c
Dolblij met pokkenpest
Geen kat in het bakkl
TV
IWEER
Kunstboom grofs
niet tot in de hen"
Het Gesprek van de Dag
Obstructie op justitie
'Blauw bloed' goed voor
een miljoen dollar
Zoeken n
schat op
Crusoë-ei l
ZATERDAG 21 NOVEMBER 1998152
COMMENTAAR
Voor de derde achtereenvolgende kabinetsperiode blijken ambte
naren van het ministerie van justitie zich niet te houdeii aan de
door het kabinet en de Tweede Kamer opgelegde spelregels. Eigen
machtig optreden kwam onder minister Hirsch Ballin regelmatig
voor, zo leerde de IRT-enquête. Ook zijn opvolgster Sorgdrager
kreeg het departement niet volledig in de hand en deze week werd
duidelijk dat ook minister Korthals moeite heeft sommige ambte
naren in het gareel te houden.
De belofte van eens maar nooit meer die ook Korthals de Tweede
Kamer donderdagavond heeft gedaan, komt daarom nogal potsier
lijk over. Aan de inzet van Korthals hoeft niemand te twijfelen,
maar daar was op dit punt bij zijn voorgangers ook geen redeo toe.
Het gaat er juist om dat de minister van justitie op het vitale be
leidspunt van de opsporingsmethoden geen gezag bij zijn ambte
naren heeft. Dat is zorgwekkend.
Het jongste incident betreft de inzet van een burger als infiltrant in
een criminele organisatie. Daarop rust sinds de IRT-kwestie een
nadrukkelijk verbod, waarvan iedere krantenlezer in Nederland op
de hoogte is. Dat met dat verbod dé hand wordt gelicht notabene
met toestemming van het college van procureurs-generaal en dat
uitgerekend in een week dat de minister met vakantie is, riekt naar
obstructie. De Tweede Kamer geeft de minister respijt, maar in een
voorkomend geval moet hij opstappen. Staatsrechtelijk is dat juist,
maar een oplossing van het probleem is het niet. Ministers komen
en gaan, maai- subversieve ambtenaren blijken op justitie te blijven
bestaan. Het is met andere woorden niet goed denkbaar dat de
ambtenaar die willens en wetens tegen de instructie van de be
windsman ingaat, niets meer te duchten heeft dan een 'stevig ge
sprek' met zijn minister. Ontslag is in zo'n geval meer op zijn
plaats.
Bioscoop Buys
Vaak gaat er niets boven een herhaling. Vaak zijn beelden uit reeds
lang vervlogen tijden vele malen mooier, dan de allernieuwste series,
shows en films op televisie. Daarom liggen de videobanden vol oude
opnamen ook altijd klaar in bioscoop Buys. Om de teleurstelling van
wéér een teleurstellende televisie-avond weg te kunnen spoelen. En
dat was de afgelopen week weer een paar keer nodig.
Na de 'kennisquiz' Nieuws en Nonsens bijvoorbeeld, waarin kandi
daten worden getest op hun parate kennis. Dit keer zat er eentje tus
sen met het IQ van een bladnerf. Nadat ik tivee nieuwe sokken had
aangetrokken - de kracht van mijn kromgetrokken tenen was groter
geweest dan de elasticiteit van deze katoenen stappertjes - rukte ik
gauw de 'Holy Grail' van de plank. Verreweg de leukste Monty Py
thonfilm. Met die scene waarin argeloze reizigers het ravijn worden
ingetrapt omdat zij het antwoord niet kunnen geven op de quizvra-
gen van de brugwachter ('Wat is de kruissnelheid van een zwaluw?').
Een eersteklas oppeppertje na zoveel vertoonde debiliteit, kan ik u
verzekeren.
Duitsland - Nederland was ook zo'n teleurstelling. Wat een slap
zooitje zeg, die nieuwe lichting voetballers! Behoorlijk talentvol, dat
wel, maar bij afwezigheid van Davids zonder de broodnodige onbe
schoftheid. Zonderde werkelijke wil om te winnen. Dus schoof ik
onmiddellijk na het laatste fluitsignaal mijn meest dierbare band in
de recorder. Die van de slag in Hamburg, juni 1988, uitslag 1 -2.
Compleet met voor- en nabeschouwingen.
Oh, die vorstelijke beuk van Adri van Tiggelen op de borstkas van
Lot liar Mat thans. Oh, die scheldkanonnade van Van Breukelen te
gen Frank Mill die hem zachtjes, en per ongeluk, had getoucheerd.
Oh, dat commentaar van Johnny Rep en Jan Jongbloed in de studio,
bij de zoveelste herhaling van Van Bastens' goal: „Tjoep, daargaat-
ie. Heerlijk hè, die graaiende handjes van de keeper. "En oh, oh, oh
dat commentaar van Ruud Gullit! Of het eigenlijk wel verdiend was
dat Nederland had gewonnen, wilde de Duitse verslaggever weten.
„Ik dacht het wel. Ik dacht het wel", grinnikte Ruudje.
En opnieuw werd de champagne in huize Buys ontkurkt. Wat een
oude video-opname al niet vermag!
wil buys
Strenge vorst
In onze regio zal het er waarschijnlijk niet van komen maar in het bin
nenland kan het vanochtend lokaal en zondagochtend op uitgebreide
schaal streng vriezen. Op enkele plaatsen zijn minima tot -12 graden
met uitgesloten.
Dergelijke minima komen slechts hoogst zelden voor in deze tijd van
het jaar. Tot nu toe deze eeuw heeft het ergens in het land slechts in
negen novembermaanden streng gevroren: voor het laatst (regio
Twente) in 1993. Tussen 1926 en 1952 vroor het nimmer streng. De
laagste (officieuze) waarde bedraagt -16,7 graad op 30 november
1921 te Ten Post. Zeer opmerkelijk was de-13,3 graad op 16 no
vember in 1965 (dat extreem natte jaar dus!) te Eelde en de vroegste
strenge vorst dateert uit 1908, toen in Sittard al op de tiende het
kwik de -10 onderschreed.
Vannacht heeft het op sommige plaatsen landinwaarts 7 graden ge
vroren en de komende nacht zijn vergelijkbare, lokaal een fractie la
gere minima aan de orde. De lage temperaturen hebben alles van
doen met een uit de kluiten gewassen hogedrukgebied van meer dan
1045 hPa boven het oosten van Europa. Onder invloed van dit lucht
drukkasteel is het niet alleen erg koud (maxima vandaag rond het
vriespunt, morgen rond -3 graden), het blijft ook droog en het is
meest zonnig. Boven de Noordzee bevinden zich overigens wel veel
wolken die samenhangen met zachte luchtmassa's onderweg van de
Britse eilanden naar het noorden van Europa.
De wind is vandaag zwak tot matig uit het zuidoosten, morgen meer
oost tot zuidoost. Na het weekeinde zwakt de kou waarschijnlijk wel
wat af door toedoen van een depressie boven de Balkan. Compleet
verdwijnen doet de vorst echter niet.
jan visser
Een politieagent uit New York
City heeft een hobby waarbij hij
niemand arresteert en waarmee
hij een deal van een miljoen
dollar in de wacht heeft ge
sleept. De 33-jarige agent wil
anoniem blijven, zodat hij ge
woon zijn ronde kan blijven
doen terwijl hij zijn passie voor
het schrijven uitleeft. „Ik blijf
beide beroepen uitoefenen. Ik
hou van allebei."
Onder het pseudoniem Marcus
Laffey werkt hij aan eên non-
fictie boek met de titel 'Blauw
bloed'. Het gaat over de familie
geschiedenis van een politie
man en over zijn ervaringen als
beveiligingsbeambte.
De uitgeverij Riverhead Books,
onderdeel van Penguin Put
nam, heeft de strijd om het
boek gewonnen van Random
House, Simon and Schuster en
HarperCollins. De publicatie
van 'Blauw Bloed' staat gepland
voor 2001.
De auteur komt uit een familie
van agenten: hij ging zijn vader
en grootvader achterna bij de
politie. Maar dat was geen voor
opgezet plan. „Het kwam eigen
lijk als een verrassing", zegt hij.
„Ik wilde het proberen."
De auteur heeft ook in twee ar
tikelen in het tijdschrift The
New Yorker over zijn beroep ge
schreven. Er staan nog meer
opdrachten voor het tijdschrift
op stapel. Zal hij zichzelf ooit
bekend maken? „Ik kan me niet
voorstellen dat het iemand iets
kan schelen wie ik ben", zegt
wj.
ap
Zegels sparen voor crematie huisdier
Zegeltjes in de supermarkt om te sparen voor
een nieuw servies. Of plakken bij de benzine
pomp voor nieuwe handdoeken of een dek
bed. De Nederlanders vormen met elkaar
een spaarzaam volkje. Binnenkort kun je ook
sparen voor de crematie van je huisdier. Bij
Berry de Bruin, eigenaar van een dierenwin
kel in Best en bedenker van dit bijzondere
spaarplan, kan dit vanaf januari. De klant
ontvangt één zegel, bij besteding van 12,50
gulden. De prijs van de crematie wordt be
paald door het gewicht van het huisdier.
Voor een gemiddelde hond of kat komen de
kosten tweehonderd gulden.
De Bruin zelf noemt zijn initiatief het 'meest
geëmotioneerde spaarplan ter wereld'. In-
Zegels sparen voor de crematie van je huisdier
en dan met een begrafenisauto uit 1967 op weg
naar het laatste afscheid. Het is binnenkort alle
maal mogelijk. foto dijkstra petet brom
middels hebben 25 dierenspeciaalz<
het land de crematiezegeltjes in hui
wacht dat uiteindelijk honderd tot ti
derd winkels meedoen. Het is imme j*
ideale klantenbinding.
J. Coppens van Dierenspeciaalzaak! üf
koop in Haarlem gelooft niet dat kla rg
warm lopen voor het initiatief. „Elke nl
ze de winkel binnenlopen, wordenz n
fronteerd met het overlijden van hu ld
dier. Nee, geef mij maar wat vrolijke irc
De Bruin heeft het uitvaartspaarplai De;
patenteren voor de Benelux en Duii int
winkelier koopt voor 37 cent een ze
deBruin. Van dit bedrag betaalt hiji
crematiekosten en de zegelkaarten.
goeding dekt de kosten net. De Brab
heeft de actie dan ook niet voor zich m
dacht, maar voor de consument. „Q F
aandacht, was het voor mij anders k ir'
bakkie geweest."
robert stiphout
ch
De Nederlands-Ameril jp
schatgraver Bernard Ki n I
weer schatgraven op h uv
leense Robinson Cruso n
Dan komt de apparatu Jp
waarmee hij met echo
bodem kan aftasten ro
plek waar zich volgens Ol
theorieën een miljarde
bevindt.
De schat werd in 1716
Engelse piraat Lord An n
het eiland Juan Femai
graven. Keiser hoopt n
paratuur een verborge11111
te vinden die toegang!
een onderaardse ruimi
de schat zou zijn verbo
De Chileense autoritei SE
ben Keiser verboden o vc
geluk door de rotsen te lalt
Het eiland is Chileensi nl
monument, omdat hei he
unieke biosfeer heeft. I nc
derlands ontwikkeling! n,
een project gaande om oej
tuur te beschermen, led:
Keiser ontkent aan gou nj
te leiden. Aan de Chilet erp
krant La Tercera vertel ore
heb een doel en dat nu ide
vullen. Ik ben al vier ja;
met het onderzoek enl ftl
een paar dagen gegravi
een historisch onderzo m
archeologische vondst
ontdekt omdat iemand Dor]
op zoek was. De schati
rijk, maar komt op dei um
plaats, na de geschiedl jjg
feiten." or
De eilandbewoners isó
koorts niet geheel besp ;w
bleven. Men droomt n rer|
eigen ziekenhuis en mi
school. De school is va [0,
belang voor het voortbi etj
van de kleine gemeensi fy
het eiland (ruim zesha jn.
woners).
Als de kinderen een aai
op het vasteland op sd [a
geweest, willen zij vaal
meer terug naar het gei
eiland. Toch heerst opl
land de mening dat dei
onder de grond dienen[an
ven en niet mogen wa ,nc
zocht, omdat dit het e3
boos maakt. 'F1
De belangstelling voor de echte
kerstboom onder de Nederland
se gezinnen zet door. De kunst
boom groeit niet meer tot aan
de hemel, zo blijkt uit reacties
van de branche- en enkele in
kooporganisaties. De plastic
boom heeft vorig jaar een grote
klap gekregen toen in de media
berichten verschenen over de
schadelijke gevolgen voor het
milieu als deze bomen worden
verbrand. Er komen dan veel
zware metalen vrij en het broei
kasgas kooldioxide. De kunst
boom lijkt de klap dit jaar nog
niet boven te komen.
„Tussen 1990 en 1995 was de
verkoop van de kunstboom een
fantastisch verhaal", zegt direc
teur F. Gnodde van de inkoop
organisatie Inkova uit Woerden,
waar onder meer Europatuin en
Intratuin bij zijn aangesloten.
„Maar de ongebreidelde groei
van de kunstboom zwakt af. De
mensen kiezen nu voor een
kwalitatief goede boom die ook
best wat duurder mag zijn", al
dus Gnodde.
Ook zijn collega, Vesaiu
recteur W. Wittemanva 1i
GroenRijk tuincentra in lï
Woerden, ziet een toeft
belangstelling voor ech»
men: „Je ziet dat de tuil
traondernemers dit jaar
voorzichtig zijn geweeS
inkopen van kunstboni
liggen immers nog van
jaar in de schappen."
Witteman spreekt vane
wikkeling die alles te ir
heeft met de algemene!
'terug naar de natuur'
tuurlijke materialen zij»
twee jaar in zwang en d
hoort ook de echte ker
bij." Maar niet alleen dl
de consument voor. Hei Ba
gens adjunct-directeur»
ber van de Nederlandse
ging van Tuincentra ooi
milieuaspect dat een ra
in de overweging een e<
boom te kopen.
senzegt hij in deze krant. Nu herinner ik me toevallig
Juliens afscheid van de planken erg goed. Een jaar of vijf
geleden speelde hij de mannelijke hoofdrol in een Griekse
tragedie. De dag na de première werd hij door de lande
lijke pers neergesabeldWe hebben allemaal wel eens
slechte kritieken gekregen maar Croisetwerd wegge
schreven. Letterlijk. Niet lang daarna trok hij zijn con
clusies en zei hij het toneel vaarwel.
Ik kan goed begrijpen dat Julien die ellende liever voor
zich houdt, als zijn afscheid ter sprake komt. Een zin als:
„Het theater was mijn wereld niet.of: „Ik kon niet om
gaan met de voortdurende prestatiedwang," had ik als
verklaring voor dat zijn vertrek ook best gevonden. Maar
waarom moeten mijn collega's en ik weer de schuld krij
gen. Waarom toch die mentaliteit van 'de andere jongens
hebben het gedaan meester', als er alleen maar sprake is
van eigen falen. Ik ben zo'n dertig jaar werkzaam bij to
neel en televisie en ik heb al die jaren veel liefde en harte
lijkheid mogen ontvangen. De mensen aan wie ik binnen
mijn wereld een hekel heb, kan ik op de vingers van een
hand tellen. En dus inaak ik me nijdig op al die ongeta
lenteerde zangeressen en die gemankeerde acteurs die la
ter nog eens in een krant mogen verklaren dat@zij er
mee opgehouden zijn omdat het allemaal haat en nijd
was in die toneelwereld
Zo. dat ben ik kwijt. Inmiddels is Julien dus terug in ons
wereldje. Voor RTL 4 mag hij de artiesten gaan intervie
wen aan wie hij vroeger zo'n hekel had. Dus misschien
valt het allemaal nog mee met die vervelende, onbe
trouwbare en egoïstische mensen. Ik wens hem veel suc
ces. Mede namens mijn collega's.
Taalhistoricus Sanders schrijft boek met 1001 verwensingen
Sanders (40) is taalhistoricus en
journalist en heeft al meer
woordenboeken op zijn naam
staan. Het Borrelwoordenboek
met verschillende namen voor
jenever verscheen vorig jaar als
laatste. „In het algemeen ben ik
geïnteresseerd in de volkstaal.
Of beter, de taal van de straat.
De taal die wij allemaal spreken,
maar die je niet in de woorden
boeken tegenkomt."
De in Heemstede woonachtige
Sanders verzamelt niet alleen,
maar duidt ook: hoe lang be
staat zo'n uitdrukking al? Waar
wordt hij het meest gebruikt en
in welke situaties. „Slechts een
aantal verwensingen is ook te
rug te vinden in de Van Dale.
Zoals 'Krijg een hartverzakking',
maar de meeste komen er niet
in voor." Wel in het speciale
verwensingenboek, dat hij sa
men met Rob Tempelaars
schreef.
Sanders bladert in het statige
pand van de Nederlandse Taal
unie aan het Lange Voorhout in
Den Haag, waar hij een dag in
de week werkt, in de drukproe
ven. 'Krijg de draadnagelschijte-
rij, dan kun je je eigen rijk schij-
ten in een ijzerwinkeltje'. „Of:
'Je hebt een goed hart, maar het
zou gebraden op je rug moeten
hangen'. Veel Den Haag, hoor",
lacht Sanders. Sowieso veel gro-
Ewout Sanders, taalhistoricus en journalist, met grote belangstelling voor de volkstaal. foto gpd hans bakker
testads, daar komen de verwen
singen veel meer voor dan op
het platteland, constateert San
ders. „Het verwensen komt voor
buiten op straat, op schoolplei
nen, vooral onder jongeren en
op latere leeftijd in het verkeer."
Echte verkeersverwensingen
zijn er niet, wel een paar die aan
het verkeer zijn gerelateerd.
'Krijg vijf lekke banden' of 'Rij je
eigen kinderen te pletter'. Maar
meestal wordt er gewoon Tul' of
'klootzak' geroepen.
Iemand onheil toewensen, een
vreselijke ziekte, dat is de oer-
verwensing. In de zestiende
eeuw, de oudste die is geboek
staafd, is dat 'Stik de moord'. De
jongste verwensingen hebben
op meer actuele ziekten en
engigheden betrekking: 'Krijg de
gekkekoeienziekte!', 'GaMon-
tignaccen' of 'Krijg het syn
droom van Braakhekke!'.
Grof zijn ze over het algemeen.
Maar ook heel humoristisch,
vindt Sanders. „Eentje uit het
leger in de jaren dertig: 'Krijg de
Overmaasse hazewindhonden-
pestpokken-korenmolen-touw-
tering, dan kun je uitrafelen'.
Mensen zijn heel inventief in
het verwensen."
En hoe spontaan ook uitge
bruld, de verwensers houden
zich aan bepaalde taalkundige
regels. „Als iemand begint met
'Krijg de tering', dan is het niet
erg indrukwekkend om terug te
zeggen: 'Krijg ook de tering'.
Dan ga je versterken. De ver
wensing uitbreiden aan de
voor- of achterkant. 'Krijg de
vinkentering'. Zo kun je verwen
singen enorm oprekken, in één
geval zelfs tot een gedicht. Een
korte verwensing gooi je er uit
om iets onaardigs te zeggen,
een lange is meer bedoeld om te
imponeren."
Verwensingen zijn nadrukkelijk
geen vloeken of scheldwoorden.
„Heel Nederlands is het iemand
toewensen van een ziekte. Kan
ker is een hele grote groep. Het
is emotioneel ontladen en dan
gebruik je zulke woorden. Als je
iemand kent met die ziekte zal
je dat niet zo gauw zeggen. Het
kan ook behoorlijk kwetsend
zijn voor mensen om het in het
boekje te lezen, maar het wordt
nu eenmaal geroepen op straat.
We hebben allemaal die woor
den en verwensingen geleerd in
onze jeugd en als je heel erg
boos bent komen ze er uit. Aan
de ene kant kunnen ze heel
agressief zijn, aan de andere
kant kunnen ze ook zo grappig
zijn dat de ander gaat lachen en
de spanning wordt weggeno
men."
Verwenst wordt er door ieder
een. De brieven met voorbeel
den die Sanders heeft gekregen
kwamen van 'mensen met al
leen lagere school tot hooglera
ren'. Het taalgebruik in Neder
land is sowieso grover gewor
den. „In 1970 is een boekje uit
gekomen met bargoens, dieven
taal. Wat daar in staat, hoor je
nu in het Journaal. In de fik
staan bijvoorbeeld.
maaike oppier
Welkom terug Julien
Even iets rechtzetten. Deze week stond op de omroeppa-
gina van deze krant een kort interview met. Julien Croi-
set. Hij presenteert voor RTL 4 het programma Bekend
van radio en TV. Artiesten praten over hun jonge jaren
toen zij nog zoet of stout waren maar in ieder geval
gewone jongens en meisjes. U kunt zich het soort
programma voorstellen; seen one, seen them
all.
„Ik ben altijd nieuwsgierig geweest waar-
om artiesten zich al die moeite hebben ge
troost om beroemd te worden", zegtCroi-
set. Nu is het zo dat de meeste acteurs en
zangers zich helemaal geen moeite ge
troosten om beroemd te worden. Zij
doen hun best om goede acteurs of goe
de zangers te worden. En als dat lukt
worden ze soms beroemd en soms niet.
Beroemd worden overkomt je. Daar zijn
geen cursussen voor. Onze rechterlijke
macht maakt soms dezelfde denkfout dis
Julien, Zo diende Youp van 'tHek ooit
- een aanklacht in tegen de roddelpers. Die
had een interview met hem afgedrukt dat
Youp nooit gegeven had. De rechter wees
de aanklacht af onder het motto dat® Van
't Hek wist waaraan hij begon, toen hij be
roemd werd. Sindsdien is iedere bekende
Nederlander vogelvrij in de gele bladen.
Terug naar Julien Croiset. Hij was een paar
jaar acteur maar voelde zich in de theater
wereld niet thuis. „Het barst daar van de ver
velende, onbetrouwbare en egoïstische men-
JOOST PRINSEN
Meer dan tweehon
derd brieven met dui
zenden van de vrese
lijkste verwensingen
zijn het afgelopen jaar
bij Ewoud Sanders op
de mat gevallen. 'Krijg
de kanker-tyfus-te-
ring-pokkenpest!' Dol
blij was hij met de
brieven. Sanders bun
delde de verwensingen
voor het boek 'Krijg de
vinkentering! 1001 Ne
derlandse en Vlaamse
verwensingen' dat de
ze week is uitgeko
men.
