Chirac wikt, Jospin beschikt
De markt
doet pijn
Vragen rondom wetenschappelijk wangedrag
Feiten &Meningen
Belastingdienst
VRIJDAG 28 NOVEMBER 1997
Stel, je bent ondernemer en ziet brood in het open
baar vervoer. De grote monopolies beginnen te ver
brokkelen, en je doet een offerte op het verzorgen
van een busdienst. Een dienst die nu nog in handen
is van de VSN, het Verenigd Streekvervoer Neder
land.
De offerte moet scherp geprijsd zijn. want er ko
men meer biedingen op de concessie die wordt aan
besteed. Behalve de verplichting genoeg bussen te
laten rijden om een goede dienstverlening te garan
deren, moet je ook al het personeel overnemen van
het huidige busbedrijf dat onder het VSN valt.
Dat laatste voedt de ondernemingslust niet. Want
wie het beste busbedrijf van de wereld wil zijn (dat
moet je willen om geld te kunnen verdienen), kiest
zelf zijn chauffeurs. Niet alle medewerkers in de
VSN-bedrijven schudden de oude bedrijfscultuur zo
maar van zich af. Het nieuwe bedrijf eist (nog) meer
klantvriendelijkheid van hen, meer verantwoordelijk
heid, meer motivatie, meer bereidheid andere taken
te verrichten dan puur het besturen van de bus.
Bij de commerciële streekvervoerder Vancom in
zuidelijk Limburg is aangetoond dat al die extra eisen
niet overdreven zijn. De busbestuurders hebben een
lager ziekteverzuim dan hun collega's elders - het
beste bewijs dat ze met hun nieuwe rol lekker in hun
vel zitten. En de klant voelt zich meer koning dan
vroeger, ook dat is pure winst.
De proef met Vancom en een soortgelijk experi
ment in Zeeland, wordt nu gevolgd door een geleide
lijke introductie van meer marktwerking in het
streekvervoer, te beginnen in Noord-Nederland.
Daarmee wordt eindelijk aan een diep gekoesterde
wens voldaan van vooral minister Jorritsma en haar
WD. De 'tucht van de markt' moet beter en efficiën
ter openbaar vervoer opleveren.
Een meerderheid in de Tweede Kamer is de minis
ter de hele paarse periode sinds 1994 schoorvoetend
gevolgd. Voor Jorritsma kon de marktwerking niet
hard genoeg gaan, elders in de politiek zag men ach
ter elk voordeel ook een nadeel. Inmiddels is de poli
tieke besluitvorming rond het open gooien van de
openbaar vervoersmarkt zover gevorderd, dat de
Tweede Kamer haar greep op de ontwikkelingen bij
trein en bus al voor een deel kwijt is.
De strijd rond de marktwerking is nu van het Bin
nenhof verplaatst naar de werkvloer. Buschauffeurs
in het noorden staakten deze week omdat ze de ar-
beidsgaranties van Jorritsma niet vertrouwen. Ze wil
len duidelijker in de wet vastgelegd zien dat een
nieuwe commerciële busonderneming alle VSN-
werknemers overneemt, als ze een concessie ver
werft.
Jorritsma vindt dat de wet al genoeg garanties
biedt, verschillende politieke partijen (waaronder
overigens niet de WD) tonen zich echter bezorgd, en
landelijke vakbondsacties dreigen. Het is geen toeval
dat de spreekwoordelijke Nederlandse arbeidsvrede
het meest bedreigd wordt in de sector van het open
baar vervoer. Dit is een sector die zo lang zoveel be
scherming heeft genoten, dat ze mentaal maar moei
lijk de stap naar de markt maakt.
Hoe dit conflict ook loopt, de arbeidszekerheid in
de wereld van het streekvervoer is niet langer een
rotsvast gegeven. Commerciële busondernemingen
kunnen failliet gaan. Ze kunnen hun concessie weer
verliezen. Als de prijs van de verplichting om steeds
het zittende personeel over te nemen, te hoog is dan
zal dat uiteindelijk toch banen kosten. Tenzij de
overheid - in dit geval gemeenten en provincies - ex
tra geld uittrekt en opnieuw begint te subsidiëren.
Van de politiek mag worden verwacht dat het - als
marktwerking tenminste het credo blijft - sterk inzet
op het toelaten van niéuwe commerciële partijen. El
ke randvoorwaarde die ze daarbij stelt, heeft een
prijs. Subsidies verhogen de kosten van openbaar
vervoer voor de samenleving. Extra bescherming
voor zittend personeel is sociaal, maar kan de markt
dynamiek hinderen. Halve marktwerking geeft in ie
der geval veel ontevreden gezichten. Maar de Twee
de Kamer is niet bij machte dit proces goed te bege
leiden. Want ze weigert te kiezen: ofwel de markt
werking krijgt voluit de kans. ofwel delen van het
openbaar vervoer moeten helemaal worden afge
schermd.
Minister Jorritsma laat de aarzelende Tweede Ka
mer het liefst achter zich en gaat nu de krachtmeting
met de tienduizenden werknemers in het openbaar
vervoer aan. Haar grootste prestatie zou zijn meer
marktwerking te introduceren, zonder dat overheid
en werknemers elkaar de tent uitvechten. Dat zou
passen in onze traditie van de polder-harmonie.
Maar Jorritsma zet harmonie graag op het spel, als ze
haar beleid er niet door krijgt.
In Frankrijk overvleugelt de stuurman de kapitein
vj HAAG MAURICE WILBRINK
„Er zijn vandaag zestien landen vertegenwoordigd," merkte een geestige
ambtenaar vorige week op tijdens de economische top van de Europese
Unie (vijftien landen) in Luxemburg. „Er zijn twee Frankrijken." Het ene
Frankrijk werd vertegenwoordigd door Jacques Chirac, de gaullistische
president, die de top aan greep om de 'gevaarlijke experimenten' te he
kelen die in zijn land gaande waren. Het tweede Frankrijk werd beli
chaamd door Lionel Jospin, de socialistische premier en aanstichter van
deze 'gevaarlijke experimenten' (werktijdverkorting).
Premier Jospin verwaardigde
zich niet te reageren in Luxem
burg. Zijn credo luidt dat een
regeringsleider in het buiten
land geen binnenlandse politiek
moet bedrijven. Maar eenmaal
terug op eigen bodem sprak hij
tot een zaal vol socialisten: „Ik
herinner me een gevaarlijk ex
periment op 21 april van dit
jaar, toen de president ver
vroegde verkiezingen uitschreef.
Soms pakken gevaarlijke experi
menten goed uit."
Jospin, voorwaar geen cabare
tier, had de lachers op zijn
hand. Op die 21ste april 1997
had Chirac het parlement een
jaar eerder dan nodig naar huis
gestuurd in de hoop dat het
volk een nieuwe regering van
rechts zou kiezen. Die regering
zou hij dan tot het einde van
zijn ambtstermijn in 2002 in
zijn broekzak hebben.
Maar het snode plan mislukte,
en nu zit hij opgezadeld met
een socialistische premier die
hem volledig aan het overvleu
gelen is. Volgens de laatste opi
niepeiling geniet Lionel Jospin
zes maanden na zijn aantreden
de steun van 51 procent der
Fransen, 23 procent meer dan
zijn gaullistische voorganger
Juppé na een half jaar regeren.
Van de kiezers van het UDF,
een rechtse partij, zei zelfs 56
procent Jospin t
Die plotselinge popula
heeft vriend en vijand verbaasd,
omdat Lionel Jospin bekend
stond als een man zonder enig
charisma of gevoel voor humor.
Zijn toespraken zijn slaapver
wekkend, zijn discussietechniek
is zwak. Maar die zwakte is te
vens zijn troef. Jospin mag dan
saai zijn, maar deze stijve pro
testant heeft iets wat de ande
ren ontberen: eerlijkheid.
De smadelijke verkiezingsne
derlaag begin dit jaar en de op
mars van Jospin hebben de par
tijen ter rechterzijde in chaos
gedompeld. Juppé, de voorma
lige premier, werd afgevoerd als
leider van de gaullistische RPR.
In zijn plaats kwam Philippe Sé-
guin, een ketting rokende
zwaargewicht die in 2002 een
poging wil doen partijgenoot
Chirac uit zijn Elysée Paleis te
verdrijven.
Zo mogelijk nog verdeelder is
de tweede partij van rechts, de
ongeveer even grote UDF. Dit
UDF is eigenlijk niet eens een
partij, maar een samenraapsel
van splinters waarvan de leiders
slechts hun machtsdrift gemeen
hebben. De leider van het hele
spul is Frangois Leotard, die er
vorige maand in een boek van
werd beticht opdracht te heb
ben gegeven tot de moord op
een parlementariër.
Veel van deze politici verwijten
Chirac de flater van de ver
vroegde parlementsverkiezin
gen. „Wij zijn niet geloofwaar
dig meer." klaagde André Santi-
ni van de UDF. „Dat is mis
schien het lot van alle partijen
die verslagen zijn. Maar wij
hebben ook nog eens ons die
nederlaag zelf op de hals ge
haald. Je krijgt geen lintje als je
jezelf in de voet schiet."
Chaos en fatalisme in de recht
se gelederen hebben Chirac, tot
zijn verkiezing als president de
vaandeldrager van de RPR, weer
in de rol van rechtse leider ge
drongen. Deze zomer her
nieuwde hij zijn aanval op het
Nederlandse drugsbeleid, daar
mee impliciet Jospin attaque
rend die zelf ooit geblowd had.
Een paar maanden later, bij een
staatsbezoek aan Moskou, he
kelde hij de trage privatisering
van de staatsindustrie. En vori
ge week. in Luxemburg, volgde
de publieke aanval op Jospins
werkgelegenheidsbeleid.
Met zijn aanvallen op de linkse
regering heeft Chirac Frankrijk
tot middelpunt van zotternij ge
maakt. „Het is beter voor de
waardigheid van de staat en
voor het imago van Frankrijk in
het buitenland, dat dit be
treurenswaardige incident het
laatste in zijn soort is," schreef
het dagblad Le Monde na de
top in Luxemburg.
Het probleem komt voort uit de
Franse grondwet, die het land -
in de woorden van Jospin - 'een
tweehoofdige uitvoerende
macht' geeft. De meeste demo
cratische landen hebben ofwel
een president met uitvoerende
macht ofwel een premier. Maar
Frankrijk heeft het in 1956 zo
geregeld dat zowel de president
als de premier formele macht
heeft.
Dat is niet erg als die premier
van dezelfde partij is als d
sident, want in dat geval ti
de laatste aan alle touwtjej
Maar als de president
zeven jaar wordt gekozen)
samenwerken met
parlement (zittingsduur \4
jaar), dreigt een permanei
loopgravenoorlog.
Die oorlog kan Chirac a
maar verliezen. Krachten
grondwet mag de presided
alleen bezighouden met hi
buitenlands beleid, eer
terrein dat met de val v
Muur veel van zijn aan
kingskracht heeft verloren!
Niets kan hem erva
den zijn mening te geven{3
het economisch beleid, n
niets kan Jospin er ver
van weerhouden die n
geheel te negeren. Zoals Jtf'
onlangs antwoordde ti
werd gevraagd op een
van Chirac te reageren:
geer niet, ik regeer."
Er waren in Luxemburg n
landen.
PARUS CEES VAN ZWEE
CORRESPONDENT
Regeringwsleider Lionel Jospin
foto reuters President Jacques Chirac
Ajfaire Diekstra nader bekeken
Het doel vai
'Leiden in last: de zaak Diekstra
nader bekeken' is niet Diekstra
vrij te pleiten van ongeauthori-
seerd gebruik van teksten van
anderen, maar om een inhou
delijke discussie op gang te
brengen over plagiaat en de be
oordeling daarvan. Ook willen
we herroeping van het eerder
verschenen rapport van Hof
stee/Drupsteen omdat dit valse
informatie bevat, waarnaar nog
steeds op valse wijze wordt ver
wezen. Wat is dan wel de ge
wenste onderzoeksmethode bij
professioneel wangedrag?
De definities van 'wetenschap
pelijk wangedrag' zijn nog
steeds onderwerp van heftige
discussie, vooral in de VS, maar
bevatten in elk geval een ge
meenschappelijke component:
de intentie tot misleiding. Mis
leiding is een ernstig vergrijp in
de wetenschappelijke gemeen
schap. Dat zit ingebakken in het
wezen van de westerse weten
schapsbeoefening. Echter, ook
de beste wetenschapsbeoefena
ren maken wel eens fouten, en
wetenschappers onderling zul
len zich steeds haasten gemaak
te fouten aan het licht te bren
gen. Zulks in het belang van de
wetenschap en dus niet nood
zakelijkerwijs om elkaar voor
schut te zetten. Een gemaakte
fout wordt niet zondermeer als
wangedrag aangemerkt. Dat is
echter wel het geval als er opzet
in het spel is: een opzet om te
misleiden.
Diekstra heeft zich niet in deze
vorm aan wetenschappelijk
wangedrag schuldig gemaakt.
Hij heeft in drie aantoonbare
gevallen onvoldoende tijdig au-
Krijgen zelfstandigen te
maken met een verplichte
verzekering tegen
arbeidsongeschiktheid?
Op 1 januari 1998 verdwijnt de Algemene Arbeidson
geschiktheidswet (AAW). Om u als zelfstandige toch te
beschermen tegen de financiële risico's van arbeidsonge
schiktheid, heeft u voortaan te maken met een nieuwe
regeling: de Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelf
standigen (Waz). De huidige AAW-premie, die u nu tegelijk
met de Inkomstenbelasting/Premie volksverzekeringen be
taalt, komt daardoor
ngt i
e vervallen,
aparte Waz-
"Voor v
geldt de wet eigenlijk?"
De wet geldt voor zelfstandigen, hun n
ners, directeuren-grootaandeelhouder
naren. Van freelance journalisten tot
geestelijken tot topsporters. Van schrijve
plaats daa
ïslag.
:ewerkende part-
i beroepsbeoefe-
vethouders. Van
tot kunstenaars.
Ja, en meewerkende
echtgenoten, directeuren
grootaandeelhouder en
beroepsbeoefenaren ook.
"Hoeveel premie ga ik betalen?"
-U betaalt een vast percentage van een gedeelte van uw
inkomsten.
De betaalde Waz-premie is overigens aftrekbaar voor de
Inkomstenbelasting.
"Hoe kom ik hier meer over te weten?"
Over de Waz is een aparte brochure gemaakt:
"Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen".
Daarin kunt u alles over de nieuwe, verplichte verzeke
ring lezen. U kunt de brochure gratis aanvragen via de
Belastingdienst Bestel 1 ijn: 0800-0043 (24 uur per dag
bereikbaar, 7 dagen in de week).
U kunt voor meer informatie ook kijken op Internet:
www.belastingdienst.nl
Leuker kunnen we 't niet maken. Wel makkelijker.
teursrechten op teksten in zelf
hulpboeken geregeld. Toch is
hij op grond hiervan ernstig
door zijn collega's veroordeeld.
Hoe kan dat? Oud-rector Leer
touwer stelde kort en bondig:
'overschrijven mag niet'. Hier
achter zit het gevoelen dat een
'professional' als een weten
schapsbeoefenaar zo'n misstap
niet mag maken. Is men het
daarmee eens, dan mag men
echter nog niet van weten
schappelijk wangedrag spreken.
Men kan wel de term 'professio
neel wangedrag' gebruiken, op
voorwaarde dat de overtreding
door de beroepsgroep als zoda
nig is aangegeven.
TUCHTCOLLEGES
Men kan een beroepsgroep niet
ontzeggen eigen interne criteria
voor de beoordeling van profes
sioneel wangedrag aan te leg
gen. Dit leidt bijvoorbeeld tot
vorming van tuchtcolleges in de
medische wetenschap. Voor
waarde is dat de positie van
aanklager, beschuldigde, en de
betrokken 'rechters' en door
hen te volgen procedures, aan
alle betrokkenen duidelijk zijn.
Bij de Diekstra-affaire kon men
niet terugvallen op een dergelijk
tuchtcollege. Men kwam. nood
zakelijkerwijs, tot een zoge
naamde 'peer review': een col
legiale beoordeling door gelij
ken, de 'peers'. Deze peer re-
view is niet ongebruikelijk in de
wetenschappelijke wereld. Zij
wordt toegepast door refereés -
beoordelaars - in wetenschap
pelijke tijdschriften en bij be
oordeling van onderzoeksgroe
pen. Maar zonder duidelijke
richtlijnen geeft deze peer re-
view aanleiding tot willekeur.
Men richt dan binnen de be
roepsgroep een soort volksge
richt aan. Vandaar dat voor de
beoordeling van professioneel -
wetenschappelijk - wangedrag,
protocollen zijn opgesteld.
Uit bestaande protocollen lei
den we de volgende algemene
gedragslijn voor de behandeling
van professioneel wangedrag af:
1Een aanbrenger van een ver
onderstelde vooropgezette mis
leiding meldt zich daarmee bij
de faculteitsdecaan of de rector.
De beschuldiging wordt niet
publiek gemaakt en de naam
van de aanbrenger niet onthuld
(omdat deze in een afhankelijke
positie ten opzichte van de be
schuldigde kan staan.) Alle be
staande protocollen wijzen ech
ter anonieme beschuldiging van
de hand.
2. De beschuldigde wordt in
kennis gesteld van de welom
schreven beschuldiging. Een
onderzoekcommissie onder
zoekt de beschuldiging op de
intentie tot misleiding, of be
kijkt of er sprake was van een
vergeeflijke fout. Daartoe kan zij
getuigen horen en archieven en
databestanden onderzoeken
waartoe zij vrij toegang krijgt.
2a. Constateert de commissie
de intentie tot misleiding of een
vergeeflijke fout dan wordt de
beschuldigde daarvan met be
wijsmateriaal in kennis gesteld.
Hij/zij krijgt de gelegenheid een
verdediging op te stellen en
contra-bewijsmateriaal te over
leggen. De commissie stelt een
eindrapport op dat nogmaals
aan de beschuldigde wordt
voorgelegd voor commentaar
en dat daarna aan de decaan-
/rector wordt uitgebracht. Het
cruciale bewijsmateriaal wordt
als bijlage toegevoegd om open
bare controle mogelijk te ma
ken. Stap 3 is de volgende.
2b. Constateert de commissie
geen opzettelijke fout of mislei
ding, dan worden decaan/rec
tor, aanbrenger en beschuldig
de daarvan op de hoogte ge
bracht. De zaak wordt gesloten
en niet in de publiciteit ge
bracht. De motivatie van de
aanbrenger van de 'niet ontvan
kelijk' verklaarde beschuldiging
wordt nader onderzocht.
3. Het bestuur van de instelling
waar de beschuldigde werk
zaam is, stelt de sanctie vast
(van reprimande, tijdelijke
schorsing in functie, tot ont
slag).
De beoordeling wordt publiek
gemaakt.
4. De veroordeelde kan hierte
gen hoger beroep aantekenen
bij de decaan/rector op grond
van veronderstelde procedurele
fouten (onder andere het onvol
doende opvragen, het negeren
of selectief gebruik van bewijs
materiaal).
Een tweede onderzoekscom
missie stelt een onderzoek in
naar de veronderstelde proce
durele fouten en rapporteert
aan de decaan/rector die de
sanctie kan herzien. Het resul
taat wordt publiek gemaakt.
Bestaande protocollen en noti
ties bevatten lang niet al deze
punten. Zo wordt geen melding
gemaakt van het hoger beroep
zoals in Amerikaanse protocol
len is voorzien. Waarom is dit
hoger beroep zo belangrijk? Uit
een recent onderzoek blijkt dat
in de VS in 70 procent van de
gevallen dat een beschuldiging
werd uitgesproken, deze niet
ontvankelijk werd verklaard.
Niettemin ondervinden de vrij-
gesprokenen ernstige gevolgen
van de beschuldiging in hun
verdere carrière. Ook blijkt dat
nogal wat aanbrengers van be
schuldigingen niet worden ge
dreven door het oprechte mo
tief een schande aan de kaak te
stellen, maar door persoonlijke
animositeit. Er zijn dus goede
redenen om bij de behandeling
van beschuldigingen de grootst
mogelijke zorgvuldigheid aan
de dag te leggen, waarbij het
vasthouden aan een protocol,
mèt hoger beroepregeling. van
essentieel belang is.
STEKEN
Op welke punten heeft de on
derzoekscommissie bij de affai
re Diekstra steken heeft laten
vallen? (De schuldvraag blijft
hier buiten beschouwing):
(1) De onderzoekcommissie is
te werk gegaan zoals bij een
'peer review' doch zonder co
dex, waardoor de beschuldigde
werd overgeleverd aan de wille
keur van zijn beoordelaars.
(2) De commissie kreeg zodani
ge 'terms of reference' mee dat
onvermijdelijk een vermenging
van de normstellende, onder-
zoek-verrichtende en de oor-
deelvormende functies is opge
treden. hetgeen tegen het alge
mene rechtsgevoel indruist.
(3) De commissie is afgegaan
op anonieme beschuldigingen
die via de pers in de publiciteit
kwamen.
(4) De commissie heeft de in
druk gewekt van een protocol
uit te gaan (dat van de
KNAW/NWO/VSNU)
in werkelijkheid niet gedaan.
(5) De commissie heeft zelf de
beschuldigingen niet onder
zocht doch volstond met het
i de
dat
de beschuldigde.
(6) De commissie heeft (vi l
eigen zeggen) de intentie
misleiding niet bekeken.
(7) De commissie heeft on'
tend bewijsmateriaal gem1
geerd. Een deel hiervan is
ter pas later boven tafel ge I
men (zie Leiden in last). 1
treft de commissie echter
verwijt ad (5) dat zij nietz
bronnen heeft onderzoch
had navraag moeten doei
de uitgever over auteursri
contracten, bij WHO over
right op 'working papers'
derzoek moeten doen in<
chieven van het instituut
aanleiding van een verkla
van een secretaresse.
(8) Overtuigend bewijsma
is aan het eindrapport nil
gevoegd. Het bleek echtei
gelijk via de wet Openbat
van Bestuur o.m achteraf
chief van de commissie c
vragen. Dit leidde echter!
meer vragen dan antwooi
Het merendeel van de uit!
ken in het eindrapport blij
moraliserende opinies tei
geen vastgestelde feiten.
(9) De commissie heeft zi(
zijn oordeelsvorming niet
perkt tot de oorspronkelijl
schuldiging (van plagiaat)
andere elementen ingebra
zoals 'misbruik van vertro
van een collega.
10) De commissie kreegi
buiten een signaal van col
dat mogelijk sprake was v
valse aangifte. De strijdigl
verklaringen op dit onderi
(de zaak Kerkhof/Platt) zo
zich zelf al voldoende aan
ding hebben moeten zijn
deze mogelijkheid nadert
derzoeken. Dat is niet ged
11) In het eindrapport isl
opzichte van het concepts
port de eindconclusie dras
veranderd. De beschuldig]
had minder dan een etma
gelegenheid hierop te reaj
De positieve tegenhanger]
deze opstelling van de onf
zoekcommissie kan uit hel
voorgaande gemakkelijk!!
den afgeleid.
LEIDEN ARTHUR RÖRSCH J
Arthur Rörsch in hooglet
moleculaire genetica aan
Leidse universiteit en me
teur van het boek 'Leiden
last'.
