Asiel voor honderd
oorlogsmisdadigers
Herfkens hoeft niet zonodig overal mee te praten
zal op heel wat tenen worden getrapt
Stuurloos D66 zoekt een nieuwe ankerplek
Binnenland
Alleen de meest
uitgeslapen bedden komen
in onze huiscollectie...
stoutenbeek
flTERDAG 21 NOVEMBER 1998
ANP Algemeen Nederlanc
CPD Geassocieerde Pers Diei
Student VS uitgezet wegens drugs
can Antonio Een Nederlanse uitwisselingsstudent wordt de Ver
enigde Staten uitgezet omdat hij via de post marihuana liet ko
men. De student werd donderdag gearresteerd op een high-
school in Universal City. een voorstad van San Antonio in Texas.
Politiewoordvoerder C. Dewey zei dat de student ..kleine hoe
veelheden" marihuana uit Nederland liet komen. Het gastgezin
waar de student woonde, tipte de politie. Op het bezit van
drugsgoederen staat een boete van tweehonderd dollar. J. Coles,
coördinatrice van de American Intercultural Student Exchange
Service die de uitwisseling had geregeld, zei dat het visum van
de Nederlander onmiddellijk wordt ingetrokken.
Poppenkast na 100 jaar weg
amsterdam Het doek voor de poppenkast op de Dam met de
beroemde Jan Klaassen is na honderd jaar definitief gevallen.
Dat heeft het Poppentheater Pantijn die de voorstellingen ver
zorgde, gisteren bekendgemaakt. De jaarlijks terugkerende on
zekerheid over de subsidie van de gemeente Amsterdam en het
«egeven dat er voor 1999 geen aanvaardbaar bedrag is gereser-
erd, heeft Pantijn doen besluiten definitief te stoppen met de
lorstellingen. Amsterdam heeft voor 1999, evenals in voor
baande jaren, 15.000 gulden beschikbaar gesteld voor de pop-
inkast. Poppenspeler Wim Kerkhove, die al achttien jaar de
lorstellingen verzorgde, vond het bedrag per speeldag (375 gul-
Iden) veel te laag. In 1893 kreeg poppenspeler Janus Cobalt voor
het eerst een vergunning om met zijn Jan Klaassentheater op de
|Dam te staan.
Levend stopbord tegen kinderhandel
oen haag Zo'n negentig scholieren hebben gistermiddag op het
I Haagse Binnenhof een levend stopbord gevormd om zo de we-
I reldwijde handel in kinderen een halt toe te roepen. De actie op
1 de Internationale Dag van de Rechten van het kind was georga-
I niseerd door Terre des Hommes. Volgens de kinderhulporgani-
|satie bestaat kinderhandel ook in Nederland. „Brute handelaren
mokkelen meisjes uit Nigeria en China naar Nederland en ver
hopen hen aan bordeeleigenaren", schrijft ze in een notitie. Een
(Kamerdelegatie beloofde de notitie van Terre des Hommes goed
I te bestuderen.
De omslag op ontwikkelingssamenwerking
den haag jaco van lambalgen
Ontwikkelingssamenwerking blijft het
departement van de interne revoluties.
Onder voormalig minister Jan Pronk
ging het roer voortdurend om. Hij
schreef de ene na de andere bevlogen
nota. Zijn opvolgster Eveline Herfkens
zet die traditie onverdroten voort. Deze
keer echter niet door de invoering van
nieuwe thema's en doelgroepen, maar
door een zakelijke benadering: hulp
moet helpen.
Ambtenaren die dachten dat zij het
met het vertrek van Pronk eindelijk wat
rustiger zouden krijgen, zijn bedrogen
uitgekomen. Herfkens kondigde direct
aan dat zij het anders wilde doen. Ze
wil de hulp beter 'beheersbaar' maken.
Het is meer dan genoeg als Nederland
aan zo'n twintig landen directe (bilate
rale) hulp geeft, aldus de nieuwe mi
nister. Onder Pronk gaf Nederland aan
een kleine tachtig landen directe hulp,
voor een bedrag van bij elkaar 1,3 mil
jard gulden.
Onder Pronk gold dat 'wie mee wil
praten, ook aan tafel moet zitten'. Ne
derland overlegde elk jaar met al die
regeringen over de besteding van het
geld. Daarin kwamen ook gevoelige
onderwerpen als mensenrechten en
democratisering aan de orde. Het geld
fungeerde daarbij als drukmiddel op
de achtergrond.
Pronk geloofde heilig in dat meepra
ten. Hij wilde betrokken zijn bij het
zoeken naar politieke oplossingen en
niet als 'hulpminister' pas langs komen
als de ramp gebeurd was. „Hij voegde
de daad bij het woord, en was ook in
die landen als het uit de hand liep",
zegt één van zijn vroegere ambtenaren.
Lievelingetjes
De nieuwe minister, afkomstig van de
Wereldbank, vindt dat hulp vooral ef
fectief moet zijn. Het politieke aspect,
dat Pronk de afgelopen acht jaar tot
grote frustratie van de WD naar zich
toe trok, lijkt zij over te willen dragen
aan Buitenlandse Zaken. Minister Van
Aartsen is vóór. Hij wil weer serieus
aan de slag in Afrika en meldde afgelo
pen week al een bijdrage te willen leve
ren aan het oplossen van de conflicten
inCentraal-Afrika.
Herfkens wil zich uitsluitend richten
op de effectiviteit van de hulp. Direct
na haar aantreden bleek dat deze zo
complex was geworden, dat alleen
Pronk precies wist wat het ministerie
precies deed. De ambtenaren waren
het overzicht kwijt. Zo kostte het een
aantal dagen voor zij antwoord hadden
op de ogenschijnlijk simpele vraag: aan
hoeveel landen geven wij eigenlijk
hulp? Aan 78, zo bleek.
Herfkens wil de directe samenwer
king beperken tot twintig landen. Die
moeten tot de armste van de wereld
behoren, hun regeringen dienen een
goed sociaal economisch beleid te voe
ren en hun land goed te besturen.
Daarnaast telt ook mee wat zij doen
aan democratisering en de mensen
rechten.
Dus kiest Nederland voor de lievelin
getjes van de donorwereld en niet voor
de probleemgevallen? „Ze zijn toch
arm? Je zorgt alleen dat het geld goed
terechtkomt", zegt een ambtenaar van
Ontwikkelingssamenwerking die zijn
nieuwe baas verdedigt.
Herfkens volgt exact de ideeën van
Wereldbankeconoom David Dollar. Hij
betoogde eerder deze maand dat hulp
aan landen die zelf al goed beleid voe
ren veel effectiever is dan hulp geven
aan landen in de hoop daarmee poli
tieke veranderingen af te dwingen.
„Goed beleid kun je niet kopen",, stelt
Dollar kortweg.
Suriname
De plannen van Herfkens leidden
acuut tot de discussie welke landen in
de toekomst nog op hulp kunnen reke
nen. Wat doen we bijvoorbeeld met
Suriname? Het land is te rijk, volgens
de criteria van Herfkens. Óp het be
stuur bestaat zowel internationaal en
in Nederland nogal wat kritiek. In de
top van Buitenlandse Zaken wordt al
gezegd dat Suriname best van de lijst
kan verdwijnen. Natuurlijk ligt er een
samenwerkingsverdrag en dat zal Ne
derland uitvoeren. Maar in principe wil
Minister Eveline Herfkens. archieffoto
Van Aartsen Suriname behandelen als
elk ander land. Paramaribo is gewaar
schuwd.
Ook van oudgedienden als Tanzania
en Kenya, waaraan Nederland al jaren
hulp geeft, staat niet vast dat zij de
nieuwe toets goed doorstaan. Overi
gens heeft de minister wel toegezegd
dat de hulp zorgvuldig wordt afge
bouwd en dat kan zeker bij uitgebreide
programma's een paar jaar duren.
Ambtenaren wijzen erop dat de
plannen van Herfkens minder ingrij
pend zijn dan het lijkt. Ze gaan over
minder dan een kwart van de totale sa
menwerking die 6.8 miljard gulden be
slaat. Want naast de 1.3 miljard aan bi
laterale hulp aan die twintig landen,
trekt Ontwikkelingssamenwerking 5,5
miljard uit voor themahulp. Dat geld
gaat per project naar sectoren als
milieu, plattelandsontwikkeling en cri
sisbeheersing en voor bijdragen aan
multilaterale organisaties. „Dus bij
heel veel landen blijven we via een om
weg toch betrokken."
Maar de bilaterale hulp is het meest
aansprekende deel. Verschillende bui
tenlandse ambassades in Den Haag
hebben al angstig geïnformeerd wat er
gaat gebeuren. Het ministerie maakt
zich op voor de gestage terugkeer van
tientallen ambtenaren die onder Pronk
juist naar Nederlandse ambassades
waren gestuurd om de hulp ter plekke
te coördineren.
Het staat nu al vast dat de bespre
king van Herfkens' begroting begin de
cember in de Kamer een stuk span
nender zal zijn dan de afgelopen jaren
onder Pronk. Alle fracties zullen im
mers proberen hun eigen favoriete lan
den op de lijst te houden. „Dit jaar
geen oeverloos heen-en-weer gebab
bel", zegt een ambtenaar hoopvol.
Nationaal onderzoek naar hen die in 1945 teruggekeerden
sterdam casper van den broek
een fraai grachtenpand aan
Herengracht in Amsterdam
niet alleen het Rijksinstituut
Oorlogsdocumentatie
IOD) gevestigd, maar sinds
irt ook de Stichting Onder-
ik Terugkeer en Opvang
ITO). Het kabinet gaf dit
jaar naar aanleiding van de 'Li-
£1 ro-affaire' opdracht voor een
onderzoek naar de terugkeer
en opvang van slachtoffers van
de Tweede Wereldoorlog. Voor
de tweede keer in de geschie
denis wordt de Nederlandse
bevolking opgeroepen mee te
werken aan een onderzoek
naar de Tweede Wereldoorlog.
Vlak na de oorlog werd Neder
landers via posters en adverten
ties gevraagd om op zolder te
lijken naar foto's, dagboeken,
11 brochures en ander materiaal.
Het vormde de basis voor de
oprichting van het Rijksinstituut
voor Oorlogsdocumentatie, en
voor het omvangrijke werk van
>a|( Lou de Jong. Dit keer gaat het
om de persoonlijke lotgevallen
van mensen vlak na de bevrij
ding. Hoe was de opvang van
mensen die berooid in Neder-
terugkeerden? Hoe gingen
instanties met hen om en wat
was de houding van de bevol
king?
Betrokkenen worden opge-
ipen die herinneringen op te
(rijven. Er over praten mag
»k, op een symposium op
idag 7 december, dat door
imier Wim Kok wordt ge
ïnd.
Directe aanleiding tot het on-
lerzoek was de zogeheten Liro-
Taire van vorig jaar. Ambtena-
in van het ministerie van .fi-
[nanciën bleken sieraden van
joodse slachtoffers in de jaren
zestig onderhands te hebben
verkocht. Die onthulling bracht
il wat beroering teweeg. Op-
iuw kwamen er negatieve
irhalen in de media over de
:hte opvang van oorlogs-
ichtoffers.
„We willen nu de lotgevallen
van al die verschillende groepen
Ook hoge Afghaanse militairen krijgen a-status
Nederland heeft aan zeker honderd van oorlogsmisda
den verdachte personen de hoogste asielstatus verleend.
In deze groep bevinden zich tientallen hooggeplaatste
militairen uit Afghanistan. Dat blijkt uit vertrouwelijke
stukken van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND).
Tot dusver werd aangenomen dat niet meer dan dertig
aantoonbare schenders van mensenrechten in Neder
land de A-status hebben ontvangen.
Dwangarbeiders bij hun terugkeer uit Duitsland.
eens bij elkaar brengen", vertelt
SOTO-directeur Conny Kristel,
„zodat we een goed beeld krij
gen van hoe het er in die naoor
logse periode aan toe ging. Het
gaat niet alleen om joden, maar
ook om politieke gevangenen,
dwangarbeiders die uit Duits
land terugkeerden, zigeuners,
homoseksuelen en mensen die
de Japanse bezetting hadden
overleefd en met de dekolonisa
tie te maken kregen".
Conny Kristel is blij met de
rëacties die tot dusverre zijn
binnengekomen: „Er hebben
zich al 577 mensen voor het
symposium aangemeld. Dat
vind ik een flink aantal. We zien
het als het officiële startschot
van het grote onderzoek."
De interviews en het archief
onderzoek wordt samenge
bracht in één boek, dat wordt
geschreven door de historicus
Martin Bossenbroek. De stich
ting hoopt dat dit in het jaar
2001 zal verschijnen.
Het beeld dat nu bestaat over
de opvang van joodse oorlogs
slachtoffers is vrij negatief. Jo
den die terugkeerden uit de
concentratiekampen, werden
aan hun lot overgelaten. Hun
huizen waren door de Duitsers
of de buren leeggeroofd. Over
de andere groepen is veel min
der bekend. „Zo komt het lot
van de dwangarbeiders pas de
laatste tijd in de belangstelling.
Vlak na de oorlog ontstonden al
wel de belangenorganisaties
van politieke gevangenen en
was er ook een joods comité."
Kristel beseft dat door dit we
tenschappelijk onderzoek men
sen op hun tenen kunnen wor
den getrapt. Dat geldt voor de
slachtoffers, maar ook voor de
houding van de Nederlandse
bevolking als geheel. Over dat
laatste is de laatste jaren veel
gezegd. Veel landgenoten zou
den niet geïnteresseerd zijn ge
weest in het leed van de slacht
offers. Het land moest immers
worden opgebouwd, en er was
geen ruimte voor g
Wie wil vertellen
Iedereen met negatieve én
positieve ervaringen over
de terugkeer en opvang na
de oorlog, wordt verzocht
zijn lotgevallen op te schrij
ven en aan de SOTO op te
sturen. Meepraten kan op
het symposium van maan
dag 7 december in de RAI.
Het adres van de Stichting
Onderzoek Terugkeer en
Opvang is Herengracht 380,
1016 CJ Amsterdam. Aan
melden voor het symposi
um kan via Rostra Congres
communicatie, tel.: 070-
3020648.
Maar was de bevolking alleen
onverschillig? In de naoorlogse
jaren zijn er immers ook inza
melingsacties gehouden voor
bijvoorbeeld de inwoners van
het kapotgeschoten Arnhem en
het gebombardeerde Rotter-
foto cpd.riod
dam. Kristel: „Het zou interes
sant zijn om te kijken of er wél
medeleven bestond voor de be
volking van een stad, maar niet
voor speciale doelgroepen. Het
zou ook best kunnen dat er op
lokaal niveau wel initiatieven
bestonden om mensen die te
rugkeerden te helpen, maar lan
delijk niet.
Om het verhaal zo volledig
mogelijk te maken, neemt de
SOTO ook de aanpak en rege
lingen van buurlanden als Bel
gië, Engeland en Frankrijk on
der de loep. Waarschijnlijk zijn
er overeenkomsten te vinden,
maar Kristel weet in ieder geval
al één groot verschil: „In Neder
land is de bevrijding in fasen
verlopen. Daarnaast kenden wij
het probleem van een honge
rende en verdreven bevolking.
Lou de Jong heeft wel eens be
rekend dat er in ons land in
1945 zo'n 1,9 miljoen ontheem
den waren. Dat is een giganti
sche aantal."
den haag «henk van ess
joknoomkes
Naast de groep van honderd,
verblijven nog eens tientallen
personen met een dubieus oor
logsverleden uitgeprocedeerd of
illegaal in Nederland. Hun han
del en wandel wordt momen
teel onderzocht door het open
baar ministerie in Arnhem.
De militairen met A-status
kregen vooral asiel op grond
van het Europese verdrag voor
de rechten van de mens. Dat
verdrag impliceert dat moorde
naars niet naar hun land van
herkomst mogen worden ge
stuurd als hen daar een wisse
dood wacht.
De IND had echter in de af
weging gebruik kunnen maken
van het internationale vluchte
lingenverdrag, zoals veel buur
landen van Nederland doen.
Een clausule in dit verdrag sluit
oorlogsmisdadigers uit van asiel
als er afdoende bewijs tegen
hen op tafel ligt van martelin
gen en folteringen. Maar de
IND zocht veel zaken gebrekkig
uit als gevolg van reorganisaties
en onvoldoende menskracht, zo
menen Amnesty International
en Vluchtelingenwerk Neder
land.
Op last van de top van Justitie
trekt de IND momenteel op
nieuw de achtergrond van zes
tig Afghanen na. De bedoeling
is dat een deel van de groep de
bevoorrechte positie verliest.
Begin november wekte de
asielaanvraag van 'de slager van
Kabul', een hooggeplaatste Af
ghaanse militair, grote onrust
onder Kamerleden. Uit de stuk
ken van de IND blijkt dat er van
een incident geen sprake is. De
afgelopen jaren kregen tiental
len asielzoekers met een ver
dacht oorlogsverleden een A-
status.
Onder hen bevindt zich ook
de 55-jarige voormalig voorzit
ter van de militaire raad en
staatssecretaris van defensie
van Afghanistan. Op vragen van
een IND-ambtenaar over zijn
aandeel in het stelselmatig mar
telen van politieke opposanten,
antwoordde de Afghaan zelf:
„Mishandelingen en martelin
gen zullen in elk land voorko
men." Andere verdachten ko
men uit (voormalig) Joegosla
vië, Irak, Liberia, Sierra Leone,
Sudan, Somalië, Sri Lanka en
Turkije.
Vluchtelingenwerk Neder
land zegt in een reactie nooit
hulp te verlenen aan van oor
logsmisdaden verdachte perso
nen. Een speciale commissie
doet namens de vereniging
sinds kort naspeuringen naar
het verleden van asielzoekers
met een dubieus oorlogsverle
den. Onlangs weigerde de vrij
willigersorganisatie hulp aan
een Afghaan, een Rwandees en
iemand uit een ex-Sovjet-repu-
bliek. „Niettemin weten de
mensen op eigen kracht regel
matig alsnog een A-status in de
wacht te slepen", aldus een
woordvoerder.
ANALYSE
n haag cees van der laan
jtoos van wees
liek vorige week in de Tweede Ka-
ïerfractie van D66, toen deze krant on-
irwachts verslag deed van wat de frac
tie liever verborgen hield: interne kritiek
op partij - en fractieleider Thom de
iGraaf. Hij had geen visie en de fractie
zwalkte. Dat was schrikken. Wie had ge
lekt?
De Graaf vroeg en kreeg deze week op
nieuw het vertrouwen van de voltallige
fractie. Kritiek werkt vaak averechts. De
alkeer van hommeles brengt velen er toe
alles plotseling met de mantel der liefde
te bedekken. Ondanks nog steeds niet
erg florissante opiniepeilingen en een
fletse uitstraling in het tweede paarse ka
binet staat D66 er 'nu beter voor dan
ooit'.
De partij staat momenteel op een cru
ciaal punt in haar bestaan. Dit weekein
de wordt officieel afscheid genomen van
de oud-gedienden Van Mierlo', Wijers,
^irgdrager en Kohnstamm. Met name
■jihet afscheid van aartsvader Van Mierlo
li betekent een definitieve breuk met het
^verleden. Van Mierlo gold als personifi
catie van D66, maar straalde de laatste
jaren een vaagheid uit die vooral in het
nadeel van de partij werkte.
Zijn weigering zich aan welke politieke
stroming dan ook te binden begon
steeds meer democraten te irriteren. En
niet alleen democraten, ook de coalitie
partners PvdA en WD konden hun er
gernis vaak nauwelijks verhullen. Waar
staat die partij nou eigenlijk voor, is een
vraag die voortdurend wordt gesteld.
Biedt het vertrek van Van Mierlo tal van
nieuwe kansen, hij laat ook een gat ach
ter dat slechts moeilijk valt op te vullen.
Want waar er geen uitgesproken stelling-
names zijn om de kiezer te verleiden,
bood Van Mierlo's persoonlijkheid een
alternatief. Zijn intellectuele lenigheid en
fotogenieke uitstraling bleken voldoende
voor tenminste nog een harde kem van
kiezers, die qua omvang niet veel kleiner
zal zijn dan wat staat voor de veertien
zetels die de partij nu inneemt.
Nu Thom de Graaf die kwaliteiten (nog)
niet heeft, dreigt de afgrond. De partij is
daarom naarstig op zoek naar een meer
geprofileerde positie, naar standpunten
die voor de kiezer herkenbaar van D66
afkomstig zijn. Dat valt niet mee. Hoon
gelach en onbegrip vielen de fractie afge
lopen maanden ten deel toen dat verlan
gen naar een eigen gezicht werd vertaald
in felle kritiek op de aankoop van de Vic
tory Boogie Woogie en op het asielbeleid.
De Graaf kwam zelf ook onder vuur te
liggen na zijn onhandige aanval op drie
WD-ministers in het kabinet. Het ver
sterkt het beeld van een stuurloze fractie.
Het is verstandig te besluiten je meer te
onderscheiden van de andere partijen.
Nog verstandiger is het dat je dat met
enig beleid doet. En juist daaraan lijkt
het te ontbreken. Per onderwerp wordt
een eigen lijn ingenomen, zodat een lijn
in al die onderwerpen bij elkaar niet valt
te ontdekken. Vandaar dat de fractie
steeds meer begint aan te dringen op
een visie van De Graaf. Waar willen we
heen?
Het congres dit weekeinde moet daar
deels een antwoord op geven. Waarbij
voor het eerst de inmiddels al doodge
knuffelde beweging van oudere jongeren
Opschudding zich mag laten horen. Die,
typisch D66, geen bevlogen voorstellen
doet voor maatschappelijke veranderin
gen, maar vooral veranderingen wil in de
interne partijdemocratie, zoals het hou
den van 'visiedagen'. Concreter is het
voorstel om de partijkleur groen te ver
anderen in geel om zo herkenbaarder
naar de kiezer over te komen.
Maar het is voor de partij noodzakelijk
dat het inhoudelijk debat iets verder
gaat. Zowel van de kant van de kiezer,
die in de opiniepeilingen weinig sympa
thie toont, als van de coalitiepartners,
die meedogenloos op de fractie inhak
ken, neemt de druk toe.
D66 is niet echt nodig in dit tweede
paarse kabinet, en dat willen de anderen
laten weten ook. Wil de partij dat beeld
bijstellen, dan moet dat gebeuren met
besluiten die herkenbaar zijn terug te
voeren op een partijvisie. Zolang die vi
sie er niet is, althans zo diffuus is als Van
Mierlo hem ooit maakte, is het makkelijk
inhakken op de democraten.
De jongeren van Opschudding onder
kennen dit probleem. Zij vinden dat D66
zich moet ontwikkelen tot een sociaal-li
berale partij, geënt op het gedachtegoed
van zowel WD als PvdA. Zij staan daarin
niet alleen. Ook voormalig partijleider
Jan Terlouw deelt die opvatting.
Volgens een aantal D66'ers heeft De
Graaf al te lang gewacht met deze dis
cussie. Zij vrezen de straf van de kiezer.
In de peilingen blijft de partij het onver-
minderd slecht doen. Kan D66 wel deel
blijven uitmaken van dit kabinet of moet
de partij zich vanuit de oppositie weer
hervinden? De provinciale statenverkie
zingen in maart volgend jaar geven het
antwoord.
...vandaar Hiilsta.
Wij (van Stoutenbeek) zijn, net als u,
best kritisch. Daarom laten we alleen
de mooiste en bekendste meubel-
merken bij ons binnen. Merken als
Hülsta bijvoorbeeld, met onnavolgbare
designs die u heerlijk laten lezen,
luieren en leven. Een merk dat prima
past in onze exclusieve huiscollectie.
Want naast Hülsta vindt u nog een
groot aantal andere eigenzinnige
merken en meubels die woonwinkelen
bij Stoutenbeek zo bijzonder maken.
Of u nu komt om te liggen of te zitten:
we zorgen ervoor dat u alleen het
beste vindt.
Wij komen graag bij u thuis.
