Zwartepiet aangeklaagd
TV
WEER
Een eiland in de Noordzee
Het Gesprek van de Dag
DINSDAG 17 NOVEMBER 1998
COMMENTAAR
Al jaren proberen gemeenten bedrijven in het centrum die overlast
veroorzaken, te verplaatsen naar terreinen aan de rand van het
dorp of de stad waar veel minder mensen last van ze hebben en
waar ze (dus) verder kunnen groeien. Het is een beleid dat op bre
de steun kan rekenen en vorige week bepleitte de luchtvaartsector
een zelfde aanpak voor Schiphol.
Door de aanleg van een vijfde en zesde baan wordt de geluidsover
last verplaatst naar gebieden waar minder mensen er last van heb
ben en kan Schiphol voorlopig doorgroeien. Op termijn moet de
overlast worden verplaatst naar een gebied waar écht niemand er
nog last van heeft: de Noordzee. Het kabinet heeft gisteren alvast
het eerste deel van die aanpak overgenomen. Een besluit over het
wel of niet verhuizen van de luchtvaart naar een eiland in de
Noordzee komt volgende maand.
De keuze om de geluidsoverlast te verplaatsen van de Amsterdam
se regio naar de Leidse regio is onontkoombaar wanneer je, zoals
het kabinet, kiest voor groei van de luchtvaart. Het is de enige ma
nier om het aantal mensen dat last heeft van geluidshinder nog
enigszins binnen de perken te houden. Al betekent het tegelijkertijd
dat met name de inwoners van Leiden en de Duin- en Bollenstreek
de komende jaren met flink meer overlast te maken krijgen.
Hoe vervelend dat ook is, het is de enige kans op een echte oplos
sing voor de Schipholoverlast. Om een eiland in zee financieel
haalbaar te maken, moeten er op Schiphol nog honderdduizenden
vluchten per jaar bij komen. De groei nu beperken vanwege de
overlast betekent, afgezien van het economische belang van de
luchtvaart, dat een eiland in de Noordzee onhaalbaar zal blijven.
Dat is de paradox: om de overlast op termijn te kunnen lossen, is
meer overlast op korte termijn onontkoombaar.
De keuze van gisteren kan niet op zichzelf staan. Een eiland in de
Noordzee is het logische vervolg. Een essentieel onderdeel daarvan
is dat het kabinet bereid is om zoveel mee te betalen dat het project
financieel haalbaar is. Minister Zalm van financiën zal dus moeten
terugkomen op zijn standpunt dat er nog geen euro overheidsgeld
in het eiland mag worden gestoken. Want alleen door daadwerke
lijk uitzicht te bieden op een oplossing van de geluidsoverlast op
langere termijn, kan het kabinet de gisteren gemaakte keuze ge
loofwaardig verdedigen.
Clown die geen clown wil zijn
Fred Emmer is een beklagenswaardig mannetje als we hem zelf mo
gen geloven. In interviews kan de voormalig nieuwslezer van de
NOS het nooit nalaten te benadrukken dat hij zijn leven weinig zin
vol vindt. Emmer is 24 uur per dag depressief en leidt een nutteloos
bestaan. Hij is een clown en van dat soort circusartiesten is bekend
dat ze in het dagelijks leven niet zo vrolijk en grappig zijn als ze zich
voordoen tijdens hun kunstjes.
Ik vond Fred altijd een van de betere nieuwslezers bij de NOS. Hij
miste de humor van Harmen Siezen, maar bracht zijn teksten met
een zekere flair. Een moeilijk te definiëren flair weliswaar aangezien
hij de geboorte van een prinses met eenzelfde gebrek aan emotie kon
verkondigen als een aardbeving ergens in de wereld met een doden
tal dat het inwonertal van Zuid-Holland ruimschoots overschreed.
Emmer kwam na zijn journaalperiode nadrukkelijk in het nieuws
vanwege zijn voorkeur voor erotiek. Fred bleek een man meteen
perverse geest die in het programma van Menno Buch niet zou mis
staan en schreef in zijn vrije tijd erotische verhalen. Zoals het een
zwartkijker betaamt, stopte hij met publiceren. Het was allemaal
toch niet veel, bekende hij.
Twee jaargelden keerde hij terug op de buis. In het programma
'waskracht' van de VPRO pakte hij zijn oude stiel weer op als (pseu-
do-) nieuwslezer. Zijn negativisme eigen keerde hij de zendgemach
tigde de rug toe en stapte over naar RTL5, waar hij sinds kort - we
derom als nieuwslezer - in het programma 'Nieuws en Nonsens'ab
surde teksten opleest.
Nieuws en Nonsens is een kenniskwis en moet zogenaamd satirisch
zijn. Twee kandidaten, meestal bralstudenten, worden getest op hun
parate kennis van de afgelopen week aan de hand van nieuwsfrag-
menten. Quiz-master is Eddy Keur, een grappenmaker die niet grap
pig is. De grootste grap aan Nieuws en Nonsens is dat Emmer een
clown is die geen clown wil zijn en Keur een clown wil zijn, maar
het niet is. Waar Emmer een teveel aan zelfkritiek heeft, komt Keur
die schromelijk tekort.
Het schrijnende aan het geheel is nog dat het quasi-intellectueel
moet zijn, maar het enige dat de kandidaten tonen is een schrijnend
gebrek aan historisch besef en een oppervlakkigheid die Fred Emmer
tegen de borst moet stuiten. Gisteren zat er toevallig een student -
Van der Schaaf werd hij genoemd want studenten spreek je aan bij
hun achternaam - die wel eens een krant las. Hij versloeg zijn oppo
nent op verpletterende wijze, maar wat wil je ook als Kroon (kandi
daat 2) op de vraag wat voor voertuigen Lockheed produceerde in de
tijd van het Bernhard-schandaal doodleuk 'treinen'antwoordt.
Emmer moet er jeuk van gekregen hebben en zich ongetwijfeld heb
ben gerealiseerd dat ook dit onderdeel in zijn leven een grote misluk
king is geweest. Maar dat houdt hem aan de gang.
'De sint kan ook in z'n eentje pepernoten strooien'
Sterrenregen
De maand oktober is landelijk uitgegroeid tot de op een na natste van
de eeuw. Het KNMI heeft het voorlopig landelijk gemiddelde bepaald
op 174 mm tegen 73 normaal. De meeste meetpunten in onze regio
bleven, in tegenstelling tot het noordelijk deel van Noord-Holland, on
der het landelijk gemiddelde. Alleen Santpoort-Noord scoorde hoger
met 187 mm. Verder viel er in Hazerswoude 166 mm, op Schiphol
158, Stompwijk 148 en in Valkenburg 141 mm. Het meetpunt in
Haarlem-West was een van de minst natte plekken met 135 mm te
gen 274 mm (ruim twee keer zoveel!) in het eveneens Noordholland
se Hoogkarspel bij Enkhuizen.
Dat er in het noorden en noordoosten van Noord Holland aanmerkelijk
meer regen is gevallen had alles te maken met een stagnerend kou
front waarlangs het tussen de avond van 27 oktober en de ochtend
van 28 oktober heeft gegoten. Op sommige plaatsen viel toen zo'n 90
mm hetgeen tot ernstige wateroverlast leidde. Extreem nat in onze re
gio was het in 1932. Zowel in Noord- als in Zuid-Holland viel toen ge
middeld 239 mm. De absolute topper was Zandvoort met 321 mm en
in Overveen werd 317 mm opgevangen. Het actuele weerbeeld ken
merkt zich door rust dankzij een boven West Europa gelegen gebied
van hoge barometerstanden.
Net als vandaag waait het de komende nacht en woensdag overdag
niet of nauwelijks. Doordat het zwaartepunt van het hogedrukgebied
ten zuiden van Nederland komt te liggen dringt vanaf de Noordzee
wel iets vochtigere lucht onze streken binnen. Dat resulteert in meer
bewolking en misschien'ook wat (winterse) neerslag. Het is te wensen
dat het vanavond en de komende nacht overwegend helder zal zijn
want dan kunnen we misschien nog iets zien van de 'sterrenregen'
(meteorenzwerm Leoniden).
Vanochtend in alle vroegte waren er ook al groepjes vallende sterren
te zien. Na een nacht met lichte vorst loopt de temperatuur woens
dagmiddag weer op tot omstreeks 6 a 7 graden. Tijdens de afgelopen
vroor het ook al licht en in een vallei in de Bloemendaalse duinen mat
medewerker Putto nabij het aardoppervlak min 8,8 graad.
JAN VISSER
Zwartepiet moet van sinterklaas zo snel mogelijk de zak
krijgen. Tenminste, dat vinden Lulu Helder en Scotty
Gravenberch. Deze studenten antropologie en
wijsbegeerte aan de Universiteit van Utrecht stellen in de
door hen samengestelde bundel 'Sinterklaasje kom maar
binnen zonder knecht' het bestaansrecht van de trouwe
metgezel van de goedheiligman in deze multiculturele
samenleving ter discussie. Om het werkje van 216
pagina's zonder meer te betitelen als een zwartboek over
zwartepiet, zou niet helemaal recht doen aan het
historische onderzoek naar de oorsprong van het
sinterklaasfeest. Gravenberch: ,,We hebben helemaal
niets tegen de viering van de verjaardag van deze
kindervriend, alleen moet die ontdaan worden van het
racistische element. En dat willen wij met dit boekje
bespreekbaar maken.
Het 'weest welkom vandaag in
ons midden' geldt wat Helder
(27) en Gravenberch (28) betreft
dus uitdrukkelijk niet meer voor
zwartepiet. Hun makker is het
niet, en hij moet zijn wild
geraas maar zo snel mogelijk
staken. Gravenberch: „In ons
boek spreken we onze
bevreemding erover uit dat
zwartepiet niet al lang is
afgeschminkt. Wij hebben
besloten dit werkje samen te
stellen, omdat blanke mensen
emotioneel en soms agressief
plegen te reageren, zodra je
opmerkt dat zwartepiet een
stukje koloniale misconceptie
is. Dan wordt er een fort rond
het feest opgericht.''
Lulu: „Deze figuur is een erfenis
van raciaal gedachtengoed. In
dat denken paste dat de zwarte
per definitie de mindere, zeg
maar inferieur was aan een wit
figuur. Als je de hele
geschiedenis overziet, is het
bijna onmogelijk zwartepiet te
reduceren tot een onschuldig
personage. Je kunt de
specicieke rol die de zwarte in
de achttiende, negentiende
eeuw kreeg als slaaf in de
Europese cultuur niet zo maar
wegpoetsen. En ook niet,
zonder enig argument,
bagatelliseren. Zo van:
'Zwartepiet stelt niks voor en
heeft niets met racisme te
maken'."
Scotty: „Witte Nederlanders
zeggen dikwijls tegen hun
zwarte landgenoten: 'Jullie
maken het feest zelf racistisch
door elke keer over die
zwartepiet te zeuren'. Het ligt
een nuance anders: 'Het feest is
geboren uit racisme'."
Met een kloppend hart vol
verwachting, wie weet
gedrogeerd door de hoop op
hoge verkoopcijfers, brengt
uitgeverij EPO uit Berchem
(Antwerpen) dit 'witzwartboek'
vandaag als een 'bijzonder
sinterklaasgeschenk' op de
markt. „Omdat", zo luidt de
toelichting van Gravenberch,
„omdat het sinterklaasfeest
vanuit een hele nieuwe
invalshoek wordt benaderd. In
deze bundel behandelen Astrid
Roemer, Anil Ramdas,
Philomena Essed, Jan
Nederveen Pieterse, Teun van
Dijk en wij de geschiedenis van
Nederland en de plaats daarin
van sinterklaas."
Voor zover viel na te gaan, werd
reeds in de elfde eeuw de gulle
bisschop van Myra tijdens de
donkere dagen van het jaar met
veel eerbetoon door het
gepeupel onthaald. Lulu Helder:
„Het schijnt dat sinterklaas toen
werd vergezeld door
namaakduivels. Daarmee werd
de symboliek uitgedragen van
het goed dat over het kwaad
had gezegevierd."
„Later kreeg je de reformatie,
toen moest sinterklaas
ondergronds en mocht het feest
niet meer gevierd worden", vult
Gravenberch aan. „Maar in de
achttiende eeuw kwam de
heilige terug. Nederland zat
toen middenin de slavenhandel.
De namaakduivel werd
getransformeerd tot zwartepiet.
Een Afrikaan. Waarmee in een
figuur de verhouding tussen de
Europese superioriteit en de
gedienstige, geketende slaaf
werd gesymboliseerd.
Ze hebben een Surinaamse
achtergrond, maar Helder en
Gravenberch zijn hier geboren
en getogen. „Wij zijn
Nederlanders en voelen ons ook
zo. Maar we hebben het gevoel
dat een hoofdstuk van onze
geschiedenis, en wel het
koloniale, volledig miskend
wordt. Dat zie je terug in het
sinterklaasfeest. Zwartepiet die
vroeger als een boeman met de
roe stond te zwaaien en zo
kinderen bang maakte, mag
dan wellicht onder invloed van
dokter Spock milder zijn
geworden in de loop der jaren,
hij beantwoordt nog steeds aan
alle vooroordelen die ten
opzichte van de zwarte mens
bestaan. Hij is nog steeds
ontzettend atletisch en kan
daarom ontzettend hard lopen.
En zwartepiet is vooral
ontzettend dom."
MENSELIJK
Een ontvoerde vrouw is uitdi
klauwen van haar belager ge
door een zaktelefoon. Ze kor
politie opbellen die na intens
speurwerk de vrouw bevrijdd
De 44-jarige LAURA DEKKEI
werd het afgelopen weekeind
de buurt van Los Angeles da
haar ontvoerder gedwongeni r
haar auto te stappen en sarrt
met hem weg te rijden. Even
ter bond de man haar vaster
sloot haar op in de kofferbal I
de auto. Na twaalf uur slaaf I
erin zich van de boeien te be
den en met haar zaktelefoon
politie te bellen. Na intensief L
speurwerk vond de politie de
to in de parkeergarage van a
casino in de deelstaat Nevad n
De vrouw was ongedeerd nu -
moest met shockverschijnse L
worden opgenomen in hetze
kenhuis.
Rondom de zuiveringsinstal
bij het Gelderse Weurt verrijs
een 'SNOEPBOS'. HetZu
ringsschap Rivierenland ha
besloten om het braakligge"
land rondom de mstallatiett
planten met appel-, perer-
notenbomen en bessenstn# f
Over een paar jaar mag ieda k
naar believen snoepen in W r
hectare grote bosje. Het isfl
doeling dat het snoepbosea
tuurlijk karakter krijgt. Het!
zorgt voor enkele paden doe»
fruit- en notenbos. Wethc
Peereboom van Beuningen;
donderdag de eerste boom.'
eerste jaren blijft het bos af?
ten om de bomen de kanst! e>
ven tot ontwikkeling te kom=
Daarna liggen fruit en note^
iedere wandelaar voor het cd
pen.
Monica Lewinsky heeft een contract
gesloten voor de publicatie van een
boek waarin ze alles uit de doeken
doet over haar verhouding met de
Amerikaanse president Bül Clinton.
Bovendien heeft ze ermee ingestemd
voor het eerst haar verhaal te vertellen
op televisie. De New York Post be
richtte gisteren dat ze er miljoenen
mee zal verdienen.
Volgens de krant heeft de Amerikaan
se uitgeverij St. Martin's Press de
Noord-Amerikaanse rechten gekocht
van het levensverhaal van de voorma
lige stagiaire. Ze zal bij het schrijven
hulp krijgen van Andrew Morton, de
biograaf van prinses Diana. Het boek
moet in februari uitkomen. Als het zo
ver is, zal Lewinsky aan Barbara Wal
ters van ABC TV een interview toe
staan, waarvan Lewinsky zelf de rech
ten aan het buitenland mag verkopen.
Geen van de betrokkenen kon of wil
de commentaar ge\fen op het bericht.
Vorige week werd nog gemeld dat Le
winsky voor een interview zeker 2
miljoen dollar vroeg. Aangezien de
nationale Amerikaanse televisiezen
ders normaliter niet voor gesprekken
betalen, is het de vraag of Lewinsky
geld krijgt voor haar verschijning bij
ABC. Het Britse Channel 4 zei eerder
ook in onderhandeling te zijn met Le
winsky.
Voordat Lewinsky met iemand in de
media mag praten zullen haar advo
caten daarvoor toestemming moeten
vragen van speciaal aanklager Kenne
th Starr, die Lewinsky beloofde haar
niet te vervolgen voor meineed op
voorwaarde dat zij haar mond zou
houden. ap«
schuldwij dachten dat je het begrip Sherry-ma
tinee, zo heette dat op zondagmiddag figuurlijk
moest opvatten. Maar er was hier sprake van
sponsoring. Er kwam een echte sherryfles op het
toneel en de nogal nadrukkelijke bedoeling was
dat wij die aan iemand uit het publiek zouden
uitreiken - jongens doe er iets leuks mee'.
'Doen jullie dat ook als Hamlet speelt?', vroegen
wij nog, maar het was te laat. Na een partijtje
discreet overgooien bleef een van ons met de
sherryfles zitten, die vervolgens als een doem
over de middag kwam te hangen. De sherryfles
werd - uiteindelijk - gewonnen door de enige
overgebleven toeschouwer, die wegens rolstoel-
technische problemen niet voor het slotapplaus
had kunnen wegkomen.
Maar ik heb het nog liever zo. op z 'n Amstel-
veens, dan opzijn Roosendaals. In Roosendaal,
in de Schouwburg de Kring, bleken op een dag
de bordjes drastisch verhangen te zijn. De grote
zaal heette niet meer grote zaal, maar Venco-
zaal. Dit met de duidelijke bedoeling dat het pu
bliek dankbaar aan drop zou denken, bij het
zien van de fraaie stoelen en uitgekiende stoffe
ring. En dat deugt niet. Voor een paar ton, of
minder, cotifisceerde Venco een theaterzaal, die
de overheid minstens 15 miljoen had gekost.
'Belastingbetalers-zaal' was, Venco of geen Ven-
co, hoe dan ook passender geweest. De slimme
roofridders van Venco, hun kan je het niet ver
wijten, maar ik vind het een schande. Uitver
koop van de publieke ruimte, noemde later ie
mand dat in een boekje en het is begonnen in
Roosendaal.
De overheid, en niemand anders, is en blijft de
grootste sponsor van kunsten cultuur, maar
krijgt weinig eer van haar werk. Voor 100.000
gulden van een grote sigarettendealer gaan com
plete museumdirecties met hun benen wijd,
maar 150 miljoen van de overheid is vooral goed
voor een stroom woedende brieven in de krant.
Dat het te weinig is.
Nu kunt u zeggen dat dat niet zo is, maar het is
wel zo. De verhoudingen zijn totaal zoek. Gezien
vanuit het standpunt van de kritische belasting
betaler. is kunstsponsoring in feite onderhandse
verkoop van openbaar bezit en ook nog eens ver
onder de prijs.
Het wordt tijd dat Sinterklaas in z'n eentje pepemoten gaat strooien.
Lulu Helder en Scotty Gravenberch. „We hebben helemaal niets tegen
de viering van de verjaardag van deze kindervriend, alleen moet die
ontdaan worden van het racistische element. En dat willen wij met dit
boekje bespreekbaar maken." foto united photos de boer jur engel-
chor
Verwijt Helder en Gravenberch
vooral niet dat ze wel erg
overgevoelig reageren op een
geschminkte schertsfiguur, die
diep zit geworteld in de traditie
van de Nederlandse cultuur.
Want dë weerstand tegen
pietermanknecht, zit diep. En
naar zij beweren bij vele
gekleurde Nederlanders. De
Amsterdammers verwijzen
gemakshalve naar schrijfster
Astrid Roemer, die niet voor
niets een paar jaar in een door
haar geschreven toneelstuk
zwartepiet als de echte zak van
sinterklaas neerzette.
Lulu: „Maar het is geen
specifieke zwartwit-discussie. In
de Bijlmer is een witte docent al
dertien jaar bezig zwartepiet
buiten de school te houden.
Daarentegen heb je ook
mensen van Surinaamse en
Antilliaanse komaf; die fceggeri:
'Laat maar'. Het zijn met name
de mensen van de oudere
generatie, die nog steeds vinden
dat ze hier te gast zijn en
daarom geen recht van spreken
hebben over de Nederlandse
cultuur. Maar wij kampen niet
met een dergelijk probleem. De
tweede en derde generatie eisen
hun plek in de Nederlandse
samenleving wel op. Wij laten
ons niet wegsturen met de loze
kreet: 'Jullie komen hier niet
vandaan, wie ben jij dan wel als
allochtoon om kritiek te leveren
op het sinterklaasfeest als
typisch Nederlands
cultuurgoed?' Onzin natuurlijk.
De samenleving is er qua
bevolkingsamenstelling heel
anders gaan uitzien, sinds de
figuur zwartepiet hier werd
geïntroduceerd."
Scotty: „Het sinterklaasfeest als
Kunstsponsors
Het geschiedde op een zondagmiddag dat mijn
vrienden en ik een voorstelling gaven in Cultu
reel Centrum Amstelveen. Dat is inmid
dels een paar jaar geleden, tnaar u heeft
vast nog wel een idee van wat er in de
zaal zat, bij het zondagmiddagcaba
ret. Blauwspoeling heet dat in hetar-
-stenjargon, beleefder gezegd: een
meerderheid van oudere dames be
volkte de rijen. Ze hadden -
eveneens in meerderheid - nog
nooit van ons gehoord, maar
dat gaf niet, want ze kwa
men omdat het zondag
middag was en ze een abon-
hadden.
So far, but not so good. Er
jaapte nogal een cultuur-
Kloof tussen ons en het pu
bliek, want al waren wij
veelbelovend, de schouw
burgdirectie had haar pu
bliek niet zozeer méér, als wel
heel iets anders beloofd dan
wij konden bieden. Ook onze
zodanig, niks op tegen.
Gedichtjes maken,
beetje op de hak nemen,
geschenken over en weergi
daardoor verbroederen me
en daarom mag dat niet
verdwijnen. Maar wel dat
racistische element dat ern
steeds aan kleeft.'
Juist in de donkere dagen tl
sinterklaas wordt menige
zwarte Nederlander
vereenzelvigd met zwartepi
benadrukt Lulu Helder. „Ni
vooral niet iets met kanten
kraagjes dragen, geen baret
opzetten, fel gekleurde kien E
aantrekken of hoge laarsjes
veters... Anders wordt hetje
nageroepen hoor, zwartepii
da's heel normaal. Daarom
wordt het tijd dat sinterklai
z'n eentje met die pepernol
gaat gooien."
gerard van puiten
'Sinterklaasje kom maar
binnen zonder knecht'.
Uitgeverij EPO, Berchem
(Antwerpen). Distributieit
Nederland: Centraal BoeU
BV, Culemborg. Prijs: f39!
