Vietnam op drift
u
door ROLF BOSBOOM
Begin jaren negentig, toen Vietnam aan de
grenzen de communistische teugels liet vieren,
was het alsof een onvermoed paradijs werd
ontsloten. Buitenlandse investeerders kregen
visioenen van een 'opkomende markt' en in hun
kielzog zou zich dé toeristische trekpleister van
Zuidoost-Azië ontwikkelen. De eerste verhalen
uit het beloofde land klonken opgetogen. De
oorlog, die vervloekte oorlog, leek vergeten. Dat
Vietnam als een bezetene bouwt aan zijn
toekomst is voor wie door het land reist
onmiskenbaar, maar de euforie over de
wedergeboorte ebt weg. Als economische tijger
boezem t het land nog te weinig gezag in en de
groei van het toerisme stagneert.
Saigon: hoogbouw in wording werpt steeds grotere schaduwen over de de stad.
et hervormingsproces Doi moi,
H dat in 1986 werd ingezet maar
pas na het wegvallen van de
Sovjetsteun in een stroomversnelling kwam,
heeft Vietnam onherkenbaar veranderd. Len
in mag dan in de hoofdstad Hanoi nog steeds
op zijn voetstuk staan, de centraal geleide
economie heeft het veld geruimd voor een
uitbundige vrije markt met een overstelpend
aanbod van zelfs de modernste goederen.
Buitenlandse bedrijven hebben tot nu toe sa
men bijna 32 miljard dollar in het land geïn
vesteerd en met enorme billboards in de
rijstvelden en lichtreclames laten ze weten
dat ze er zijn.
In Hoi An, het Volendam van Vietnam, zijn
Internetwinkeltjes de laatste trend, in de ste
den geldt Eurocard Mastercard als de nieuw
ste norm en in Saigon, de enige echte naam
van Ho Chi Minh City, is, als keurmerk van
de moderne beschaving, zojuist de eerste
Kentucky Fried Chicken geopend.
Voor de finale van 'Tomorrow never dies',
de laatste Bondfilm, reist 007 af naar Saigon.
Beelden van een Amerikaans aandoende me
tropool vol wolkenkrabbers vullen het doek.
Hollywood zet de wereld weer eens naar zijn
hand, denk je ongelovig. Totdat je zelf over
Dong Khoi loopt en ziet dat hoogbouw in
wording steeds grotere schaduwen over de
bekendste winkelstraat van de stad werpt.
Naast de Stadsschouwburg is het oude Ca-
ravelle Hotel, waarvandaan de oorlogsrepor
ters in 1975 het ontluisterende vertrek van de
Amerikanen versloegen, overmeesterd door
zijn reusachtige opvolger.
Op het plein met het beeld van Tran Hung
Dao is het Ramada Saigon Hotel, met meer
dan twintig verdiepingen, bijna voltooid. Er
naast is de bouw van alweer een kolos be
gonnen. Niet langer de Notre Dame, die nu
gezelschap krijgt van de eerste Vietnamese
shopping mail Diamond Plaza, maar het Sai
gon Trade Center en het Citibankgebouw
fungeren als bakens voor verdwaalde toeris
ten. In Hanoi wordt aan het Westmeer ook de
ene luxueuze mega-accommodatie na de an
dere geopend.
Masterplan
De bouwwoede is het gevolg van de klachten
van de eerste vakantiegasten en zakenlieden,
die wezen op het tekort aan kantoorruimte
en hotels met meer dan een of twee sterren,
en gebaseerd op de te optimistische groeicij
fers. Nadat tussen 1990 en 1994 het aantal
buitenlandse gasten van vrijwel nihil tot een
miljoen was gestegen, legde de Vietnamese
regering in het toeristisch masterplan 1995-
2010 de lat hoog: 3,5 miljoen toeristen in
2000 en 9 miljoen in 2010. Na drie jaar blijkt
dat een onmogelijke missie te zijn. Het aantal
toeristen groeit nog wel (1,3 miljoen in 1995,
1,6 miljoen 1996, 1,7 miljoen in 1997), maar
veel perspectief lijkt er niet in te zitten. Sai
gon, waar alles het eerste gebeurt, zag vorig
jaar het aantal vakantiegangers zelfs al dalen.
De KLM is vorige week na vier jaar gestopt
met de directe vluchten van Amsterdam naar
Ho Chi Minh City, wegens onvoldoende ren
dement.
De gevolgen van het stagnerende toerisme,
de haperende economie en de dramatisch
Euforie over wedergeboorte na 'vervloekte oorlog' ebt weg
Een van de trekpleis
ters in Vietnam: de
Kien-tempel in Hoi
An (Centraal Viet
nam).
FOTO'S GPD ROLF
BOSKOOM
Dorp van ht
volk in Hoal
Noord-Vieto
dalende buitenlandse investeringen blijven
niet uit. Tienduizenden vierkante meters aan
nieuwe kantoren staan leeg, waardoor de
huurprijzen in bijvoorbeeld Hanoi met een
kwart zijn gedaald. In Saigon is naast het
roemruchte Hotel Continental de bouw van
het Park Hyatthotel na acht etages stilgelegd.
Het zachtroze Marriott Hotel, 130 kamers
met uitzicht op de Saigonrivier, is al wel ge
reed, maar de bouwschutting van golfplaten
blijft eromheen staan omdat leegstand nog
altijd minder kostbaar is dan exploitatie voor
een handjevol hotelgasten.
Enkelspoor
Reizen in dit land op drift is ook nog steeds
niet eenvoudig. Een auto wordt ten strengste
ontrade gezien het soms krankzinnige ver
keer waarin men links voorsorteert om rechts
af te slaan en om er zelf op uit te kunnen
trekken moet je een auto met chauffeur hu
ren of je wagen aan de onberekenbare bus
sen. Voor de grote afstanden rijdt de Hereni
gingsexpres dagelijks in bedaard tempo over
een enkelspoor tussen Saigon en Hanoi, een
reis van twee etmalen. Sneller zijn de binnen
landse vluchten van Vietnam Airlines, al is
het avontuurlijke eraf nu de maatschappij de
bedenkelijke Tupolevs en Yakovlevs heeft
vervangen door een gloednieuwe vloot met
vooral Airbussen.
Wie helemaal af wil zijn van het eindeloze
geregel met alle ergernissen van dien of ge
woon geen tijd en energie wenst te verspillen,
kan kiezen uit de georganiseerde reizen die
een groeiend aantal organisaties aanbieden.
Groepen vakantiegangers hebben de voor
keur van de Vietnamese regering, omdat die
goed in de gaten zijn te houden en meestal
meer te besteden hebben dan rugzakkers. Al
die groepen bezoeken nagenoeg dezelfde be
zienswaardigheden, volgen dezelfde routes
en houden onderweg halt bij dezelfde pleis
terplaatsen. En overal zijn ze een gemakkelij
ke prooi voor de ambulante handel, verko
pers die elk jaar talrijker en vasthoudender
worden en samen met verminkte bedelaars
zwermen rond de melkkoe die toerist heet.
In de sprookjesbaai van Ha Long komen
talloze vissersfamilies met hun sampans
langszij om kreeft, krab en koralen aan de
man brengen. In Saigon weten cyclorijders
De chaos op de wegen in Saigon waar men links voorsorteert om rechts af te slaan.
het beste adres voor massage en meer. Op de
top van de Wolkenpas bij Da Nang hebben
kinderen 'The Quiet American' van Graham
Greene, tijgerbalsem en Wilhelminarijksdaal-
ders in de aanbieding en strijken listig met
flesjes ijskoud water over je bezwete arm.
„One dollar, heel goedkoop." Wie echt niets
te verkopen heeft, zwerft over straat met een
oude weegschaal, waar je voor een habbe-
krats op mag staan.
Alles heeft zijn prijs in Vietnam en voor
toeristen ligt die hoger dan voor de eigen in
woners. Een bezoek aan de Verboden Paarse
Stad in Hue, met de keizerlijke gebouwen die
voor het grootste deel zijn weggevaagd door
het oorlogsgeweld, kost buitenlanders het elf-
voudige van de entree voor autochtonen.
Maar het is goed om te zien dat de restaura
tie op gang is gekomen. Op het dakterras van
het decadente Rexhotel in Saigon, bekend
om zijn hondse bediening, drink je voor ze
ven gulden een blikje 333bier, wetend dat de
gemiddelde Vietnamees daar drie dagen voor
moet werken. Hotels vragen soms prijzen
met het idee dat de westerse portemonnee
nooit leeg raakt. Honderd dollar voor een
nachtje in een beetje behoorlijk onderkomen
in een stad is niet ongebruikelijk.
Paradijselijk
Het is een van de redenen waarom Vietnam
nog niet de toeristische trekpleister is die het
zo graag wil zijn, samen met de ondanks alle
inspanningen nog gebrekkige infrastructuur
en het tekort aan geschikt hotelpersoneel,
goede gidsen en bekwame managers. Viet
nam is door de beperkte ontspanningsmoge
lijkheden ook nog geen land voor een luier
vakantie, al is het op de paradijselijke stran
den van Nha Trang en Da Nang aan de Zuid-
Chinese zee goed toeveiï. Verder werkt de
langgerekte vorm van het land, die rondrei
zen bijna onmogelijk maakt, niet mee en
gooit de financiële crisis in Zuidoost-Azië
roet in het eten. Vietnam heeft met de dong
een naar verhouding harde munt, terwijl bij
voorbeeld Thailand met zijn sterk gedeva
lueerde baht voor vakantiegangers nu spot-
De grootste zorg en misschien wel tragiek
is dat slechts een te verwaarlozen percentage
Vietnamgangers nog eens terugkomt. Mis
schien wel doordat de reizigersindustrie nog
altijd doordrenkt is van de oorlog. Franse be
zoekers trekken in groten getale naar Dien
Bien Phu, waar de Fransen in 1954 hun Wa
terloo vonden. Anderen zoeken naar sporen
van de werkelijkheid van 'Apocalypse Now'
en 'Miss Saigon'.
Dagenlang trekken ze door een land met
zoveel tekenen van een lange fascinerende
geschiedenis, talloze prachtige pagodes en
oneindige landschappen van onvermoede
schoonheid. Maar als de voormalige Ameri
kaanse ambassade in Saigon in zicht komt
veert iedereen pas echt op. Een desolaat ge
bouw van een onwaarschijnlijke lelijkheid,
maar iedereen ziet weer de beelden voor zich
van 29 april 1975, van de laatste helikopters
met Amerikanen die schielijk het land ont
vluchtten voordat Saigon definitief ten prooi
viel aan het communisme.
Gruweldaden
De tank die een dag later door de hekken van
het presidentieel paleis reed staat nu te blin
ken in te paleistuin. In het Revolutiemuseum
(ironisch genoeg oorspronkelijk een Frans
paleis) hangen foto's van de strijd tegen de
Fransen en de Amerikanen en het Oorlogs
museum toont eenzijdig, maar niet minder
waar misselijkmakende beelden van gruwel
daden begaan door GI's, mensen die mon
sters werden in dienst van het vaderland. De
ijzingwekkende kruiptocht in de ellendig
nauwe tunnels van Cu Chi doet beseffen dat
de Amerikaanse tunnelratten geen schijn van
kans hadden tegen de doortrapte Vietcong.
Nergens ontbreken de souvenirshops met
voor echt versleten identificatieplaatjes en
Zippo's met inscriptie van gesneuvelde Ame
rikanen: 'When I die, bury me face down, so
the world can kiss my ass.' Als is doodga, be
graaf me dan met mijn gezicht naar beneden,
zodat de wereld mijn kont kan kussen"1.
In Da Nang staat een groep luidruchtige
Vietnamveteranen zelfverzekerd de meege
reisde horde journalisten te woord terwijl ze
op weg zijn naar Khe Sanh bij de Gedemilita
riseerde Zone, waar ze begin '68 toch een
vreselijk pak slaag kregen. De oori:
overal in Vietnam, zullen ze zegt
weer thuis zijn, maar het zijn spora
verleden die het land voornamelijk
teresse of met commerciële moi
stand houdt.
Bij de muur in Washington me
57.000 namen van gevallenen
trauma's nog dagelijks zichtbaar, ie
in Vietnam, waar drie miljoen mens
ven lieten, vooral vooruit kijkt. Kiirii
naakte meisje van het napalmbi
ment dat het Amerikaanse geweta
schudde, heeft het de piloot van to
ven. Met de grootmoedigste glimfe
bestaat.
Toekomst
Reizen naar het verleden bieden hei
in Vietnam te weinig toekomst. End
het heden zo boeiend is, met die fi
de spagaat tussen oude idealen es
begeerten. Vijf ochtenden in de«
voor het mausoleum in Hanoi ea
honderden meters mensen die al
vrijwillig hun eerbied komen bete
Oom Ho, terwijl buiten het kapitalis
tij viert. In de steden heerst dag eni
helse kabaal van de eindeloze stro»
taalbare' Honda's, terwijl de overgn
derheid van de bevolking op het plat
stilte de strijd om het bestaan voert
vol tegenstellingen, die de reiziger
rend in verwarring brengen en niet
laten. Vietnam verdient meer dant
mental journey.