Jesse Bakker wil
geen slaaf van
de snelweg zijn
ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
Keurmerk belangrijk wapen
in strijd tegen ongelukken
T
door PAULINE BLOM
Het verhaal van Jesse Bakker komt Niko Wolswijk bekend
voor. De woordvoerder van FNV Bondgenoten spreekt re
gelmatig touringcarchauffeurs die worstelen met te lange
werkdagen en te weinig rust. „Vooral tijdens de lange pen-
deltochten naar Noord-Spanje hebben chauffeurs daar last
van", merkt de vakbondsman aan de klachten die ieder
jaar aan het einde van het seizoen binnenkomen. „Als alles
goed gaat, lukt het net om met tivee man volgens de regels
van de Rijtijdenwet op de plaats van bestemming aan te
komen. Maar vooral in augustus staan ze vaak vast - en in
de file staan is volgens de wet 'rijden'. Werktijd is alle tijd
waarin je wat voor je baas doet, rust heb je als chauffeur
officieel alleen wanneer je iets voor jezelf doet - geen ver
plichtingen hebt. Door de vertragingen komt die vrije tijd
in het gedrang. Om een bus van een miljoen gulden renda
bel te maken, moet-ie bijna 24 uur per dag op de weg zijn.
Dits zegt de baas: 'rijden maar'. Tijd is geld. Een chauffeur
die dat weigert, brengt zichzelf in een lastig parket. Hoe on
terecht dat ook is, want de verantivoordelijkheid voor de
veiligheid van de passagiers ligt niet alleen bij de baas,
maar ook bij de chauffeur.
„Het afgeven van een vervalste vrijetijdsverklaring waar
Jesse Bakker het over heeft, is frauderen", stelt Wolswijk.
Zonder meer. Het is te controleren door de RW, de Rijks
verkeersinspectie, aan de hand van de tachogrciafschijven.
Maar dat is niet helemaal waterdicht; daar is bij de chauf
feurs veel over te doen.
Bij de Stichting Keurmerk Busbedrijf wordt 'zelden' ge
klaagd door chauffeurs. De onafhankelijke stichting con
troleert op vrijwillige basis - met behulp van de Rijksver
keersinspectie - Nederlandse touringcarbedrijven. Wanneer
die zich gedurende tivee jaar aan alle regels (CAO, Rijtijden,
onderhoud materiaal, opleiding personeel) houden, komen
ze in aanmerking voor het Keurmerk. In totaal 52% van de
touringcarmarkt beschikt over een dergelijk predikaat. Wat
nog altijd betekent dat 48% van de bussen niet onder stren
ge controle staat. „We kunnen het nu eenmaal niet ver
plichtstellen", zegt woordvoerder J. Carpentier Wolf. „Maar
we zijn inmiddels wel zo ver dat de reisorganisatie ANVR
alleen met Keurmerk-bedrijven werkt. In principe is ieder
een van harte welkom om zich aan te melden. Maar niet
alle bedrijven kunnen aan de eisen voldoen.
Veilig Verkeer Nederland benadrukt de positieve kanten
van het reizen per bus. „De bus steekt - als het gaat om de
veiligheid per reiskilometer - met kop en schouders boven
de trein, het vliegtuig en de auto uit", weet woordvoerder
Bert Woudenberg. „Vooral omdat de overheid, na de ernsti
ge ongelukken van de laatste jaren, niet met de armen over
elkaar is blijven zitten. Er worden voortdurend nieuwe Eu
ropese richtlijnen uitgevaardigd. Daarnaast zijn wij erg en
thousiast over de Stichting Keunverk. Mensen die op reis
gaan met een operator die niet over het keurmerk beschikt,
vragen om moeilijkheden.
„Maar", beseft Woudenberg, „veel passagiers willen voor
een dubbeltje op de eerste rij zitten. Hoe goedkoper ze aan
de Spaanse kust belanden, hoe beter. Al moeten ze in het
gangpad liggen. Het wordt tijd dat de passagiers zich be
wust worden van de veiligheidseisen. Want aan al die
maatregelen hangt natuurlijk wel een prijskaartje. Je ont
komt niet aan prijsstijgingen op termijn, helemaal na de
invoering van de digitale tachograaf in het jaar 2000.
Daarmee kan een hoop gesjoemel voorkomen worden.
Want met de papieren schijven waarmee nu wordt gewerkt
is makkelijk te frauderen. Dat weten wij ook, ja.
Oud-touringcarchauffeur verbreekt het stilzwijgen
130
ZATERDAG 1 AUGUSTUS 1998
Bert Woudenberg van Veilig Verkeer Nederland: „Mensen die op reis gaan met een touroperator die niet
over het keurmerk beschikt, vragen om moeilijkheden." foto epa Cristobal garcia
Te lange werkdagen, te weinig rust, geknoei met de tachograaf.
Regelmatig duiken de verhalen op over wantoestanden bij
touringcarbedrijven. Maar bijna niemand durft er openlijk over te
praten. Het dramatische busongeval deze week in Zuid-Frankrijk
waarbij de chauffeur door justitie wordt vervolgd, is voor Jesse
Bakker aanleiding het stilzwijgen te verbreken. Hij zal nooit meer
achter het stuur van een touringcar kruipen. De Zaankanter nam
anderhalf jaar geleden ontslagbij een Zuid-Hollands
touringcarbedrijf. Hij verdomde het in conflict te raken met zijn
geweten door aan de tachograaf te knoeien om de verplichte
rusttijden slinks te verdoezelen. Met stelligheid beweert Bakker dat
de chauffeurs daartoe opdracht krijgen, waardoor buspassagiers
onverantwoord veel risico lopen.
I egenwoordig zit Jesse Bakker als
I kantoorklerk van negen tot vijf
achter zijn bureau te 'relaxen'. Zo
voelt hij dat althans, na al het gestress in de
touringcar. „Toch gaat mijn hart nog steeds
open als ik een bus zie. Echt losgekomen van
het vak ben ik nooit. Maar zolang de CAO in
wezen niets voorstelt, kruip ik absoluut niet
achter het stuur."
Voet op het gaspedaal en rijden maar, Jesse
Bakker wist drieënhalf jaar lang niet beter. De
Zaankanter was zo dikwijls onderweg, dat hij
niet eens in de gelegenheid was zijn modale
salaris op te maken. „Ik zag mijn bankreke
ning alleen maar groeien. Want hoe ging het
- en gaat het trouwens nog steeds? De bus uit
en een paar uur later er weer in. Zomer, win
ter, alle seizoenen."
Het is in de touringcarwereld heel normaal
dat een chauffeur na terugkeer van een
vijfdaagse trip de volgende dag 'even' een
dagtochtje doet, om na een nacht rust weer
vrolijk aan een volgende langere reis te be
ginnen. „Echt okselfris zit je dan niet achter
het stuur, hoor. Dat zei ik maar niet tegen de
passagiers, uit vrees dat de paniek in de bus
zou toeslaan. Dus vertelde ik net een hart
stikke leuk weekeinde achter de rug te heb
ben. Geen chauffeur zal eerlijk uit de doeken
doen dat-ie nauwelijks is bijgekomen van de
vorige meerdaagse trip. Want dan verliezen
de passagiers onherroepelijk het vertrouwen
in de bestuurder."
Vakantiedagen opnemen, daar was geen
tijd voor. Bakker moest naar eigen zeggen
een keer op zijn poot spelen om er eens een
paar weken tussenuit te kunnen. „Ik moest
vechten voor de dagen, waar ik gewoon recht
op had. Ik heb verhalen gehoord van chauf
feurs die al drie jaar niet met hun vrouw zijn
weg geweest. Terwijl ze krachtens de CAO elk
jaar mogen rekenen op 23 vakantiedagen.
Die worden niet opgenomen, maar opge
spaard tot god mag weten wanneer. Of ze
verdwijnen gewoon. In het gunstigste geval
worden ze aan het eind van het jaar uitbe
taald. Maar dat gebeurt lang niet altijd."
Permanente druk
De 32-jarige Bakker knapte na drieënhalf jaar
jakkeren over binnen- en buitenlandse we
gen af op wat hij nog steeds een fantastisch
beroep vindt. Hij diende twee busonderne
mingen, eerst in Noord-Holland en later in
Zuid-Holland. Namen doen er voor hem niet
toe. Vóór alles gaat het hem erom een alge
meen beeld te schetsen van de permanente
druk, waaronder touringcarchauffeurs staan.
Bakker weet van genoeg (ex)collega's dat het
ook vele andere ondernemers in den lande
aan een sociaal gezicht ontbreekt.
„Wat aan veel chauffeurs knaagt is dat de
CAO niet goed in elkaar steekt. Na vier uur
rijden, moet er verplicht drie kwartier worden
gestopt. Maar in de praktijk komt er van die
rust weinig terecht. Want juist als de bus stil
staat, komen de passagiers met hun vragen.
En zijn die beantwoord, dan moet er wel
weer met koffers worden gesleept. Chauf
feurs komen gewoon rust tekort, 's Zomers
worden er dagen gedraaid van 14 uur, en
zelfs 16 uur. Het is meer regel dan uitzonde
ring dat chauffeurs niet aan de verplichte ne
gen uur rust tussen twee ritten toekomen.
Vooral 's zomers als iedereen er met de cara
van op uittrekt, raken de wegen verstopt. Ge
volg: vertragingen. Hoe later je op de plaats
van bestemming aankomt, des te korter kan
Jesse Bakker kruipt nooit meer achter het stuur
van een touringcar.
foto united photos de boer jur engelchor
Als een chauffeur in slaap sukkelt zijn de gevolgen niet te overzien.
er worden geslapen. De volgende dag moet
dikwijls weer een heel programma worden
afgewerkt. Is het dan gek dat bij menige
chauffeur de stress erin schiet, omdat die he
lemaal uit z'n slaapritme raakt?
Op één van mijn laatste ritten overschreed
ik ver dé verplicht vastgestelde rijtijd. Onder
weg naar Neurenberg zat werkelijk alles te
gen. Eerst ijzel. Daarna reed ik een sneeuw
storm in. Logisch gevolg: file, file en nog eens
file. Ja, en dan kun je als chauffeur toch
moeilijk zeggen: 'Beste mensen, ik heb voor
deze dag het maximale aantal uren erop zit
ten, jammer dat we met de bus uitgerekend
hier op de Autobahn staan'. Nee, dan is het
lijdzaam wachten tot al het blik voor je zich
weer in beweging zet. En ook al heb je er dan
al 18 uur opzitten, je gaat weer rijden, op
naar het hotel.
Gelukkig is het mij nooit overkomen dat ik
achter het stuur in slaap ben gevallen. Ik
dronk sloten koffie en liters cola. En ik heb
me ook wel eens al tappend en zingend wak
ker gehouden."
Vrijetijdsverklaring
Chauffeurs worden volgens Bakker door hun
bazen aangespoord tot praktijken die strijdig
zijn met de rijtijdenwet. Bakker beweert dat
bestuurders van touringcars geregeld een zo
geheten vrijetijdsverklaring in handen krijgen
gestopt. „Daarop staat dan doodleuk op ver
meld dat je eerder in de week drie dagen va
kantie hebt gehad, terwijl er in werkelijkheid
gewoon is doorgewerkt.
Mij is ooit gevraagd met de auto naar Brus
sel te rijden om daar als zogenaamd verse
chauffeur een collega af te lossen. Een me
thode om de tachograaf te ontduiken, omdat
die auto-uren zich vanzelfsprekend niet laten
registreren. Ik ben niet ingegaan op dat ver
zoek.
Zeker als chauffeurs door vertraging onder
weg in tijdnood komen, krijgen ze van hun
bazen dikwijls de hint om van tachoschijf te
wisselen. Ik heb wel eens de naïeveling ge
speeld. Zei dat op kantoor dat ik op de Vak
opleiding Wegvervoer had geleerd dat tacho-
schijven verwisselen niet mocht en zelfs
strafbaar was. De medewerker die de admini
stratie van die schijven bijhield zei dat het er
in de praktijk heel anders aan toe ging. Daar
uit heb ik mijn conclusies getrokken en uit
eindelijk ontslag genomen.
Een hoop chauffeurs houden hun mond
over de misstanden. Ter bescherming van
hun baan, hun inkomen. Weinig mensen
durven er ook voor uit te komen lid te zijn
van een bond. Want dan lig je er meteen uit.
Dat vinden de bazen maar lastig. Er is een
groot tekort aan jongeren in de branche. De
gemiddelde leeftijd van touringcarchauffeurs
ligt hoog, boven de vijftig. Die mensen zou
den het eigenlijk rustiger aan moeten doen.
Maar ja, ze hebben wel een vrouw en school
gaande kinderen. Dus voor de goede vrede
houden ze de kiezen stijf op elkaar. En blij
ven ze doorrijden. Ook op lange trajecten. Ze
moeten wel. Want een rit weigeren, kan ten
minste op strafwerk komen te staan. Voetbal
hooligans vervoeren. Heel vervelend, en bo
vendien zit er geen fooi aan. Terwijl juist die
fooien het voor touringcarchauffeurs met ge
middeld 2500 gulden netto zo aantrekkelijk
kunnen maken. In feite worden ze dus ge
chanteerd met hun baan, in die zin dat ze ge
zien hun leeftijd nauwelijks nog kans op an
der werk hebben.
Touringcarondememers vindén het ook
heel normaal dat htm chauffeurs op hun vrije
dag drank inslaan voor de volgende rit. Dat
wordt niet als werk beschouwd, dus wordt
daarover ook geen gulden salaris betaald. En
dat terwijl je dan toch wel degelijk met het
werk bezig bent. Want sla je geen drank en
geen koffie in, dan zit je de volgende dag wel
met een bus vol klagende mensen."
Keurmerk
Volgens de oud-chauffeur zou de Rijksver
keersinspectie meer controle op de gang van
zaken moeten uitoefenen. En dan vooral in
de bedrijven zelf. Bakker: „Daar ligt het be
wijs dat er te lang wordt gereden, daar bevin
den zich al die tachoschijven. Op straat een
bus aanhouden legt alleen maar extra druk
op de chauffeur, want die moet door. Al die
busbedrijven pronken wel met het keurmerk
van de branche-organisatie, het Koninklijk
Nederlands Vervoer. Maar ik snap niet hoe ze
daar aan komen. Ondernemingen moeten
voldoen aan bepaalde eisen, geformuleerd in
de CAO. Maar die worden bij een heleboel
ondernemingen gewoon niet nageleefd. Vrij
wel nergens houdt men zich aan de maxima
le rijtijden. Omdat er zo veel mogelijk ritten
moeten worden gemaakt. Het zijn seizoens-
afhankelijke bedrijven, dus worden er zo veel
mogelijk klanten aangenomen om de omzet
op te krikken. Dus rijden maar weer met die
bus."
Gemiddeld kwam Bakker aan 220 uur per
maand. De uurtjes die hij kwijt was aan het
schoonmaken van de touringcar niet eens
meegerekend. „Dat wordt door de onderne
mers gezien als vrije tijd - de bus stofzuigen
en het reinigen van het toilet. Daar ziet de
chauffeur geen gulden voor terug. Bovendien
gaat de tijd die in dat karwei gaat zitten nog
eens af van de verplichte negen uur rust tus
sen twee ritten. Er wordt volgens de CAO
maar vijf/zesde van de totaal gereden uren
op de eerste en de laatste dag van een meer
daagse reis uitbetaald. De tussenliggende da
gen wordt er maximaal acht uur vergoed.
Daarbovenop is er wel een toeslag van 25
gulden per dag, maar als chauffeur word je
geacht ook het amusement aan boord te ver
zorgen. Dus het is gewoon een ordinaire on
kostenvergoeding voor het aankopen van vi
deo's en tapes.
Je bent als chauffeur ook verantwoordelijk
voor de bagage van passagiers. Hebben ze
die niet gelabeld, dan is het jouw bagage, al
thans zo wordt dat gezien. Toen ik op een in
ternationale lijn reed, heb ik verscheidene
malen mensen in mijn bus gehad, die coke,
hasj of weet ik wat voor pep in hun tas had
den. Dat gaf dus weer twee, drie uur opont
houd aan de grens. Ging allemaal van mijn
rusttijd af. Gelukkig ben ik nooit vastgezet,
dat is andere chauffeurs wel overkomen. Die
moesten dan worden vrijgekocht door hun
onderneming.
Wat mij steekt is dat heel erg wordt onder
schat onder hoeveel druk een touringcar
chauffeur staat. Ik heb daarover destijds op
mijn werk nogal eens mijn mond open ge
daan. Dan werd mij gezegd: 'Kom op, het is
hoogseizoen, we moeten er allemaal hard
aan trekken. Iedereen moet overuren ma
ken'. Dan zei ik: Als jij hier in slaap sukkelt,
valt hooguit je hoofd op het bureau. Maar als
mij dat onderweg overkomt, zijn de gevolgen
niet te overzien."