Niemand klaagt als we alleen les hoeven geven'
Onderwijssalaris achter op bedrijfsleven
GOED
KOOP
ei
Binnenland
lAG 18 JANUARI 1999
'osenhart, Madeleine Elenbaas en Miranda Koole, drie twijfelende stakers
schrijven als staker. Niet zozeer voor haar
zelf, want zij vindt niet dat ze te weinig ver
dient, maar voor collega's die financieel
slechter af zijn. „Bovendien wordt het hoog
tijd dat de salarisachterstand in het onder
wijs wordt ingelopen. Maar ik zou er meer
achter hebben gestaan als de bonden zich
meer op de werkdruk in het onderwijs had
den gericht."
Koole weet het nog niet, omdat ze J
woensdag 5-Havo heeft. „En ik loop achter
met die groep". Een dag later heeft ze toch
besloten om te staken. Als compromis
heeft ze de eindexamenklassers een pakket
opdrachten gekregen dat ze zelf moeten
uitvoeren.
Een discussiepunt bij de onderhandelin-
gen is de invoering van wat Hermans 'com
petentiebeloning' noemt. Leraren die meer
presteren, moeten beter verdienen. De
bonden willen er niet over praten. In het
onderwijs, beaamt Rosenhart, is het nog al-
tijd not done om hardop te zeggen dat
sommige leraren uitstekend werk doen en j
dat er ook leerkrachten zijn die er de kant
jes van af lopen. Als er redelijke en objec- -
tieve criteria kunnen worden gevonden om
leraren op te beoordelen, zijn Rosenhart en
Elenbaas in elk geval niet op voorhand te
gen meer beloningsverschillen.
Tenslotte: zouden de oude rotten op
nieuw voor het onderwijs kiezen? Elenbaas:
„Ik kom niet elke dag hoi-hoi de school
binnen, maar ik ben nog nooit met tegen
zin naar school gegaan. Maar het beroep is
wel steeds zwaarder geworden. Of het
zwaarder is dan andere beroepen vind ik
moeilijk te zeggen, want ik heb nooit een
ander beroep gehad."
Rosenhart: „Je wordt ook ouder, dat kan
ook een reden zijn waarom je het zwaarder
vindt."
Elenbaas: „Maar ik werk natuurlijk part-
-time. Ik weet niet of ik het full-time al die
tijd zou hebben volgehouden. Ik heb in elk
geval bewondering voor collega's die het
full-time hebben gered. En ik heb geen
kinderen. Als ik zie hoe collega's met kin
deren op hun tandvlees lopen. Als ik nu
zou moeten kiezen, zou ik het onderwijs
zeker overwegen. Maar ik weet niet of ik J
het zou doen. Zeker ook omdat je nu na
een studie Frans veel meer mogelijkheden
hebt dan in 1971."
Rosenhart: „Ik heb altijd graag geologie
willen studeren en geoloog willen worden.
Het lijkt me heerlijk om door het landschap
te banjeren en aardlagen bloot te leggen
En meteorologie, dat heeft me ook altijd
prachtig geleken. Maar mijn wiskunde op
de HBS was zo slecht dat dat niet in aan
merking kwam. Als ik het zou mogen over
doen, zou het denk ik geologie worden.
Want wiskunde, dat is nog altijd niet veel."
kaders scheppen omdat de ouders het la
ten afweten."
Hun werk is vooral zwaarder geworden,
vinden ze, omdat er zoveel is bijgekomen
buiten het lesgeven om. Toen hij net in het
onderwijs kwam, herinnert Rosenhart zich,
was het met drie vergaderingen per jaar wel
bekeken. Maar nu zijn er de contacten met
de ouders, de vergaderingen met collega's,
de speciale projecten en andere buiten
schoolse activiteiten - tijdens het gesprek
wordt tot laat in de middag in de aula gere
peteerd voor een uitvoering van het toneel
stuk 'Turandot' -, de cursussen om allerlei
problemen bij leerlingen sneller te herken
nen en de fusiegolf die ook aan het Fioretti
niet is voorbijgegaan. En, niet te vergeten,
de onderwijsvernieuwingen. Momenteel
worstelt het voortgezet onderwijs met in
e belandden ze min of meer bij toeval in het on-
piet Rosenhart ging naar de toenmalige kweek-
omdat zijn neef er zulke enthousiaste verhalen
irtelde. Madeleine Elenbaas dacht tijdens haar
-rans niet aan onderwijs, maar gaandeweg hoor-
aardige verhalen over en bovendien kon ze er na
idie direct een baan krijgen. Miranda Koole wilde
oekster worden, maar als begeleidster van biolo-
enten - omdat je daar extra studiepunten mee
rdienen - kwam ze er tot haar eigen verbazing
art.' lal ze onderwijs leuk vond.
loot
leerkrachten aardrijkskunde, Frans
van het Fioretticollege in Lisse
niet klagen over hun vak. Les ge-
t ar Rosenhart en Elenbaas,
or bijna zestig jaar onderwijserva-
uist het voor de klas staan wat het
hen de moeite waard houdt. 'Be-
net de leerlingen' is het antwoord
baas op de vraag wat ze het leukst
n haai- werk. Rosenhart houdt het
ets lekker uitleggen'. En Koole, nu
ar verbonden aan de scholenge-
ebaa iap, vindt haar voldoening 'op het
dat het kwartje valt. Dat je ze ziet
o, zit het zo. Dat is de beloning'.
3 avcfcrt zegt later in het gesprek: „Als je
aar les hoefde te geven, zou je vol-
geen leraar horen klagen."
j rlijk zijn de leerlingen anders dan
rt eeuw geleden, maar geen van de
etti-leerkrachten ziet echt een toe-
on111 agressie. Wel moet de school
er concurreren met de televisie,
baantjes (Rosenhart: 'Mijn halve
klas werkt bij die McDonald's die
weken geleden in Hillegom is ge-
met de sportclub, met uitgaan en
inden en vriendinnen. Elenbaas:
5 je wel eens de steun van de ou-
hebben niet altijd door dat een
soms echt conflicteert met de
Maar, relativeert Koole, de situatie
is onvergelijkbaar met die op de
Den Haag waar ze heeft gewerkt:
hier kwam, wist ik niet wat me
m. De leerlingen kwamen op tijd
dden ook hun boeken nog bij zich.
je niet de situatie dat Jantje maan-
in klas zit en de andere leerlingen
dat FC Den Haag gisteren heeft
en dat hij dns nog op het politie-
it."
betrokkenheid van de ouders?
valt in hun beleving wel mee. Als
deren in de brugklas zitten, draaft
dereen op tijdens ouderavonden,
Ie meesten een huisbezoek van de
Miranda Koole, Piet
Rosenhart en Made
leine Elenbaas (vlnr):
„Ons werk is zwaar
der geworden door
andere zaken dan les
geven."
foto united photos
de boer rob hendriks
klassenleraar erg op prijs en willen ze pre
cies weten hoe het met hun kind gaat. Die
openlijke belangstelling neemt af naarmate
de leerlingen ouder worden. „Maar", te
kent Elenbaas aan, „we maken ouders ook
duidelijk dat hun kinderen zelfstandiger
worden en dat ze zich daar niet tegen moe
ten verzetten. En ach, toen we zelf zo oud
waren vertelden we toch ook niet meer al
les aan onze ouders?" Koole: „Je merkt dat
ze op de Havo zelf hun vakkenpakket kie
zen zonder daf'ze hun ouders daar heel na
drukkelijk bij betrekken."
Ze voelen zich al evenmin in toenemen
de mate overdragers van normen en waar
den. Dat punt speelt, vermoeden ze, meer
op de basisscholen. „Daar is echt veel ver
anderd", meent Rosenhart, „daar moeten
de leerkrachten veel meer dan vroeger de
voering van de zogeheten de tweede fase,
waarvan het studiehuis een onderdeel is.
Rosenhart: „Het vergt een heel andere ma
nier van les geven dan ik al dertig jaar ge
wend ben. Ik sta niet meer iets uit te leggen
voor de klas, de leerlingen moeten het zelf
ontdekken. Voor ons maakt dat de lessen
saaier. Je geeft instructie en daarna moeten
ze zelf aan de slag."
Elenbaas: „Die voortdurende veranderin
gen vind ik het meest vervelend aan het
vak. Elke keer als er weer een onderwijsver
nieuwing aankomt, die op zich overigens
best heel erg de moeite waard kan zijn,
moet je daar enorm veel tijd en energie in
steken. En de zaak is nog niet geëvalueerd,
of er komt al weer wat nieuws." Het klinkt
tegenstrijdig, maar inhoudelijke gesprek
ken over hoe je les geeft zijn daardoor zeld
zaam geworden. Koole: „Onlangs tijdens
een afscheidsetentje van een collega kwa
men we er achter dat dit de eerste keer was
sinds lange tijd dat we eens uitgebreid en
zonder steeds gestoord te worden konden
bomen over onderwijs. We hebben ons ook
voorgenomen om vaker met elkaar uit eten
te gaan."
De actualiteit: deze week staakt het on
derwijs. Woensdag is het Fioretti aan de
beurt. Wie doen er mee en waarom?
Rosenhart twijfelt. Hij heeft alle vorige
keren meegedaan en vindt eigenlijk dat nu
anderen hun aandeel maar eens moeten le
veren. Bovendien is hij net drie dagen ziek
geweest en heeft hij daardoor lesachter-
stand opgelopen. „Die woensdag kan ik ei
genlijk niet missen." Elenbaas heeft woens
dag haar vrije dag, maar laat zich wel in
(plgend overleg
et leiden
akkoord'
gkar
lenvijsbonden willen koste wat
iorkomen dat er een nieuwe
de onderhandelingen voor
iuwe Onderwijs-CAO komt. Van
en week geleden liep het overleg
Ude bonden en het ministerie van
ijs vast. Minister Hermans biedt
bonden te weinig loonsver-
De gezamenlijke onderwijsbon-
bben nu afgesproken alleen ver
onderhandelen als er uitzicht is
akkoord.
volgende keer dat we samen om
gaan zitten, moeten we eruit
aldus voorzitter Tichelaar van
;mene Onderwijsbond (AOb) gis-
.anders leidt dit tot beschadegin-
ter en weer die niet meer te her
zijn." De bond denkt dat de on-
lonlijl delaars van beide partijen het
'ieel op grote lijnen eens moeten
ordat ze hun overleg formeel her-
„Een herhaling van een clash in
lenbaar willen we natuurlijk voor-
Je moet zoveel uitleggen als je
ipt. Dat kan eigenlijk niet nog een
collega Duijnhouwer van de On-
ITime sbonden CNV is het hiermee
Als je nu weer een situatie cre-
oals maandag dan roep je het
ip dat het overleg steeds strandt
er niks uitkomt. Dat is niet goed.
ichten nu op een serieus bod van
rns waarbij zicht is op een ak-
Het heeft geen zin om weer lang-
onderhandelingen te houden die
s uitlopen."
j-onderhandelaar Duif van het
larencentrum zegt dat het vol
loonbod van Hermans over het
,ten minste een twee voor de
neer op een gemiddelde loons-
ing van 1,4 procent in 1999. Zij
dat veel te weinig en zeggen dus
ermans opnieuw met een beter
>oet komen. „Wij gaan niet schui-
oordat het ministerie een punt
'ereikt vanaf waar we samen kun-
aan schuiven", aldus Duif.
IM onderwijsbonden willen nu eerst
III! nen te onderzoeken wat het CAO-
,p>|| lfd bij de politie betekent voor het
Wil wijs. De politiebonden en het mi-
- ie van Binnenlandse zaken bereik-
feelopen zaterdag na langdurige
handelingen overeenstemming
jjtten nieuwe CAO. Premier Kok zei
vJg na de ministerraad dat dit mo-
jJ®en effect heeft op de besprekin-
het onderwijs. Maar de onder
banden wijzen erop dat er een
!at zit tussen het loonbod van mi-
Peper van binnenlandse zaken en
«■i jnHermans. „De minister van on-
m js zal nog heel wat werk moeten
ijg0 titen om met iets vergelijkbaars
371' jde politie te komen", stelt Duijn-
Wie kiest voor het vak van onderwijzer begint
financieel gezien uitstekend, maar in de loop
der jaren slaat de voorsprong om in een - be
scheiden - achterstand. Dat is grofweg het
beeld dat de onderwijssalarissen anno 1999
bieden. Wie vers van de pedagogische acade
mie komt, verdient meteen een bijna modaal
salaris van 3970 gulden bruto per maand. Wie
vervolgens in het basisonderwijs blijft, ziet
zijn salaris elk jaar met ongeveer zeventig gul
den per maand stijgen (plus uiteraard de ver
hogingen in de CAO's) tot hij uiteindelijk na
25 jaar 5730 gulden per maand verdient. In
het speciaal onderwijs liggen de salarissen ho
ger. Beginners verdienen 4119 gulden, terwijl
na 24 jaar het eindniveau van 6294 gulden is
bereikt.
In het voortgezet onderwijs liggen de sala
rissen wederom hoger. Hier geldt dat een le
raar meer verdient naarmate het onderwijsni
veau hoger is. MAVO-leraren verdienen tus
sen de 4119 en 7359 gulden per maand, voor
leraren die op HAVO en VWO les geven vari
eert het salaris tussen een minimum van 4144
voor beginners tot een maximum van 8387
gulden bruto per maand.
Ten opzichte van het particuliere bedrijfsle
ven betaalt het onderwijs minder, vooral in
het basisonderwijs. De achterstand dateert
vooral uit de jaren tachtig. Toen werden de
ambtenarensalarissen en uitkeringen een keer
#met drie procent verlaagd en vervolgens ja
renlang niet of nauwelijks verhoogd. De CAO-
lonen stegen in de periode 1980-1990 in het
bedrijfsleven als geheel met ruim twintig pro
cent, terwijl ambtenaren er in tien jaar per
saldo nog geen procent bij kregen. Een be
langrijke uitzondering vormden de beginnen
de leerkrachten. Om het onderwijs aantrekke
lijk te maken werden vanaf het midden van de
jaren tachtig de salarissen van beginnende
onderwijzers flink opgetrokken. In de jaren
negentig zijn onderwijs en bedrijfsleven rede
lijk gelijk op gegaan. Volgens de meeste recen
te CBS-cijfers steeg het uurloon in het onder
wijs tussen 1990 en september 1998 met ruim
23 procent tegen 25 procent voor de gemid
delde Nederlandse werknemer.
In harde guldens blijven de onderwijssala
rissen iets achter bij wat in het particuliere be
drijfsleven wordt betaald aan werknemers
met een vergelijkbaar opleidingsniveau.
MBO'ers die in het onderwijs verzeild raakten,
gingen in 1995 (de meest recente CBS-cijfers)
naar huis met gemiddeld ruim 55.000 gulden
bruto per jaar (inclusief vakantiegeld, spaar
loon en dergelijke), een paar honderd gulden
boven het gemiddelde in het bedrijfsleven.
HBO'ers - de huidige pedagogische academie
geldt als een HBO-opleiding - verdienden in
1995 met 70.600 gulden minder dan de ge
middelde HBO'er, die met 74.000 gulden per
jaar thuis kwam. Voor mensen die na de uni
versiteit in het onderwijs verzeild raakten,
geldt dat ze in 1995 met 88.700 gulden per jaar
wat verder achter bleven bij het gemiddelde
academische salaris van 95.700 gulden. Daar
bij moet overigens wel de kanttekening wor
den gemaakt dat in het onderwijs officieel 36
uur wordt gewerkt terwijl in het bedrijfsleven
38 uur de norm is. Dat lagere aantal uren
'dicht' goeddeels het gat bij de HBO'ers, maar
universitair opgeleiden blijven ook dan in het
onderwijs iets slechter af dan in het bedrijfsle
ven.
Helemaal vergelijkbaar zullen de belonin
gen overigens nooit zijn. Het bedrijfsleven
kent meer en veelal hogere onkostenvergoe
dingen, beloningen in natura als lease-auto's
en bijvoorbeeld winstdelingsregelingen.
Een punt van kritiek op het huidige salaris
gebouw in het onderwijs is de rigiditeit ervan.
Ongeacht hun functioneren schuiven leer
krachten geleidelijk aan door het loongebouw
naar boven. Het kabinet wil dat automatisme
voor een deel vervangen door een systeem
waarbij leraren die meer presteren er meer op
vooruitgaan en heeft daar 210 miljoen gulden
voor uitgetrokken. Tot op de dag van vandaag
willen de bonden van zo'n in het bedrijfsleven
gebruikelijk beloningssysteem niets weten.
Volgens hen is het functioneren van een leer
kracht nauwelijks objectief te meten en leidt
zo'n systeem tot vriendjespolitiek.
In december werd al even gestaakt door de leraren. Dit meisje uit Enschede mocht even met haar juf mee, toen die zich bij de bond als staker liet inschrijven. Ook leerzaam als praktijkervaring in het kader van
maatschappijleer. fotowfa mart-jan bakker
Hermans wacht
warm onthaal
DEN HAAG ANP
Het is puur toeval, zo verzeke
ren de onderwijsbonden. Mi
nister Hermans is vandaag op
werkbezoek bij een school in
Den Bosch en tegelijkertijd ko
men in deze stad duizenden
stakende leraren bijeen. De
bonden hebben zich voorgeno
men dat die gelegenheid niet
onbenut voorbij mag gaan. Om
de minister te laten zien dat het
de leraren in Zuid-Nederland
ernst is, krijgt de bewindsman
een petitie aangeboden.
Dit scenario hebben de actie
leiders van de onderwijsstakin-
gen afgelopen weekeinde in al-
lerhaast in elkaar gedraaid. „Wij
wisten niet dat Hermans naar
Den Bosch zou komen", zegt
CNV'er De Vries, „maar nu we
het weten, hebben we maar
snel iets georganiseerd. Daar is
iedereen bij gebaat. Want als je
niks organiseert, kan het uit de
hand lopen. Dan zijn er altijd
mensen die in een jolige of
minder jolige bui zeggen: Her
mans is in de stad, we gaan ei -
naar toe. Ik wil er niet verant
woordelijk voor zijn als er dan
iets gebeurt. Daarom dus de
petitie. Misschien haalt dat wat
kou uit de lucht."
BLOEMKOOL
per stuk
12'
krentenbollen
zak 10 stuks van399" A9
UNOX m AA
stevige soepen 1 WW
alle smaken m
blik 800 ml. NU
Aanbiedingen geldig van ma 18 t/m za 23 )an. 1999
A&P Services BV tel. 035-5483333.
elke dag goed nieuws 8
