, lekkeg'. „Nee, lekker
moet je zeggen, zoals ik je geleerd heb,
verbetert ze hem. Bosdi vraagt of ze niks
heeft tegen zijn maagpijn. Uit haar tas haalt
foto CPD' )r B[a
loud.
Maar wat die siroopjes en de pie; r8evc
pilletjes die het moet slikken, voc
kunnen bieden blijft een raadsel, Intl
het uitgebreid curriculum vitaev
die erbij heeft geschreven dat zei
Franse Toulouse is opgeleid. ,,Ze| j*3™
we het cardiogram mee naar Ne* str
zullen nemen om het te laten bel J
zegt ze machteloos tegen Fatima,
d.„G
volking. „Met de melk van deze koe konden ze een doosje met dropjes tevoorschijn en
we alle baby's van het dorp voeden. Het
was een goede koe, ze was nog lang niet
versleten. Ze stierf omdat ze een stuk plas
tic had gegeten. Nu hebben we niks meer.
Geen koe en geen melk voor onze baby's,"
zegt Ablaziz.
Wel heeft Ablaziz zijn rijbewijs nog, dat hij
met Rietjes steun heeft gehaald. „Dan kan
hij zieken naar het ziekenhuisje van Aityaz-
za of Taroudannt brengen." Maar het rijbe
wijsvan Ablaziz ten spijt: de enige auto in
het dorp staat op instorten en er is geen
geld voor een nieuwe 'oude wagen'.
geeft de oude man er een paar. Als een
klein kind begint hij gretig te zuigen. Na vijf
minuten kraait hij dat het helpt en maakt
hij zich uit de voeten.
Bosdi is niet de enige die zich meldt met
een pijn of kwaal. Een moeder met een wit
weggetrokken baby op haar rug klopt zacht
aan. Ze heeft een papier in haar hand met
daarop een paniekerig cardiogram. Uit
haar schort diept ze een paar verkreukelde
doosjes met enkele plakkerige flesjes op.
Het Andje voelt angstwekkend koud aan en
heeft een hartkwaal, zoveel is wel duidelijk.
weer vertaalt voor de moeder mei UP
stige ogen. „Ik weet echt niet wal e
moet doen. Hopelijk vind ik in LrD
een cardioloog die me wil helpen f>eJV1
wat gebeuren, anders sterft dit Ik
Regen ibedi
Zodra het daglicht zich de volgen 'PreJ
gen vertoont, staat Ablaziz vliege:
en rent naar buiten. Hij kijkt naai ÏQO
mei. Met een zorgelijke blik keen
Maar een paar wolken. Te weini
geen regen. Elke dag sten en erv *r0F
in het dorp. Konijnen hebben we
meer. Allemaal dood, er groeit nj ™ot
om ze mee te kunnen voeden." 'taten
Vanuit zijn paleis in Casablanca,i
sproeiers het koninklijk gras zach
houden, heeft koning Hassan eet n
gen geleden de hele bevolking va tt^ir
ko opgeroepen om tot de grote A
bidden. In de hoop dat 'Inchallah ;nP^
laat vallen op de verdorde en tota1 a
doogde Marokkaanse bodem. He Drtaa
nog niet geholpen. Immimdra bl
grauw en desolaat. Moedeloos pi D1C
overgebleven kippen en kalkoeni
vuilnisbelten van het dorp. Eenp
pen. wier botten bijna door de vanaat
steken, staan te wankelen op hur
poten. En twee geiten zijn zelfs hi ien v
boom geklommen, waar nog een
droogde argen-noten hangen.
„Misschien dat Allah volgende w m?e
gend jaar wat regen stuurt, maar nnn
laat. We hebben het nu nodig. Sir
het hier niet meer zo droog gewet
Ablaziz gelaten. Het hele dorp vai
wassenen en 150 kinderen leeft w OFO
graan dat het van vorig jaar heeft
houden. „We hebben nog voore*
maanden graan. Daarna is er nibF81?1
Dan moeten we gaan kopen. Mi
ben niks, geen geld, helemaal ni
Kremlin start actie onder het motto: 'Niemand helpt Rusland, wij helpen onszelf
MOSKOU HANS HOOGENDUK
CORRESPONDENT
Officieel heeft de Russische regering het
westen gevraagd om voedselhulp. Van
daar dat de EU en de VS staan te trappe
len van ongeduld om de Russen met mil
joenen tonnen graan en vlees de winter
door te helpen. Maar volgens veel Russi
sche media en politici is, ondanks de cri
sis, die voedselhulp helemaal niet nodig.
Ook de Amerikaanse senator Richard Lu-
gar is die mening toegedaan: „Dit is geen
land waar op grote schaal hongersnood
dreigt, uitgezonderd misschien in afgele
gen delen van Siberië, zoals Kamtsjatka".
Het massablad Komsomolskaja Pravda
stelt dat het een nobel streven van het wes
ten is om de Russen niet de hongerdood te
laten sterven, maar dat er ook iets anders
achter zit. 'Door de crisis dreigen de wes
terse landen de Russische voedselmarkt te
verliezen. Als je dan de alarmklok luidt over
hongeropstanden in Siberië, kun je druk
uitoefenen op onze regering om voedsel
hulp te aanvaarden', aldus de krant. Een
Rus, die anoniem wal blijven, zegt boven
dien: „De mensen in Siberië zal die hulp
nooit bereiken, omdat de winter al is inge
vallen. Zij hebben de keus: stront eten of
sterven".
In de Novaja Izvestia legt Jevgenia Serova,
directeur van het Analytisch Centrum voor
Landbouw en Voedsel, uit dat de hulp van
de EU, die volgens haar een miljard kost,
'absurd' is. „Volgens de officiële gegevens
is de productie van kippenvlees 13 procent
gestegen, er is vijf procent meer varkens
vlees en een tot twee procent meer melk
geleverd. Waarom hebben we 150.000 ton
Europees rundvlees en 100.000 ton var
kensvlees nodig"? Er is bovendien genoeg
graan in voorraad. Dankzij de goede oog
sten in de voorgaande jaren is er genoeg,
zelfs zoveel dat Rusland graan exporteert.
„In Krasnojarsk hebben we graan voor 60
gulden per ton. maar er zijn geen kopers",
zegt Serova.
Haar cijfers staan haaks op die van vice-
MST
le andere sectoren is alom droeffl bbi
De vitale agrarische en levensmid enst<
tor liggen nog steeds volledig opl nvas
terste, meldt het zakenblad Djen§ imt e
Het blad heeft berekend dat deve itholi
verdubbeld moet worden als Rusl imm.
enigszins in zijn eigen vleesbehod ng m
voorzien. Daar is minimaal twaalf ucial
nodig. „En als dit al op wonderba itwa]
wijze zoii lukken, heeft ons landt cn o
noeg hoogwaardig veevoer, want stere
tot de crisis ook voor het grootste
gevoerd".
Met de productiviteit in de landbfl
nog altijd droevig gesteld. Van de
taal onrendabele gigantische staa
ven heeft nog geen vijf procent
gedaan productiever te gaan wei
vice-premier Koelik heeft een ami
programma opgesteld om dat tev
ren. Zes miljard moet het kosten,
gramma zal, zo zei Koelik, niet mi sp<
heidsgeld worden gefinancierd, n
buitenlandse kredieten. Maar wet 1
terse banken willen weer zulke btf^
Rusland stoppen, terwijl ze nog
klanten moeten uitleggen hoe zei
miljarden hebben verspeeld?
Wat de productie van huishoudel
ratuur en textiel betreft, ziet het et
somber uit voor de campagne 'Ko
sisch'. De sector bestaat praktisch r'
meer. Tv-toestellen en koelkasten
nog wel in eigen land gemaakt,
de rest is het bijna allemaal impoi
klok slaat. De meeste textielfabrie
ook gesloten en de bedrijven diefl
zijn. draaien meestal op geïmpotf ^'lu
grondstoffen en leveren eindprod
kansloos zijn tegen de keiharde 0
tie uit Azië.
Alles bij elkaar produceert Ruslan l{
maar 30 40 procent van wat erii ee
ste Sovjet-dagen werd voortgebrü
lU
':o<
afrec
:ht
od v
t.ro k,eak
sha
oord
premier Koelik, die meldt dat de hele vee-
en vleessector opnieuw flinke veren heeft
gelaten, en dat het land voor minstens 35
procent afhankelijk blijft van ingevoerd
vlees. Boze tongen beweren dat hij belan
gen heeft in een van de bedrijven die de
hulp gaat distribueren. Daarbij blijft, zoals
bij de vorige hulpactie is gebleken, heel
veel aan de strijkstok hangen.
De Komsomolskaja Pravda schrijft: 'Wat is
er op de voedselmarkt gebeurd? De men
sen zijn gestopt met het kopen van dure
importproducten. Russische voedselprodu
centen kunnen de vraag bijna niet meer
aan en ze verdienen, omdat de prijzen om
hoog zijn gegaan. De boeren hopen op ver
dere stijgingen zodat ze eindelijk uit de ro
de cijfers komen. Als deze situatie enige tijd
voortduurt, zal ons platteland de Russische
markt van producten kunnen voorzien.
Waar moeten de westerse leveranciers dan
hun spullen heen sturen? Het herstel van
de Russische agrarische sector is slecht
voor het westen. Alles is er daarom op ge
richt de Russische agrarische sector geen
kans te geven op eigen benen te staan. Als
de toestand hier weer normaal wordt, zul
len de westerse landen nog meer voedsel
exporteren, maar dan tegen betaling. En
wij hebben geen andere keus dan het, na
tuurlijk voor hogere prijzen, te kopen', al
dus het blad.
Veel experts menen dat als het westen wil
helpen, dit met geld moet gebeuren zodat
ter plaatse Russische levensmiddelen kun
nen worden gekocht. Een Rode-Kruisme
dewerker zegt: „De huidige westerse hulp
programma's brengen het tegenovergestel
de teweeg van wat wordt beoogd. Ze bete
kenen de ondergang van de lokale industrie
en een steeds grotere afhankelijkheid van
de gever".
Uit economische nood geboren, willen de
Russen een tegenoffensief beginnen. In
Moskou zal binnenkort een grote land
bouwtentoonstelling worden geopend on
der het door premier Primakov bedachte
motto 'Koop Russisch'. Het is een thema
dat buitengewoon aanslaat. Overal in Mos
kou zijn grote reclameborden verschenen
met de tekst 'Niemand helpt Rusland, wij
helpen onszelf.
In de Rossiskaja Gazeta legt het parle
mentslid Vladimir Lisenko van de organisa
tie 'Koop Russische Producten' uit hoe dat
moet gebeuren. Volgens hem biedt de cri
sis unieke kansen.Als onze mensen Russi
sche producten kopen, blijft het geld in ei
gen land. Dan kunnen de bedrijven hun
personeel betalen en belastingen afdragen,
waardoor pensioenen weer betaald kunnen
worden en de bejaarden ook weer geld be
steden".
Dat klinkt allemaal fraai, maar hoe staat het
werkelijk met de eigen productie? Na de in
eenstorting van de Sovjet-Unie en het ope
nen van het land voor de wereldhandel,
zijn alle producten van eigen bodem vrij
wel weggevaagd. Sindsdien is er nauwelijks
meer geïnvesteerd, blijkt uit alle officiële
cijfers. Alleen de auto-industrie doet het re
delijk, maar uitsluitend dankzij financiële
injecties van westerse concerns. Ook zoge
naamde mini-sectoren, zoals chocola, jam
en frisdranken, draaien volgens een Russi
sche econoom behoorlijk, omdat hier ge
profiteerd wordt van de eigen smaakvoor-
keur en het veel duurder worden van de in
gevoerde producten Alcohol en tabak sco
ren eveneens niet slecht als gevolg van het
afgekondigde,staatsmonopolie. Maar in al-
Volgens parlementslid Lisenko zijn de Russen weer massaal eigen producten gaan kopen, omdat die slechts in prijs verdubbeld zijn, terwijl de
importartikelen vaak drie keer zo duur zijn geworden. foto »ap» Alexander zemlianichenko
