liltuur Kunst
Introdans met levende muziek en tape
1 F. Hermans Instituut
er dak bij KB
9Kunstenaar moet schijt hebben aan alles9
meert niet
verrassing
de eeuw
Nog even en Van der Lubbe is weer alleen
Vader en zoon van het literaire amusement
Foto-expositie Leidse Blues Jazzweek
rist The Fortunes overleden
In een ziekenhuis in de Engelse plaats Swindon is gi-
ïry Pritchard van The Fortunes dinsdagmorgen aan een
ft val overleden. Pritchard was een van de oprichters van
l! ie jaren 60 en 70 bekende band. The Fortunes hadden
s in Europa en Amerika met onder meer You've got
lubles', 'Here it comes again' en 'This Golden Ring'.
,tl)
rland heeft muziekgeheugen
*0
Eindelijk heeft Nederland een colJectief muziekge-
Staatssecretaris Van der Ploeg (cultuur) verrichtte giste-
pening van het Nationaal Muziekdepot, dat plaats biedt
s vvat er in Nederland op plaat verschijnt. De platen-
lappijen zorgen voor permanente aanvulling van de ver-
g. Ze sturen van elke in Nederland uitgebrachte cd een
iar naar het Muziekdepot, overigens niet alleen Neder-
*2,'ïo iroducten maar ook buitenlands werk, wat een jaarlijkse
n van zo'n 15.000 geluidsdragers oplevert.
Lovin' Criminals naar Nederland
)e Fun Lovin' Criminals komen binnenkort opnieuw
f ojj derland. Zaterdag 3 april treedt de band op in Tilburg
maandag 5 april in Utrecht (Vredenburg). Afgelopen
ier speelde de formatie twee keer een afgeladen Paradiso
'Klassiekers in muziek en dansmorgen in première
op letterkundig gebied in Ne
derland te versterken. In dit
verband wijst de zegsman on
der meer op het Letterkundig
museum, het Louis Couperus
museum en het literair theater
Branoul.
Het Instituut gaat boeken
van de schrijver publiceren,
bestuderen en conserveren.
Initiatiefnemer is de stichting
Willem Frederik Hermansin
stituut, die daartoe een bijdra
ge van 10.000 gulden krijgt van
de gemeente Den Haag.
inklijke Bibliotheek in
ag huisvest met ingang
3,oo e maand een nieuw li-
istituut ter ere van de
ndse schrijver Willem
Hermans. „Het Wil-
xierik Hermans Insti-
een belangrijke en
5^00 0ue aanwinst voor
lagzegt een woord -
o®: laag verwacht met het
instituut haar positie
concertgebouw
Concertgebouwplein 2-6. Telefoon 671 83 45
het muziektheater
Amstel 3. Telefoon 625 54 55. Agendalijn 551 81 00
Moet er een orkest in de
bak bij een balletvoorstel
ling, of loopt alles veel ge
smeerder als er met een
geluidsband wordt ge
werkt? Dansers en de ge
luidstechnicus maken bal
let liever met levende mu
ziek. De dansers hebben
meer voeling met de ener
gie die in de muziek zit. De
geluidstechnicus heeft het
simpelweg gemakkelijker.
De choreograaf gunt het
publiek de dynamiek van
een dansvoorstelling met
een 'echt' orkest, maar een
dirigent kan ook de hele
boel in de war gooien. Van
de nieuwe productie van
Introdans, 'Klassiekers in
muziek en dans', worden
negen voorstellingen met
orkest gebracht en vijftien
met 'tape'.
ARNHEM RUK VAN ROTTERDAM
'Klassiekers in muziek en dans'
gaat morgen in première in
Arnhem, met medewerking van
het Nederlands Balletorkest.
Daarna is de voorstelling nog in
negentien verschillende thea
ters in het land te zien, waaron
der het Lucent Danstheater in
Den Haag. Op het programma
staan drie balletten op muziek
stukken die sterker zijn geble
ken dan de tijd. Er zijn twee
premières voor Introdans: 'Pe-
troesjka' (Strawinski) van Jorma
Uotinen en 'Boléro' (Ravel) van
Bernd R. Bienert. 'Thème et
quatre variations' (Hindemith)
van Jean-Christophe Maillot is
een reprise uit 1991.
Afhankelijk van de mogelijk-
heden-van-de-theaters. -worden
de stukken uitgevoerd met een
gevulde orkestbak, of met een
steriele geluidsband. Adrie Vol
kers van de technische staf van
Introdans: „Vanuit mijn functie
gezien heb ik liever een voor
stelling met een orkest. Daar
hoef ik niets aan te doen, want
Introdans repeteert 'Boléro' voor 'Klassiekers in muziek en dans'.
ga je een orkest versterken, dan
klinkt het niet meer authentiek.
Er staan wel microfoons in de
bak voor doorgifte van de mu
ziek naar de monitoren op het
toneel. De dansers moeten de
muziek goed kunnen horen.
.Maar daar heb ik weinig aan te
regelen. Werken we met een ge
luidsband, dan zit ik midden in
de zaal achter een mengtafel de
hele avond aan de schuiven.
Zacht gespeelde frasen, zoals
het beginstuk van 'Boléro',
moeten ook achterin de zaal te
horen zijn. Bij harde frasen
moet ik aan de trommelvliezen
van het publiek denken. Als ik
een band niet 'bijstuur', regent
het na de voorstelling klachten
uit het publiek."
„Met boxen hebben we het
geluid overigens goed over de
zaal en de balkons verdeeld, zo
dat het publiek op de voorste
rijen bij een plotselinge harde
frase niet achterover slaat, ter
wijl achterin alles normaal lijkt.
Om dat alles te regelen moet je
een muziekstuk goed kennen."
„Zonder afbreuk te willen
doen aan bandmuziek, het pu
bliek waardeert levende muziek
toch het meest. Al geloof ik dat
in de toekomst ook een orkest
versterkt zal moeten worden.
Van jongere theaterbezoekers
komt nu al soms de klacht: 'Je
hoort haast niks'. Het zal dan
onze taak zijn de techniek zo
onopvallend mogelijk te gebrui
ken."
De Italianen Emanuela Lat-
tanzi en Danilo Mazzotta dan
sen hun eerste seizoen bij Intro
dans. Zij werkte voorheen bij
diverse dans- en operagezel
schappen in New York, hij bij
foto cpd/hans cfrritsen
het Operahuis Bonn. Lattanzi:
„Geef mij maar een echt orkest.
Dat laat eenzelfde stuk muziek
steeds weer anders klinken,
waardoor er andere energie en
emoties bij je bovenkomen. El
ke beweging kan zo vanuit een
nieuw gevoel komen. Opgeno
men muziek is altijd hetzelfde."
Mazzotta: „Bij levende mu
ziek ben je wel nerveuzer. Je
weet niet wat een dirigent gaat
doen, hoe zijn interpretatie van
de muziek zal zijn. Er moet al
tijd wederzijds contact zijn tus
sen dirigent en danser. De diri
gent moet niet naar zijn blad
muziek kijken, maar naar het
toneel, naar wat daar gebeurt.
En er moet vooraf goed overleg
zijn. Een dirigent wil soms iets
sneller spelen, maar dat kunnen
wij dan niet dansen. Je kunt er
zelfs een blessure bij oplopen."
Lattanzi: „Daarom moet je
over 'sneller' en 'langzamer' al
tijd vooraf ruzie maken met een
dirigent. Anders krijg je achteraf
ruzie. Een dirigent moet een
danser volgen en niet anders-
De Zwitserse choreograaf
Bernd R. Bienert werkte in 1986
al samen met Introdans ('I tra-
zoM', Mozart) en creëerde 'Bo
léro' oorspronkelijk voor het
Operahuis Ziirich met dertig
dansers. Nu komt hij met een
nieuwe versie voor twintig dan
sers. Als je het hebt over zoiets
als theatersfeer, dan klinkt een
orkest beter bij ballet. Het is te
gennatuurlijk om met een band
te werken. Een danser voelt zich
niet elke dag even snel of lang
zaam. Maar met een dirigent
kun je ook dat probleem heb
ben. In Zürich zette de dirigent
'Boléro' anders in dan we had
den afgesproken en toen liep bij
de dansers alles door elkaar
heen. Zo'n twintig jaar geleden
vergat een dirigent in Wenen bij
'Doornroosje' een pauze in de
muziek, waardoor het op het
podium een warboel werd. In
theorie is het prettiger om een
band te hebben met altijd sta
biele muziek. Voor de choreo
grafie is het in elk geval beter.
Als ik heel eerlijk ben, werk ik
het liefst met 'tape'.
'Klassiekers in muziek en dans'
met Nederlands Balletorkest
onder meer te zien: 15/1 (pre
mière) en 24/1 Schouwburg
Arnhem, 25/1 Stadsschouw
burg Utrecht, 4/2 Lucent
Danstheater Den Haag, 5/2
Stadsschouwburg Amsterdam.
Zonder Nederlands Balletor
kest: 18/3 Stadstheater Zoeter-
meer, 25/3 De Flint Amers
foort.
Cox Habbema volgt Digna Sinke op bij federatie kunstenaarsverenigingen
Cox Habbema is de nieuwe
voorzitter van de Federatie van
Kunstenaarsverenigingen. Het
algemeen bestuur wees haar
tijdens de jaarvergadering in
Amsterdam aan als opvolgster
van Digna Sinke, die sinds 1991
voorzitter was. Habbema (54)
is een goede bekende in de
kunstensector Ze begon haar
loopbaan in 1968 als regisseur
en actrice bij Toneelgroep Cen
trum, werkte daarna vijftien
jaar bij het Deutsches Theater
in Berlijn en keerde halverwege
de jaren tachtig in Nederland
terug om aan de slag te gaan
als drama-expert bij de NOS en
als directeur van Poëzie Hard
op. Van 1986 tot 1996 was ze
directeur van de Stadsschouw
burg in Amsterdam.
De afgelopen jaren heeft
Habbema zich als producent,
regisseur en actrice gemanifes
teerd op verschillende plaatsen
in de Nederlandse film- en the
aterwereld. Daarnaast heeft ze
altijd een groot aantal bestuur
lijke functies bekleed, zowel in
de kunst en cultuur als bij be
drijven en non-profitorganisa-
ties.
De Federatie zegt verheugd
te zijn dat iemand met zo'n
achtergrond en uitstraling als
Cox Habbema haar vaandel
drager wil zijn, zeker in een tijd
„dat de positie van scheppende
en uitvoerende kunstenaars
zwaar onder druk staat". De
scheidende voorzitter, filmre
gisseur Digna Sinke, sprak in
haar afscheidsrede haar af
schuw uit over de door staats
secretaris Van der Ploeg (cul
tuur) gepropageerde markt
werking in de kunstensector.
„Die discussie schampt langs
elke essentie heen. Verbazing
wekkend is het niet, denk ik in
mijn somberste buien: het
heeft te maken met een maat
schappij waar consumentisme
en materialisme de maat der
dingen zijn geworden.
Sinke vindt dat de kunste
naar vrij moet zijn ..om schijt
te hebben aan alles". „Het gaat
in de kunst om al die unieke,
originele, verontrustende, uit
dagende, schokkende, smake
lijke, esthetische, brutale, per
soonlijke visies van mensen in
olieverf, kilobytes, letters, no
ten, videotape, bewegingen, of
wat dan ook. Om passie. En
wat mij betreft in een oneindi
ge variatie van toegankelijkheid
en verkoopbaarheid.
1DAG 14 JANUARI 1999
)E Of'
lilharmonisch Staatsor-
lin heeft de eer om de
'kleine concertzaal' van
rskerk in te wijden. Net
e Hooglandse is ook in
'multifiinctional' een
ing gecreëerd. Het koor
:n min of meer afgeslo-
ioorzaal geworden met
hoogde houten vloer in-
vloerverwarming. De
:k is hiermee aanzienlijk
rd.
)rkest heeft meer ver-
an het bedroevend klein
mensen dat gisteravond
opdagen. Niet dat dit
opwindend is, iets
te vertellen heeft in pro-
akeuze of opvatting,
ane kleine Nachtmusik'
symfonieën (Haydn en
zijn niet de verrassing
eeuw. Bovendien heeft
lent Benjamin Ashkena-
deze 'oude kost' geen
iwend recept voorhan-
orkest heeft een goede
dank, de celli en (vier)
lassen zijn prominent
de violen overheer
st. De blazers daarente
gen weinig volume en
uwelijks doordringende,
6&8Ü t00n" De Prakt'jk in
25.02 euwe ambiance zal leren
minklank' iets te maken
et de akoestiek,
name de sluitstukken
1 overtuigend gespeeld,
orkest maar voluit mag
dan wordt het coloriet
iveii ansrijk. krijgt expressie
s- 'n 4e langzame en
in de zachte delen wor-
ereb e noten wel keurig ge-
enige dynamiek aange-
niaar het verhaal loopt
uit, heeft geen perspec-
Mozarts symfonie in G
0) is het Bulgaarse Staats-
3P z'n best. In een pittig
voor het eerst met een
voor subtiele timing, is
lfk als sluitstuk een ldein
punt.
Tromboneklanken snijden door
de koude lucht boven het Süd-
friedhof. de grootste dodenak
ker van Leipzig. Een hommage
aan Marinus van der Lubbe, de
bloedrode rebel die in 1934 in
Leipzig zijn jonge hoofd verloor
onder de valbijl wegens brand
stichting in de Duitse Rijksdag.
Kleumende radio- en televisie
ploegen en schrijvende journa
listen verdringen zich om de
steen die het kunstenaarsduo
Sluik-Kurpershoek heeft ont
worpen als gedenkteken aan
onze Rinus, een gebeurtenis die
zowel in Nederland als in Duits
land een ware mediahype op
gang heeft gebracht. Een onver
wacht gevolg van de inspannin
gen van de Stichting Een Graf
voor Marinus van der Lubbe.
Het gedenkteken bevindt zich
zo'n 15 meter vanaf de plek
waar de resten van Marinus nu
al jarenlang sluimeren in een
loden kist, temidden van zes
andere graven. Zonder zerk.
De halfzuster van Marinus
van der Lubbe, mevrouw Derix-
Sjardijn uit Dortmund, en Eliza
beth van der Lubbe, een achter
nicht van de jonge Leidse met
selaar, kijken bedrukt temidden
van de vele hoogwaardigheids
bekleders die hier hun woordje
moeten doen. Van der Lubbe's
halfzuster draagt een wit bont
hoedje dat is doorschoten met
grijs. De plooien om haar mond
verraden ontroering. „Ik geloof
nooit dat Marinus welbewust
naar Berlijn is gegaan om die
Rijksdag in brand te steken. Hij
kwam er gewoon langs en toen
heeft hij het gedaan. Zomaar.
Daar heeft hij niet lang over na
gedacht". zegt ze tegen een
Duitse televisieploeg. Van ont
roering begint ze Hollands te
praten.
Loco-burgemeester Teschen-
se van Leipzig ondersteunt het
initiatief van harte. In zijn toe
spraak schemert door dat hij
Van der Lubbe toch wel een
beetje een held vindt. „Hij heeft
het koele hoofd geboden aan de
nazi's". Een beetje in de trant
van: „Gans het raderwerk staat
stil. zo uw machtige hand dat
wil." Maar voor de voltallige
pers wil hij dat niet beamen.
Dat ligt toch een beetje te ge
voelig.
De Leidse wethouder Alexan
der Pechtold houdt evenals Te-
schense een toespraak bij de
steen. Hij eindigt met de veelge-
sproken en afgesleten woorden:
„Dit mag nooit meer gebeu
ren." Maar ach, misschien zijn
die woorden in Duitsland nog
niet zo bekend. Over een herbe
grafenis van Van der Lubbe
heeft Pechtold zo zijn eigen ge
dachten. „Dat is een zaak van
de familie. Ik heb iemand horen
zeggen: laat de resten van Van
der Lubbe maar in Leipzig blij
ven, zodat ze zich daar voor
eeuwig kunnen schamen.
Tijdens de plechtigheid
maakt kunstenaar Ron Sluik be
kend dat er een foutje in de
steen is geslopen. Het woord
'schlecht' is op zijn Hollands ge
schreven. „Maar misschien is
dat een foutje dat wel bij Van
der Lubbe past."
Als het doek over de steen
voor Van der Lubbe wordt weg
getrokken, beginnen er ergens
kerkklokken te luiden. Zo hard
dat de sneeuw bijna van de tak
ken tuimelt. Leidenaar Ben
Walenkamp, een van de drij
vende krachten achter dit initia
tief, legt samen met wethouder
Alexander Pechtold een grote
bos bloemen aan de voet van de
steen, die een kopie is van de
stenen waaruit het Rijksdagge
bouw is gemetseld. Op het ge-
denktteken is een foto gemon
teerd van de Noordzeebran-
ding. „Ein bischen Heimweh is
nooit weg", zegt kunstenaar
Ron Sluik.
Een trombonespeler, een
man met een grijze paarden
staart en een uiterlijk dat vele
doorwaakte nachten verraadt,
laat een wat strijdbare melodie
horen die sommige toeschou
wers een glimlach op de lippen
brengt. Beetje avantgardistisch.
Niet het nummer 'Solitude' van
Duke Ellington, zoals is beloofd
Na afloop zijn er koffie en
broodjes, zoals op een begraaf
plaats past.
De Lubbe-bus uit Leiden,
waarmee zo'n beetje de gehele
vaderlandse pers naar Leipzig is
gereisd, staat warm te draaien
voor de aula. Gsm-toestellen
worden uit binnenzakken ge
grist, elke sneeuwvlok wordt
doorgebeld naar de redacties.
Nog even en dan is Van der
Lubbe weer alleen. Op de steen
die ter ere van hem is geplaatst,
ligt een grote doos Zwaluwluci
fers. Keep the homefire bur
ning, kameraad!
Overigens is bijna niets zeker
rondom Van der Lubbe. In de
documentaire "Water en vuur'
van regisseur Joost Seelen lig
gen de stoffelijke resten van
Marinus op een andere plek
dan waar de kunstenaars Sluis-
Kurpershoek ze situeren. „Nee
hoor, echt, ze liggen hier", zegt
René Kurpershoek en hij laat
een tekening zien waarop het
graf met een kruisje is aangege
ven. Dat zou betekenen dat re
gisseur Joost Seelen op een ver
keerde plek heeft staan filmen.
Zelf heeft de begrafenisonder
nemer Schmidt mij destijds
mee naar het graf van Van der
Lubbe genomen. „Maar dat was
een vergissing", zegt hij nu en
hij maakt zich met een geheim
zinnig glimlachje uit de voeten.
theater recensie
dick van teylincen
Voorstelling Rijk en Maarten Regie Mare Nelissen Gezien
13/1Leidse Schouwburg.
Steeds vaker laten schrijvers zich strikken voor
een tournee langs de podia. Zo komen ze nog
eens onder de mensen en en passant strijken ze
een aardig aanvullend honorarium op. Ook bij
het publiek is de literaire lezing in het theater be
hoorlijk populair. Conny Palmen en Adriaan van
Dis, Remco Campert en Jan Mulder, Joost Zwa
german en Ronald Giphart, Boudewijn Büch, ze
trekken allemaal flink gevulde zalen.
Daarnaast wordt de grens tussen cabaret en li
teratuur steeds vager. Freek de Jonge schrijft ro
mans, Youp van 't Hek bundelt zijn stukjes en
ook de boekjes met theaterteksten van Herman
Finkers worden grif verkocht. Vooral jonge schrij
vers willen verhalen vertellen en leuk zijn. Net
zoals cabaretiers.
Rijk de Gooijer en Maarten Spanjer waaien vro
lijk mee met de trend. Ze schreven elkaar brieven
in de Nieuwe Revu en hebben een stevige boe
kenkast op het toneel staan met een boekje of
vier daarin: het zijn dus schrijvers. Ze worden
aangekondigd door oppompende muziek, ge
juich op de band en 'emeritus predikant Vos':
'Beminde gelovigen, broeders en zusters van Lei
den...' Hij kondigt Rijk de Gooijer aan als 'onze
eigen Archie Bunker' en 'gretig Viagragebruiker',
en Spanjer als 'de aan nicotine en oude vrouwen
verslaafde geinponem uit Amsterdam'. Samen
'de vader en de zoon van de Nederlandse amuse
mentsliteratuur'.
Later zal dominee Vos ('onze chauffeur') nog
psalmen zingen, eerst solo en dan 't Hijgend hert
in duet met De Gooijer. Die zingt de versie met
hele noten, want hij heeft een gereformeerde
jeugd gehad en een dwarse vader die nooit aan
ritmische nieuwlichterij wilde meedoen. De
jeugd is ook hier weer een onvermijdelijke bron
van inspiratie. Vakanties, een huisje aan zee. tent
opzetten volgens vaders onnavolgbare systeem,
slecht weer. moeizame ouders, het zijn bekende
onderwerpen. De verhalen moeten het niet heb
ben van de literaire kwaliteit - ze gaan vaak uit
als een nachtkaars - maar naar de vette anekdo
tes is het aangenaam luisteren. De Gooijer vertelt
ze als geen ander en Spanjer kan goed meeko
men. „Zegt Kraaykamp tegen die man in dat
autootje naast hem: 'Tante Greet heeft een tulp in
d'r reet', waarop die man zegt: 'Immer gerade
aus'." De ingrepen van dominee Vos en de ver
haaltjes van de komieken tussendoor blinken niet
uit in inventiviteit. Maar ach, daar gaat 't ook niet
om. Laat Rijk en Maarten maar vertellen. Ze heb
ben er duidelijk lol in.
leiden» Weinig licht, een volle zaal en mensen die niet stilstaan. En dan toch proberen dat ene moment,
die emotie van de artiest, vast te leggen. Of fotografen van de Leidse Amateur Fotografen Vereniging daar
tijdens de vorige editie van de Leidse Blues Jazzweek in zijn geslaagd is te zien in het Stadsbouwhuis
aan de Langegracht. Onder de selectie foto's van negen amateurfotografen bevindt zich onder meer die
van Mrs Einstein van fotograaf Koos Davidse. Ook tijdens de komende Blues Jazzweek, die morgen be
gint, zullen de amateurfotografen proberen net dat ene moment te vereeuwigen. De expositie is tot 28 ja
nuari te zien, op werkdagen tussen 8.30 tot 17.00 uur. foto pr/koos davidse
