z»umzuumz
Nieuw leven voor de spruit
Geur versgebakken brood doet kopen
Thanksgiving
Smaak
VRIJDAG 28 NOVEMBER 1997
Als je het mij vraagt is het vandaag voor alle
Amerikanen kliekjesdag. Gisteren vierden zij
immers hun Thanksgiving Day ofwel Dankdag.
Hoogtepunt op deze officiële feestdag is het tra
ditionele Thanksgiving-diner dat samen met
familie en vrienden wordt genuttigd. De vrouw
of heer des huizes heeft ter voorbereiding al vele
uren in de keuken doorgebracht want juist de
spijzen - en met klap op cle vuurpijl de kalkoen
- vormen de basis van Thanksgiving. Op deze
dag lonen de Amerikanen elkaar hun genegen
heid en herdenken tegelijkertijd de eerste
Thanksgiving, ruim 350 jaar geleden - in 1621
- om precies te zijn. Een jaar eerder kwamen de
eerste kolonisten van Amerika, de Pilgrim
Fathers, in Cape Cod in Massachusetts aan
wal. Deze Pilgrim Fathers, een groep Engelse
Puriteinen, weken voor de druk van de Angli
caanse Kerk uit naar Amsterdam, en vandaar
naar Leiden. Ook in Holland voelden zij zich
niet thuis waarna zij besloten om vanuit Delfs-
haven (bij Rotterdam) koers te zetten richting
Amerika. Daar stichtten zij de kolonie Ply
mouth. En hoewel de eerste winter mild was
overleefden ruim de helft van de circa 100 kolo
nisten het eerste jaar niet. Zonder hulp van de
oorspronkelijke bewoners, de Indianen, zou
hun vestiging in de Nieuwe Wereld op een
wanhopige mislukking zijn uitgelopen. Uit
dank voor de hulp boden de, inmiddels aan
hun nieuwe omgeving gewend geraakte, 'nieu
we bewoners' de indianen een uitgebreid feest
maal aan waarmee ze hun genegenheid wilden
lonen. Op het menu stond kalkoen - zeer popu
lair in die tijd - en verder onder andere bonen,
tnais, cranberries, brood, ham, lever en taart
(pie). Ter verhoging van de feestvreugde werd er
zelfgebrouwen cider bij geschonken, leder jaar
opnieuw vormen al deze 'oeroude' ingrediënten
de basis van het Thanksgiving-diner dat tradi
tioneel op de vierde donderdag van november
wordt gevierd. Tot 1863 had Thanksgiving
plaats wanneer het de Amerikanen uitkwam.
Per regio verschilde dat. In 1863 kwam daar
verandering in toen president Lincoln besloot
de laatste donderdag van november tot een of
ficiële feestdag te bestempelen. In 1941 echter
besloot de toenmalige president Franklin D.
Roosevelt Thanksgiving om commerciële rede
nen te vervroegen naar cle vierde donderdag
van november. Voor de Amerikanen vormt
Thanksgiving namelijk ook de start van het
kerstseizoen. En u begrijpt dat dat vooral voor
de middenstandvan groot belang is. De Cana
dezen daarentegen vieren Thanksgiving op de
tweede maandag van oktober. Overigens valt
het mij op dat het Thanksgiving-diner ook hier
in Nederland de laatste jaren meer en meer in
de belangstelling komt te staan. Met name
Amerikaans georiënteerde bedrijven spelen er
op in ennodigen relaties uit om gezamenlijk te
dineren. En als ik zo cle mailings van verschil
lende restaurants bekijk bespeur ik ook op hun
speciaal gecompo-
i op de vierde don
derdag van no
vember. Waar
om niet zou ik
zo zeggen. Het
vormt immers
een aanleiding
om in de rustige
periode vóór
kerst iets te or
ganiseren.
JOHN BEEREN, eigenaar
van de Bokkedoorns, een
met twee Michelin-sterren
gedecoreerd restaurant in
de duinen van Bloemen-
daal.
'eitenkalender
•erd Thanksgiving-n
Karaktervol, veelzijdig en gezond.
Een beetje wild zelfs. Vitaminebom
metjes van de volle grond. De super
latieven kunnen niet op bij The
Greenery, de verkooporganisatie van
de Nederlandse tuinders. Hebben de
mannen met de groene vingers een
nieuwe vrucht ontdekt? Of is het een
exotische groente waar ze ons voor
proberen te winnen?
Nee hoor, het gaat over spruitjes.
Ho, nu niet onmiddellijk omslaan.
Hier hangt geen spruitjeslucht. Het
zijn geen vieze spruiten die onze
tuinders aan de man brengen, maar
oergezonde lekkernijen. Althans, dat
meldt The Greenery.
Spruiten. Jarenlang wordt al gepro
beerd de groente nieuw leven in te
blazen. Miljoenen kilo's hebben we
ervan in Nederland, maar helaas
heel wat minder mensen die ze
graag lusten. Als er al echte liefheb
bers zijn, dan zullen die ongetwijfeld
subsidie krijgen als verdrukte min
derheid. Het restant der mensheid
koopt ze voor de afwisseling, maar
niet uit overtuiging. Zelf gedoogde ik
ze eigenlijk alleen nog overdekt met
gebakken spekjes en een flinke lepel
pindasaus. En vervolgens had ik
toch weer spijt, want het kost ook
nog moeite voordat je al die kooltjes
netjes in de pan heb liggen. Moeilij
ke groente en nog niet lekker ook.
Bij The Greenery kennen ze senti
menten als de mijne, zo blijkt. Want
ze hebben een overtuigende cam
pagne opgezet voor de verdrukte
spruit. Ze hebben er ook een aan
sprekend boegbeeld bij gevonden.
Wat zullen ze blij zijn geweest, die
tuinders, toen spruitenteler Henk
Angenent in januari op de Bonke-
vaart in Leeuwarden als eerste zijn
schaats over de streep drukte. Unox
moet zich voor de erwtensoep- en
rookworstreclame behelpen met elf
steden-loser Erik Huizebosch, maar
de tuinders trekken mej Nummer
Eén het land in.
Toch is het niet Angenent die het
spruitje nieuw leven inblaast, maar
de bedenker van de folder met re
cepten waar zijn portret op prijkt.
Wat blijkt? Je hoeft de groente hele
maal niet zo lang te koken. Sterker
nog: in een paar minuten zijn ze
gaar én op z'n lekkerst. Ze doen het
prima in de wok en laten zich per
fect combineren. En wat het mooiste
van alles is: je hoeft ze niet meer
schoon te maken. De spruiten liggen
voortaan kant-en-klaar in de winkel,
gepeld én gewassen.
Spruiten zijn er altijd al vanaf juli,
maar een oude volkswijsheid (of lie
ver domheid, want het is echt onzin)
wil, dat ze pas smaken als de vorst
erover is geweest. In ieder geval is
het in Nederland een typische win
tergroente. Maar vanaf vandaag
hoeven we ons niet meer te beper
ken tot (te lang) gekookte spruiten
met aardappelen en een stukje vlees.
The Greenery heeft recepten voor
spruitensoep (met wijn en room),
een lauwwarme salade (met
spekreepjes, mosterd en honing) en
bijvoorbeeld een Mexicaanse tortilla,
Teler Van der
Burg uit Stompe-
toren selecteert
zijn spruiten.
waarin de spruiten worden gecom
bineerd met rode kidneybonen.
Bij mij vielen de schellen van de
ogen bij het proeven van de roerge
bakken spruiten. De zoete drop-
smaak van de venkel combineert ge
weldig met de spruit. Bovendien
blijken zelfs de dikste jongens, na
zeven minuutjes koken en nog even
in de wok, lekker gaar en lang zo bit
ter niet als ik me herinnerde. En nog
gezond ook, met drie keer zo veel vi
tamine C als sinaasappelen.
Het receptenboekje van The Green
ery is verkrijgbaar bij de groentewin
kel en in de supermarkt.
Tendens naar luxere hapjes doet grens van brood en snacks ven'agen
ADE JAGER
Het aanbod van brood in al
lerlei soorten is zo groot en
de prijs is zo laag, dat nog
maar weinig mensen over
wegen het zelf te bakken.
Uit onverwachte hoek komt
het advies om toch maar
weer eens een broodje te
kneden. De makelaar in hui
zen constateert dat de geur
van versgebakken brood een
positieve werking heeft op
een potentiële koper. Brood
bakken dus, om ze over de
drempel te helpen.
Dat geuren een belangrijke
rol spelen bij koopgedrag
weet de detailhandel allang.
Brood afbakken in de winkel
gebeurt steeds vaker, wan
neer de balckerij achter het
verkooppunt is verdwenen.
De hele dag door gaan diep
gevroren halffabrikaten uit
de fabriek de oven in en als
geurige verse stokbroden,
pistoletjes en croissantjes
komen ze eruit.
De supermarkten, bakkers
en speciaalzaken doen er
veel aan om de klant voor
zich te winnen. Stunten met
prijzen, gratis ontbijten en
een internationaal aanbod.
Het echte bakkersgilde laat
zich inspireren door de
vraag naar ambachtelijk
brood. Zo haalden ze het
'oerrecept' voor een Dodo-
ni-fetabroodje bij de Griekse
herders en 'Het broodje vari
Vermeer' kopieerden ze van
zijn schilderij 'Het melk
meisje', waarop deze vier
puntige broodjes staan afge
beeld. Supermarkten probe
ren het ook met oerbrood
dat oerend lekker heet, maar
voornamelijk uit het beken
de luchtige gistbrood be
staat waar wat zonnebloem
pitten, maïsmeel, rogge,
gerst en haver in is verwerkt.
De tropische bol is een ge
wone krentenbol waarin de
krenten zijn vervangen door
geconfijte stukjes papaja en
In de supermarkt denkt de
consument allereerst een la
ge prijs aan te treffen en
voor een bijzonder broodje
gaat hij naar de speciaal
zaak. Vooral op zaterdag
puilt de winkel van de war
me bakker uit, die dan ge
middeld 40 procent van zijn
weekomzet haalt. Vergele
ken met vijftien jaar geleden
eten we vier keer zoveel klei
ne broodjes, maar nog altijd
bestaat 80 procent van de
broodverkoop uit hele bro
den. Op ieder witbrood gaat
er 3,5 bruin- of volkoren
brood over de toonbank.
Aten we dertig jaar geleden
gemiddeld nog een vierde
brood per dag, dat is nu ge
daald tot een vijfde. Er is wel
een tendens naar luxere
hapjes, waardoor de grens
van brood en snacks vèr-
kelhoekjes waar specialitei
ten te koop zijn. Nieuw is de
uit Amerika overgewaaide
joodse bagel. Een ringvor
mig broodje waarvan het
deeg voor het bakken wordt
gekookt. Vooral in combina
tie met roomkaas gegeten.
Ze lijken in vorm op de be
kendere donuts die in de
frituurpan aan hun knappe
rige korstje komen. Voor de
met gist gemaakte en met
poedersuiker bestrooide do
nuts heeft de oliebol model
gestaan. Nederlandse immi
granten in Amerika namen
hun eetgewoonten mee,
waaronder het bakken van
oliebollen. Nieuw zijn de
donuts gedoopt in chocola
of gekleurde suikermuisjes.
Een belegde Italiaanse bol,
panini, ciabatta of een krui
dige focaccia verdringt de
belegde kadetjes die tijdens
de lunch even gehaald wor
den. Olijvenbrood of een ba
silicumbroodje neem je van
de markt mee of in de win
termaanden, een rijkelijk ge
vulde ministol die royaal
met amandelsnippers is be
strooid.
Voor puur natuur bieden de
natuurvoedingswinkels
steeds meer keus. Een vol
korenbroodje met zonne
bloempitten kost meer dan
twee keer zoveel dan een ge
lijknamig broodje bij de
goedkoopste supermarkt,
maar is in smaak daarmee
niet te vergelijken. Zuurde
sem is een belangrijk rijs
middel in natuurvoedings-
brood. De werking van dit
gegiste papje van deeg en
water zou in het Griekse
Athene per ongeluk zijn ont
dekt. Het geeft ook de Duit
se broden hun kenmerken
de, wat zurige smaak waar
op een plak ham of kaas zo
goed past.
Bij oudgeworden brood
hoeven niet meteen de
eendjes in gedachten te ko
men. De Belgen maken er
lekkere broodtaart van, die
in punten de verkoop in
gaan. Ontkorst brood wordt
met gekookte melk, room
boter, rozijnen, suiker, ka
neel en een losgeklopt ei
vermengd, en gaat met een
laagje suiker/kaneel en
klontjes roomboter de oven
in. Lekkere luchten zijn in
begrepen.
10
11
OPGAVE
OPLOSSING
KRUISWOORDRAADSEL
Horizontaal: 1. Trekvogel, vezel
stof; 2. tandeloos zoogdier, fami
lielid, reeds; 4. hevige neerslag;
5. voegwoord, onzes inziens
(afk.), 6. Engelse jongensnaam,
landbouwwerktuig; 7. tegenover
(afk.), hij; 8. in goede doen; 10.
voertuig, bron, de onbekende;
11. buisje v. zacht metaal, heili
ge stier.
Verticaal: 1Dans, eeltachtige
uitwas; 2. bolgewas, jaargetijde,
ruthenium; 3. snaarinstrument;
4. nachtspiegel, persoonlijk
vnw.; 5. wandelplaats, bevlie
ging; 6. bevestiging, bergruimte;
7. muziekleer; 8. tantalium, ver
trouwd, nikkel; 9. geestdrift, zij
deachtige beharing.
SLEUTELWOORD
De woorden op de eerste en der
de verticale kolom zijn;
TENTAKEL en ONDERROK
Het sleutelwoord luidt: MAGNE
TISCH.
HEINZ
Tom Poes liep, zonder op toestem
ming te wachten, naar de kelder van
Bommelstein en zette het koffertje
naast zich neer. Daarop greep hij het
instrumentje er uit waarin hij het
vreemde ventje had zien praten en
draaide een knopje om. Er klonk een
zacht geknetter uit het doosje.
,,Dat is de verbinding met de
Droon", dacht Tom Poes. „Als ik nu
maar geen fouten maak!'' Hij haalde
diep adem en trok zijn mond scheef.
„Dit is Ep-lep, de waarnemer", sprak
hij met geknepen stem. „Hij heeft
het kukel gemeten van Grootgrut, de
spritsmaker. Het is een min kukel."
„Hoeveel min?" vroeg een diepe
stem uit het toestelletje. Tom Poes
zweeg even beduusd en in de stilte
klonk heer Bommels stem bij de kel
dertrap. „Wat doe je toch, jonge
vriend?" vroeg deze klagend. „Dat
loopt .maar door mijn huis en dat
doet maar..."
„Hoeveel min?" herhaalde de bas
stem dreunend. „Eh...wacht even!"
zei Tom Poes, heer Bommel gejaagd
wegwenkend. „Ep-lep", de waarne
mer, wil eerst weten waarvoor zijn
waarnemingen eigenlijk dienen!"
Het geknetter uit het apparaatje werd
luider en de donkere stem galmde
dreigend door het keldergewelf toen
hij riep: „Nieuwsgierige waarnemers
zijn gevaarlijk! Waarnemers mogen
niet denken en niet vragen; ze mo
gen alleen maar doen wat hun ge
zegd wordt. Sta stil, Ep-lep, en houd
uw mededeler goed vast!"
Nu begon Tom Poes bang te worden.
Gedreven door een akelig voorgevoel
wierp hij het toestelletje van zich af -
en dat was maar net op tijd. Want
voordat het de grond bereikt had,
sprong het met een donderende knal
uit elkaar.
HET WEER
l/"
DOOR JAN VISSER
Komt Thialf het verjaardagsfeestje van de Sint opluisteren? De kan
sen daarop zijn tijdens het afgelopen etmaal toch weer groter gewor
den nu de atmosfeermodellen aansturen op hogedrukactiviteiten tei
noorden van ons land. Halverwege volgende week wordt een hoge-
drukgebied verwacht tussen IJsland en Schotland en aan ander bovi
Finland. Tegelijkertijd is de luchtdruk laag boven Italië. Het gevolg
een noordoostelijke stroming waarmee koude luchtmassa's worden
aangevoerd. Daarin zakken de temperaturen naar waarden rond het
vriespunt.
Dit weekeinde wordt het weerbeeld bepaald door een depressie die
zich van Engeland naar de Noordzee en onze omgeving verplaatst. Q
rond het systeem circulerende luchtmassa's zijn onstabiel. Daardool
komen er buien tot ontwikkeling.
Morgen is de buienactiviteit niet al te groot en zo nu en dan komt oei
de zon tevoorschijn. Verder waait er een zuidwestenwind waarmee
zachte lucht wordt aangevoerd. Zaterdagmiddag wordt het maximag'
zo'n 10-11 graden. Afhankelijk van de positie van de depressie gaat
de wind op zondag uit het noordwesten waaien. De lucht die dan naj
ons land stroomt is minder zacht. De temperatuur schommelt over
morgen rond de 8 graden. Verder zijn de buien talrijker mits het lag*
drukgebied niet ten westen van ons land blijft hangen.
Ook op maandag houdt de kans op buien aan. Gisteren heeft het na
genoeg de hele dag geregend en dat had deze maand, normaal ge
sproken de natste maand van het jaar, nog niet plaatsgevonden. In
Bloemendaal en Santpoort-Noord viel totaal 11 en op Valkenburg er
Schiphol 9 mm. De regen was een voorbode van zachtere lucht maaj
deze slaagde er overdag niet om onze streken te verblijden. De tem
peraturen kwam niet hoger dan maximaal ruim 5 graden.
EUROPA
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
morgen sneeuw,
aan zee ook regen. Langs
de westkust vandaag en-
gen droog en meer opkla
ringen. Maxima aan zee
enkele graden boven nul,
landinwaarts lichte tot
matige vorst.
Zweden:
Vandaag rustig en droog
den opklaringen. Morgen
een koude oostenwind.
Verder in het zuiden
sneeuw.mogelijk ook ijzel,
in het uiterste zuiden later
overgaand in regen. Maxi
ma van -10 graden in het
Denemarken:
Veel bewolking en vandaag van het zuid
westen uit sneeuw, mogelijk ook ijzel,
later op de dag overgaand in regen. Mor
gen regenachtig. Veel wind. Temperatu-
Engeland, Schotland, Wales en lèrland:
Vandaag overwegend bewolkt en nu en
dan regen, morgen later op de dag in de
Schotse bergen overgaand in sneeuw,
morgen vooral langs de oostkusten ook
enkele opklaringen. Middagtemperatuur
tussen 8 en 12 graden.
België en Luxemburg:
Tamelijk veel bewolking en af en toe re
gen. Middagtemperatuur ongeveer 10
Noord- en Midden-Frankrijk:
Overwegend veel wolken en perioden
met regen. Middagtemperatuur van 8
graden in het noordoosten tot 12 in
Bretagne en de Vendee.
Vandaag bewolkt en enige tijd regen of
motregen, later op de dag kans op een
paar opklaringen. Morgen in het noor-
zuiden droog en perioden
jen tot 20 in het zuiden;
rond 15. Morgen in het
Soms zon maar ook kans op een regen-
of onweersbui, met name op vandaag.
Middagtemperatuur ongeveer 21 gra-
Spanje:
Zonnige perioden r
ook wolkenvelden e
Oostenrijk:
Wolkenvelden; vandaag nog op de me
te plaatsen droog. Morgen van het w
ten uit nu en dan regen-, boven 13
meter ook sneeuw. Maxima in de dal
oplopend tot ongeveer 6 graden op m
misschien een paar opH
ringen, een aanwakkerende zuidenwit
Middagtemperatuur rond het vriespi
Tsjechië en Slowakije:
Bewolkt en af en toe regen, vooral nj
gen. Vandaag nog een kans op wat ij
of natte sneeuw. Een toenemende 2
denwind. Middagtemperatuur iets oq
pend tot ongeveer 5 graden op morge|
Hongarije:
Veel bewolking en van tijd tot tijd wati
gen of motregen Middagtemperatl
ongeveer 6 graden
ZATERDAG 29 NOVEMBER 1997
i af en toe regen; i
i klein
op e
bui. Middagtemperatuur langs de k
en uiteenlopend van een graad of 15
aan de Golf van Biskaje tot 21 aan de
Costa del Sol; in het binnenland rond 14
Canarische Eilanden:
Zonnige perioden en een kleine kans op
een bui. Middagtemperatuur ongeveer
25 graden.
Marokko:
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 03.06» 15.17 02.39 14
Laag 11.20» 23.26 11.01 »23|
Weerrapporten 28 november 07 u
mnige
i uiteenlopend oeeien
irden tot meer Eelde
n 20 ir
Zonnige perioden maar ook kans op een
regen- of onweersbui; aan de kust mis
schien veel wind. Middagtemperatuur
rond of net onder 20 graden.
Zuid-Frankrijk:
Sterk wisselvallig weer met weinig zon
en van tijd tot tijd regen In het zuidoos
ten wel af en toe opklaringen. Vandaag
tamelijk zacht met een middagtempera
tuur van 13 tot 17 graden. Morgen fris-
Mailorca en Ibiza:
Geregeld zon maar ook kans op een (on-
weers-)bui. Middagtemperatuur op van
daag rond 20 graden; morgen iets fris-
Italië:
Wisselvallig met van tijd t<
tussendoor ook wa
ijd regen of
n tijd tot
op mist. Middagtempei
pend van een graad of 9 in h
tot rond 18 in het zuiden.
Corsica en Sardinië:
Aanhoudend wisselvallig met
tijd buien; vooral vandaag ook wat zon
Middagtemperatuur omstreeks 17 gra-
Malta:
Half tot zwaar bewolkt en vooral van
daag kans op een fikse regen- of on
weersbui. Middagtemperatuur om
streeks 18 graden.
Griekenland en Kreta:
Boedapest regen
Las Palmas zwaar bt
ten e
s e
Middagtemperatuur
van een graad of 13 ii
Turkije en Cyprus:
Kusten: nu en dan zon en vooral morgen
kans op een regen- of onweersbui; in het
zuidwesten misschien flink wat neer
slag. Middagtemperatuur uiteenlopend
van een graad of 12 rond Istanbul tot 20
op Cyprus.
Duitsland:
Wolkenvelden en vooral morgen af en
toe regen; ijzel of natte sneeuw is nog
niet uitgesloten. Temperatuur langzaam
oplopend en morgen variërend van een
graad of 4 rond Berlijn tot 9 in het zuid-
Stockholm zwaar tx
Casablanca onbew.
Johannesburg zwaar bei
Los Angeles onbew.
New Orleans onbew
II
4-
