ZATERDAGS
geen
stoeipoes
BIJVOEGSEL
Stewardess
WHAT MUST IT T
"F its PASSENGERS?
ita tewardessen gaan in
toenemende mate
ebukt onder het sexy
imago waarmee
diverse
htvaartmaatschap
pijen zich in de
moordende
concurrentiestrijd
willen profileren.
Onderdruk van dat
vrouwonvriendelijke
aureool heeft het
binepersoneel steeds
vaker te maken met
lassagiers die menen
zich allerlei
indtastelijkheden en
seksistische
opmerkitigen te
iunnen veroorloven.
Op grond van een
groeiend aantal
klachten is de
International
Transportworkers
Federation (ITF)
begonnen meteen
'Campaign against
airline sexism',
'.wardessen zijn geen
eipoezen', aldus ITF,
iaar personeelsleden
met een grote
rantwoordelijkheid
>or de veiligheid van
de passagiers'.
Wereldwijde actie
tegen ongewenste
intimiteiten
in de wolken
ÊÊMA
CAMPAIGN
AGAINST
AIRLINE SEXISM
W toe. De poster die de Internationale
Transportworkers Federation (ITF)
als ondersteuning van de campagne tegen
het groeiende 'luchtvaartseksismeheeft la
ten maken, is shockerend. De wereldwijd
verspreide protest-affiche toont een opblaas-
sekspop, gekleed in het uniform van een ste
wardess. De headline laat aan duidelijkheid
niet te wensen over: If an airline treats its em
ployees like this, what must it think of its pas
sengers?'. Vrij vertaald: wat moeten passagiers
wel niet denken als een luchtvaarmaatschap
pij z'n werknemers op deze wijze behandelt?
„Het is een bewuste keuze", verduidelijkt
de vakbondsvrouw de actie, „Zo'n schokken
de plaat is de enige manier om mensen wak
ker te schudden. We praten over een pro
bleem dat door veel luchtvaartmaatschappij
en schromelijk wordt onderschat. Seksuele
discriminatie en -intimidatie zijn aan de orde
van de dag."
Voor wie haar niet gelooft, heeft Sarah Fin-
ke genoeg voorbeelden bij de hand van ver
nederingen, die vrouwelijk cabinepersoneel
zich moet laten welgevallen. „Wat te den
ken", geeft ze aan, „van een man die aan
boord van een vliegtuig bezig was zichzelf te
bevredigen, terwijl hij zijn geslacht met een
krant had bedekt. Toen een stewardess
langskwam, legde hij schaamteloos zijn hand
op haar achterwerk."
Een ander voorval noemt ze mogelijk nog
pijnlijker. „Nadat een passagier een stewar-
des eerder herhaaldelijk in billen en borsten
had geknepen, ging hij op een bepaald mo
ment in het gangpad staan. Hij greep haar bij
de heupen en deed alsof hij seks met haar
had. Een deel van de mannelijke mede-reizi
gers juichte hem toe". „En recent nog", ver
volgt ze haar betoog, „is een stewardess op
een binnenlandse vlucht in Mexico in haar
borst gebeten."
Kleine greep
Bovengenoemde ervaringen zijn slechts een
kleine greep uit de reeks van klachten die da
gelijks op het hoofdkantoor van ITF in Lon
den binnenkomt. De federatie, die onder
meer de belangen behartigt van meer dan
honderdduizend vrouwen in de luchtvaart,
verzet zich met alle mogelijke middelen te
gen dit soort misstanden. „Óp elke werkvloer
gebeuren dit soort dingen", poogt ze een nu
ance aan te brengen. „Maar voor stewardes
sen en passagiers geldt dat ze voor korte of
lange tijd, in een kleine ruimte, tot elkaar zijn
veroordeeld. Dat leidt veel eerder tot on
schuldig ogende ongewenste intimiteiten."
Dat het vrouwelijke deel van de beman
ning last heeft van passagiers die handtaste
lijk zijn en/of seksistische opmerkingen
plaatsen, schrijft Finke voor een belangrijk
deel toe aan het imago dat veel luchtvaart
maatschappijen zo graag 'hoog' houden.
„Stewardessen dienen jong, mooi en sexy te
zijn. Dat zijn de criteria waarop ze veelal
worden geselecteerd." In dat verband wijst ze
op twee promotiefilmpjes van vliegbedrijven.
„Op de ene video is een steward druk bezig
een trolly in te laden, terwijl een vrouwelijke
collega haar lippen staat te stiften. De andere
opname, gemaakt in opdracht van een Ne
derlandse luchtvaartmaatschappij, laat een
stewardess zien die op een zeer uitdagende
wijze aan een ijsje likt. De beelden zijn nooit
in de openbaarheid gebracht omdat ze ob
sceen en seksistisch zouden zijn."
Vooral Aziatische en Latijns-Amerikaanse
ondernemingen hebben er een handje van
de vrouwelijke crew te presenteren als
glamour-girls. Zo verplicht Air Jamaica de
stewardessen boven de wolken soms een
complete modeshow te verzorgen. Terwijl bij
het Braziliaanse Varig aan boord een recla
meblad wordt uigereikt met daarin cartoons,
waarin stewardessen naakt zijn afgebeeld. Bij
de Antilliaanse Luchtvaart Maatschappij
(ALM), waarin de KLM een belang heeft, laat
de hoogste baas volgens Finke zelfs kandi
daat-stewardessen voor zijn bureau parade
ren 'om te kijken of ze mooi genoeg zijn'.
Ten aanzien van kleding houden maat
schappijen er soms ook extreme opvattingen
op na. Strakke uniformen, schoenen met ho
ge hakken, diep uitgesneden decolletés en/of
lange rokken met een split tot op de heupen.
„Wie reist, hoeft alleen maar om zich heen te
kijken om te zien hoe uitdagend vrouwen - al
dan niet verplicht - zijn gekleed", aldus de
ITF -vertegen woo rdigster
In de Verenigde Staten is zelfs een lucht
vaartmaatschappij die op bepaalde bestem
mingen stewardessen uitdost met cowboy
laarzen en hot pants. „Er zijn kerels die be
reid zijn een paar uur te wachten om op zo'n
vlucht te zitten", weet de Nederlandse ste
wardess Angelique Stam.
Vakbondsvrouw Finke heeft er overigens
niets op tegen dat het vrouwelijke cabineper
soneel er verzorgd uitziet. Ze begrijpt ook ter
dege dat veel vrouwen op de glitter en
glamour van het vak afkomen. „Dat aureool
heeft het beroep nu eenmaal. Maar het zou
beter zijn wanneer er meer sprake is van eni
ge terughoudendheid bij de keuze van de
kleding."
Janine van der Meulen, stewardess bij de
KLM, loopt regelmatig tegen de meest uit
zonderlijke en prikkelende vormen van uiter
lijke vertoon op. Zelfs in eigen kring. „Er
zijn", geeft de Haarlemse aan, „vrouwelijke
collega's die zich graag sexy kleden. Het
bloesje zo ver open of de rok zo royaal boven
de knie dat je overal in en tussen kunt gluren.
Op zo'n manier daag je uit. Kun je je niet
meer presenteren als het vriendelijke lachen
de dienstbare meisje dat je wordt veronder
steld te zijn. Daar pas ik voor. Ik heb geen zin
als lust-object te dienen. Ik ben er in eerste
instantie voor de veiligheid aan boord. Al het
andere komt op de tweede plaats."
Finke is het daar hardgrondig mee eens.
„Want", vraagt ze zich af, „hoe kunnen pas
sagiers personeel aan boord serieus nemen
als de vrouwelijke werknemers door hun
werkgevers als stoeipoezen worden gepre
senteerd?"
Verschil
Het tweede probleem waartegen ITF te hoop
loopt, is het grote verschil in benadering van
mannen en vrouwen. Sommige maatschap
pijen, waaronder het Zwitserse Cross Air,
werven bijvoorbeeld alleen jonge vrouwen.
Bij andere ondernemingen mogen mannen
weer niet in de businessclass werken. Bij
Singapore Airlines worden stewardessen ont
slagen wanneer ze in verwachting zijn en
houdt het dienstverband op na vijftien jaar.
De ALM houdt er eveneens vreemde praktij
ken op na. Het bedrijf stuurde volgens Finke
onlangs een stewardess na haar zwanger
schap naar huis met de mededeling 'dat ze
twee maandert de tijd kreeg haar gewicht op
hetzelfde peil te brengen als bij haar aanstel
ling. Zo niet, dan zou ze worden ontslagen'.
Andere schrijnende voorbeelden leveren
Air India en Thai Airways. Bij Air India wer
den de slechte resultaten van het concern re
centelijk door de eigen tijdschriften toege
schreven aan het vermeende overgewicht en
de hoge leeftijd van hun 'visitekaartjes'. Bij
Thai Airways bestond lange tijd het voorne
men stewardessen op hun 45ste weg te stu
ren, omdat ze in de ogen van de president 'te
oud en niet knap genoeg meer waren'.
Finke geeft toe dat in het Verre Oosten en
Latijns Amerika de ergste vormen van seksu
ele discriminatie en -intimidatie voorkomen.
Maar ook westerse maatschappijen maken
zich er schuldig aan. „Ze doen het alleen wat
subtieler. Vooral jonge vliegmaatschappijen
proberen zich een positie op de markt te ver
werven met aantrekkelijke meiden."
Rik Vonk bevestigt het beeld dat Finke op
roept. De Haarlemmer, steward bij de KLM,
maakt geregeld mee dat vrouwelijke collega's
worden lastiggevallen. „Recentelijk zag ik
nog dat een stewardess door een passagier in
het kruis werd gegrepen." Discriipatie komt
naar zijn mening minstens even vaak voor.
„Vooral donkere meisjes moeten het meer
dan eens ontgelden."
Janine van der Meulen heeft zelf geen nare
ervaringen. „Maar dat komt door mijn hou
ding. Mannen die de indruk wekken iets van
me te willen, kijk ik aan met blikken die kun
nen doden. Laatst ben ik door zo'n seksis
tisch type éan mijn rok getrokken. Ik heb "m
meteen lik op stuk gegeven."
Spieren
Rik Vonk is af en toe zelf het doelwit van
seksuele intimidatie. „Dat heeft waarschijn
lijk met mijn verschijning te maken. Ik zie er
niet bepaald uit als een doorsnee-steward. Ik
doe aan body-building en oog met mijn kort
geknipte haar, lengte van 1.93, gewicht van
JÊUA
CAMPAIGN
AGAINST
AIRLINE SEXISM
The International Transport Workers Federation (itf) believes
that when airlines present their employees as sex objects it diminishes
the dignity of women, insults passengers and undermines the vital
safety role of cabin crew.
If as an employee or a passenger you experience sexist practices by
airline companies or airports please inform the itf Campaign Against
Airline Sexism, 49-60 Borough Road. London sei ids.
Fax 44 if19409233, E-Mail info@itf.org.uk, http://www.itf.org.uk.
De poster waarmee de ITF campagne voert tegen ongewenste intimiteiten in de lucht.
Privé-bemanning
voelt zich gepakt
door basketballers
Basketballers van New York Knicks zijn
vorige week door twee Amerikaanse
stewardessen beschuldigd van seksuele
intimidatie. Het duo, deel uitmakend
van het cabinepersoneel van de privé-
jet van de NBA-club, heeft inmiddels
ontslag genomen.
Als reden voor hun terugtreden voeren
de stewardessen aan dat ze de afgelo
pen drie jaar tijdens diverse binnen
landse vluchten door spelers zijn betast
en verbaal zijn geïntimideerd. In dat
verband worden onder anderen de na
men genoemd van de sterren Patrick
Ewing en Charles Oakley.
Beide basketballers ontkennen de aan
tijgingen. De clubleiding heeft een on
derzoek naar het gedrag van de spelers
ingesteld.
100 kilo en afgetrainde lichaam als een mari
nier. Het overkomt me vaak dat vrouwen -
niet alleen passagiers, maar ook collega's
even in dat pak spieren willen knijpen. Vin
den ze kennelijk lekker of zo. Op zich stoort
dat me niet. Zolang het niet verder gaat. On
langs overkwam me iets vervelends tijdens
een nachtvlucht naar Toronto. Op het mo
ment dat alle lichten in het vliegtuig uit wa
ren en de meeste mensen sliepen, werd ik -
lopend door het gangpad - door een niet on
aantrekkelijke dame onverwacht het toilet in
getrokkpn. Ze maakte duidelijk dat ze seks
met me wilde. Ik heb 'r beetgepakt en buiten
gewerkt. Van dat soort zaken ben ik niet ge
diend."
Drank speelt volgens alle direct betrokke
nen doorgaans een grote rol bij dit soort uit
spattingen. „Mensen worden onder invloed
van alcohol vrijer" geeft Janine van der Meu
len aan, „en denken zich vervolgens alles te
kunnen permitteren.
Overigens pleit Rik Vonk ook collega's niet
vrij van vrijmoedig gedrag. In dat verband
doelt hij niet zozeer op in vakkringen beken
de woordspelingen als 'stewardellen, stewar-
dozen en puntmutsen'. Maar eerder op an
dersoortige ongewenste activiteiten. „Niet zo
lang geleden trof ik tijdens een tussenstop in
Athene een vrouwelijk lid van onze beman
ning aan op het bed van mijn hotelkamer. Ze
wilde iets van me en weigerde weg te gaan. Ik
probeerde haar zo hoffelijk mogelijk duidelijk
te maken dat ik op haar aanwezigheid geen
prijs stelde. Maar ze bleef me aankijken en
bleef zitten. Ik heb haar uiteindelijk met har
de hand moeten wegwerken."
Het komt niet vaak voor, maar Vonk weet
dat er stewardessen zijn die - eenmaal geland
ergens in het Midden-Oosten - op de grond
ook nog in hogere sferen wensen te verkeren.
„Meestal gaat het om schatrijke Arabieren.
Die kerels zijn gek op mooie blonde meiden.
Die stewardessen worden op de luchthaven
met limousines afgehaald en teruggebracht.
Als ze terugkeren, zijn ze behangen met de
duurste cadeau's. Van parelkettingen tot Car
rier-horloges.
Voorwaarden
Ondanks de ervaringen van Vonk en Van der
Meulen delen de Nederlandse luchtvaart
maatschappen de bij de ITF aangemelde
klachten niet. Woordvoerders van KLM, Mar
tinair en Transavia zeggen stewardessen niet
te recruteren op grond van uiterlijke kenmer
ken. Ze verwijzen daarvoor naar de voor
waarden die bij een aanstelling worden ge
hanteerd. Vrouwen die naar de functie van
stewardess solliciteren, moeten onder meer
respesentatief zijn, er goed verzorgd uitzien,
een brede algemene ontwikkeling hebben en
over enig psychologisch inzicht beschikken.
„Elke onderneming heeft zijn eigen kwalifi
caties", benadrukt Han Tonnon van Transa
via. „Maar grote onderlinge verschillen zijn
er nauwelijks." De Vakbond voor Nederlands
Cabinepersoneel (VNC) deelt die opvatting.
„Vergeleken met het buitenland worden er
geen rare eisen gesteld", zegt Gerda Oskam
van de organisatie.
De drie nationale luchtvaartondernemin
gen herkennen zich evenmin in de beschul
diging van de ITF dat stewardessen in pro
motionele of andere reclame-uitingen als
seks-symbool worden gepresenteerd. Ton-
ILLUSTRATIE PR/ITF
non moet er zelfs een beetje om lachen. „In
de advertentie waarin onze stewardessen de
vakantiebestemmingen van Transavia aan
prijzen, zie je alleen hoofden en handen.
Preutser kan bijna niet."
Udo Buys van Martinair legt iets andere
maatstaven aan. „Als je iets wilt verkopen,
moet het er goed uitzien. Maar we zetten
geen gepolijste poppetjes met gouden tan
den in bij onze reclame-campagnes. Mis
schien gebeurt dat wel elders in de wereld.
Maar in onze westerse samenleving zou dat
niet worden geaccepteerd. Bovendien is de
gemiddelde Nederlander daar veel te nuchter
voor. Die kijkt er doorheen." Ook bij de KLM
is terughoudendheid troef, volgens voorlich
ter Hans Leijte. „Voor het evenwicht van de
personele bezetting aan boord willen graag
meer mannen in dienst nemen. Waarom
zouden we bij een wervingsactie dan vrou
wen inzetten?"
Training
Dezelfde eensgezindheid is terug te vinden in
de reactie op het toenemende aantal klach
ten over seksuele intimidatie. De woordvoer
ders van de verschillende maatschappijen
onderkennen 'dat er best wel eens wat zal ge
beuren'. Maar ze zeggen niet te beschikken
over signalen die aanleiding geven tot maat
regelen. In dat verband wijzen ze op de spe
ciale training die het cabinepersoneel sinds
kort krijgt om beter te kunnen omgaan met
agressief gedrag aan boord. „Je zou seksuele
dicriminatie en - intimidatie onder die noe
mer kunnen onderbrengen", aldus Tonnon.
De Internationale Associatie van Lucht-
vaartmaatschapijen (IATA) heeft de vinger
wijzingen van de ITF daarentegen wel opge
pakt. „En dat is uitzonderlijk", meent Sarah
Finke. „Want voorheen ging de IATA elk
overleg uit de weg. Ze neemt de ervaringen
van onze leden kennelijk serieus."
Inmiddels ligt er een uitnodiging om te ko
men praten. „We willen", benadrukt Finke,
„dat er een einde komt aan de buitensporige
nadruk op de uiterlijke verschijning van
vrouwelijk cabinepersoneel. Daarin kan de
IATA een bemiddelende rol spelen. Boven
dien zouden we graag zien dat er meer aan
dacht komt voor de sleutelrol, die stewardes
sen hebben in noodsituaties. Zij kunnen
mensenlevens redden. Dat beeld past beter
bij hun imago dan dat van stoeipoes.
ZATERDAG 26 APRIL 1997
