«Fictie is bijna niet meer
van de feiten te scheiden'
Russen hebben het moeilijk met roebel, volkshed, wapen en vlag
Buitenland
Man bijt hond
Rokende gedetineerden
moeten het doen met
schillen en theezakjes
blNSDAG 3 FEBRUAR11998
|russel
correspondent
Het blijft tobben met de Russische identi
teit. Sinds de ondergang van de Sovjet-
Unie en de daaraan gekoppelde commu
nistische dogma's zijn de 150 miljoen Rus
sen op zoek naar een nieuw nationaal
bindmiddel.
Elk zichzelf respecterend land heeft wel
een doelstelling waarmee de inwoners zich
als ze daar behoefte aan zouden hebben
kunnen identificeren. Rusland niet.
Voor of tegen het communisme; de Sovjet-
'oners konden zich in ieder geval scha-
achter een lekker in het gehoor liggend,
krijgshaftig volkslied, topsporters die overal
wereld schitterden, kosmonauten die
de ruimte veroverden, briljante weten
schappers enzovoorts. En ze leefden in een
rijk dat zich een supermacht mocht noe
men. Dat is allemaal voorbij en weten
schappers, journalisten en politici hebben
al duizenden vellen volgeschreven met
ideeën waarachter de bevolking zich nu
zou kunnen verenigen. Het heeft niets con
creets opgeleverd.
Zelfs het volkslied, de vlag, het wapen en
de afbeelding op de nieuwe munt zijn of
niet legaal of zeer omstreden. Op de nieu
we roebel staan de cijfers niet in het mid
den en dat stoort velen. Erger wordt gevon
den dat op de achterkant een tweekoppige
adelaar is afgebeeld. Voor de communisten
lijkt deze veel te veel op het vroegere tsaris
tische staatssymbool, zij het dat deze ade
laarskoppen geen kroon dragen en het
beest geen scepter en rijksappel in zijn po
ten heeft. In de volksmond wordt de wat
ongelukkig uitgevallen afbeelding al 'de
twee halve haantjes' genoemd. Maar het is
een kopie van het staatssymbool dat Boris
Jeltsin in 1993 per decreet invoerde. De
adelaar siert het presidentiële briefpapier
en alle staatsstukken. In de Doema, de
Tweede Kamer, heeft Jeltsin er echter nog
nooit de benodigde tweederde meerder
heid op de been kunnen krijgen. De 'halVe
haantjes' zijn dus half legaal.
Hetzelfde geldt voor het nieuwe volkslied
dat Jeltsin eveneens in 1993 per decreet in
voerde. Het is een stuk van de componist
Glinka met een nauwelijks te zingen tekst.
Ook de blauw-wit-rode vlag die in 1991
met de goedkeuring van de Opperste Sov
jet van het nieuwe Rusland, het rode exem
plaar met hamer en sikkel afloste, vindt in
de ogen van communisten en nationalis
ten geen genade.
Onlangs boog het parlement zich weer
over het verzoek van de president om nu
eindelijk akkoord te gaan met de nieuwe
symbolen. Het chaotisch en emotioneel
verlopen debat leverde bijna het tegen
overgestelde op. De communisten en na
tionalisten kwamen maar 27 stemmen te
kort om het oude, in 1943 door Alexandrov
geschreven, Sovjet-volkslied in ere te her
stellen. Het commentaar van initiatiefne
mer Sjenkarjov: „Het is alleen maar een
kwestie van tijd. Elke jaar als we erover
stemmen zijn we dichtèr bij de vereiste
tweederde meerderheid.
Ook voor de vlag en de adelaar zat het
vereiste stemmenaantal er in de verste ver
te niet in. De vlag willen de communisten
niet, omdat die tijdens de Tweede Wereld
oorlog was gebruikt door de naar de nazi's
overgelopen generaal Vlasov. Jeltsins chef
heraldiek vindt dat onzin. „Die vlag is geïn
troduceerd onder Peter de Grote en de drie
kleuren werden in 1848 door een Pansla-
vistische conferentie gekozen als model
voor alle Slavische landen. Een aantal van
hen heeft nog steeds deze kleuren als na
tionale vlag", verklaarde hij. Ook de com
munistische bezwaren tegen de adelaar,
die zij zien als symbool van de tsaristische
onderdrukking, wijst hij van de hand. „Dat
symbool dateert uit een tijd lang voordat
Rusland een keizerrijk werd", meldde hij.
Weinig Russen willen de terugkeer van
het communisme, maar vooral ouderen
hebben heimwee naar dat grote Russische
rijk met zijn niet geweldige, maar wel wer
kende stelsel van sociale zekerheid. Aan de
andere kant geloven velen in de democra
tische ideeën en in economische hervor
mingen, maar zijn ze sceptisch over de
kansen die ooit te realiseren. Wetgevende
en uitvoerende macht zijn in een uitzicht
loze patstelling beland. Mede daarom
wordt nu overwogen het volk maar te laten
spreken. Gedacht wordt aan een referen
dum in combinatie met de parlementsver
kiezingen eind volgend jaar. Tot die tijd
zullen de Russen dus onder meer bij de
Olympische Winterspelen wat ongeluk
kig kijkende landgenoten zien als hun se-
mi-legale volkslied wordt gespeeld.
u!dpelgië-kenners somber over oplossen schandalen en affaires
Een Dutroux-effect is er ze
ker, meent Van Istendael, au
teur van onder meer 'I-Jet Bel
gisch labyrint'. „De ene affaire
weekt de andere los. Die getuige
XI is gaan praten nadat zij zag
hoe Leatitia en Sabine uit de
kelders van Dutroux werden be
vrijd. lyiaar nog een heleboel
andere mensen zijn in actie ge
komen; ambtenaren, politie
agenten en advocaten. Omdat
men het niet langer kon aan
zien."
Het parlement organiseerde
de laatste jaren onderzoeken
naar de wijdverbreide corruptie,
invloed van de georganiseerde
misdaad en justitiële dwalingen.
Volgens Verhofstadt stelden de
parlementaire enquêtes alle
maal dezelfde diagnose: „Het
gerecht functioneert in België
zó beroerd dat je eigenlijk nau
welijks nog van een rechtsstaat
kunt spreken. Het systeem
kreunt onder vriendjespolitiek,
ongezonde wedijver, onbe
kwaamheid en misschien ook
bescherming van bepaalde ver
dachten."
Belgen zijn geen slechtere
mensen dan andere Europea
nen, het kwaad in de mens is
universeel, relativeert Verhof
stadt meteen. „Alleen wordt het
kwaad bij ons door de overheid
onvoldoende beteugeld. In Bel
gië bemoeit de overheid zich
van oudsher weinig met de bur
ger en omgekeerd. Dat vond
vrijwel iedereen prima, zolang
het over het ontduiken van
bouwvoorschriften of belastin
gen ging. Maar nu is dus geble
ken dat de verwaarlozing van de
staat, politie en justitie ook
slachtoffers maakt onder kinde
ren. En dat is een brug te ver."
Volgens Barrez werkt de
zwakke overheid op haar beurt
weer als een magneet: „De in
ternationale misdaad heeft Bel
gië ontdekt en het wordt steeds
duidelijker dat de georganiseer
de misdaad een te grote greep
op de samenleving heeft gekre
gen. Ook dat is de bron van veel
schandalen."
Maar er is nog iets anders aan
de hand: affaires gaan in België
doorgaans bijzonder lang mee.
En terwijl het schandaal rijpt,
komen er schimmelplekken op
die op zichzelf weer uitgroeien
tot nieuwe affaires. Barrez, Ver
hofstadt en Van Istendael wij
zen alle drie naar het onderzoek
inzake de Bende van Nijvel. Zo
breidde het aantal theorieën
over deze serie aanslagen op su
permarkten zich uit naarmate
het onderzoek voortmodderde.
Er kwamen aanwijzingen voor
de bemoeienis van extreem
rechtse rijkswachters, er was
sprake van chantage van politici
en magistraten bij seksfuiven
met minderjarigen, wapen- en
drugshandel kwam ter sprake
en tot slot werd er gesproken
over een staatsgreep-in-voorbe-
reiding.
Barrez: „De affaire Nijvel
heeft gaandeweg een omvang
gekregen die bijna niet meer is
te overzien. Twee parlementaire
commissies hebben zich met de
zaak beziggehouden, maar een
antwoord op de vraag naar de
ware achtergronden is er nog
steeds niet." Wat de drie. ge
sprekspartners dwars zit, is dat
alle ophef over de missers in het
onderzoek-Nijvel en Dutroux
tot dusverre nog niet geleid
"heeft tot sancties of ontslagen.
Ook dat roept weer nieuwe spe
culaties op: wie beschermt wie
en waarom? Verhofstadt ziet
OPMERKELIJKE BERICHTEN
Regina Louf, alias X1.
hier een duidelijk verschil met
Nederland. „Bij jullie wordt er
eerder een kop geëist, bij ons
blijft men op het pluche zitten."
Volgens Van Istendael maakt
ook de ondoorzichtige besluit
vorming in België het systeem
kwetsbaar voor zaken die het
daglicht niet kunnen verdragen.
„De belangrijkste zaken worden
achter gesloten deuren geregeld
door enkele politieke tenoren
en de betrokken belangenorga
nisaties." Verhofstadt wijst op
de nog steeds grote invloed van
belangengroeperingen op het
bestuur. „België is sterk ver
zuild. De zuilen zijn voor zich
zelf gaan werken, je kunt het ze
ook moeilijk kwalijk nemen.
Maar het is fout als de zuilen de
politiek gaan beheersen."
Omdat de afhandeling van
corruptiezaken in België vele ja
ren vergt, krijgt het land de
laatste tijd een groot aantal ou
de rekeningen gepresenteerd.
Zo moeten oud-secretaris-gene
raal Claes van de NAVO, oud
minister Coëme en nog tien an
dere prominenten in september
voor de rechter verschijnen in
verband met malversaties rond
de bestelling van Agusta-heli-
kopters in 1988 en de Dassault-
order van een jaar later. Dat het
proces wordt gevoerd voordat
de feiten verjaard zijn, is vol
gens Barrez overigens een uni
cum. Veel schandalen sterven in
België in schoonheid simpelweg
doordat de beklaagden niet tij
dig voor de rechter worden ge
roepen: óók een schandaal.
De laatste weken wordt de
publiciteit rond Agusta en Das
sault volledig overschaduwd
door het verhaal waarmee ge
tuige Regina Louf, alias XI, in
de aandacht is gekomen. Als
wat XI vertelt waar is, dan zijn
er in België jarenlang straffeloos
tieners ontvoerd, verkracht en
vermoord in een netwerk dat
'hoge bescherming' genoot van
magistraten, industriëlen en po
litiemensen en waarin de volks
vijanden Dutroux en Nihoul
slechts kleine jongens waren.
Het verbaast Barrez niet dat
haar verhaal door velen bloed
serieus wordt genomen. „De
voorzitter van de enquêtecom
missie Dutroux, Verwilghen,
heeft gezegd dat er inderdaad
netwerken zijn. En in het ver
haal van XI zitten elementen
die niet kunnen worden ver
klaard. Het gekke is alleen dat
men doorschiet. De ene helft
van de bevolking neemt alles
wat zij zegt voor waar aan, de
andere helft vindt het allemaal
onzin." Verhofstadt meent: „We
komen in een langzamerhand
ondraaglijke situatie terecht.
Het wordt steeds moeilijker de
fictie van de feiten te scheiden.
En daarmee zijn we terug bij
het begin: is een pijp nog wel
een pijp in België? We zullen
het nooit weten, concludeert
Van Istendael. „Het wantrou
wen van de burgers in de over
heid is zo groot, dat eenvoudige
antwoorden niet meer worden
geloofd. De waarheid is, vrees
is, onbereikbaar geworden."
Met sigaretten kon je in de
gevangenis altijd alles kopen
van toiletpapier en tanden
borstels tot drugs en seks. Als
roken in de gevangenis wordt
verboden, veranderen de si
garetten in contrabande en
slaat bij velen de wanhoop
toe.
„We hadden een kerst
boom in de hal, maar die
moesten ze weghalen omdat
iemand hem probeerde te ro
ken", zegt Dennis Carter, een
gedetineerde in de Ameri
kaanse staat Pennsylvania,
waar sinds 1 januari niet meer
mag worden gerookt in de ge
vangenissen. De tabaksver-
slaafden proberen het nu met
in wc-papier gewikkeld gras,
aarde, sinaasappel- of appel
schillen. Voor 2,5 dollar is een
theezakje ook een veelge
vraagd substituut.
De gevangenispopulatie
kan er waarschijnlijk maar
beter aan wennen. In de jaren
negentig zijn gevangenissen
van California tot Massachu
setts rookvrij geworden, vaak
nadat niet-rokende gedeti
neerden naar de rechter wa
ren gestapt. De meeste nieu
we gevangenissen beginnen
meteen met een rookverbod.
De bewaarders zeggen dat het
verbod bedoeld is om de ge
vangenen gezonder te maken,
niet om hen te straffen.
In Bucks County werd op 1
december een rookverbod
van kracht nadat een vak
bond een klacht had inge
diend over slechte lucht, die
de gedetineerden hoofdpijn
en infecties aan de luchtwe
gen zou bezorgen. Onderzoek
van het ventilatiesysteem
bracht geen ander probleem
aan het licht dan dat van 'vijf
honderd mensen die in een
gevangenis 24 uur per dag ro
ken', zei gevangenisdirecteur
Nesbitt.
Meestal wordt een rookver
bod in de gevangenis vooraf
gegaan door een overgangs
periode waarin het sigaretten-
aanbod geleidelijk wordt ver
minderd en de gevangenen
psychische ondersteuning
krijgen aangeboden. Er wor
den snoepjes, wortelen en
stengels bleekselderij rondge
deeld en de gevangeniswinkel
slaat extra repen, chips en
zakjes soep in.
Voorstanders van het rook
verbod wijzen niet alleen op
de schonere lucht, maar ook
op andere kleine voordelen -
minder brandgaatjes in kle
ding en beddengoed, muren
die veel minder vaak hoeven
te worden overgeschilderd,
minder brand.
Maar er zitten ook negatie
ve kanten aan. Bewaarders
komen in de verleiding siga
retten aan te bieden voor
geld. Het gevangeniswezen
van Georgia kwam op een
rookverbod terug toen de ge
detineerden met elkaar op de
vuist gingen vanwege ge
smokkelde sigaretten die voor
twintig dollar (veertig gulden)
per pakje van de hand gingen.
En artsen, onder wie het
hoofd van de gezondheids
dienst van Philadelphia, Law
rence Robinson, zijn bang dat
met name drugsverslaafden
er schade van zullen onder
vinden. De verslaafden zou
den ernstige afkickverschijn
selen kunnen krijgen als zij
tegelijkertijd van drugsge
bruik en roken moeten afzien.
ie jtelgië grossiert in schandalen. Corruptie rond Agusta en
0g (passault, omkoping bij eredivisieclub Anderlecht, falend
!rt justitie-onderzoek naar de Bende van Nijvel, de moord
lchfP Partii,eider Cools, de zaak-Dutroux, zwartgeld in de
Idgpiamantsector en huiszoekingen bij het episcopaat,
d ^oorlopig hoogtepunt: de controversiële getuigenis van
st \Regina Louf, alias XI, die zowel de Belgische magistra
tuur, politiek als zakenelite beschuldigt van betrokken-
da?ieid bij moordpartijen op jonge meisjes. Hoe komt het
dat het in 't koninkrijk bezuiden de rivieren wemelt van
pe affaires? Een gesprek met drie België-kenners.
ERG SLORDIG Een Franse
lechtbank heeft onlangs een gy
naecoloog en een verpleegkun
dige veroordeeld wegens dood
r schuld. De arts had in mei
05 twee verbanden achtergela-
de buikholte van een
die een keizersnede had
jsndergaan. Acht dagen na de
valling overleed de vrouw aan
ien infectie die was veroorzaakt
Joor de twee compressen die
gynaecoloog was vergeten.
arts kreeg 'een voorwaarde
lijke gevangenisstraf en mag zes
paanden zijn vak niet uitoefe-
De verpleegkundige kreeg
;t de voorwardelijke gevan
genisstraf een boete van 3.125
ulden, omdat ze niet had bij
gehouden hoeveel verbanden
de gynaecoloog had aange
reikt. De nabestaanden van de
trouw krijgen een schadever
goeding van 224.000 gulden.
f GRAPJAS Een gepensioneerde
Duitse politieagent heeft als de
nerikaanse officier Mike Scott
jjarenlang Duitse en Amerikaan-
militairen en de autoriteiten
'Van het Beierse stadje Leipheim
i>m de tuin geleid. Sinds 1982
Jrok de agent een uniform van
jjiet Amerikaanse leger aan. Na-
Sat hij een tijdje was gestopt,
presenteerde hij zich in 1993 als
ïolonel Mike R. Scott, hoogle
raar en opperrechter van de
'nmerikaanse strijdkrachten in
Ipuropa, met een kantoor in
jPuitsland en bij de NAVO in
prussel. Een argeloze officier
de Duitse luchtmacht intro
duceerde hem bij de officiers-
n Leipheim. Daar werd
jrij lid en kreeg hij een eigen ka
per met telefoon. Toen hij zijn
promotie tot brigadegeneraal
Vankondigde, vroeg de lucht-
jnacht om protocollaire rede
pen bij het Amerikaanse leger
pm nadere informatie. Daar
ïpleek Scott onbekend te zijn.
en 'Onvoltooid Verleden' stijgen
dezelfde dampen op die dage
lijks uit de Vlaamse en Waalse
nieuwsmodder opborrelen.
Is hel werkelijk zo erg? „Ja
wel", zeggen televisiejournalist
Dirk Barrez, auteur-socioloog
Geert van Istendael en de libe
rale oppositieleider Guy Verhof
stadt in koor. De laatste: „De
werkelijkheid waarmee wij de
laatste maanden worden gecon
fronteerd, is hard en schokkend.
Het lijkt wel of er een gezwel is
opengebarsten." Barrez inven
tariseerde liefst duizend schan
dalen voor een lijvig naslagwerk
dat vorig jaar verscheen. Maar
deze 'encyclopedie' behoeft in
middels een bijlage, stelt hij.
Van Istendael meent: „Belgen
zijn gewoon te goed in het ritse
len. Het meest positieve wat je
er nog over kunt zeggen is dat
de corruptie in België gedemo
cratiseerd is. Iedereen pikt een
graantje mee." Drie België-ken
ners over een fenomeen dat ge
makkelijker te beschrijven dan
te verklaren valt: het 'affairis-
me'. Waarom is het koninkrijk
België zo vatbaar voor misstan
den? Of wordt het beeld verte
kend door de nasleep van het
Dutroux-zedenschandaal?
EERLIJK Een Newyorkse taxichauffeur heeft een
Belgische toeriste een grote diepst bewezen door
haar de 10.000 dollar terug te geven die ze in zijn
auto had laten liggen. De chauffeur vond bij het
schoonmaken van zijn auto een boek op de achter
bank dat uitpuilde van de dollars en bracht het geld
naar de politie. Samen wisten ze te achterhalen dat
het geld van de laatste klant'van de dag moest zijn.
De chauffeur, de 32-jarige Shah Syed, zei dat hij
geen seconde heeft overwogen om het geld zelf te
houden. „Mensen horen aardig te zijn tegen andere
mensen", was zijn commentaar. De Belgische heeft
de chauffeur een beloning van 500 dollar gegeven.
i n 'est pas une pipe, schilder
de kunstenaar Magritte be-
deze eeuw bij een prent van
i pijp. Misschien is het geen
val dat dit manifest van puur
irrealisme uitgerekend uit Bel-
komt. Want wat is
werkelijkheid' in het land van
omstreden getuige XI, de
log steeds in mist gehulde Ben-
Nijvel en de raadselach-
ige Mare Dutroux? Waarom
orden de grote moordzaken
opgelost? „Is een pijp wel
pijp?", vragen steeds meer
lelgen zich af.
De dikke laag humus van af-
ri schandalen die de af
gelopen jaren over- het Belgi-
iche grondgebied is uitgespreid
ljeuJormt nog steeds een dankbare
roedingsbodem voor schrijvers
kunstenaars. „Als Belgisch
nisdaadauteur heb je maar één
irobleem: de fictie kan de wer-
id nooit overtreffen", zei
latjef Geeraerts vorig jaar augustus
legen het Standaard Magazine.
bok Hugo Claus klaagt niet over
pet materiaal dat zijn vaderland
laijiem in de schoot werpt. Uit zijn
latlongste romans 'De Geruchten'
MEGALIJNTJE Waarin een klein land groot kan
zijn. De 6,15 kilometer lange waslijn die onlangs in
Cambodja werd gespannen en waarmee het land
een wereldrecord had willen vestigen, was echter
310 meter te kort. Het oude record blijft vast in
handen van Nederland, waar vorig jaar in het
Twentse Hertme een waslijn met een lengte van
6,46 kilometer werd gespannen. Aan het lijntje in
Cambodja hingen zevenduizend T-shirts aan1
22.000 knijpers. De waslijn steunde op 1.632 palen.
BISSCHOPS-CD De Zambiaanse aartsbisschop
Emmanuel Milingo, beter bekend als gebedsgene
zer, heeft opnieuw een cd met door hem gezongen
liederen uitgebracht. De eerste, onder de titel Gu-
budu giibudu (zuiplap), had een oplage van 10.000
exemplaren. De cd met de titel Milingo bevat liede
ren in een Afrikaanse taal en in het Italiaans. Hij
bidt zingend om genezing: „Heer, wij bidden U om
genezing van lichaam en geest". Verder keert de
aartsbisschop zich tegen alcoholisme. Begin jaren
'80 werd hij door het Vaticaan op het matje geroe
pen en kreeg vervolgens een baan bij de pauselijke
raad. Daarnaast leidt hij diensten van genezing,
waarin hij door handoplegging geneest of de duivel
uitdrijft. Overigen? mag hij in Milaan en Rome deze
diensten niet meer houden.
APEN ZAT In de Britse kroonkolonie Gibraltar
gaan de apen aan de pil. De beroemde staartloze
magot-apen breiden zich zo sterk uit dat ze een be
dreiging vormen voor de lokale bevolking. Het ge
drag van de apen begint behoorlijk hinderlijk te
worden. Ze gooien stenen naar voorbijgangers,
knagen kabels door en vernielen de uiterst kostbare
beveiligingsapparatuur van het op de rots gevestig
de Britse ministerie van defensie. De irritaties over
het gedrag van de beesten zijn er al enige tijd. Vorig
jaar al speelden Britse militairen in Gibraltar met de
gadachte een flink aantal af te schieten.
BEZOPEN Twee handelaren in wodka hebben in Siberië een bus
met veertien passagiers gekaapt om hun afnemer,-een groothandel
in Omsk, tot betaling te dwingen. De kapers eisten een onderhoud
met gouverneur Konstantin Polezjajev van Omsk. Zij wilden dat de
plaatselijke autoriteiten hun de twee miljard roebel (670.000 gul
den) zouden vergoeden die zij van de groothandel tegoed hebben.
De handelaren gaven hun actie op nadat de politie de broer en ou
ders van één van hun gijzelaars ten tonele had gevoerd om te on
derhandelen. Alle passagiers werden ongedeerd vrijgelaten. Een ex
plosief dat de kapers beweerden te hebben bleek een dummy.
FEESTBEEST Een 42-jarige Beierse man die
met'zijn paard een discotheek binnenreed, is
onlangs veroordeeld tot een boete van 500
mark wegens dierenmishandeling. De man be
loofde de rechtbank in Memmingen dat hij Ot
hello in het vervolg thuis zal laten als hij uit
gaat. Dat wil zeggen: als hij naar de disco gaat.
„Maar naar de bierhallen - ja, dat kunnen ze
me niet afnemen", zei hij na afloop van het
proces.
ZW1JNSJORREN Zeugsjouwen of bigtillen is in Taiwan een door een tempel gesponsorde sport. De spelregels
zijn kinderlijk eenvoudig: alles mag in de strijd worden geworpen om het slachtoffer, een varken, op te tillen.
Het exemplaar op de foto woog 961 kilo en gaf veertien mannen rugklachten. Terwijl de winnaars een feestje
vieren, wordt het varken geslacht. Als een offer aan de tempel. foto »ap»yi ann
