'Een staalkaart van zienswijzen'
Historicus hekeltdemonisch beeld' van inquisitie
Kerk Samenleving
Paus tegen meer
democratie in kei
15
Leidsch Dagblad
ZATERDAG 21 NOVEMBER 1998
REDACTIE DICK VAN DER PLAS.l
UTRECHT ANP
De inquisitie was geen sinistere organisatie als
de KGB, zorgde vaak voor beteugeling van ge
weld tegen ketters en bracht geen mensen ter
dood. Enkele weken na de oproep van paus Jo
hannes Paulus II tot een grondig historisch on
derzoek naar de praktijken van de Inquisitie, zet
de Nijmeegse historicus prof. dr. P. Raedts alvast
wat misverstanden recht.
Over de inquisitie bestaat een demonisch
beeld, constateert Raedts deze week in Een-
twee-een, het orgaan van het RK-Kerkgenoot
schap. In werkelijkheid heeft er in de Middeleeu
wen nooit één grote rk-organisatie met vertak
kingen in alle Europese landen bestaan die be
doeld .was om ketterij uit te roeien. De paus stel
de wel commissies samen die in een behaald ge
bied of ten aanzien van een bepaalde groep on
derzoek naar ketterse opvattingen moesten
doen.
Verder hebben inquisitiecommissies volks
woede tegen ketters vaak eerder beteugeld dan
bevorderd 'om een vorm van recht te scheppen
waar tot dan toen wetteloosheid geheerst had'.
Tenslotte bracht de inquisitie geen mensen ter
dood. De meeste beschuldigden kwamen er met
een berisping of boete van af. Alleen in extreme
gevallen droeg de Inquisitie een veroordeelde
aan de wereldlijke overheid over. Die paste dan
de wel doodstraf toe.
De inquisitie kon volgens Raedts alleen goed
functioneren als de overheid meewerkte. Bij de
Spaanse inquisitie was dat duidelijk het geval.
De koningen gebruikten de inquisitie om een
heid te scheppen. Die kon daardoor uitgroeien
tot een alom gevreesde organisatie die heel goed
vergeleken kan worden met de geheime politie
in totalitaire landen. De Spaanse variant heeft
echter ten onrechte het hedendaagse beeld van
de inquisitie gevormd, meent Raedts.
Of de Rooms-Katholieke Kerk schuld moet be
lijden voor de uitwassen van de inquisitie, vindt
Raedts geen interessante vraag. Het gebruik van
geweld om de godsdienst te beschermen was in
een tijd waarin geloof een publieke zaak was;
volledig geaccepteerd. Alleen omdat religie voor
de hedendaagse mens een privé-zaak is gewor
den, wekt zoiets als de inquisitie nu afschuw.
„Veel wezenlijker lijkt mij of er niet eens een
debat gevoerd moet worden over de vanzelfspre
kendheid waarmee wij godsdienst zijn gaan zien
als een zaak van het individu en niet langer als
een maatschappijvormende kracht", schrijft de
hoogleraar middeleeuwse geschiedenis.
VATICAANSTAD DPA/AFP
Paus Johannes Paulus II heeft
gisteren democratisering van de
Rooms-Katholieke Kerk scherp
afgewezen. Tijdens een ont
moeting met de bisschoppen
van Oostenrijk sprak hij in dit
verband van 'misverstanden' en
'verkeerde ontwikkelingen'
Er doen 'onjuiste opvattingen
over de kerk' de ronde, die niet
in overeenstemming zijn met
de bijbel en evenmin met de
traditie van de kerk,
paus.
Omdat in veel landi
mocratie de overeen
regeringsvorm is, plei
mige gelovigen ook i
democratisering van
Dit is volgens de paus
Oostenrijk en de bu
het geval. „Maar
komt niet van de Ker|
basis, maar van God
ven."
Twaalf persoonlijke gesprekken over de (on)zin van het bestaan
Geloof en ethiek lijken in de westerse
samenleving aan het eind van de
twintigste eeuw te hebben
plaatsgemaakt voor kil
materialisme. De
wereldgodsdiensten hebben veel van
hun aanhang, macht en invloed op
het dagelijkse leven verloren. Wordt
de moderne Homo Sapiens vooral
gedreven door zijn
consumptiedwang of bestaat het
verlangen naar zingeving en
verdieping nog wel degelijk? De
journaliste/schrijfster Mascha Dellen
(29), afkomstig uit Bussum en nu
woonachtig in Amsterdam, levert
met haar boek 'be boksende
Boeddhiste en andere zoekers naar
zingeving' een aanzet tot het
beantwoorden van deze vragen.
Twaalf min of meer bekende
Nederlanders vertellen haar uit
welke bron zij inspiratie putten en
waardoor zij (nog) bevlogen geraken.
De twaalf 'confessies' vormen samen
'een staalkaart van zienswijzen'. Een
handleiding voor mensen die steeds
meer a la carte hun geloof of
overtuiging samenstellen, wars van
dogma's en kerkelijke hiërarchieën.
Onder de geïnterviewden
acteur/regisseur/schilder Jeroen
Krabbé over 'zijn' jodendom,
kickbokser Lucia Rijker over 'haar'
boeddhisme en groentefabrikant
Henk Hak over 'zijn' protestantisme.
Mascha Dellen: „Ik heb zelf geen religieuze achtergrond; misschien dat ik daarom juist voor deze thematiek
heb gekozen." foto»gpd
Mascha Dellen noemt zichzelf bevoorrecht. Niet om
dat zij gezegend is met een onwankelbaar geloof,
maar vanwege de kans die zij kreeg om 'De boksende
Boeddhiste' te maken. „Ik ben vorig jaar benaderd
door de uitgeverij of ik een boek wilde maken over
geloof en overtuiging. Zij hadden mij uitgekozen,
omdat ik vaak over dit onderwerp heb geschreven -
in Trouw en tijdschriften, zoals Hervormd Neder
land, Viva en Avenue. Het was fantastisch dat ik werd
benaderd; als beginnend schrijver moetje vaak uit
gevers aflopen met een manuscript."
„Waarom de keuze voor de thematiek van geloof en
overtuiging? Niet omdat ik een bepaalde richting of
overtuiging aanhang, dat wordt soms onterecht als
motief voor mijn boek beschouwd. Ik heb zelf geen
religieuze achtergrond; misschien dat ik daarom juist
voor deze thematiek heb gekozen."
Mascha Dellen koos bij het uitwerken van haar inter
views voor de 'monoloog', de geïnterviewde is vanaf
het begin tot eind onafgebroken aan het antwoord.
De journaliste lijkt zichzelf te hebben weggecijferd.
„Ik koos voor deze vorm om op die manier iemands
karakter en manier van praten naar buiten te laten
komen. Het is een directe vorm die ik goed vind pas
sen bij een thema als geloof en overtuiging. Een mo
noloog zit ook in tussen het journalistieke en literai
re, dat spreekt mij aan."
„Ik heb de gesprekken wel degelijk gestuurd met
mijn vragen. Ik beschouwde mijn rol tijdens het
schrijven meer als die van een medium, bijna als ie
mand die in de huid kruipt van de ander. De verha
len zijn de weerslag van zeer intensieve gesprekken
van vier vijf uur, die daarna eerst in zijn geheel zijn
uitgetypt. Ik ben vervolgens aan het werk gegaan om
er mooie goedlopende verhalen van te maken."
Enkele van de geïnterviewden staan erom bekend
dat zij niet makkelijk over hun privé-leven praten.
Jeroen Krabbé is zo iemand, evenals voormalig Pax
Christi-voorman Jan ter Laak. Die wees tot nu toe al
le verzoeken om interviews af. Ter Laak deed nood
gedwongen afstand van het priesterschap, nadat hij
was beschuldigd van seksueel misbruik.
„Ik heb de twaalf mensen benaderd met het verzoek
om openheid. Ik liet hen weten dat ik nadrukkelijk de
tijd wilde nemen voor de interviews, want dit thema
is soms zo moeilijk onder woorden te brengen. Dat
ging eigenlijk veel makkelijker dan ik had gedacht.
Zij wilden bijna allemaal meewerken. Toen ik een
maal in gesprek raakte, klikte het meestal meteen. Ik
ben oprecht geïnteresseerd in wat zij te zeggen heb
ben. Dat merkje als geïnterviewde en dat schept ver
trouwen. Dat is waarschijnlijk waarom alle twaalf
mensen zo openhartig hebben gepraat over iets dat
zo enorm persoonlijk is."
Het eindresultaat voldoet precies aan Mascha Del
lens verwachtingen. „Ik wist op een gegeven mo
ment hoe het boek zou moeten worden. Ik heb ook
wel een beetje gekeken naar wie ik vroeg, hun leeftijd
en hun beroep, maar ik was vooral geïnteresseerd in
een goed verhaal. Ik wilde het heel breed houden,
omdat het een boek moest worden dat aansluit bij de
moderne tijd, waar iedereen zelf keuzen maakt.
Maar, het moment bepaalt het gesprek. Het is maar
afwachten of dat eruit komt. Dat is goed gelukt
Behalve het jodendom, boeddhisme en protest
me, komen het occultisme, humanisme, islam
kele andere stromingen aan bod. De verhalen z
heel indringend, maar hoe gedreven ze ook zijn
na iedere geïnterviewde heeft even veel overtui
als twijfels. „Dat is mij ook opgevallen. Er zijnk
lijk maar weinig mensen die honderd procent
geloof aanhangen. Sommigen betrekken boven
elementen uit diverse richtingen bij hun overtui
zij geven net even een persoonlijke draai aan hl
oorspronkelijke geloof.
„Er is kennelijk bij de keuze van een geloof ofoi
tuiging veel minder sprake van groepsvorming,
komt door de tijdgeest, maar ook omdat je den
lijkheid hebt iets te vinden dat bij je past, zondf
gevaar van vervolging of uitstoting. Het gaat on
vorm van individualisering die goed is. Andere
men, zoals eenzaamheid, zijn dat niet. Hier het
het over een vrijheid van denken; dat is geen be
king, maar een verrijking."
De verhalen van Krabbé en de anderen geven
gens Mascha Dellen een beeld van de motieven
mensen om een geloof of overtuiging te zoeken
centrale vraag is natuurlijk: waarom geloven mi
überhaupt? Daarover zijn verschillende theorieë
maar geen eenduidig antwoord. Een deel misse !fl I
om zin te geven aan het leven, om nare en mooi
emotionele momenten goed te kunnen beleven
een plaats te kunnen geven."
„Ik geloof niet zo in de theorie van escapisme, D TC
denk dat mensen die op zoek gaan, iets willend
voegen aan de werkelijkheid en niet willen weg
vluchten van iets. Misschien is het leven in zijnl
heid wel te moeilijk voor de meeste mensen. He
ook geen meelopers in mijn verhalen; mensenc
zondags naar de kerk gaan, omdat het moet. In
gevallen steken zij veel energie in hun geloof of
tuiging."
Hebben de verhalen de schrijfster zelf nog béini
„Ik heb mij neutraal opgesteld in de gesprekken
heb gevraagd en geluisterd, maar geen mening en_
ven. Ik ben niet iemand die heel snel oordeelt.I tusi
was ook niet mijn bedoeling om een keuze vooi
zelf te maken of een persoonlijke zoektocht naa t g
geving, al wekten de gesprekken die ik vijf maan rza
lang heb gevoerd wel mijn nieuwsgierigheid op
was vooral een thema dat mij bijzonder interes; n n
de en fascineerde. De gesprekken en zeker dieo 1(
mij onbekende richtingen, hebben mij hoogstel
tra aan het denken gezet."
Het gesprek met Jeroen Krabbé had nog een ple mei
staartje voor de schrijfster. Krabbé sprak met ha i de
in zijn Amsterdamse atelier en liet haar een de
zijn schilderoeuvre zien. Een door hem vervaau rdi
schilderij The Beach in Kiwayu siert nu de omsl atig
van 'De boksende Boeddhiste en andere zoeker ft g
naar zingeving'. „Hij bood mij dat spontaan aan ne
ben er erg blij mee.
Mascha Dellen. 'De boksende Boeddhiste enai Sta*
zoekers naar zingeving'. Uitgeverij De Plataan rkt,
phen ISBN 9058070115, prijs: 32,50 gulden.
i
Foto uit de archieven
Foto's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na plaatsing een ingevulde cheque
(geen.overschrijvingskaart) ter waarde van vijf gulden (vooreen exemplaar van 13 bij 18 in zwartwit) op testu
ren naar het Leidsch Dagblad, t.a.v. Leidsch Dagblad Archieven, Postbus 54, 2300 AB Leiden of door contante
betaling aan de balie van het Leidsch Dagblad aan de Rooseveltstraat 82. U ontvang de foto binnen drie weken,
ANNO 1898
Maandag 21 November
N00RDWIJKERH0UT Ter waarschuwing! Een koe
van den landbouwer P.H., alhier, had zeere spenen en de
zoon L. zou het beest melken. Hij had echter een wondje
boven op de hand en deze zwol na het melken zóó op,
dat geneeskundige hulp moest worden ingeroepen. Een
andere zoon J. was verkouden en had als gevolg wat men
noemt een schralen neus. Toen hij bezig was met het
melken der koe. raakte hij onwillekeurig met de hand aan
zijn neus en ook deze 2wol op. Beide patiënten zijn ge
lukkig beterend.
LEIDEN DoorZ.M. den Koning van Zweden en Noor
wegen is de heer A.W, Sijthoff, uitgever alhier, benoemd
tot ridder in de orde van de Poolster van Zweden.
Z0ETERW0UDE Hedenmorgen viel 't paard van Q.0.
in de Zuidbuurt ten gevolge der gladheid op de Schou-
tenbrug bij het dorp alhier. Gelukkig, dat het dier voor
een brik gespannen was-, de val bleef dus beperkt tot het
paard alleen, dat eenige kneuzingen aan den bek be
kwam.
Ten gevolge van de ziekte van een der wegwerkers, wa
ren de bovendekken der bruggen niet met zand bestrooid
en had de man, niet wetende dat het glad zijn zou, geen
ander persoon aangewezen om de bruggen met zand te
bestrooien.
VISSCHEN Èen Engelschman heeft een middel be
dacht om de visschen met een spiegel te verschalken.
Hij bevestigt aan den hengel achter het aas een spiegel,
zoodat de eene visch verbeeldt, dat een andere er op
komt aanschieten en zich haast hem vóór te zijn!
ANN01973
Woensdag 21 november
LEIDEN LDWS heeft ook na
de vijfde wedstrijd in de zaal
voetbalcompetitie de toppositie
in de eerste klasse zonder pun
tenverlies nog stevig in handen.
De rood-witten moesten gister
avond aantreden tegen B T -
op papier een lastige kluif - en
zegevierden moeiteloos over de
équipe van Eddy Monsels: 6-2.
HOOGMADE Met een ,,ik ben
benieuwd of hij wil starten",
neemt brandweercommandant
Van Rijn plaats achter het stuur
van de oude rode Ford. Gierend
en hoestend komt de brandweer
wagen krakend in beweging,
langzaam en onzeker. Zijn beste
tijd is duidelijk al heel lang voor
bij. .Tweedehands gekocht",
schreeuwt Van Rijn boven het
oorverdovend geraas van de mo
tor uit, ,,vlak na de oorlog!" Van
zelfsprekend bedoelt Van Rijn
de tweede wereldoorlog, maar
dan nog... Met de hele brand
weermacht van Hoogmade, een
vergrijsde groep mannen, wordt
de oude auto straks voorgoed af
gedankt. Onbruikbaar, versleten.
Jan Oudshoom van Batteljee Terpstra probeert tevergeefs een pass van
derscheppen.
Morgenavond zal de gemeen
teraad van Woubrugge definitief
beslissen over het lot,van de
Hoogmadese brandbrigade. Nie
mand twijfelt eraan hoe die uit
slag zal luiden: De wagen van de
brandweer is oud en onbetrouw
baar, de mannen zijn ouder en
niet ,,bij de tijd" genoeg. Met de
beslissing van de raad zal een
gewaardeerd stuk folklore wor
den afgesneden. Want al zijn de
brandweerlieden van Hoogmade
wellicht ouderwets, al is het
corps naar de nu geldende maat
staven niet bekwaam genoeg, zij
Cees de Roode (r) van LDWS te on-
foto archief lf.idsch dagblad
houden van het werk. De plaat
selijke commandant over het
verder acht manschappen tel
lende peloton, Van Rijn, heeft
zich 31 jaar lang aan de brand
weer gewijd. Twintig jaar daar
van bekleedde hij zijn huidige
functie.
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 1 maart 1860)
KANTOOR
Roosevejtstraat 82 071-5356 356
Postadres: Postbus 54,
2300 AB Leiden
ABONNEESERVICE
Abonnementen 071-5128030
Geen krant ontvangen?
Bel voor nabezorging:
Ma.t/m/vr.18.00-19.30uuren
Zaterdag 10.00-12.00 uur 071 -5128 030
DIRECTIE
B.M.Essenberg,
W.M.J. Bouterse (adjunct)
J. Kiel (adjunct)
HOOFDREDACTIE
J.G. Majoor,
T. van Brussel (adjunct)
L.F. Klein Schiphorst (adjunct)
REDACTIE
J, Rijsdam, chef redactie nieuwsdienst/kunst
W.F. Wegman, chef redactie Leiden
A.J.B.M. Brandenburg, chef eindred, regio
F. Blok, chef eindredactie algemeen
W, van Wanrooy, chef a. i. red,
Duinen Bollenstr.
W. Spierdijk, chef sportredactie
T. Brouwer de Koning, chef Rijn- en Veenstr.
E. Straatsma, chef red. Regio Leiden
Redactie:
Hoofdredactie:
ADVERTENTIES
Maandag t/m vrijdag van 8.30 tol I
ABONNEMENTEN
bij vooruitbetaling:
per maand (acceptgiro)
per kwartaal (acceptgiro)
per half jaar (acceptgiro)
per jaar (acceptgiro)
Abonnees die ons een machtiging re
het automatisch afschrijven v; 'J
geld, ontvangen 1,- korting per beu
VERZENDING PER POS!
per kwartaal (NL)
LEIDSCH DAGBLAD OP CASSEI
Voor mensen die moeilijk lezen, s!a
hebben of blind zijn (oteen ai
hebben), is een samenvatting van hd
nieuws uit het Leidsch Dagblad op gd
beschikbaar, Voor informatie 0486-f
(Centrum voor Gesproken Lectuur,
K E N H U I
ONGEVALLENDIENST
Rijnland Ziekenhuis, vestiging St. Elisabeth: 24 u. per dag.
Diaconessenhuis: maandag t/m vrijdag 08.00-17.00 u. fuitgezonderdfe
Leids Universitair Medisch Centrum: 24 u. per dag
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: geen ongevallendienst.
INLICHTINGEN BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN
Diaconessenhui5:tel. 071-5178178.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Elisabeth: tel. 071 -5454545.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: tel. 0172-463131.
Leids Universitair Medisch Centrum: tel. 071-5269111
