Gezondheid
RSI
Slaapproblemen
Heilig Hart
Dertigers hebben te veel eiwit in urine
Rugklachten
Kankerdodende cel
Botontkalking
MAANDAG 23 NOVEMBER 1998
redactie: saskia stoelinca 02;
„Ik kom eens even bijpraten hoe
liet met me gaat", zegt Karei, als
hij tegenover me heeft plaatsge
nomen. „Zoals je weet heb ik nu
sinds vijf jaar last van een pijn
lijke schouder en nek. Dat ont
stond tijdens het werken aan
mijn proefschrift, waarbij ik
uren achter mijn computer heb
doorgebracht. Ik stond destijds
onder grote werkdruk, want ik
had nog een halfjaar om het af
te maken, dan zou mijn tijdelij
ke aanstelling aflopen. Plotse
ling, van het ene op het andere
moment, kreeg ik een messcher
pe pijn in mijn schouder, net
even boven mijn rechter schou
derblad. Hoe ik het ook probeer
de, de pijn was te hevig om nog
te kunnen werken. Tot mijn
groot verdriet heb ik mijn pro
motieonderzoek moeten stopzet
ten, en tot nader order uitge
steld. Ziek ben ik eigenlijk nooit,
maar die verdomde pijn. Er valt
nauwelijks mee te leven."
Het valt me op dat Karei is ver
anderd. Hij is rustiger geworden
en zit in mijn kamer alsof hij al
le tijd heeft. Niet meer op weg
naar de volgende activiteit. Ik
heb het altijd goed met hem
kunnen vinden, onze interesses
raken elkaar. „Is er veel veran
derd, sinds het ontstaan van je
klachten?", vraag ik hem. Karei
vertelt, dat hij nog maar een
halfuur per dag achter de com
puter kan werken. Daarom is
een baan in zijn oorspronkelijke
vakgebied uitgesloten.
Hij heeft alles op een rijtje gezet
en is tijdelijk overgegaan tot een
heel andere tijdsbesteding. Karei
werkt als onderhoudsman in
een garage. Hij heeft altijd van
sleutelen gehouden en bezig zijn
met zijn handen. In dit werk ge
bruikt hij andere spieren, hier
heeft hij minder last. Deze baan
kan hij 20 uur per week volhou
den.
„Heb ik wat te doen, en verdien
ik mijn eigen geld! En het is nog
leuk werk ook. Maar ook dit
heeft zijn beperkingen, ik ver
lang terug naar mijn oorspron
kelijke werk. Wanneer ben ik zo
ver opgeknapt dat dat weer mo
gelijk is?"
Karei lijdt aan RSI, repetitive
strain injury. Dit is een verza
melnaam voor een aandoening
van hand, pols, arm of schou
der, die wordt veroorzaakt door
het verrichten van steeds dezelf
de werkzaamheden. De klach
ten blijven ook aanwezig in een
toestand van rust.
De eerste tekenen kunnen zich
uiten bij het in de handen wrij
ven of het uitschudden van de
polsen, nadat iemand lang aan
het werk is geweest. Een slui
pende pijn kan het gevolg zijn.
De aandoening komt voor in al
lerlei beroepen. Samira kwam
met klachten in de handen, als
gevolg van het kn ippen van gor
dijnen. Ze deed dit al 25 jaar,
maar plotseling had ze heftige
pijn in de handen, die niet meer
overging. Als ze een poosje niet
had gewerkt, en ze weer ging
knippen, schoot het er opnieuw
in. Ondanks het feit dat ze haar
werk zo heerlijk vindt.
Bart-Jan zit aan de kassa bij een
grote supermarkt. Hij is de snel
ste, vertelt hij, maar ook hij
krijgt last van zijn schouder.
Inge speelt cello, zij is met de
studie gestopt, omdat ze heftige
pijn in haar arm krijgt, zodra ze
een uur studeert. Laat staan, dat
ze in het orkest mee kan spelen.
De gemeenschappelijke factor in
al deze klachten is het verrich
ten van steeds dezelfde bewe
ging. Een verkeerde houding,
hoge werkdruk en te weinig
pauzemomenten kunnen de
klachten provoceren. Steeds
meer wordt gewezen op het be
lang van een goede werkplek.
Daartoe kan een ergotherapeute
adviezen geven. Een bureau en
bureaustoel op juiste hoogte,
een' andere stoel bij de kassa.
Een voetenbankje onder de voe
ten kan aanleiding geven tot een
actievere werkhouding, zodat de
spieren ontlast worden. Verder
is het afwisselen van werkzaam
heden van het grootste belang.
Aan Karei, die zo thuis is op zijn
computer, vertel ik dat er zelfs
een website is op de computer
waarop alle informatie over de
ze aandoening staat. Als hij ge
ïnteresseerd is kan hij het zelf
opzoeken. De patiëntenvereni
ging heeft er veel werk van ge
maakt. Voor veel artsen is dit
ook een nieuw ziektebeeld.
Sommige neurologen hebben
zich erin verdiept, anderen her
kennen het niet. We leren er zelf
ook van.
„Hoe ga ik er nu voorlopig mee
om?", vraagt Karei. Beter leren
luisteren naar je eigen lichaam.
Regelmatige kleine pauzes, af
wisseling van beweging en een
ontspannen houding zijn de
eerste stappen op weg naar her-
stel. Soms kan gerichte fysiothe
rapie of Mensendieck helpen om
je bewust te maken van de
spanning in de spieren. Massage
en ontspanningsoefeningen
kunnen goed helpen. Ook hier
geeft de website bruikbare infor
matie. Stress is de grootste boos
doener.
Heb je iets aan deze adviezen?,
vraag ik. Karei lacht. „Ik heb
veel geleerd, de laatste jaren. Ik
ben al een stuk laconieker dan
een paar jaar geleden. Toch heb
ik wel eens weemoed naar vroe
ger, toen alles zo vanzelf ging.
Kan je dat begrijpen?"
Ik knik bevestigend. In deze si
tuatie leer ik steeds van mijn
patiënten dat ook ik me niet
moet laten opjagen.
Kruiswoord-min-een
Nicl liet gevraagde woord invullen, maar een woord dat bestaat uit de let
ters van liet gevraagde woord in dezelfde volgorde min 1 letter. (B.v.
Omschrijving "dierenverblijf". Antwoord zou zijn "stal", maar ingevuld
moet worden "sta"of "tal". Welke van die twee het moet worden, moet
blijken uit de kruisende woorden.)
HORIZONTAAL:
1. Snaak; 5. vrouw; 7. baat; 8. aardgordel; 9. klipgeit; 11.
hoofdstad van Albanië; 14. oorhanger; 16. asvaas; 17. koude
valwind; 18. groente; 19. sporenplant; 20. ogenblik; 22. doel-
verdediger; 25. zwemvogel; 27. trots; 29. voortdurend; 30.
moes; 31genodigde.
VERTICAAL:
2. Schaakstuk; 3. optocht; 4. familielid; 5. geestelijke; 6. tropi
sche boom; 8. tijdelijk gebruik; 10. opschik; 12. scheldpartij;
13. prijs; 15. slim; 16. vensterglas; 19. brandstof; 21. roofdier;
22. sluitmiddel; 23. grap; 24. gesloten ronde lijn; 26. onge
bleekt; 28. vulkaan in Italië.
Oplossing van zaterdag:
Horizontaal: I. Zog; 3.'zes; 6. we; 9. ra, 10. erwt; 12. ooft; 14.
Romeo; 16. trimester; 19. en; 20. mi; 21. legerkost; 26. edele; 27. sire;
29. adel, 31. ze; 32. ei; 33. tra; 34. ode.
Verticaal: I. Zweet; 2. oer; 4. erf; 5. sater; 7. stom; 8. soes; 11. wrin
ger; 13. ootmoed; 15. me; 17. ree; 18. eis; 21. Liszt; 22. edel; 23. re;
24. klam; 25. talie; 28. Ier; 30. eed
STRIPS
TOM POES
Tom Poes en het Monster Trotteldrom
Hij veegde zijn ogen af en stond op.
Het was duidelijk, dat hij het prettig
vond om eens te kunnen praten,
want toen Tom Poes verder liep,
volgde hij hem.„Jij bent een vreem
deling", sprak hij. „Je kunt dus niet
begrijpen wat het is om niet te weten
wat anderen denken. Nou, het is vre
selijk hoor! En is geen, zeggen wij
trotten altijd. Twee weten meer dan
één - en alle trotten samen weten al
les. Daarom zijn wij zo voorgeraakt
op jullie, vreemdelingen.",,Hm", zei
Tom Poes.,,Maar ik,"hernam het
ventje, „ik ben anders. Ik voel niet
wat anderen voelen en ik weet niet
wat anderen denken. En daarom
weet ik niet wat ik denken moet! Ik
weet niet, wat goed en wat slecht is
en wat ik doen of laten moet."„Dat
lijkt me onzin", zei Tom Poes. „Je
hebt zelf toch wel hersens? Nou dan!
"„Je begrijpt het niet", prevelde de
trot. „Wat heb ik eraan om iets te
denken, wat de anderen niet den
ken? Dan heb ik toch altijd ongelijk?
"Hij zweeg en liep treurig voort in
het spoor van vernieling, dat het
monster had achtergelaten.„Wat een
ruïnes!" riep Tom Poes uit. „Het is
dit keer wel heel erg, niet?"„Erg?"
herhaalde zijn metgezel opschrik
kend. „Ach, we zijn eraan gewend.
Niets is blijvend, alleen het monster
Trotteldrom wandelt in eeuwigheid.
Zo blijft er werk! Nee, erg is het al
leen maar om er niet bij te horen."
Ongeveer de helft van Nederlanders boven de 30 jaar heeft last|
slaapstoornissen. foto dijkstra fred steei
Uit onderzoek blijkt dat onge
veer de helft van de Nederlan
ders boven de 30 jaar last
heeft van slaapstoornissen.
Maar een klein percentage
gaat met deze klachten naar
de dokter. Toch is er veel be
hoefte aan informatie, gezien
het aantal mensen dat de af
gelopen maanden de Slaaps-
ervicelijn heeft gebeld (0900 -
300 5020). De aard van de pro
blemen waren: moeilijk in
In De Balie in Amsterdam
vindt dit weekend een mani
festatie plaats rondom het
hart. 'Heilig Hart' is een men
geling van kunst en weten
schap: filosofen en weten
schappers geven hun visie,
kunstenaars en musici laten
zich inspireren. Een greep uit
het deelnemersveld: cardio
loog prof. Dunning, Aat Veld
hoen en Hetfy d'Ancona, Jan
Tromp, Donald Jones, Han de
Vries en Sylvia Kristel. Toe
gang bedraagt 15 gulden per
dag. De manifestatie begint
zaterdag om 12.00 uur en
duurt tot 03.00 's nachts, zon
dag wordt de draad weer op
gepakt om 11.00 tot 18.00 uur.
Adres De Balie: Kleine Gail
manplantsoen 10, tel. 020
5535 151.
Mensen tussen de dertig en veertig hebben
relatief veel eiwit in de urine. Dat is een van
de opvallendste uitkomsten van een groot
onderzoek in de stad Groningen, waarvoor
41.000 inwoners tussen 30 en 75 jaar hun
plasje hebben ingeleverd. Eiwit in de urine
kan een aanwijzing zijn voor het ontstaan
van hart-, nier- en vaatziekten.
Dr. Wilbert Janssen, coördinator van het
onderzoek, sluit niet uit, dat ook mensen
beneden de dertig meer eiwit in de urine
hebben dan tot nu toe wordt aangenomen.
Inmiddels lopen twee vervolgonderzoeken.
In één ervan wordt bekeken of mensen met
als enige kwaal eiwit in de urine een ver
hoogd risico lopen, en of het slikken van
relatief onschuldige geneesmiddelen de
kans op het krijgen van hart-, nier- en vaat
ziekte kan verminderen.
Negenduizènd mensen zijn uitgenodigd
voor een nader onderzoek op het huisart-
senlaboratium. Bij 1650 werd een te hoge
bloeddruk, een te hoog cholesterolgehalte
of een combinatie daarvan gemeten. De
meesten van hen waren daarvoor al onder
behandeling van de huisarts.
Van de duizend mensen die naar ver
wachting aan het geneesmiddelenonder
zoek meedoen krijgt een kwart gedurende
vier jaar een combinatietherapie. Ze moe
ten dagelijks een ACE-remmer (een bloed-
drukverlagend middel) en een cholesterol
verlagend middel slikken. Twee andere
groepen krijgen een van beide middelen en
één nepmiddel, terwijl de vierde groep
twee placebo's moet slikken. De proefper
sonen weten niet welke combinatie zij slik
ken.
De groep die op het huisartsenlab is ge
weest en bij wie behalve eiwit in de urine
ook een hoge bloeddruk en cholesterol
werd aangetoond wordt de komende vier
jaar in een ander onderzoek gevolgd. „Doel
van beide onderzoeken is om mensen in
een eerder stadium betere zorg te geven",
zegt Janssen.
Het aantal slachtoffers door botontkalking zal door de vergrijzi
golf de komende jaren sterk toenemen. foto gpd niels v
Nederland is binnen Europa
koploper wat betreft proble
men rond botontkalking (os
teoporose). Volgens een nog
te publiceren rapport van de
Europese Commissie zal het
aantal patiënten in Nederland
met fracturen (met name
heup en wervels) de komende
jaren verdubbelen. De vergrij-
zingsgolf gaat zorgen voor een
kostenexplosie, heeft de Ge
zondheidsraad al becijferd.
Botbreuken door osteoporose
en daaruit voortvloeiende in
validiteit zullen leiden tot
Patiënten met chronische lage
rugklachten hebben baat bij
Cesartherapie (houdings- en
bewegingsgedrag). Dat blijkt
uit een onderzoek van NIA-
TNO. Aan het onderzoek de
den meer dan 200 mensen
met lage rugklachten mee. De
helft van hen kreeg oefenthe
rapie Cesar. Na drie maanden
meer ziekenhuisopname;
validatie en thuiszorg. Vo
de EU is actie geboden. E
moet meer aandacht wori
besteed aan preventie: ge
eerde voeding (met voldo
calcium en vitamine D) ei
chaamsbeweging. De kaïi
te vallen kan worden ver
kleind door voorzieningei
huis. De Osteoporose Stic
ting houdt zich bezig met
geven van informatie rom
botontkalking. Meer infoi
tie: tel. 073 - 521 9445.
bleek de mate van herstel
hen groter te zijn dan bijj
andere groep, terwijl de ei
van de klachten tussen de
twee groepen niet verschi
Meer informatie over de
artherapie bij de Verenigii
Bewegingsleer Cesar: tel.C
251 5769 of 035 -525 684fi
de kleine hersenen (PCD
hersenbeschadiging verc
zaakt. Patiënten die met
aandoening bij de doktei
men, hebben in 90 proce
van de gevallen zonder h
zelf te weten kleine tumc
Darnell wilde weten of d
ne wat de hersenbeschai
veroorzaakt, ook de tumi
klein hield. Hij onderzoc!
vier patiënten met PCD c
kwam erachter dat de cel
van hun tumoren een pri
ne produceerden die noi
gesproken alleen in de hi
nen voorkomt.
Wetenschappers hebben ont
dekt dat het lichaam zelf kan
kercellen kan bestrijden. Zij
hebben T-cellen gevonden die
kankercellen kunnen doden.
Artsen vermoeden al langer
dat dergelijke T-cellen be
staan, maar waren tot nu toe
niet in staat hen te vinden.
Een onderzoeksteam onder
leiding van dr. R. Darnell van
de Amerikaanse Rockefeller
Universiteit, slaagde daar wel
in. Patiënten die dergelijke
kankerdodende cellen heb
ben, hebben daar zeker niet
alleen maar voordeel van. Zij
krijgen een aandoening aan
patricia schutte
Jonge moeders komen vaak
met vragen naar de juiste wijze
van klaarmaken van flesvoe
ding. Voor het aanmaken van
de poeder kan gewoon leiding
water (niet uit geiser of boiler)
worden gebruikt, behalve wan
neer het water wordt aange
voerd via loden leidingen. In
dat geval is het beter (niet-kool-
zuurhoudend) mineraalwater te
gebruiken. Anders krijgt de ba
by een schadelijke hoeveelheid
lood binnen.
Bij de bereiding van zuigelin
genvoeding is de juiste verhou
ding tussen de poeder en water
uitermate belangrijk. De advie
zen op de verpakking moeten
dan ook zorgvoildig worden op
gevolgd. Het is raadzaam om de
voeding voor de hele dag (maar
niet meer) in één keer klaar te
maken. Daarmee wordt de kans
op fouten in de dosering klei
ner.
Aangezien het klaarmaken van
flesvoeding thuis nooit volko
men steriel gebeurt, kunnen
bacteriën in de voeding terecht
komen. Door hygiënisch te
werken en de volgende maatre
gelen te nemen blijft dit risico
beperkt.
Als een fles babyvoeding direct
voor het gebruik wordt klaarge
maakt, hoeft het water niet van
tevoren worden gekookt. Bacte
riën krijgen pas de kans zich te
vermeerderen, als de voeding
een tijd wordt bewaard.
Dat het water ook moet worden
gekookt om de kalk neer te la
ten slaan is een fabeltje. Er zit
voldoende calcium in poeder-
vormige zuigelingenvoeding.
Voor het koken van het water
kan beter geen aluminium ketel
of een ketel met een aluminium
bodem worden gebruikt. An
ders kan het kind met zijn voe
ding te veel aluminium binnen
krijgen.
Als flesvoeding enige tijd van
tevoren wordt klaargemaakt,
moet het water eerst worden
gekookt. Een paar seconden
doorkoken is voldoende. Uit
Bij flesvoeding is hygiëne van groot belang.
tests is gebleken, dat er minder
bacteriën groeien in bewaarde
voeding, wanneer gekookt wa
ter wordt gebruikt. Dit geldt ze
ker als de flesvoeding bij een te
hoge temperatuur wordt be
waard (ideaal: in de ijskast op
vier graden Celsius). Ook mine
raalwater moet worden ge
kookt, als de voeding vooraf
wordt gemaakt.
De fles, de speen en de kan,
waarin de voeding wordt be
waard, moeten goed schoon
zijn. Voor de kan is afwassen in
heet, schoon sop voldoende.
Gezien zijn vorm wordt de fles
niet voldoende schoon door
hem goed af te wassen, ook niet
in de afwasmachine. Daarom
moet de fles dagelijks worden
gesteriliseerd. Dit geldt ook
voor de speen.
De meest effectieve manier van
steriliseren van zuigflessen en
spenen is ze uit te koken gedu
rende drie minuten in een pan
met water. Het gebruik van de
magnetron kan een snel alter
natief zijn, als het op de goede
manier gebeurt. Steriliseren in
de magnetron moet meteen na
het gebruik van de fles gebeu
ren. De fles moet na het
schoonmaken voor tenminste
tweederde met water worden
gevuld en in de magnetron
worden gezet. Laat het water in
de fles een tijdje doorkoken. Als
de fles niet direct na gebruik
wordt gesteriliseerd, krijgen
bacteriën de kans zich snel te
vermeerderen.
Vooraf gemaakte zuigelingen
voeding kan in de koelkast
maximaal 24 uur bewaard wor
den. Na de bereiding moet de
voeding snel worden afgekoeld
en afgedekt in de koelkast wor
den gezet bij vier graden Celsi
us. Als de temperatuur hoger is,
neemt het risico op bacterie-
groei in de voeding sterk toe.
Aangezien de temperatuur in
veel huishoudkoelkasten in Ne
derland veel hoger is dan vier
graden Celsius, is het goed de
afstelling van de koelkast te
controleren, bijvoorbeeld met
behulp van een koelkastther
mometer.
slaap komen, 's nachts \va
worden of 's ochtends te\
ontwaken. Overigens
slaapproblemen na hoe
de meest voorkomende ra
ten, waarmee patiënten
hun huisarts komen. Vil
servicelijn kan een gratis
formatiepakket over sli
worden aangevraagd. Ooi
in het pakket een test enk
het tips om te kunnen sli
zonder medicijnen.
