lultuur Kunst
Geen afbreuk aan schittering Spanje
Het wachten is nu op
Whoopi en Trix
Leids Projectkoor durft uitdaging aan
MO en Museon ruziën
Romeinse mijlpalen
[isverstand: tragische
tern in olijke franje
ICHONE
>CHIJN
Iskar Aribo
overleden
DAG 21 NOVEMBER 1998
gj haag «anp
en het Rijksmuse-
an Oudheden in Leiden
allebei graag vier in Den
opgegraven Romeinse
Jen tentoonstellen. De
lebben hierover een zo'n
jand verschil van me-
dat ze het ministerie van
wijs, cultuur en weten-
pen om bemiddeling
5n gevraagd. Volgens het
is de vorig jaar gedane
it van internationaal be-
imdat het uitzonderlijk is
jér van dergelijke palen
kaar worden gevonden,
erden aangetroffen in de
van nieuwbouwwijk
Wateringse Veld door de
Haagse archeologische dienst.
Die had daarvoor een opgra
vingsbevoegdheid gekregen
van het ministerie gevolg
waarvan ze de vondst mogen
toeeigenen.
Den Haag wil de palen dan
ook graag houden en ze expo
seren in het Haagse educatie
ve museum Museon. Het
RMO wil als nationaal muse
um een zo goed mogelijk
beeld geven van archeologisch
Nederland en claimt daarom
de palen eveneens. Het wil
daarmee een soort jurispru
dentie teweegbrengen voor
mogelijke soorgelijke twisten
in de toekomst.
Protestantse Nieuwe Kerk volmaakte plek Spaanse katholieke kunst
znsie wunand zeilstra
lefstand' van Albert Camus door
Toneelschuur Producties Spel
Maureen Teeuwen. Ronald
oesWouterson Regie Jan Peter
20/11. LAKtheater Lei-
gieconcept van deze To-
luur Productie berust op
'erstand'. Een voor de
liggende, flauwe woord-
misschien - die echter
rleidelijk is, juist omdat
apje klopt. De regisseur
kennelijk gemeend de
;lden van de auteur om-
t absurde in het mense-
staan met olijke franje
kunnen geven. Aanvan-
lijkt dat nog spannend te
Het verhaal is eenvou-
kan dus stevig tegen-
jemakkelijk verdragen,
moeder en haar dochter
een logement. Rijke
llijke gasten worden door
idood. Ze proberen aldus
verkrijgen om ooit eens
isteloze oord te kunnen
i. Hun laatste gast en
fer is de verloren zoon
lizes die op herkenning
Blaar zijn zwijgen met de
ooet bekopen,
spel is gesitueerd in een
'le keuken waar voortdu
rend de vier spelers lopen te
redderen. Dat valt nog te verde
digen: we zien immers mensen
die de leegte van hun bestaan
proberen te vullen met druk ge
doe en nutteloze bezigheden.
De regisseur schuift hiermee
natuurlijk wel alle realisme ter
zijde. Maar zijn idee slaat door,
de in en in tragische kern van
het stuk verdrinkt in alle poes
pas eromheen. Zonder enige
aanleiding gaan twee spelers
plotseling stevig dansen op een
nummer van The Supremes. Er
wordt een complete maaltijd
klaargemaakt, twee spelers zor
gen voor de afwas en iedereen
is constant aan het opruimen
en nieuwe rommel aan het cre-
eren.
Als je bedenkt dat de acteurs
zelf ook niet zo goed raad lijken
te weten met al dit gedoe, vallen
de spelprestaties eigenlijk nog
mee. Noch Ronald Top is een
verloren zoon, noch Maureen
Teeuwen een echt rouwende
moeder. Er gebeurt te veel tege
lijk, waardoor het stuk romme
lig wordt. Echt vervelen hoef je
je overigens niet, want goed
zichtbaar loopt op de televisie
de Sound of Music. Hoe de re
gisseur dat allemaal zinvol bij
elkaar denkt te brengen, is een
raadsel waarop de voorstelling
zelf geen antwoord geeft..
Tijdens de Tachtigjarige
Oorlog kwam ook de
rooms-katholieke Nieuwe
Kerk in protestantse han
den. In de kerk zijn de ko
mende maanden voor de
expositie 'Schittering van
Spanje' driehonderd kunst
en cultuurschatten uit de
zeer katholieke Spaanse
Gouden Eeuw bijeenge
bracht. Vierhonderd jaar
na de dood van Filips II, de
gehate tegenstander van
'onze' Vader des Vader
lands Willem de Zwijger,
verrast het kaalgeslagen
protestantse godshuis als
volmaakte plek om de
schoonheid van de eeu
wenoude rooms-katholieke
relieken, heiligenbeelden,
kazuifels en Madonna's te
tonen.
amsterdam fran^oise ledeboer
'Schittering van Spanje' kwam
tot stand in eendrachtige sa
menwerking tussen de Stichting
Projecten De Nieuwe Kerk en
de Spaanse ministeries van bui
tenlandse zaken en cultuur. Het
lukte de samenstellers voor de
ze gelegenheid eenmalig een
schat aan religieuze Voorwer
pen, boeken, meubelen, kaar
ten, muziekinstrumenten en
meesterwerken van befaamde
schilders als El Greco, Vela
zquez, Zurbaran en Murillo uit
de belangrijkste Spaanse mu
sea, het Rijksmuseum en de
Hermitage bijeen te brengen.
Geboorte
De Nederlandse exposities ter
herdenking van de Vrede van
Münster, die in 1648 een eind
maakte aan de lange strijd van
Spanje tegen de Republiek der
Zeven Verenigde Nederlanden,
hadden dit jaar vooral een 'va
derlandse' invalshoek. Dat was
begrijpelijk omdat de Tachtigja
rige Oorlog nu eenmaal de ge
boorte van het huidige Neder
land markeerde.
Gevoed door nationalistische
sentimenten over onze heldhaf-
'Infante Margaretha' van Diego Velazquez is nu te zien in de Nieuwe Kerk.
tige strijd tegen de Spaanse on
derdrukking, is opeenvolgende
generaties schoolkinderen ken-
fraaie catalogus van uitgeverij
Waanders presenteren een his
torisch panorama waarin het
wapengekletter uit die periode
een keer vrijwel geen aandacht
krijgt. De schijnwerpers zijn vol
ledig gericht op de bloei van
wetenschap, hofleven, muziek,
literatuur, theater, religie, schil
derkunst en andere niet-militai-
re aspecten van de Spaanse be
schaving uit de eerste helft van
de 17de eeuw.
Aanvangsjaar van de expositie
is het einde van het bewind van
Filips II, de diep-vrome vorst
die zich in 1598 naar zijn Esco-
rial-paleis liet transporteren om
te sterven. Omringd door re
likwieën, met zicht op het altaar
van de kerk, pijnigde hij zich op
zijn sterfbed het hoofd of hij
voldoende gedaan had voor
God en vroeg hij zich af waarom
zijn door God uitverkoren volk
door zulke tegenslagen werd ge
troffen. Hij liet een imperium
na dat groter was dan ooit,
maar waar de tekenen van ver
val al duidelijk zichtbaar waren.
De onderdrukking van de op
stand in de Nederlanden was in
1598 verder weg dan ooit, Span
je werd getroffen door hardnek
kige pestepidemieën en de bo
dem van de schatkist raakte
langzaam leeg.
Schulden
In de eerste zaal hangt een
schilderij van zijn opvolger Fi
lips III van de hand van Juan
Pantoja de la Cruz uit 1606. In
tegenstelling tot zijn vader had
Filips III geen interesse en aan
leg voor staatszaken. Die liet hij
over aan de hertog van Lerma,
terwijl hij zich met zijn vrouw
Margaretha van Oostenrijk op
kosten van de staatskas in weel
de baadde. Zijn bewind werd
een periode waarin de zilver-
stroom uit de koloniën in Mid
den- en Zuid-Amerika terugliep,
de schulden van de kroon ble
ven stijgen, de productie en ex
port inzakten en de onvrede on
der de bevolking toenam.
Cervantes vond in deze peni
bele situatie de volmaakte in
spiratiebron voor 'Don Qui-
nis over de Gouden Eeuw van Wie wil kan zijn gebrek aan chot', zijn roman over de dolen-
onze voormalige tegenstanders kennis nu uitputtend aanvullen, de ridder die met zijn kameraad
echter systematisch onthouden. 'Schittering van Spanje' en de Sancho Panza door Spanje trok
en overal op hypocrisie en be
drog stuitte.
Zodra de 16-jarige Filips IV in
1621 aan de macht kwam stelde
zijn vertrouweling de graaf van
Olivares een hervormingscom
missie aan die versoberings
richtlijnen gaf. Toen prins Karei
van Wales in 1623 naar Spanje
kwam om te onderhandelen
over een huwelijk met Maria, de
zuster van Filips, werden echter
vijf maanden achtereen feeste
lijkheden georganiseerd en ver
dwenen alle goede voornemens
als sneeuw voor de zon.
Aankopen
De koning zou sterven in 1665.
Hij besteedde zijn leven aan de
aankoop van 800 schilderijen
van de grootste Spaanse kun
stenaars voor zijn nieuwe bui
tenpaleis Buen Retiro en voor
zag hofschilder Velézquez rijke
lijk van opdrachten. Ook vond
hij lange dagen vertier tijdens
jachtpartijen, grote feesten en
theatervoorstellingen. Ook de
kerk en adel manifesteerden
zich in deze periode als mece
nas voor talloze kunstenaars
Als uitverkoren rooms-katho
lieke natie hielden de macht
hebbers in de eerste helft van
de 17de eeuw hardnekkig de
schone schijn op. Het resultaat
was onder meer de productie
van de prachtige beelden van
heiligen als Teresa van Avila en
Bruno die nu in de Nieuwe Kerk
uittorenen boven een beeld van
een schrikbarend levensecht
bebloed Christus-beeld van
Gregario Fernéndez. Dat de be
volking intussen tot armoede
verviel, is een schrijnend gevolg
dat ook aan de schoonheid van
kunst en cultuur in de Spaanse
Gouden Eeuw geen afbreuk
doet.
'Schittering van Spanje 1598-
1648' in de Nieuwe Kerk (Dam,
Amsterdam) duurt tot en met
8 maart 1999. De kerk is dage
lijks geopend van 10.00 tot
18.00 uur en op donderdag van
10.00 tot 22.00 uur. Eerste
Kerstdag en nieuwjaarsdag ge
sloten. De catalogus kost 55
gulden in paperback en 85 gul
den in de gebonden editie.
de film 'The long good-
weet ik niet meer, maar
Ise burgemeester Cees
ip zou er de hoofdrol in
i spelen. Tsjongejonge,
i afscheid voor die man!
wordt maar door ge-
Straks wordt er ge-
met natte zakdoeken
I, gesalueerd, gezongen
n er talloze, diep gede-
:rde klaagvrouwen als
Magdalena's langs de
Slechts van een enkeling
ie, zoals hij door zijn ge
wordt genoemd, het hei
lis na; slechts een enke-
or je zeggen: 'Goekoop?
n al die lof? Wat heeft die
i godsnaam uitgevoerd?
•p: de naam zegt het al.
lui om er een d tussen te
nou Zangeres zonder
nuseum? Een Goekoop-
n moeten we hebben in
Een museum waarin al-
rent zijn persoon wordt
^igesteld, compleet met
rkruk waarop de edele af-
van Goe's zitvlak nog te
alsmede een waaier van
«en.
de bevolking is er op 28
aber een aparte afscheids-
»nie georganiseerd in de
Rkerk. Er kan op persoon
attributen van Goekoop
artistieke begeleiding een
bdsgroet worden geschil-
er kan een liedje worden
tongen op de band en in
I todiocabine kan men Goe-
f Persoonlijk toespreken en
an wordt dan weer een
toegemaakt.
u hem al liggen: de
ter-onderbroek van Goe-
'jjl rnet officieel remspoor?
Aarop dan de tekst: 'Dag,
pvan me.' Het maatover-
van Cees met daarop en-
ect atehvlekken en de in pas-
*n gekalligrafeerde tekst:
toet, bulgemeestel!'? Hoort
ai al die liedjes voor onze
Een nieuw koppel voor de rondleidingen door de Lakenhal?
leiden» sharon niles
De Leidse pianist/dirigent Iskar
Aribo is donderdag op 90-jarige
leeftijd overleden. Aribo was ve
le jaren dirigent van De Stem
des Volks en het Toonkunst
koor. Hoogtepunten in zijn car-
rie're waren, in de jaren zestig,
uitvoeringen van Handels Mes
siah en de jaarlijkse Hohe Mes-
se van Bach in de Stadsgehoor
zaal. Als pianist ging zijn hart
vooral uit naar muziek van Cho
pin, Ravel en Debussy. De Lei-
derdorpse musicus Jan van der
Meer herinnert zich Aribo als
een „bijzondere man die heel
streng was voor het koor, maar
wel geweldige resultaten boek
te."
Aribo werd in 1908 in Rotter
dam geboren. Op 25-jarige leef
tijd boekte hij zijn eerste suc
cessen in Parijs. Na het uitbre
ken van de Tweede Wereldoor
log vestigde hij zich in Leiden.
Op 75-jarige leeftijd beëindigde
Aribo zijn carrie're maar hij
bleef nog tot op zeer hoge leef
tijd pianoles geven.
Rob de Nijs
jubileumshow
leiden Rob de Nljs, de
eerste Nederlandse ar
tiest die het aandurfde
om met een complete
band een tournee langs
de theaters te maken,
bezette gisteravond de
plankieren van de
Stadsgehoorzaal. De
53-jarige zanger gaf er
een jubileumconcert.
De Nijs viert met deze
tournee het feit dat hij
35 jaar een artiesten-
bestaan leidt. Ook in
Leiden ging hij kriskras
doorzijn omvangrijke
repertoire. Zowel oude
successen als zijn
grootste hit ooit, het
uit 1996 stammende
'Banger Hart', kwamen
aan de beurt.
FOTO HIELCO KUIPERS
ontketende Cees? Dat meisjes
koor dat zingt: 'Ceessie was
mijn ideaal, grijs colbert en rode
sjaal', afgewisseld met 'Kom,
Cees, 't was maar tijdelijk
Tja, die Cees. We zullen hem
missen, al krijgt menigeen een
punthoofd van al dat afscheid
nemen. Bye," bye, old chap!
Adieu! Gegloet, bulgemeestel, o
lekkel sateh, -gegloet vanuit de
Pietelskelk! Maar natuurlijk ga
ook ik naar de Pieterskerk toe.
Als rechtgeaard mede-zondaar
zal ik daar achter een pilaar blij
ven staan en mompelen: 'Cees,
Cees, je was een beesü'
cees van hoore»
Museum van nu
Het is nog niet eens zo heel lang
geleden dat bezoekers voor mu
sea een noodzakelijk kwaad wa
ren. Zonder zich druk te maken
over budgetten, begrotingen,
meerjarenramingen en exploi
tatieresultaten konden ze zich
gedragen als hoogdrempelige
en stoffige bewaarplaatsen van
kunst- en cultuurvoorwerpen,
als walhalla's voor bleekneuzige
conservatoren. Het rijk subsidi
eerde hun verzamelwoede te al
len tijde. De grijpstuivers die
musea incasseerden van pot
tenkijkers die kwamen kijken
naar dingen waar ze toch geen
verstand van hadden, deden er
hooguit achter de komma toe.
Anno 1998 staat in Leiden
Museumstad alles op zijn kop.
Musea moeten hun eigen slob
berbroek ophouden en worden
dus afgerekend op de bezoe
kersaantallen. De directeur ver
welkomt de gasten en hun kin
deren bij de ingang. Het Efte-
ling-gehalte van de tentoonstel
lingen is schrikbarend gestegen.
Kinderen rennen door de gan
gen met wapperende kleurpla
ten en schreeuwen elkaar de
oplossingen van de prijsvraag
toe. Hij die om stilte verzoekt,
zal wel een kinderhater zijn.
Schielijk bukt hij voor de rijst
die zojuist over het pasgetrouw
de stel wordt uitgestrooid. Het
museum van nu kan immers
ook worden gebruikt als decor
voor bruidsreportages. Opzij
moet hij ook voor de stoet con
gresgangers die de indianenten-
toonstelling in Volkenkunde
heeft uitgekozen als aankno
pingspunt voor de spoedcursus
teambuilding.
Kennelijk zijn de rijen voor de
kassa's nog niet lang genoeg en
zijn ook de lawaaigrenzen nog
niet bereikt. De succesvolle au
ditoria van Boudewijn Büch,
jan Wolkers, Armando, Abdel-
kader Benali, in het kader van
het Museumfestival, hebben tot
het inzicht geleid dat 'het mixen
van kunstdisciplines in musea'
de laatste restantjes drempel
wegnemen. En dus is het waëh-
ten op rondleidingen van het
koppel Beatrix YVhoopi Gold
berg door de Lakenhal, een ge
mummificeerde Mary Bey naast
de Heilige Egyptische Eend in
Oudheden en op de mogelijk
heid om in Boerhaave op mid
deleeuwse wijze te bevallen.
wim koevoet
muziek
recensie maarten baanders
Voorstelling Leids Projectkoor o I v Hans
Noyens in het kader van de Orgelfeest-
week Gehoord 20/11 Pieterskerk. Aldaar
nog 21/11
Grote componisten hebben
maar één maat nodig om het
karakter van hun muziek neer
te zetten. Zo'n componist is
Poulenc, van wie het Leids Pro
jectkoor gisteravond de Mis in
G uitvoerde. Dit a capella werk
opent met één van die markan
te melodische lijnen waaraan
deze compositie zo rijk is. Het
getuigt van moed dat dit koor
een werk met zulke moeilijke
samenklanken en ingewikkelde
melodieën op zijn repertoire
zet. Het koor heeft zichzelf niet
overschat. De mis werd stabiel
en helder uitgevoerd. De speel
se wendingen kwamen. De
stempartijen waren uitstekend
in evenwicht. De sopraan Lara
Diamand zong de solopartij in
het Agnus Dei. Haar heldere
timbre combineerde zeer goed
met de klank van het koor, dat
een prachtig strakke achter
grond vormde voor haar warm
vibrerende stem.
Een andere uitdaging vormde
'lch bin der Welt abhanden ge-
kommen' van Mahler, een werk
met maar liefst zestien stem
men. Deze veelheid werd tot
een mooie eenheid gemaakt.
Prachtig waS de langzame op
bloei na het zachte begin te ho
ren dank zij de sobere lage en
de heldere hoge stemmen.
'The Unicorn, the Gorgon and
the Manticore' van Menotti is
een soort luchtige mini-opera.
De goede kwaliteit van het koor
kon niet verdoezelen dat deze
muziek nogal saai is. Het was
daarom een goed idee om
dansgroep The Daft van leerlin
gen van de Rotterdamse Dans-
academie bij deze muziek te la
ten optreden. De choreografie-
en speelden mooi in op het
luchtige temperament van de
muziek.
Peter-jan Wagemans compo
neerde speciaal voor het geres
taureerde orgel van de Pieters
kerk 'Gioco', gespeeld door Leo
van Doeselaar. Dit fragmentari
sche werk biedt een staalkaart
aan klankeffecten, vaak grappig
opgebouwd en gecombineerd
of opgevoerd tot grote snelheid.
De loopjes klinken soms als op
borrelende luchtbellen en berei
ken aan het eind een hoogte die
je zelden van een orgel hoort.
