Mysterie van Peru bedreigd
Beverrat in opmars
rf
E
D
In Natura
Landgoederen: oase
voor plant en dier
-&1
SlK
WOENSDAG 9 SEPTEMBER 1998
De beverrat rukt op. Enkele
exemplaren van deze grote
broer van de bekende mus
kusrat doken enkele jaren ge
leden voor het eerst op in
Noord-Brabant en Limburg.
De afgelopen tijd zijn de die
ren ook in Gelderland aange
troffen, zo blijkt uit een verslag
van de dienst muskusratten -
bestrijding van de provincie.
Rattenvangers hebben in de
eerste maanden van dit jaar al
zo n twintig dieren gevangen.
Ook het aantal muskusratten
neemt toe in een groot deel
van het rivierengebied. Hier en
daar is zelfs sprake van een
'zeer ernstige situatie' volgens
de provinciale dienst.
De beverrat is via Duitsland
naar Nederland gekomen. Het
dier (zo'n één meter groot)
richt veel schade aan. Het mi
nisterie voert overleg met pro
vincies en waterschappen voor
een landelijke bestrijding. Gel
derland overlegt ook met
Duitsland over aanpak van de
ratten. In het grensgebied dui
ken steeds meer beesten op,
die via natuurgebieden en de
rivieren naar Nederland ko-
HAARLEM THEO VAN DER KAAU
De namen Beeckestijn, Elswout,
Duin en Kruidberg, Marquette,
Leyduin, Schaep en Burgh klin
ken bekend in de oren. Noord-
Holland kent voornamelijk in
de binnenduinrand en in Het
Gooi veertig van dergelijke
landgoederen, deels nog voor
zien van het landhuis in oor
spronkelijke staat. Minder be
kend is dat de landgoederen in
de loop der jaren toevluchts
oord zijn geworden voor flora
en fauna, omdat plant en dier
daar verzekerd zijn van rust.
De stichting Het Noordhollands
Landschap heeft de landgoede
ren in kaart gebracht in de Vorm
van een fraai themanummer
van het kwartaalblad. Aanlei
ding daarvoor is de recente
overdracht van een reeks land
goederen in Zuid-Kennemer-
land naar het Landschap. Belvé
dères, hermitages, theekoepels,
ijskelders, waterpartijen, jacht-
gronden en tuinen kenmerken
PUZZEL
OPGAVE
CRYPTOGRAM
Horizontaal: 1Hij haalt z'n mid
denstandsdiploma (6); 7. Het is
domweg niet de kortste route!
(5); 8. Muze in het hart van ope
rators (5); 9. Zanger in een toe
ristenorganisatie (5); 10. Dus be
vindt het zich in ondergoed (4);
11Het staat je netjes om zo te
betalen! (6); 12. Mogelijk van ge
wicht in Zwitserland (6).
Verticaal: 2. Drank van minder
niveau (5); 3. Het zeemansleven
is riskant (6); 4. Bouwstijl die
ambtshalve twee partners ople
vert (6); 5. Smaakbederver uit de
schoorsteen (4); 6. Voor het bra
den van varkensvlees? (8); 10.
Wat we doen met voedsel (4); 11
Zot in het passagekantoor (3).
OPLOSSING
KRUISWOORDRAADSEL
A
G
E
N
T
E
D
E
L
E
A
R
E
N
T
E
T
O
N
N
O
K
O
1
R
S
E
T
S
1
r
R
t
M
T
E
L
U
R
A
N
1
U
M
R
A
R
1
A
D
D
O
P
E
G
1
T
T
E
T
D
E
N
O
S
O
u
nl
1
T
O
T
D
U
w
s
L
E
G
N
M
U
R
W
A
L
O
O
B
O
s
A
K
A
K
N
A
A
P
A
L
1
N
O
S
1
R
O
B
1
N
U
H
R
T
O
R
N
A
A 1 E
N
P
O
T
1
G
Koetshuis en tuinmanswoning op het landgoed Leyduin bij Vogelen
zang. foto chris van deursen
de zeventiende eeuwse land
goederen.
Door de gevarieerde begroeiing
zijn de landgoederen inmiddels
de plaatsen met de rijkste na
tuur van Noord-Holland. Biolo
gen hebben geconstateerd dat
bijvoorbeeld in Velserbeek, fun
gerend als stadspark van IJmui-
den, 35 soorten broedvogels
voorkomen. Op het landgoed
Bennebroekerbos zelfs bijna het
dubbele aantal. Ook in Het Gooi
komen vele soorten vogels in
grote aantallen voor, zelfs zeld
zame soorten als ijsvogels. Na
delig voor de diversiteit van flo
ra en fauna is dat de landgoede
ren geïsoleerd komen te liggen.
Door de bouw van wegen en
woningen vervallen bestaande
natuurlijke verbindingen.
Het themanummer van 64 pa
gina's is te bestellen door
7,50 over te maken op post
giro 299215 van Het Noordhol
lands Landschap te Castricum
o.v.v. 'themanummer landgoe
deren'.
BBHHBBHHHÜ
S T R
I P S
HEINZ
/Af Z£& ALT/J& MA/./.0, t*f 0&S/4&MZ, t//TA/OU.Afi/0/ CW 'Af MESSTAL
-it- JZ
«ff*» 'J\
wN i
Zsc ~i~
.-c
TOMPOES
Heer Bommel en de Liefdadiger
De overspannen landbouwer sprong
met gebalde vuisten op heer Bommel
toe en voordat hij begreep wat er ge
beurde, had hij reeds een blauw oog
te pakken. Dat is gemeen! riep Tom
Poes woedend uit. Waarom stuurt u
die woesteling naar heer Ollie? Haha!
lachte Brekel. Nogal logisch! Anders
zou hij mij hebben aangevallen, niet
waar? Haha. Stel je voor. Dan zou ik
nu zo op de grond hebben gezeten.
Nee hoor, ik blijf liever lachen. Trou
wens, ieder is zichzelf het naast.
Quisque sibi proximus. Zo is het
toch? Haha! Een mooie vriendschap
is dat, zei Tom Poes, maar de heer
Brekel liet hem niet uitspreken.
Haha, die dikke Bommel! riep hij gie
rend. Hij wilde mijn vriendschap niet
- en kijk hem nu eens zitten! Je moet
het ruim zien, jongen, hahaha, dan
ontdek je overal lichtpuntjes! Na de
ze woorden gaf hij zich geheel over
aan een bulderend gelach, dat akelig
over het landschap schalde. Toen hij
ten slotte bedaarde, nam hij zijn bril
af om zich de tranen uit de ogen te
wissen en dat bracht Tom Poes op
een idee. Ieder is zichzelf het naast,
zei hij. Jawel! Met een sprong griste
hij de ander het montuur uit de hand
en zette het op een lopen in de rich
ting van het bos, dat ze zojuist verla
ten hadden. Nu bestierf de heer Bre
kel de lach op de lippen. Met uitge
strekte handen tastte hij om zich
heen, terwijl hij een klaaglijke kreet
uitstiet. Geef terug! riep hij. Zonder
glazen is de wereld onzichtbaar voor
mij. Geef terug! Hij kreeg echter geen
antwoord. De haastige voetstappen
van Tom Poes verstierven in de verte
en van dichtbij klonk het gesteun van
heer Ollie, die langzaam tot zichzelf
kwam.
REDACTIE SASKIASTOEIINU
Gas en ozonlaag
Australische onderzoekers
hebben in de atmosfeer een
nieuw gas ontdekt dat de
ozonlaag aantast. Het gaat om
di-broom-di-fluor-methaan,
ofwel halon-1202. De aantas
ting van de ozonlaag door de
ze stof bedraagt - indien in ge
lijke hoeveelheden aanwezig -
ongeveer de helft van de meer
bekende chloorfluorkoolwa
terstoffen of CFK's. Sinds het
eind vap de jaren zeventig is
de concentratie van het halon-
1202 in de atmosfeer met een
factor vijf toegenomen. Waar
dit gas vandaan kon
onduidelijk. Volgens
de onderzoekers zou',
kunnen komen bij
ciënte productie ina,
lingslanden van andr
nen die in brandblu^
den gebruikt. Of zou^j
militaire doeleinden
worden geproduceeu
Noord-Korea, India),
land zijn, voor zoveij
de enige landen wai,
ductie van halonenfr
plaatsvindt.
Gebergte Antarctica
Duitse wetenschappers heb
ben een enorm gebergte ter
grootte van de Alpen ontdekt
onder het ijs van de Zuidpool.
Het bergmassief ligt onder het
gebied in Antarctica dat men
Queen Maud's Land noemt.
De ijslaag erboven is 3500 me
ter dik. Twee poolvliegtuigen
deden de ontdekking tijdens
een cartografische inventarise
ring van het gebied,j(
hulp van een radars»
door ijs kan kijken, t,
king kan verstrekken);
gen hebben voor mt»j
van de totale ijshoev>{
de Zuidpool. Tot du^
men ervan uit dat 1%
gebied op een platte^
dem lag. E
Witte champignons
Een champignonkwekerij.
Soms zitten er bruine vlekken
op witte champignons: het
werk van de onschuldige bac
terie Pseudomonas tolaasii. De
consument denkt echter dat
de bruine vlekjes het gevolg
zijn van veroudering of bederf.
Daarom zoeken de champig
nonkwekers naar een middel
om de champignons volledig
wit te houden. De Spaanse on
derzoekster Cristina Soler Ri-
Cranberry's
vas heeft de oplossi
den in een andere o
lijke bacterie, die de
domonas tolaasii te
wordt nu gewerkt a
schikt maken van d
voor inzet bij de teelje
derzoekster werkt bipj
Instituut voor Agrotcjii
gisch Onderzoek int
gen.
s
BEN APELDOORN
condor, een van de vele figuren op de
Met medewerking van de Peru
aanse luchtmacht werd het ge
hele gebied van grote hoogte
gefotografeerd en in kaart ge
bracht. Meer dan 40 jaar zou
haar arbeid duren, voordat haar
gezondheid te slecht werd om
het werk voort te zetten. Vanaf
haar ziekbed klaagde ze soms,
dat ook zij het 'raadsel van Naz-
ca' niet nader tot een oplossing
had kunnen brengen. „Wie het
ook geweest zijn, de scheppers
van deze lijnen en figuren moe
ten hoogstaande technieken
hebben gebruikt. Sommige lij
nen lopen, dwars over heuvels
en door dalen, kaarsrecht
door."
Met Reiche houden veel onder
zoekers het erop dat veel lijnen
en de soms honderden meters
grote figuren (spinnen, kroko
dillen, vissen, leguanen, hon
den, hagedissen, stervormen,
gestileerde bloemen en een
monsterachtig groot soort aap)
symboolfuncties vertegenwoor
digen. Symbolen die te maken
(kunnen) hebben met bepaalde
posities aan de hemel van zon
en maan op belangrijke data,
met zon- en maansverduiste
ringen en met de stand van drie
andere, wat minder opvallende
hemellichamen: de planeten
Venus, Mars en Jupiter.
Toen schrijvers als Robert Char-
roux en Erich von Daniken in de
jaren zestig verkondigden dat
het lijnenpatroon op de vlakte
van Nazca het restant was van
een oeroude landingsplaats van
buitenaardse beschavingen,
kwamen steeds meer geluks
zoekers en andere randfiguren
op het gebied af. „Dit soort in
dianenverhalen brengt de teke
ningen veel schade toe", schreef
Reiche in haar in 1968 versche
nen boekje Secreto de la Pampa
(Geheim in de Woestijn).
Toen Maria niet meer in staat
was te lopen sprong de Peru-
Peruaanse vlakte. foto gpd
aanse overheid bij door gelden
beschikbaar te stellen voor twee
opzichters met scooters. Die
moesten ongewenste gasten uit
de sinds 1974 door de overheid
tot beschermd gebied verklaar
de vlakte verwijderen. Daarmee
raakte men overigens van de re
gen in de drup, want de opzich
ters scheurden met hun
scooters net zo hard over de
kwetsbare patronen heen als
degenen die ze achterna zaten.
En sinds Maria Reiche begin juli
definitief de ogen sloot is het er
eerder slechter op geworden.
Behalve vandalisme wordt het
gebied nu ook bedreigd door
een ingrijpende verandering
van het altijd zo droge klimaat,
want het regent er de laatste
tien jaar veel vaker dan nor
maal.
Daarnaast doet de luchtvervui
ling van nabij gelegen industrie-
en de lichte tint van de lijnen in
snel tempo bruiner worden.
Van bovenaf gezien worden de
patronen daardoor steeds on-
duidelijker. Een deel van de
vlakte werd enkele jaren gele
den bovendien als vuilstort
plaats van het stadje Nazca in
gebruik genomen, waardoor en
kele figuren al onder de afvalho
pen zijn verdwenen.
„We vrezen het ergste", zegt de
nu in Chicago woonachtige
sterrenkundige Phyllis Pitiuga.
Zij zou Reiche opvolgen, maar
kon niet aan de eenzaamheid
en het klimaat wennen. „De
Peruaanse overheid heeft niet
genoeg geld om het terrein defi
nitief van de buitenwereld af te
sluiten en de tekeningen te con
serveren met het een of ander.
Als het zo doorgaat is het gebied
over een jaar of tien onherken
baar geworden."
(Vanavond is op Discovery een
uitzending over het Peuraanse
fenomeen om 20.30 uur)
De Peruaanse overheid heeft opzichters met scooters aangesteld, om
het gebied in de gaten te houden. Helaas scheuren zij soms net zo hard
over de kwetsbare patronen heen, als degenen die ze achterna zitten.
foto gpd
De geheimzinnige lijnen en fi
guren op de hooggelegen Peru
aanse vlakte van Nazca worden
in hun voortbestaan bedreigd.
Maria Reiche, sinds 1946 de on
betwiste hoedster van de nog
steeds onbegrepen patronen,
overleed vorige maand op 95-
jarige leeftijd. Ondanks de wis
kundige analyses die Reiche bij
na een halve eeuw lang (de
laatste tien jaar was ze geheel
blind en kon ze bovendien niet
meer lopen) van de figuren
maakte, is het grote mysterie
van de geometrische patronen
nog steeds niet opgelost. De
Peruaanse overheid zit er on
dertussen flink mee in de maag,
want er is geen geld om de
soms vele honderden meters
grote patronen te onderhouden
en voor het nageslacht te bewa
ren.
De lijnen en figuren werden
ooit, minstens 1500 jaar geleden
aangebracht op de gortdroge
hoogvlakte bij het Peruaanse
plaatsje Nazca en beslaan een
oppervlakte van ongeveer 200
vierkante kilometer. Tot om
streeks 1930 meende men met
de resten van oude irrigatieka
nalen te maken te hebben. Tot
dat bleek hoe de patronen tot
stand waren gekomen. In plaats
van in de grond gekerfd of uit
gehouwen, zoals in veel boeken
nog steeds staat vermeld, zijn
de patronen ontstaan door het
simpelweg verplaatsen van dui
zenden tonnen grote en kleine
stenen waarmee het gebied be
zaaid ligt.
Dat gesteente is het naar bene
den gevallen verweringsproduct
'uit het hoger gelegen Andesge-
bergte. Door de uitzonderlijk
droge klimaatomstandigheden
en het feit dat de Nazca-bodem,
die miljoenen jaren geleden
deel uitmaakte van een oceaan
bodem, veel kalk bevat, is de
stenen deken in de loop van de
eeuwen aan de ondergrond vast
'gelijmd'.
Bovendien hebben door de in
tense zonnewarmte en de
Een meer dan honderd meter grote
droogte (het regent er in twee
jaar gemiddeld een kwartier) de
buitenlagen van zowel de ste
nen als de bodem in de loop der
tijd een donkere tint gekregen.
Door een steen op te pakken en
opzij te leggen, komt de veel
lichtere ondergrond bloot. Na
verplaatsing van een rij stenen
ontstaat op die manier van bo
venaf gezien een witte lijn.
In 1932 vestigde Maria Reiche,
die 1903 in Dresden geboren
was en in 1930 op de universi
teit van Hamburg haar doctors
graad in de wiskunde behaalde,
zich als lerares in Peru's hoofd
stad Lima. Zij vond het leefkli
maat in Duitsland toen, met het
opkomende nazisme, te onge
zond. Via via kwam zij in aanra
king met de lijnpatronen en te
keningen op de vlakte van Naz
ca. Jarenlang was ze er in haar
vrije tijd te vinden, om de pa
tronen op te meten. Na de
Tweede Wereldoorlog kon ze er
zich, dank zij enkele giften en
een karige leefwijze, 'full-time'
mee bezighouden.
Het Voorlichtingsbureau Vlees
gaat extra reclame maken, om
de verkoop van het vlees van
scharrelvarkens te promoten.
Via een info-nummer kan de
consument meer te weten ko
men over het vlees en het
dichtstbijzijnde verkooppunt.
"Scharrelvarkens hebben over
het algemeen een beter leven
dan hun soortgenoten in de
bio-industrie. Ze ver^c
een stal waar stro ligtroc
krijgen ze alleen med
als dat nodig is. StaaiO
den niet gecoupeerd^ i
kies blijven de eerste» 1
ken bij de moeder. B> Ve
relvlees draagt een rin i
PVE/IKB. Het gratis Hite
nummer is 0800 - OOtn
B<
lite
De oogst van cranberry's op Terschelling.
Scharrelvlees
Staatsbosbeheer begint op
Terschelling binnenkort met
het plaggen van een deel van
de Douwkesplak. Daardoor
verjongt de vegetatie en krijgt
de cranberrystruik meer kans.
Cranberrykwekers hebben veel
behoefte aan grond voor deze
struiken, maar Staatsbosbe
heer is niet van plan om op
korte termijn nog meer terrein
in cultuur te brengen. Staats
bosbeheer raadt de kwekers
aan, om zich te wenden tot de
eigenaren van de
het eiland. „Met henV
ze veel meer regelener
oogst tot een succesei:
De productie in de nl.
niet gegarandeerd",;h
Staatsbosbeheer. DeJe
ryteelt op Terschelliipr
dit jaar een topjaar, ter
werd 25 ton geoogst,t v
worden naar verwadt c
sen de 75 en 100 ton la
ry's geplukt. N
