roject voor Russische
Zwervertjes zonder geld
Nieuwe vervoersprimeur: de
Praxitèle
'Politici sloten ogen voor moord'
Buitenland
Washington wacht op klapper in 'Tape-gate'
®AG 21 OKTOBER 1997
wordt opgeladen. Dat opladen
geschiedt door inductie-
stroom, wat impliceert dat de
schijf niet onder stroom staat
als er zich geen auto op be
vindt.
Om te voorkomen dat op
sommige parkeerplaatsen te
veel en op andere te weinig
Praxitèle terecht komen, zijn
ze uitgerust met hetzelfde na
vigatiesysteem dat ook voor
schepen wordt gebruikt. De
'centrale' weet daardoor pre
cies waar zich de auto's bevin
den, en kan deze van de ene
naar de andere plek verplaat
sen.
Vier grote Franse bedrijven
(autofabrikant Renault, vlieg
tuigbouwer Dassault, het elek
triciteitsbedrijf EDF en het
openbaar-vervoersbedrijf
CGEA) nemen deel aan het
experiment, dat tot dusverre
dertig miljoen francs heeft ge
kost. Indien de proef slaagt,
dan hoopt het consortium de
Praxitèle aan tal van andere
steden in binnen- en buiten
land te kunnen verkopen.
Met Parijs, waar eerder deze
maand wegens ernstige lucht -
vervuiling de helft van alle au
tomobilisten een rijverbod
opgelegd kreeg, zijn nu al ge
sprekken gaande.
haar voor de 'lezer' te houden
die zich in het linker achter
portier bevindt. Al wat hij dan
nog heeft te doen, is de kaart
in een gleuf bij het stuur te
steken, een pin-code in te tik
ken, en weg te
rijden.
Voorlopig zijn
er vijf par-
keerplaatsen
in Saint-
Quentin-en-
Yvelines inge
richt waar
abonnees hun
Praxitèle kun
nen ophalen
en achterla
ten. Twee
daarvan lig
gen in indus
triegebieden
in deze stad
van 130.000
inwoners, twee in woonwij
ken, en de vijfde bij het trein
station.
Onder de eerste abonnees be
vinden zich Parijzenaars die
in de industriewijken van
Saint-Quentin werken, en
daar altijd met de auto heen
reden. Zij arriveren nu per
RER, en stappen in hun Praxi
tèle. Sommigen van hen kun
nen hun abonnee-kaart te
vens gebruiken in de Parijse
metro en de RER, waar een
Praxitèle is
een auto met
elektromotor waar
je een abonnement
op kunt nemen
experiment met dezelfde kaart
wordt gedaan.
Met deze 'smart card' beoogt
de stad het gebruik van het
openbaar vervoer te vereen
voudigen. De abonnee loopt
naar het me
trostation,
haalt daar zijn
kaart langs een
'lezer', rijdt
naar het RER-
station, her
haalt de han
deling, en
stapt met'ge
bruikmaking
van dezelfde
'smart card' in
zijn Praxitèle.
Hij hoeft nooit
meer een tic
ket te kopen;
de rekening
krijgt hij
zoals die van de telefoon
gewoon eens per maand in de
bus.
De prijs van de Praxitèle is
voor abonnees gesteld op een
franc (dertig cent) per minuut
tijdens de spitsuren, en vijftig
centimes per minuut daarbui
ten. De abonnee wordt wel
geacht de wagen op een van
de parkeerplaatsen achter te
laten, waar hij het voertuig op
een ronde schijf moet rijden
opdat de batterij automatisch
Na de TGV en de RER (een
kruising tussen metro en
trein) kunnen de Fransen zich
sinds deze week laten voor
staan op een derde wereldpri
meur: de Praxitèle. In Saint-
Quentin-en-Yvelines, een
voorstad van Parijs, losten de
topmannen van vier grote in
dustrieën eind vorige week
het startschot voor deze nieu
we vorm van openbaar ver
voer.
De Praxitèle is een auto met
een elektromotor die alle
voordelen heeft van zo'n mo
tor, maar het voornaamste
nadeel ontbeert: zijn prijs. De
Praxitèle namelijk is een auto
die door honderden gebrui
kers wordt gedeeld.
Wie gebruik wil maken van de
Praxitèle, de elektrische versie
van een Renault Clio, moet
zich eerst abonneren. Voor de
duur van het experiment (een
jaar) is dat abonnement nog
gratis, maar naar verwachting
zal dat straks duizend francs
(330 gulden) per jaar gaan
kosten.
Elke abonnee krijgt een kaart,
die het formaat heeft van een
credit card, maar dikker is.
Met die kaart kan de abonnee
de portieren openen, door
Zuid-Afrikaanse oud-onderminister Wessels:
WASHINGTON JOHN WANDERS
CORRESPONDENT
Politiek Washington heeft weer een nieuw
speeltje: Tape-gate. Dit zoveelste schandaal
rond Bill Clinton draait opnieuw om diens
geldinzamelingsacties in de aanloop naar
de presidentsverkiezingen van november
vorig jaar. Eerder deze maand bleek tot ver
rassing van velen dat die omstreden activi
teiten door medewerkers van de president
zijn vastgelegd op video. Terwijl het minis
terie van justitie de banden nu beeldje voor
beeldje analyseert, wachten Clintons tegen
standers op wat ze in Amerika een
bombshell noemen; een sensationele ont
hulling.
De eerste beelden die justitie vrijgaf, zijn
slaapverwekkend. We zien de president aan
tafel met een groepje kapitaalkrachtige za
kenlieden. Clinton bedankt hen voor hun
giften. „Mooie das!", roept hij tegen een
van zijn geldschieters. Er wordt gebabbeld.
Rijke mannen drinken een beleefd kopje
koffie met de president van de Verenigde
Staten. Voor Clinton lijkt het een verplicht
nummer. „Hebben die kerels décir nou drie
honderdduizend dollar voor betaald", vroeg
een politiek commentator zich enigszins te
leurgesteld af.
Maar er zijn meer videobanden en lang
zaam komt er pikanter materiaal naar bo
ven, ook al laat de grote klapper die Clinton
echt in problemen kan brengen nog op zich
wachten. Johnny Huang, een omstreden
donateur van Chinese afkomst, is vaker in
beeld dan Clinton lief is. Huang en diens
werkgever James Riady lijken op de video's
zelfs kind aan huis in The Oval Office, de
werkkamer van de president. Op een van de
banden is te zien hoe Riady en zijn echge-
note zich twintig minuten lang ophouden
achter het bureau van de president het
altaar van de Amerikaanse democratie
terwijl Clinton even verderop in de kamer
de handen schudt van een lange rij dona
teurs.
We zien Clinton en diens bij een vliegtuig
ongeval omgekomen minister van Handel,
Ron Brown, omringd door zakenlieden van
Chinese origine. Onder hen Yah Lin 'Char
lie' Trie uit Little Rock, de stad waar Clinton
gouverneur was.Als je zin hebt om een
balletje te slaan, hij is eigenaar van een golf
baan in Macao", zegt iemand tegen Clin
ton, wijzend op de Hongkongse zakenman
Ng Lap Seng, alias 'Mister Wu', een partner
van Trie. „Dat zie ik wel zitten", reageert
Clinton en hij slaat zijn arm om de schou
der van Ng. „Moet je nou eens kijken met
wie je hier staat", roept Brown opgetogen.
„Dit is de Hong Kong-groep. Die helpt ons
overal."
De opname is twee jaar oud. Sindsdien is er
veel gebeurd. De FBI onderzoekt op dit mo
ment of 'Charlie' Trie mogelijk honderddui
zenden Hong Kong-dollars van Ng heeft
doorgesluisd naar Clintons Democratische
Partij. Dit zou een grove schending van de
Amerikaanse verkiezingswetten betekenen.
Trie is de VS inmiddels ontvlucht.
Wat onmiskenbaar uit de tot nog toe vrijge
geven videobeelden naar voren komt, is dat
de Verenigde Staten worden aangevoerd
door een man die geen enkele gêne ver
toont wanneer het gaat om het inzamelen
van geld. Zonder met zijn ogen te knippe
ren onderstreept Clinton voor de videoca
mera hoe belangrijk de financiële onder
steuning is voor zijn populariteit.
Het meeste geld dat Democraten en Repu
blikeinen inzamelen, gaat op aan peperdu
re tv-reclames, waarin politieke tegenstan
ders gedurende verkiezingscampagnes con
sequent zwart worden gemaakt. „In de re
gio's waar wij adverteerden, steeg mijn po
pulariteit met tien tot vijftien procent", be
klemtoont Clinton op een video uit 1995.
Dit voert rechtstreeks richting de bange
vraag waar Amerika zich al maanden over
buigt: is het presidentschap te koop?
„Zo werkt de Amerikaanse politiek nu een
maal". luidt een veel gehoorde reactie
vanuit het Democratische kamp. Om dit te
onderstrepen, verspreidden de Democraten
een videoband uit het archief van oud-pre
sident Ronald Reagan, een Republikein. En
ja hoor, op de beelden zien we hoe Reagan
de handen schudt van Republikeinse geld
schieters. Niet voor niks liep een wetsvoor
stel gericht op strakkere regulering van de
financiering van verkiezingscampagnes on
langs vast op verzet in het door Republikei
nen gedomineerde Congres. De Grand Old
Party heeft zelf ook belang bij handhaving
van het bestaande stelsel.
Clinton had de afgelopen week de twijfel
achtige eer te worden vergeleken met Ri
chard Nixon, de 37ste president van de Ver
enigde Staten. Ook diens presidentschap
werd omringd door schandalen. En ook bij
Nixon (Watergate) was er sprake van tapes.
Toen ging het nog om geluidsbanden. Nel
als nu werden die banden aanvankelijk
door het Witte Huis achtergehouden, om
uiteindelijk toch te worden overgedragen
aan justitie. Het kostte Nixon in 1974 de
kop.
De tegen Nixon geuite beschuldigingen gel
den vandaag ook voor Clinton, menen
sommige Republikeinse politici. Ook Clin
ton maakt zich volgens hen schuldig aan te
genwerking van justitie, machtsmisbruik en
minachting van het Congres. „Als Richard
Nixon de behandeling zou hebben gekre
gen die Clinton nu krijgt, zou hij nooit zijn
afgezet als president verkondigde een Re
publikeins Congreslid zondag in het gezag
hebbende televisieprogramma Meet the
Press. Dat was natuurlijk sterk overdreven.
Het andere uiterste is suggereren dat er niks
aan de hand is. Alsof Amerikanen vanuit
hun diepgewortelde wantrouwen jegens de
federale overheid altijd maar op zoek moe
ten naar nieuwe mysteries en doofpot-affai
res, ook op plaatsen waar die domweg niet
te vinden zijn. „De Koude Oorlog is over.
Het Rijk van het Kwaad bestaat niet meer.
Maar de behoefte aan showprocessen is in
de VS onverminderd groot", betoogde een
commentator in de Washington Post. „Een
deel van Washington is gek geworden."
KAAPSTAD RUNA HELLINGA
CORRESPONDENT
Na dagen van getuigenissen
van voormalige generaals en
toppolitici voor de Commissie
van Waarheid en Verzoening
blijft de bewering van de Na
tionale Partij overeind dat on
der de vroegere presidenten
P. W. Botha en F. W. de Klerk
nooit door de politiek op
dracht is gegeven om leiders
van de anti-apartheidsbewe
ging te martelen of te vermoor
den.
Dat er gemarteld en gemoord
werd, heeft niemand echter
ontkend en dat de politici van
de Nationale Partij (NP) wel
degelijk blaam treft, staat bui
ten kijf. Zoals de vroegere on
derminister van wet en orde,
Leon Wessels, deze week zei:
„Het argument van NP-politici
dat ze niet wisten wat er gaan
de was, is niet terecht. In veel
opzichten was het vooral dat
we het niet wilden weten.
Wessels was destijds lid van de
Staatsveiligheidsraad, een or
gaan waarvan de anti-apart
heidsbeweging altijd heeft
staande gehouden dat het in
macht boven de regering ver
heven was en zeer geheime
besluiten nam. Op basis van
een aantal documenten van
die Staatsveiligheidsraad heeft
de Waarheidscommissie de af
gelopen tijd de conclusie ge
trokken dat mensen als De
Klerk, die lid waren van de
raad, moeten hebben geweten
van de moorden en martelin
gen op politieke tegenstanders
en er zelfs mee hebben inge
stemd.
Toen De Klerk enkele maan
den geleden zei dat dergelijke
besluiten nooit zijn genomen
in de Staatsveiligheidsraad en
dat hij persoonlijk niet betrok
ken was bij besluiten die de
moord op anti-apartheidsacti
visten rechtvaardigden, barstte
Tutu publiekelijk in tranen uit
over zoveel onoprechtheid.
Maar ook Wessels, een man
die het apartheidsverleden
echt volkomen heeft afgezwo
ren, bevestigde wat De Klerk
en andere NP-politici ook al
hebben gezegd: dat zij destijds
termen als 'elimineren' en 'on
schadelijk maken' niet hebben
geïnterpreteerd als een op
dracht om mensen te ver
moorden, maar om ze langdu
rig en zonder vorm van proces
op te sluiten.
Het beeld dat uit de getuige
nissen oprijst, is dat van gene
raals en lagere officieren die
soms onder een borrel het be
sluit namen tot illegale acties
als moord en dat van politici
die niets hebben gedaan om te
weten te komen wat er gaande
was. „Mijn generaals hebben
ige vorm van opvang dreigt te verdwijnen
xjnvnriKs; is ai voor ae iweeae Keer in nei opvangcentrum, nei o-jange hummeltje op de rechterfoto werd een paar maanden geleden op straat
ronden. foto's Gpd hans hoogenduk
;!and telt ruim een half miljoen weeskinderen en min-
ns evenveel 'sociale wezen', kinderen die door hun
Iers in de steek zijn gelaten. Door de Moskouse stra-
zwerven zo'n 70.000 dakloze kinderen. Alleen gela-
iziek en ondervoed proberen ze in leven te blijven en
is praktisch onmogelijk, zeker nu de meedogenloze
issische winter voor de deur staat.
een taak die de staat zou moe
ten uitvoeren, maar dat gebeurt
niet. Komt er geen hulp, dan
zullen we vermoedelijk op 1 ja
nuari moeten sluiten.";
De kleine Vika begrijpt niet
waarom Potrawnova zo verdrie
tig kijkt. Vika, een iel meisje van
acht, vindt het juist prachtig
hier. Mensen op bezoek die ca
deautjes mee hebben meege
bracht'. „Ik vind het hier zo fijn.
Mijn papa en mama zijn dood
en toen zijn mijn zusje van vier
en mijn broertje van drie met
de ambulance helemaal uit ons
dorp hier naar toe gebracht."
De drie kleintjes waren alleen
achtergebleven en in een totaal
verwaarloosde toestand aange
troffen.
Nastja van zeven is al voor de
tweede keer hier: „Mijn moeder
ging dood en niemand zorgde
voor mij. Toen mocht ik hier
naar toe. Later is mijn vader me
komen ophalen. Maar hij ging
zoveel wodka drinken en nou
bén ik weer terug. Dat is fijn."
Het tehuis, ondergebracht in
een deel van een reusachtige
kleuterschool, ziet er voor Rus
sische begrippen piekfijn uit.
Veel, pedagogisch verantwoord,
speelgoed, zithoekjes, warme
kleuren en veel licht. De klein
kespondent
zijn in Moskou met zijn tien
Ijoen inwoners zegge en
■rijve veertien kleine opvang-
ilravoor deze verschoppelin-
1 Van hen hebben er 28 een
in, beschut plaatsje gevon-
in de prioet (opvangcen-
I van het Rode Kruis in het
van Moskou. Maar hoe
3nog? Dit huis, het eerste en
i,e van het Internationale
de Kruis in Rusland, is drie
r geleden opgericht. De eer-
to'ee jaar werd het project
het Nederlandse Rode Kruis
flancierd door de Neder-
ke regering en diverse in
gingen. In totaal werd een
j°en gulden geschonken.
'°rig jaar liep de Nederlandse
p af en nu is het geld op. Het
sische Rode Kruis weet niet
-r hoe het verder moet. On-
smeekbeden komt er
-''•elijks iets uit Rusland zelf.
^mila Potrawnova, presi-
van het Russische Rode
K: ..We hebben in Neder-
weer om hulp gevraagd,
antwoord luidde: 'We kun-
helpen, maar waarom doen
£e eigen mensen niets'? Ze
bben gelijk. Wij verrichten
tjes slapen in keurig nette sta
pelbedden. Opvallend is het ge
duld van het personeel. Steeds
worden de kinderen geknuffeld
of op de arm genomen.
Drie tot vier maanden wor
den de verschoppelingetjes in
deze voor hen paradijselijke
omgeving opgevangen. De eer
ste tijd alleen of met zijn tweeën
op een kamertje vol knuffel
beesten. Ze staan dan onder
streng medisch toezicht, wor
den behandeld voor hun kwa
len en krijgen hulp van een psy
chologe. Langzaam worden ze
geïntegreerd in de groep. In de
drie jaar van het bestaan heb
ben zo'n 380 kinderen tussen de
drie en acht jaar hier beschut
ting gevonden. Tijdelijk, want
langer dan vier maanden kun
nen ze niet blijven. Er zijn im
mers veel zwervende kinderen.
Daarna worden ze overgedra
gen aan de autoriteiten, het
geen meestal een weeshuis be
tekent. Soms gaan ze naar fami
lie, indien die wordt gevonden.
Omdat de meesten van deze
kinderen simpelweg zijn ge
dumpt, vindt zelden of nooit
hereniging 'met de ouders
plaats. Een enkeling is geadop
teerd door een Russisch gezin.
De kleine Nadja is misschien
zo'n geluksvogel. Na gruwelver
halen over adoptie door buiten
landers die de kinderen als or
gaandonoren zouden misbrui
ken, is de staf erg huiverig ge
worden. Een medewerkster ver
telt dat onlangs mannen met
automatische geweren aan de
deur stonden om kinderen voor
adoptie op te eisen. Nu staan er
bewakers in uniform aan de
poort.
Irina Lernotsjinsjka is hoofd
van het Rode Kruis in het grote
Moskouse district waar dit cen
trum staat. Zij is een onver
moeibare strijder voor deze 'so
ciale weesjes'. Ze heeft niets
dan lof voor de Nederlandse
hulp en is ook in Nederland ge
weest, waarvan een foto samen
met prinses Margriet getuigt.
„We hebben zo hard geld nodig
voor onze kinderen. We hebben
alle banken hier geschreven,
grote concerns benaderd, maar
de respons is vrijwel nihil. De
'nieuwe (rijke) Russen' bereiken
we om de een of andere reden
niet."
Volgens de leiding van het
Russische Rode Kruis is de nood
zo hoog gestegen dat de uitga
ven zijn teruggedraaid met bij
na zeventig procent. De direc
trice: „Dat heeft natuurlijk ge
volgen voor het eten, de medi
sche verzorging, de kleding en
ook voor de salarissen. We heb
ben de hoop op hulp bijna op
gegeven."
Een hummeltje vap drie jaar
komt aanlopen. Zijn etensbord-
je houdt hij zorgvuldig vast.
Dokter Galina Machalova: „Ze
hebben hem bij een metrosta
tion gevonden. Toen hij kwam,
zei hij geen woord, kon niet lo
pen. Niks. En nu, na ruim vier
maanden, wat een vooruit
gang." Heldere oogjes in een
blij gezichtje kijken ons aan,
maar wat is zijn toekomst.?
tegen me gelogen", zei oud
minister van recht en orde,
Adriaan Vlok. Maar ook voor
hem geldt dat hij geen enkele
moeite heeft gedaan om te
controleren of de generaals de
waarheid tegen hem spraken.
Natuurlijk beschikten NP-poli-
tici destijds over informatie die
erop wees dat er iets fout zat
met de manier waarop leger en
politie met politieke tegen
standers omgingen. De berich
ten over vergiftigingen van an
ti-apartheidsactivisten, de
bomaanslag op Ruth First,
moordpartijen in Swaziland en
Lesotho, de verdwijning van
activisten in East-Londen mo
gen in de Zuid-Afrikaanse pers
vanwege de censuur weinig of
geen aandacht hebben gekre
gen, op topniveau was men ze
ker niet alleen van de informa
tie in de media afhankelijk.
Aartsbisschop Tutu vroeg de
voormalige minister van bui
tenlandse zaken Pik Botha de
ze week, waarom de regering
niet had gereageerd op rappor
ten die ze bijvoorbeeld van
Tutu zelf had gekregen. Bot
ha's antwoord was simpel:
„We zagen het als ANC-propa-
ganda."
Maar dat de politici de waar
heid niet wilden weten, had, zo
erkende Wessels, ook met iets
anders te maken. De Nationale
Partij had in de jaren tachtig
het gevoel dat ze een oorlog
voerde. Die oorlog was niet
eens zozeer gericht tegen de
zwarte bevolking, want binnen
de NP bestond al vanaf pak
weg 1985 bereidheid om de
apartheid te verzachten.
Maar de Afrikaner natie voelde
zich in die jaren buitengewoon
bedreigd door het communis
me en internationaal terroris
me. Het ANC voerde terroristi
sche acties uit, op militaire
doelen, maar ook op winkel
centra en cafés. Bovendien
speelde de Zuid-Afrikaanse
communistische partij een
vooraanstaande rol in de lei
ding van het ANC, terwijl de
Sovjet-Unie en Cuba actief be
trokken waren bij het machts
spel en diverse burgeroorlogen
in Afrika.
Het was een klimaat, waarin de
zorg om mensenrechten van
politieke tegenstanders niet op
de eerste plaats kwam, erken
de Wessels. En hoewel hij vol
mondig erkent dat apartheid
fout was, is ook hij vandaag de
dag niet bereid de politieman
nen die destijds hebben ge
moord en gemarteld, af te val
len. „Ik kan hen niet afvallen
omdat we aan dezelfde zijde
stonden en voor dezelfde zaak
vochten."
cont bd-minister Vlok van recht en orde. foto »ap» adil bradlow
ert o;
Oud-president De Klerk (rechts) met Van Schalkwyk die hem on
langs opvolgde als voorzitter van de Nationale Partij.
foto reuters mike hutchings
