Soap kijken is gezond
TV
WEER
Het Gesprek van de Dag
Stoppen met roken i!
funest voor concentrat
Vogels vergeten li
door verkeersluw;
DONDERDAG 14 JANUARI 1999
erda<
COMMENTAAR
Tikkende tijdbom
De hypotheekrente in ons land is op het ogenblik ongekend
laag. Voor een lening met een vaste rente voor vijf jaar is
het percentage inmiddels onder de vijf procent gezakt. En
dat is sinds de jaren zestig niet meer voorgekomen. Het
brengt vooral veel jongeren ertoe - meteen als de ouderlijke
woning wordt verlaten - een huis te kopen. De meer tradi
tionele weg om eerst in een huurwoning een aardig bedrag
je te sparen alvorens de 'grote stap' te wagen, wordt niet
vaak meer bewandeld.
Daarvoor is iets te zeggen omdat nieuwkomers vaak wonin
gen krijgen aangeboden met huren van 1.100 tot 1.300 gul
den per maand. Er is niet veel ingewikkeld cijferwerk nodig
om - rekening houdend met de fiscale voordelen - vast te
stellen dat kopen op het ogenblik voordeliger is dan huren.
In het verleden legde de bank. voordat een hypotheek werd
verstrekt, kandidaten een waslijst van vragen voor om te
beoordelen of de hypotheeknemer aan zijn verplichtingen
zou kunnen voldoen. Voor het verkrijgen van de zogeheten
gemeentegarantie werd nog aantal extra hindernissen op
het hypotheekpad gelegd.
Een aantal banken heeft inmiddels - mede door de grote
concurrentie op deze markt - de normen een flink stuk ver
legd. De 'veilige' uitleennorm van maximaal 3.5 maal het
bruto jaarinkomen hebben zij achter zich gelaten en er zijn
gevallen bekend waarin zonder blikken of blozen tot zes
maal het jaarinkomen wordt geleend.
Consumentenbond, de Vereniging Eigen Huis en het Na
tionaal Instituut voor Budgetvoorlichting NIBUD maken
zich daarover terecht zorgen. Het gemak waarmee wonin
gen van drie, vier ton worden gekocht met een hypotheek
die tot ver boven de nok van het dak reikt, begint nu zelfs al
de makelaars te verontrusten.
Met de huidige lage rente en de niet malse koopprijzen is
een over-de-top-hypotheek een tikkende tijdbom. Stijgen
de rente, een dip in de woningprijzen die ook in de jaren
zeventig voor onmogelijk werd gehouden of zich plotseling
wijzigende persoonlijke omstandigheden kunnen iemand
met een torenhoge last snel in grote financiële problemen
brengen. Meen al daarom is het hoog tijd voor een objec
tieve draagkrachttoets en een keurmerk voor gewetensvolle
hypotheekverstrekkers.
Regen en storm
Informatie kan het beste worden verpakt in amusement
Als Jessica in GTST zegt, dat veel bier drinken slecht is dan heeft dat veel meer effect dan het eindeloos herhalen van een
anti-alcoholspotje. De dag erop namelijk, is overmatig drankgebruik overal het onderwerp van gesprek. Indirect dragen
soaps op die manier bij aan een gezonder en socialer gedrag van de kijker. Dat stelt promovenda Martine Bouman. Zij
promoveert deze week aan de Landbouwuniversiteit Wageningen op een wetenschappelijk onderzoek naar het effect van
voorlichting via spelprogramma's, soaps en dramaseries. In totaal bestudeerde ze twaalf tv-programma's, waaronder Fa
milie Ouderijn, Way-of-Life Show, Villa Borghese, Oppassen en Medisch Centrum West.
Het middelbare schoolslaapje
Hoor!Een draaiorgel. En daar verschijnt na tivee seconden warem
pel al een schilderij van een kerk in beeld. Als de stem van Henk van
Ulsen vertelt, dat steden 'al in de middeleeuwen het centrum van
cultuur bij uitstek waren'pingelt er iemand op een clavecimbel.
Waar zijn wij nu weer in beland?
"Steden Hun Verleden heet het programma. Serietje van Teleac.
de lesboer van de Nederlandse televisie. En omdat er van de middel
eeuwen betrekkelijk weinig authentiek beeldmateriaal te vinden is,
komen er voortdurend schilderijen in beeld, grafstenen, kerkinteri-
euren, goed gevulde bibliotheken en schattige straatjes. Ontdek-je-
plekje. In een tempo waar wij Buysen niet echt wakker bij blijven.
Een halfuur lang stort Van Ulsen een lawine van middelbare
school-weetjes en algemene ontwikkeling over ons uit. Zo leren wij
dat ook na de reformatie het zuiden des lands overwegend katho
liek bleef. Dat de Antiuerpse schilder Rubens een soort schilderstu
dio had (zoals wijlen striptekenaar Willy Vondersteen maar dan ar
tistiek), en dat hij daar heel aardig van kon leven. Dat de boekdruk
kunst het leven danig heeft veranderd. Dat soort dingen.
De clavecimbel wordt een fluit, de fluit een luit en de luit een doe
delzak. Op de achtergrond klinkt voortdurend zachtjes historische
muzak. De Haarlemse SintBavo komt voorbij, Frans Hals, een
schilderij van een maliebaanMaliën, kaatsen en klootschieten
zijn spelletjes die in de vergetelheid zijn geraakt", zegt de zalvende
stem van Van Ulsen. Dat blijft zo. want wat voor spelletjes dat pre
cies zijn. vertelt hij er niet bij.
Dit is geen televisie, dit is een soort bewegende encyclopedie. Brede
rivieren van kennis die traag door je toestel kabbelen. Joost mag we
ten waarom dit herhaald wordt. Maar ach, het is vast goedkope
zendervulling. Na een halfuurtje zijn wij allemaal weggezakt in
zo n vluchtig middelbare school-slaapje. En dat is eigenlijk ook wel
lekker. Er komen nog een paar afleveringen. Voor als wij weer eens
vroeg naar bed willen.
Als Ferri Somogyi, alias Rik uit de TV-serie GTST in een soap gaat skaten, wil plotseling 'heel Nederland'
gaan skaten. foto anp koen suyk
Soapseries vormen volgens
haar een ideaal podium om
voorlichting te geven. Via geen
enkel ander medium wordt een
zo grote en brede doelgroep be
reikt. Zaak is wel, dat een popu
lair karakter de boodschap uit
draagt. Doet een slechterik het,
dan is het effect zelfs averechts.
Informatie kan vandaag de dag
het best worden verpakt in
amusement. Ook als de kijker
niet bij voorbaat is geïnteres
seerd in het onderwerp, blijkt
hij de uitgedragen boodschap
toch op te pikken. Programma
makers en voorlichters dienen
er alleen wel voor te zorgen dat
amusement de boventoon blijft
voeren. Gebeurt dat niet, dan
haakt de kijker af.
Velen vinden traditionele voor
lichting doorgaans saai en bele
rend. Het beldijft slecht omdat
vaak slechts één zijde wordt be
licht. Soap is zo ideaal omdat
het de mogelijkheid biedt ver
schillende meningen tegenover
elkaar te zetten. Personages bij
voorbeeld. die absoluut voor
het afstaan van organen zijn en
personages die daar niets van
willen weten. Wat je verder no
dig hebt, zijn de twijfelaars. Zij
wikken en wegen op basis van
de aangedragen argumenten.
Uiteindelijk Idezen ze natuurlijk
voor de positieve rolmodellen
en daarmee voor de boodschap
die de voorüchters willen uit
dragen.
Door gebruik te maken van de
ze rolmodellen gaat de kijker
actief aan de slag met de infor
matie. Hij gaat zich afvragen:
'wat zou ik doen?'. De kans is
groot dat de voors en tegens
worden besproken met vrien
den. De laatste ontwikkelingen
in een soapserie worden nogal
eens de volgende dag doorge
nomen tijdens theekransjes of
op de werkvloer. Zo bezien, is
soap kijken zelfs gezond. De
programma's dragen volgens
Bouman indirect bij aan gezon
der en socialer gedrag. Met een
doorsnee voorlichtingsfilmpje
wordt dat effect maar zelden
bereikt.
Meest ideaal is het wanneer
voorlichters vanaf het begin be
trokken zijn bij de opzet van
bijvoorbeeld een nieuwe soaps
erie. Karakters kunnen dan nog
helemaal naar wens worden ge
vormd. Probleem bij bestaande
series is dat de personages niet
altijd even consequent zijn in
hun opvattingen en gedragin-
In de puberteit
Het weerglas slaat op hol. Althans tussen IJsland en Schotland. Daar
ontwikkelt zich tijdens het komende etmaal een megadepressie met
een kerndruk van rond 925 hPa. De isobaren, lijnen die plaatsen ver
binden waar dezelfde luchtdruk heerst, liggen zo dicht bij elkaar dat,
er in dat gebied (vooral benoorden Schotland) orkaanwinden gaan
waaien. Zwiepers tot ruim 150 kilometer per uur zijn bepaald niet uit
gesloten.
Bij ons gaat het er minder heftig aan toe maar rustig zal het zeker
niet zijn. Aan de voorzijde van het frontensysteem van het Atlantisch
monstrum, trekt de zuidwestenwind vrijdagavond en deels zaterdag
nacht aan de kust aan tot stormachtig. Mogelijk wordt zelfs enige tijd
stormkracht 9 bereikt. Het weerbeeld kenmerkt zich door veel bewol
king en nu en dan regen.
In de loop van zaterdag trekt het regengebied naar Duitsland weg.
Daarachter kan het 's middags wat gaan opklaren. Ook de wind neemt
enigszins af ofschoon het aan zee aanhoudend hard of stormachtig
blijft. Dat is natuurlijk niet zo venwonderlijk want het omvangrijke lage
drukgebied blijft tijdens het weekeinde op oorlogssterkte.
De temperaturen komen vrijdag uit op maximaal 8-9 graden, zater
dag zou dan er nog een graadje bij kunnen komen. Op zondag wordt
het iets minder zacht en in de loop van de'dag bindt ook de zuidwester
aan kracht in. Voor maandag en dinsdag staat een nieuwe depressie,
met bestemming het noordelijk deel van de Noordzee, op het program
ma. Het wisselvallige weerbeeld wordt dus geprolongeerd.
In Groningen hield het wintertje gisterochtend nog even stand. El
ders, zoals bij ons in het westen, verdween de sneeuw. De thermome
ters waren dan ook'weer behoorlijk op dreef en vooral 's ochtends vie
len er ook enkele buien. Maximaal werd het in Bloemendaal aan Zee
6,9, Valkenburg (ZH) 5,9 en op Schiphol 5,7 graad. Verder stond er
op IJmuiden en Zandvoort 's ochtends eerst nog een harde noordwes
tenwind. Gisteravond begon het opnieuw te regenen onder invloed van
een volgende storing ter hoogte van Schotland.
Zou VU-hoogleraar hormonenleer Louis Gooren hebben
bestaan toen ik in de puberteit kwam. dan was ik nu
een man geweest. Mijn hele kindertijd door vond ik het
vreselijk om een meisje te zijn. Keek ik met een bran
dende jaloezie naar jongens Maar het ergste kwam
nog: de puberteit. Het stadium waarin je meer dan in
welke andere fase van je leven wordt vastgenageld op je
identiteit als vrouw of man. Waarin een vastberaden
overval van de natuur duistere, onbedwingbare krach
ten in je mobiliseert die je totaal veranderen.
Er is. denk ik, geen kind dat niet in verwarring, zelfs pa
niek kijkt naar het eerste schaamhaar, de groeiende
borstjes, de groter wordende penis, kortom, naar al die
vreemde verschijnselen waarmee het vrouw- of man-
worden gepaard gaan. En er zullen maar weinig kinde
ren zijn die niet bevrijd zouden willen worden van deze
metamorfose, die je voorgoed uit de zorgeloze, geheime
tuin van je kindertijd slingert en je de jungle van het
volwassen leven binnen voert.
Transseksueel Dirk Jan de Boer vertelde in een krant dat
hij als vierjarig meisje al wist dat hij net zo als de jon
gens op het plein wilde zijn. Hij weet ook nog precies
dat op zijn dertiende de broek voor meisjes in de mode
kwam en hij zijn moeder gek gezeurd heeft om zo'n
ding. Dat heb ik dan met hem gemeen. Ik herinner me
ook nog haarscherp de radeloosheid toen ik op mijn
dertiende aan de beha en jarretelgordel moest.
Striemende voorzieningen die mij een onvrij ge
voel gaven.
Toevallig lees ik dezer dagen de biografie die
Deirdre Bair over Simone de Beau voir heeft
geschreven. Simones boek: 'Herinneringen
van een welopgevoed meisje' was voor mij
het geneesmiddel dat ik nodig had om
mij te verzoenen met mijn vrouwenli
chaam. Want het waren vooral de be
perkingen die door de cultuur werden
opgelegd aan de bezitsters van dat li
chaam, het 'anatomie als lof dat
vrouwen kregen toebedeeld, waarmee
ik niet kon leven. Ik herkende mijn
diepste wezen daar niet in.
'De maatschappij waarin zij was opge
groeid, had haar geleerd zichzelf te zien
als seksueel ondergeschikt aan de man,
in sommige opzichten gehandicapt en
tot mislukken gedoemd wanneer ze het
HELEEN CRUL
tegen de man wilde opnemen', schrijft Bair over De
Beauvoir. 'Thuis en op school werd me verteld dat meis
jes minder waren dan mannen, maar ik moest me wel
als meisje gedragenzegt Simone de Beauvoir zelf Ten
slotte kwam ik tot het inzicht dat ik niet jaloers was op
de penis van mannen - zoals in die dagen algemeen
werd gedacht van meisjes - maar op hun privileges.
Had Gooren toen bestaan, dan was ik één van die meis
jes geweest die hij nu in behandeling heeft. Gelukkig be
stond hij niet. Want vanaf het moment dat ik inzicht
kreeg in de mechanismen die mij ervan weerhielden
mij zelf te kunnen zijn, werd ik meester over mijn eigen
leven. Ik kon die mechanismen gaan negeren of hante
ren, de essentie van het emancipatieproces. Vanaf mijn
twintigste jaar heb ik nooit meer een aarzeling gekend
over mijn vrouwzijn. Sterker nog: ik zou niet met man
nen willen ruilen.
Ik vind het clan ook veel te vergaan om bij kinderen
moedwillig de puberteit te gaan vertragen met experi
mentele hormonenkuren waarvan niemand weet welke
nadelige effecten deze op de lange duur zullen hebben.
De gemiddelde leeftijd waarop de puberteit begint is
lussen de tien d twaalf jaar. Op die leeftijd weet je nog
niet wie je bent en wat je unit. Verwarring over je seksu
ele identiteit, onzekerheid over je seksuele voorkeur ho
ren bovendien bij de puberteit. Dat is normaal.
Zelf heb ik de indruk dat typisch jongens- en meisjesge
drag weer sterker wordt gestimuleerd dan, pakweg, tien
jaar geleden. Zolang onze samenleving het onderscheid
tussen de seksen stringent hanteert in de opvoeding op
school, in de sport, kortom in denken en doen, zullen er
kinderen zijn die dat als een aanslag op hun individua
liteit en identiteit ervaren. Die ruimte willen hebben
voor de sterke andere kant van hun persoonlijkheid die
wat mannelijker of vrouwelijker is.
Hormonen zijn daarvoor geen oplossing. Psychothera
pie door objectieve therapeuten kan dat wel zijn. De be
oordeling van eventuele transseksualiteit moet je niet
overlaten aan de direct belanghebbenden die er een mo
nomane kijk op hebben, zo hun eigen markt creëren en
onherstelbare schade kunnen aanrichten. Want wat
voor een alternatief heb je als kind als je eenmaal in
handen bent gevallen van mannetjes- en vrouwtjesma
ker Gooren? Tegen de tijd dat je de jaren des onder
scheids hebt bereikt, hebben hormonen en hij al een an
der mens van je gemaakt.
gen. Dat komt de geloofwaar
digheid van de uit te dragen in
formatie niet ten goede. Boven
dien is het oppassen geblazen
dat de gewenste boodschap
wordt uitgedragen door de goe
de personages.
„Als je een malafide arts als
dokter Erik in Medisch Cen
trum West gebruikt als drager
van je boodschap, raak je als
gezondheidsvoorlichter alleen
maar verder van huis", zegt
Bouman. „Koppel de goede
boodschap nooit aan een ver
keerd persoon. Kijkers willen
het namelijk niet eens zijn met
zo'n negatief iemand."
Het in de markt zetten van een
nieuwe informatieve soapserie
is echter niet gemakkelijk. Villa
Borghese, opgezet met dat doel,
flopte gigantisch. Een lange
adem is vereist. Eerst moet het
publiek zich betrokken gaan
voelen bij het programma. Daar
kan wel eens een paar jaar
overheen gaan. Pas als de emo
tionele betrokkenheid er is,
kunnen voorlichtingsbood-
schappen worden ingeweven.
Die betrokkenheid van kijkers
gaat volgens Bouman heel ver.
„Mensen gaan een relatie ont
wikkelen met de hoofdrolspe
lers alsof het hun buurman of
buurvrouw is. In hun hoofd
voeren ze hele gesprekken met
die personages. De omschrij
ving 'intimiteit op afstand' past
misschien wel het beste", zegt
de promovenda.
In ons land wordt door voor
lichters nog betrekkelijk weinig
gebruik gemaakt van soap- en
dramaseries. „Je ziet dat veel
instanties het medium niet seri
eus genoeg achten. Veel voor
lichters halen hun neus erbij
op", aldus de communicatie
deskundige. Wat haar betreft
een volstrekt misplaatste hou
ding: .Alleen al het enorme be
reik van zulke programma's.
Het is toch zonde als je als
voorlichter dat potentieel laat
liggen."
Als de voorlichters het helemaal
goed willen doen, laten ze de
soap-aflevering onderdeel zijn
van een totaal mediaplan. Bou
man ontdekte dat het grootste
effect wordt bereikt als kijkers
direct na afloop van een uitzen
ding actie kunnen ondernemen
door bijvoorbeeld te bellen of
informatie op te vragen.
HANS BEKKERS
MENSELJ üüi
RIENVAN DEN ANKER
teur van de HaagscheQ 10biele
en uit dien hoofde ooki c(
voor de GPD, heeft deP
Toerisme 1998gewonn
verkiezing van de 'toeri; )pa
journalist van het jaar'n
tiatief van het Algemeei |uur"ge
bond van ReisorganisaG
ANWB, KLM, de buiten
verkeersbureaus in Ned-
de Jaarbeursen de Nat
Hogeschool voor toerisn
keer. De prijs werd opd,
dag van de Vakantiebey
Utrecht uitgereikt doorj ,nl
voorzitter Ed van Thijn.
van de Stichting Perspn
me moest een keuze ma
artikelen die waren inge
dooreen lezerspanel.be pe
uit bezoekers van de Va!
beurs vorig jaar. Ook de
houders van de tot zond
staande durende beursl
een stem.Volgens het ju |NCEN,
geeft Van den Anker vee ^n"
de achtergrondinformati mjcus
compacte schrijfstijl. „I ematj
sfeer over te dragen en r
spontaan mee op pad, zt [jngv;
toeristisch waardevolle^ e
als in steden", aldus Vai
homo's en lesbiennes mi
boete van 2500 guldenl
aan TAWNEY SHERIDA! Jjf
mannelijke transeksueel at__.
toegang tot het damestoi ien~ d
geweigerd. Dat heeft het
senrechtentribunaal in
vincie British Columbia£U(
Ten tijde van het incidei
1995 - was Sheridan noj
man die wel al in afwach d
van een geslachtsoperat
ze vrouw en woont ze sar
haar nieuwe man in 0r(
„Transseksuelen in het"40ND.
gangsproces maar geesti jerv?
lid van de gewenste seks |er jS
ten beschouwd worden a DeVr<
van die sekse", beslooto pVan
bank. De eigenaar vandt netje
die Sheridan de toegang n;
damestoiletten verbood: e
klachten van vrouwelijke
gangers, heeft nog nietb
of hij in beroep gaat. Oi
lijk vindt hij de beslissii
„Dit betekent vrij baan v^stad
man die een jurk aantrek
vrouwen te begluren in
ten."
ooi
\ruba
In een ziekenhuis in de! ring
plaats Swindon is gitans ustiti
RY PRITCHARD van Thefrachi
nes aan een hartaanval oi
den. Pritchard was samen
Rod Allen een van de opr
van deze in de sixties en
ties bekende band. De E
man verliet twee jaar gele
Fortunes omdat hij last r
zijn hart. De gitarist werd
gen door Bob Jackson, f
vetrok naar de Costa del S
hij een restaurant begon.!
overleed in Engeland tijde
miliebezoek. The Fortune g
den grote hits in Europae rkleir
rika met onder meer You
your Troubles, Caroline, S
a Teacup, Here it comes J
This Golden Ring en Seas mod
the Sun.
Verstokte rokers die stoppen
riskeren brokken te maken op
hun werk. Wie de sigaret of
shag plotsklaps afzweert, loopt
grote kans te kampen te krijgen
met concentratieverlies. Britse
verslavingsdeskundigen con
cluderen dat na studie naar de
effecten van de Britse antiroók-
dag, zo meldt het jongste num
mer van FNV Magazine. De on
derzoekers signaleerden op de
betreffende woensdag veel
meer ongelukken op het werk
dan op dezelfde dag e
erna in de rest van het ja
De deskundigen schnj
toenemend aantal ongf ncje
toe aan de plotselinge
van het nicotinegehalte
door verslapt een aanti
digheden, zoals het con |oor
tievermogen. De onder. (e
opperen dat rokers die i
meer gebruik moeten
van nicotinepleisters.
De zangvogels in Groot-Brittan-
nië raken hun deun kwijt. Ver
keerslawaai heeft veel vogels
toondoof gemaakt, waardoor
van hun lied alleen een schor
gekakel overblijft.
De gevolgen zijn voor sommige
soorten rampzalig, omdat zij
door zingen een partner vin
den, zegt de Britse vereniging
voor vogelbescherming. De al
in hun voortbestaan bedreigde
gouden wielewaal, woudzanger
en appelvink zijn het ergst ge
troffen, meldde de Sunday Ti
mes zondag.
Vogels in de buurt van autowe
gen kunnen elkaar niet meer
horen, waardoor zij moeilijker
hun lied kunnen leren en com
municeren met mogelijke part
ners, zei een woordvoerder van
de vogelbescherming. Menselij
ke activiteit stoort de natuur op
onverwachte wijze. Zo gaan vo-
