'Lassie is de enige ster
die onbedorven bleef
c
TV-
WEER
Doorpraten over WAO
Mosterd na de maaltijd
Het Gesprek van de Dag
DINSDAG 12 JANUARI 1999
COMMENTAAR
Een werkgever moet verplicht worden een bepaald percentage ar
beidsongeschikten in dienst te nemen. FNV-bestuurder K. Rooze-
mond roept dit omdat de bazen in Nederland 'niets' zouden heb
ben gedaan om arbeidsongeschiktheid te voorkomen. Daarnaast
laten veel werkgevers 'het volledig afweten' waar het gaat om het
herintreden of reïntegreren van arbeidsongeschikten.
Gespierde taal, die achterban en politiek moet laten zien dat de
vakbeweging zich niet door werkgeversvoorzitter Blankert (VNO-
NCW) op het verkeerde been wil laten zetten. Die zei immers vori
ge week dat hoogte en duur van de WAO-uitkering ter discussie
moet worden gesteld vanwege het simpele feit dat de laatste an
derhalf jaar het aantal WAO'ers weer stijgt en boven de 900.000 is
uitgekomen.
Vroeger lag de zaak simpel. Als een werknemer het hoge tempo
niet meer aan kon en daardoor vaak ziek was, was het relatief een
voudig om zo iemand te laten afkeuren. Via de WAO waar werkne
mers en werkgevers gezamenlijk voor betaalden, werd vervolgens
gezorgd voor een min of meer acceptabele uitkering.
Nu wordt de werkgever sinds begin vorig jaar via zogenoemde pre
miedifferentiatie afgerekend op het aantal WAO'ers dat hij 'produ
ceert'. Hoewel het verband in sommige gevallen wellicht moeilijk
te leggen valt, heeft de politiek terecht voor deze prikkel gekozen.
De werkgever wordt zo via zijn portemonnee gedwongen de ar
beidsomstandigheden te verbeteren.
Terecht maken zowel werkgevers als werknemers zich zorgen over
het groeiend aantal WAO'ers, dat vorig jaar met naar schatting vijf
tienduizend is gegroeid. Het is daarbij te hopen dat via de Wet
reïntegratie gehandicapten, die sinds een half jaar van kracht is,
straks inderdaad duizenden arbeidsongeschikten aan een werk
plek worden geholpen. Het is echter de vraag of dat voldoende is
om het tij te keren.
Duidelijk is dat Blankert via het beknibbelen op hoogte en duur
van de uitkering uit is op minder 'strafpremie' voor nieuwe
WAO'ers. Dat lijkt vooralsnog erg kort door de bocht en niet gere
deneerd vanuit de verantwoordelijkheid van de werkgever. Maar
het dwingen van werkgevers vijf procent (deels) gehandicapten in
dienst te nemen, zoals de FNV wil, zet de werkgevers vast ook niet
aan om zich positiever op te stellen.
Mensen definitief afschrijven gaat in tegen het solidariteitsgevoel
van een belangrijk deel van de bevolking. Werkgevers en werkne
mers zouden het dan ook als een uitdaging moeten zien samen
een modus te vinden om gedeeltelijk gehandicapten geheel of
deels weer aan de slag te helpen of te houden. Niemand is er im
mers bij gebaat, wanneer het aantal WAO'ers verder blijft stijgen.
Er bestaan mensen die altijd braaf zijn. Die, al is het om drie uur 's
nachts op een verlaten landweg, keurig netjes wachten tot het stop
licht op groen springt. Die de stuiver die ze op straat vinden keurig
netjes naar het politiebureau brengen. En die zeggen dat de Aso-
show een verschrikkelijk asociaal programma is dat verboden zou
moeten worden. Het zou mensen maar op ideeën brengen.
Voor wie het programma nog nooit heeft aanschouwd: het is een
soort Poets, met een verborgen camera die registreert hoe argeloze
Nederlanders voor het lapje worden gehouden. Op een asociale ma
nier. willen de programmamakers ons al jaren doen geloven. Is dat
ook zo?
Neem nou de uitzending van gisteravond, waarin we niet bijster
veel kregen voorgeschoteld. Filmpje één: we zien mensen wachten
voor een kassa. Alleen zit er niemand achter de kassa om hun geld
in ontvangst te nemen in ruik voor een kaartje. Dus worden de
klanten boos. Mopperdemopper, het is portverdriedubbeltjes toch
wat, het is toch geen stijl en laten we een klacht indienen. Reacties
van die strekking. Dat was alles. Meer had het niet om het lijf.
Filmpje twee: twee voor-de-gek-houders bekijken een paar gepar
keerde auto's in een straat. Ze zijn van plan zelf een auto te kopen,
maar willen eerst nog een paar modellen zien, luidt hun verklaring.
Maar tsjongejonge, wat doen ze naar tegen die autobezitters. Wat
een lelijke auto heeft u. meneer, een karige bedoening, een saaie
mannen-wagen, al lijkt het op zich wel weer op een bordeel. Op
merkingen van die strekking. Meer zeiden ze niet. Niet echt schok
kend dus.
En dan is daar ineens wel de schok: de kale kop van Pim Fortuyn
komt in beeld. En vertelt dat Koningin Beatrix zo'n heerszuchtig ty
pe is. dat iedereen in haar handtasje heeft. Inclusief Alexander. En
Emily. Het is hoog tijd, betoogt Fortuyn, dat het eens afgelopen is
met dat asociale gedoe van de Koningin. En Emily en Alexander
moeten gewoon hand in hand gaan lopen.
Hoog tijd? Dat noem ik nou mosterd na de maaltijd, zo'n opmer
king. Ook al meldt de KRO onder in beeld dat Emily een dag na de
opnames de breuk bekendmaakte. Wat zou het? Om dit gereutel
maanden later nog uit te zenden, dat is pas echt asociaal! Ik ben het
voor één keer met alle brave borsten eens: de Aso-show zou verbo
den moeten worden.
WIL BUYS
Instabiele atmosfeer
Ongelofelijk maar waar! Op veel plaatsen was het vanochtend een
volkomen witte wereld. Hier en daar lag de sneeuw zelfs een centi
meter of vijf dik. Een kennis vanuit Haarlem meldde dat er op het
dak van zijn auto zowaar 8 centimeter sneeuw lag.
De sneeuwbuien ontstonden in onstabiele luchtmassa's boven
de Noordzee en dat ze tot ver in het binnenland vielen had te ma
ken met het geleidelijk krimpen van de stroming. Kwam de wind
gistermiddag nog uit het noordoosten, vanochtend was er sprake
van een west tot noordwestenwind. De instabiliteit van de atmos
feer had ook te maken met het onvoldoende tot ontwikkeling ko
men van een gebied met hoge barometerstanden. Daardoor is het
de afgelopen nacht niet zo sterk afgekoeld.
Vanmiddag en vanavond gaat het opnieuw sneeuwen. Dit neer-
slaggebied is gekoppeld aan een diepe stormdepressie bij IJsland.
In het binnenland kan zich weer een sneeuwdek van mogelijk
meer dan 5 centimeter opbouwen, in de kustgebieden is de kans
op een sneeuwdek niet zo groot. Dat komt omdat de sneeuw ver
gezeld gaat van of overgaat in regen. De komende nacht vallen er
hoofdzakelijk enkele buien en gaat het kwik in een naar westelij
ke richtingen draaiende stroming omhoog tot 3-4 graden. De
nog aanwezige sneeuw zal dan snel smelten.
Morgen is het gebeurd met het miniwintertje van januari.
De temperatuur stijgt 's middags tot een graad of 6 en
later op de middag en tijdens de avond gaat het op
nieuw regenen. De nattigheid hangt samen met een
sterk uitdiepende depressie die over het noordelijk
deel van de Noordzee naar Denemarken koerst. De de
pressie veroorzaakt woensdagavond aan de kust een
krachtige tot harde westenwind. Na woensdag blijft het
wisselvallig en winderig met temperaturen oplopend tot
omstreeks 8 graden. Bepalend voor het weerbeeld is dan
een 'megadepressie' boven IJsland. Het omvangrijke systeem
bepaalt tot na het weekeinde het weerbeeld.
Kneuterigheid
In de tuin van mijn schoonvader staat
een gietijzeren lantaarnpaal. Na decen
nia trouwe dienst in de grote stad
kwam die lantaarnpaal ter veiling en
mijn schoonvader - opgegroeid tussen
dat soort lantaarnpalen - adopteerde
hem. En wat een wonderlijke lantaarn
paal is het. De lampekap heeft plaats
voor uitneembare ruitjes, alsof er
een kaars in zou moeten. Onder
de lampekap zit een gietijzeren
dwarsstaafje, waarschijnlijk
bestemd om oude fietsbanden
omheen te gooien. Het dwars
staafje is niet recht en glad,
maar heeft een knopje aan
elk uiteinde. Een dubbel
knopje! Volgen wij de
oude gietijzeren lan
taarnpaal verder naar
beneden, dan zien wij
rondom staande rib
bels, zoals in griekse
zuilen. Bolle ringen met
een bloemachtig motiefje
rondom, de paal verdikt
en verdunt, en staat als een
boom met een brede onder
kant in de grond vast. En
ding is zeker: op geen enkele
manier is hier geprobeerd
om een goedkope, makkelijk
4 JUSTUS VAN OEL
MENSELIJK
schilderbare, zo licht mogelijke lan
taarnpaal te maken. De calvinistische
zuinigheid die wij onze voorouders zo
vaak - half bewonderend -verwijten, is
in hun lantaarnpalen op geen enkele
manier terug te vinden. Nergens eigen
lijk, als je eens om je heen kijkt.
Ik was erbij toen de oude Spaamekerk
klaar was voor de sloop, liij deed nog
tijdelijk dienst als opslagruimte voor de
aannemer bij wie ik werkte. Gemetsel
de gewelven. steen voor steen gemaakt
op een manier die geen hedendaagse
metselaar meer begrijpt. Sommige ste
nen geglazuurd, andere juist niet. Pila
ren, muren, vloeren, aan alles was een
motiefe, een sierrandje of een te
gelstripje meegegeven. Het is waar, die
kerk was het werk van praalzieke ka
tholieken, maar loop eens gewoon de
straat en bekijk een huis van voor de
oorlog. Boven ieder raam een half zon
netje van uitivaaierende baksteen, in
een afwijkende kleur. Kozijnen waar
veel meer randjes in zitten dan nodig.
Dakranden waar urenlang in gefiguur
zaagd moet zijn, abofeen rechte dak
rand het niet doet! Ik zeg u: onze opa's
en oma's waren spilzieke gekken, of ze
nou een brug maakten of een station,
liet mocht nooit eens goedkoop of func
tioneel. Geen bouwwerk zonder leeuw
tjes in de trapleuning, geen villa zonder
torentje of stenen lelies.
Een filosoof verklaarde ooit da t 'ver
spilling het kenmerk van beschaving
b'. Zoiets, dan. In dat licht beschouwd
b Nederland een stuk minder be
schaafd geworden. Jaja, natuurlijk
wordt er nog wel eens iets op straat ge
zet dat op mag vallen, bijvoorbeeld een
vijver met lichtjes in de bodem en in
het midden een multi-duidbaar plas
tiek: verspilling is het zeker, maar is het
ook beschaving? Hoeveel wijzer b het
niet om van twee miljoen lantaarpalen
die je toch moet neerzetten iets bijzon
ders te maken. Wat wij doen is eerst al
gemene lelijkheid scheppen, en die ver
volgens bestrijden met
kunst-temidden-van-het-niks.
Je kan het kneuterig noemen, die voor
oorlogse smaak waar met miljoenen
kleine gebaren aan het alledaagse iets
bijzonders werd meegegeven. Maar het
uitgangspunt deugt. En ik voorspel u
nu al: over tien, twintig jaar ontstaat
een algemene verbijstering over hoe on
ze generaties zijn omgegaan met wat
onze overgrootouders bij elkaar kneu
terden. Even uniek ab Herengracht b
in Amsterdam de Czaar Peter-straat,
de laatste enigszins gave 19e eeuwse
straat die nog over is.
Landschaps- en tuinarchitecte
MIEN RUYS is zaterdag op 94-
jarige leeftijd in haar woonplaats
Dedemsvaart overleden. Ruys
werd vooral bekend door haar
tuinen in die Overijsselse plaats.
Verder schreef ze talloze tuin-
boeken en was ze redacteur van
het door haar opgerichte tijd
schrift voor amateurtuiniers On
ze Eigen Tuin. Ruys studeerde in
Berlijn en in het Britse Tun-
bridge Wells om het vak te leren.
Ze begon in 1925 te experimen
teren met planten, materialen,
Dat alcohol meer kapot kan ma
ken dan je lief is geldt ook voor
vogels. Inwoners van het Califor-
nische Santa Rosa werden afge
lopen dagen geconfronteerd met
meer dan 100 roodborstjes die
uit de bomen vielen en dood op
de stoep of in hun voortuin ble
ven liggen. Oorzaak: overmatige
alcoholconsumptie. MARTHA
BENTLEY van het plaatselijk
Centrum voor de Redding van
Vogels kwam achter de doods
oorzaak nadat ze had gezien hoe
een grote groep vogels rondom
een paar grote esdoorns fladder
de. Ze hadden allemaal paarse
vlekjes rondom hun snavels van
de besjes die hun favoriete voed
sel vormen. Door het ongebruike-
ruimte en vorm in Dedemsi
Nu liggen er 25 tuinen, me p
totale oppervlakte van 20.0
vierkante meter, die jaarlijk
door tienduizenden mensei
den bezocht. In de jaren tvi
maakte ze deel uit van De8
Opbouw, waarin ze samen* g
met architecten als Rietveli
Ruys gebruikte het eerst de
als de tuin een weke onderj jg'
had. De biels werd daarnai
saai in de Nederlandse tuinj*
gebruikt.
lijk koude weer bleven de t*
langer aan de boom en zijn;
aan de tak gaan gisten
Hollywood and Whine is een boek dat elke filmliefhebber als ideale bedlectuur kan worden aanbevolen. Na
een dag waar weer van alles aan mankeerde is er niets zo verkwikkend als het lezen van een dosis jammer
klachten uit de Amerikaanse amusementsindustrie. Ook de levens van de 'rich and famous' zijn blijkbaar geen
pretje.
Boek vol jammerklachten en roddels uit Hollywood
Sylvester Stallone: „Ik sta versteld
van mensen die achttien jaar no
dig hebben om iets te schrijven."
FOTO REUTERS
Publicist Boze Hadleigh heeft in
Hollywood and Whine een
fraaie collectie uitspraken ver
zameld van filmsterren die het
moeilijk hebben met hun be
kendheid, met kritieken, de
schandaalpers. de gefrustreerde
ambities, de collega's, de gena
deloze competitie en de onmo
gelijke verplichting om eeuwig
jong, mooi en aantrekkelijk te
blijven.
Het betreft ergernissen die
soms treffend worden ver
woord in bijtende 'wisecracks'
zoals deze van Vivien Leigh:
„Het klassieke patroon voor de
filmster is dat het publiek van je
houdt tijdens de weg omhoog,
het verfoeit en haat je wanneer
je de top hebt bereikt en het
vindt het leuk of is onverschillig
wanneer je begint weg te glij
den. Tegen die tijd is het druk
met het ontdekken en bewon
deren van nieuwe sterren."
Actrice Colleen Dewhurst liet
noteren: „In Hollywood zal
men het je vergeven dat je twee
tongen hebt, maar nooit dat je
twee kinnen hebt"
Vanuit de marge weten sommi
gen, zoals kostuumontwerpster
Edith Head de absurde gang
van zaken in 'Tinseltown' met
ironie te verwoorden: „Ik moet
nog de eerste ster tegenkomen
die volledig onbedorven is ge
bleven, met als uitzondering
Lassie."
Jayne Mansfield: „Recensies
zijn verschrikkelijk, echt ver
schrikkelijk oneerlijk en ik kan
dat uitleggen. Recensies zijn
verschrikkelijk omdat ze ac
teurs pijn doen en recensies
zijn ook verschrikkelijk omdat
er bomen dood moeten vanwe
ge al dat papier. Begrijp je?"
Maar Lon Chaney wist al dat
„het belangrijkste wat elke ac
teur zou moeten onthouden is
dat hij nooit vanwege zijn her
sens tot ster is geworden maar
vanwege zijn acteren." Deson
danks zijn het talrijkst in dit
boek de onthutsende ontboeze
mingen van een omhoog geval
len slag mensen dat elke bin
ding met de realiteit buiten de
enge eigen leefwereld is kwijt
geraakt.
Sylvester Stallone: „Ik sta ver
bluft van mensen die achttien
jaar nodig hebben om iets te
schrijven. Dat is zo lang als die
kerel nodig had om Madame
Bovary te schrijven. En heeft hij
daar ooit de bestsellerslijst mee
Lassie, de enige die onbedorven is gebleven.
Mae West: „Ik draag mijn me
moires op aan mijn moeder.
Zonder haar zou ik misschien
heel iemand anders zijn ge
weest."
Een speciale afdeling heeft Bo
ze Hadleigh samengesteld met
citaten van filmsterren over
zichzelf. Van bescheidenheid
hebben er maar weinig last.
Charlie Chaplin: „Ik ben be
kend in delen van de wereld
waar ze nog nooit van Jezus
Christus hebben gehoord."
Brooke Shields: „Ik ben wellicht
niet zo getalenteerd als sommi
ge oudere actrices, maar de
mensen blijven me vertellen
dat ze gelukkig zijn naar mij te
kunnen kijken, omdat ik zo
mooi ben. En dat is een talent
op zichzelf."
Jodie Foster: „Ik bewaar mijn
op mij valt." rivél
Nog leuker is de collectief
meningen en regelrechte!!
heden van filmsterren ovl 's
kaar. ppo
Cineast Visconti over cini iartzl
Antonioni: eranl
„Het schijnt dat saaiheid centl
van de grote ontdekkinge ie 'nl
van onze tijd. Als dat indi met i
zo is, moet hij zonder tvvi er8a
worden beschouwd als et
nier." stich
Helena Bonham Carter o ^en
Woody Allen, haar tegens
in Mighty Aphrodite: ,,0n
lakens hield hij niet alleei
kleren aan, maar ook nog jdc
schoenen. Ik vroeg waaro
dat deed en hij zei: voorh
val er brand zou uitbrekei 'ers
Actrice Elsa Lanchester oi mde
Maureen O'Hara: „Ze zag
alsof boter niet zou smelt aanl
haar mond." phev
Rex Harrison over Charlu *8 1®
Heston: „Hij is goed in he l'ers
tretteren van arrogantie e held'
bitie. Maar op dezelfde m 400
als een dwerg goed kan at asl(
dat hij klein is."
Gloria Swanson over Mat jgf
Dietrich; „Het zou kunne
zij langere benen heeft, ni SKM
heb zeven kleinkinderen. oze
Roseanne over Tom Arno
ben niet overstuur vanwe ^at
mijn scheiding. Ik ben allt 'ew<-
overstuur omdat ik geent ze a
we ben geworden." e^e
Dean Martin over Pat Boe 's
„Tenminste ik geloof datl ^on
was...of anders een ander ;oe*
met witte schoenen. In ell VTie
val werd ik er attent op ge
dat drinken zoiets is als je Jffc
langzaam vergiftigen. Ik n
erom lachen en zei tegen [^-
Ach, wie heeft er haast?" :ecie
Kortom, er bestaan, of beice^
den, ook nog beroemdhet *z'j'
die zelfspot kunnen opbri 31111
en gewoon laconiek in hei ^6
ven staan. Volgens Mauni w-
Chevalier is ouderom hele ien
zo verschrikkelijk niet: „Al
kijkt naar het alternatief.' g
PIETER VAN LIEROP
Hollywood and Whine. Ail
Boze Hadleigh. A Birch L
Press Book, verschenen bif
rol Publishing Group. 264Pve
Prijs: $19,95.
Oscars naast de badkuip. Als ik
dan een bad neem, kunnen ze
naar me kijken. Wat moet je an
ders met ze?"
Brad Pitt: „De mensen vinden
dat ik er fantastisch uitzie. Het
is net of eigenlijk bijna iedereen
Jodie Foster: „Ik bewaar mij
cars naast de badkuip. Kunn
naar me kijken."
