'Mijn boodschap is er een van verzoening' Soap-achtige roman over een dame uit de Haagse middenklasse Boeken In gesprek met Constantijn Huygens N Jan Siebelink Lichte voorkeur voor 'Portret van een dame' van Bert Bakker Veel aandacht voor Het Lelietheater van Chinese debutante Lulu Wang In 1986 sprak ze nog geen woord Nederlands, maar toch lag vorige week haar volledig in het Nederlands geschre- »en debuut Het Lelietheater in de winkel. Nu Lulu Wang's 500 bladzijden dikke pil van de persen is gerold kan ze in ten watervlugge woordenstroom eindelijk zelf vertellen over de lange weg die ze daarvoor had te gaan: „Ik heb lalloze versies geschreven eer het goed was, maar wat me afgelopen jaren voortdreef was de plicht het leed van 4de talloze slachtoffers van Mao's bewind te verwoorden." FRANCOISE LEDEBOER/GPD .ulu Wang - Het Lelietheater Uitgeverij /assallucci, prijs 49,90 (gebonden) of 39,90 (paperback). De pr-machine begon de afge- lopen weken op volle toeren te draaien en Wang kwijt zich op vallend professioneel van haar promotie-activiteiten. Om te beginnen wil ze kwijt hoe dank baar ze is voor de overweldigen de belangstelling voor haar 111 boek, waarvan de verschijnings- lechten vorig jaar al aan èlf lan den werden verkocht: „De uit jevers hadden eerst alleen een i voorpublicatie van negen blad zijden en een synopsis van vier bladzijden te beschikking. En jiivanneer overkomt het een de butant dat de interviewers ver- "Vera' van Jan Siebelink vlak en vrijblijvend LITERATUUR INTERVIEW volgens ook in de rij staan? Dat is een uitzondering die ik als een groot geschenk beschouw." Wang heeft sinds kort boven dien alle tijd voor de promotie, omdat ze onbetaald verlof kon opnemen van haar baan als do cent Chinees aan de opleiding tolk-vertaler aan de Hogeschool van Maastricht. Na haar studie Engelse taal- en letterkunde kon ze daar als gevolg van de open stelling van China in 1986 pro bleemloos terecht. Haar eerste voorkeur was weliswaar een En gelstalig land, maar inmiddels wil ze hier absoluut niet meer weg: „Ik zeg dat niet om te slij men hoor, maar ik vind Neder land een prachtig en humaan land!" Om te beginnen maakte Wang zich een verbazingwek kende vaardigheid in spreken en schrijven van onze taal ei gen. „Ik heb het Nederlands omhelsd", legt ze uit. Ze vertelt het terloops alsof dat elke bui tenlander in een handomdraai zou moeten lukken, maar wie de hoofdpersoon Lian uit haar grotendeels autobiografische boek heeft leren kennen, ver moedde al dat Wang een zeer intelligente vrouw moet zijn. Beeldschoon Intelligent is ze inderdaad, maar ook beeldschoon, buitenge woon aardig, humoristisch en openhartig. Dat Wang (1960) daarnaast vooral mild en verge vingsgezind over haar vader land praat, wekt eerst verba zing. De belevenissen die ze in haar boek beschrijft zijn zo in grijpend, dat de lezer eerder een woedende en haatdragende vrouw zou verwachten. Toen ze twaalf jaar was werd haar moeder tot 'kapitalistisch uitschot' verklaard en beland den ze samen in een interne ringskamp, waar Chinese intel lectuelen onder erbarmelijke omstandigheden aan een on menselijk regime van heropvoe ding werden onderworpen. Dat ze daar les kreeg van het puikje van de professoren van het Chi na van de jaren zeventig was een grote troost, maar kon de ellende die ze moest meemaken natuurlijk niet goedmaken. Jung Chang schreef er eerder over in haar Wilde Zwanen en ook Wangs boek over de vriend schap tussen Lian (een meisje uit de eerste kaste) en Kim (uit de derde en laagste kaste) zit vol hartverscheurende voorbeelden van de wrede wijze waarop Mao's handlangers de commu nistische heilsleer in praktijk brachten. Het Lelietheater geeft tergende beschrijvingen van wat Mao's jacht op 'kapitalisti sche zwijnen' aan onderling verraad en verklikkerij bewerk stelligde. Ook de mishandelingen die de gevoelige en hoogbegaafde Lian geregeld van haar eigen moeder ondergaat, blijken uit Wangs' eigen leven gegrepen. Maar zelfs over die moeder oor deelt Wang met opvallend veel begrip. Ze verklaart haar gedrag als een zenuwtrek van een vrouw die zeer onder de Cultu rele Revolutie heeft geleden en het daarom eigenlijk niet kon helpen. „Achteraf vind ik wel dat ik meer had moeten huilen. Niet huilen was echter een te ken van gehoorzaamheid, maar teem en frauduleuze praktijken van machthebbers op te rui- het betekende wel dat ik mijn gevoelens niet uitte. Dat pas in Nederland geleerd. Gal Voor ze dat stadium van ont- gevoelens niet uitte. Dat heb ik men. Ze benadrukt opnieuw dat ze het leed daarmee niet wil goedpraten en acht het haar blijvende plicht te schrijven voor en over wie dat niet (meer) hechting bereikte moest er ech- kan: „Maar tegelijk heb ik erva- ter heel wat gebeuren. „De eer- ren dat het helemaal van jezelf ste vijf versies van mijn boek afhangt wat je van je leven waren nog doordrenkt van woe- maakt, waar je ook bent en wat de en pijn over alles", vertelt je ook overkomt. Mijn bood- Wang. „Ik was enorm boos en schap is er dan ook een van ver- moest eerst mijn gal spuwen. Op een gegeven ogenblik kwam ik tot rust en werd het schrijven van mijn boek een louterings proces waarin ik afstand kon nemen. Ik realiseerde me dat het helemaal geen zin had mijn zoening en ik hoop dat de hele wereld daar kennis van wil ne men." Als het meezit wil ze in de toekomst als professioneel schrijfster door het leven. Ze heeft inmiddels een plan be leven lang door te gaan met te dacht voor een stichting voor proberen mijn gelijk te halen, onderwijs aan kansarme kinde- Zo komt het dat ik het lelijke ren in Derde Wereldlanden, van China in mijn boek nu niet Wang klopt op de grote leren verbloem of goedpraat, maar zo bank in haar huiskamer en lacht objectief mogelijk ook het goe- in Nederlands waar geen woord de probeer te beschrijven. Want Chinees bij is: „Ik hoef geen tien vergeet niet: net als in de Twee- banken, want ik heb maar één de Wereldoorlog hier, was er in kont om op te zitten! Ik wil die tijd in China onderling ook vooral niet als rijkaard door het veel liefde, tederheid en ontroe- leven, maar als liefdevol mens ring en hadden we ondanks al- anderen juist volop laten delen les veel lol." in mijn succes." Verder vindt ze dat de Cultu rele Revolutie voor een deel ook nodig was om het kastensys- Lulu Wang: 'Ik wil vooral niet als rijkaard door het leven, maar als lief devol mens anderen juist volop laten delen in mijn succes.' foto gpd ROMAN RECENSIE WIM VOGEL i Siebelink - Vera. Roman, 292 pag. Uitgeverij Meulenhoff, prijs 39,90. ioms lijkt een schrijver net God. emand die alles in zijn wereld dé gaten houdt en ieder voor al opschrijft in een dik boek. God zat achter een enorme werktafel en noteerde de feiten, de geringste toe, exact op iet moment dat ze plaatsvon- len. Het boek bevatte sinds de chepping ontelbare bladzijden, naar God kon ze in Zijn alm- icht alle tegelijk lezen.' De ver teller die Jan Siebelink in Vera 'er lan het woord laat, heeft naar nijn smaak te veel weg van die jverige God aan wie Daniël, 'era's man, soms nog denkt, lij ziet alles, hij noteert alles en iresenteert op verzoek flarden -ljj it het weinig opzienbarende ïven van Vera Melchers, een laagse dame. 'Den Haag, stad, boordevol iordewijk/ en van Couperus veral een vleug/ op Schevenin- ,(c en aan, de villawijk/ die kwijnt n zich Eline Vere heugt.' Zo 35 oept Gerrit Achterberg in zijn )de aan Den Haag de residen- ie op. Ook Siebelinks roman is en lofdicht op Den Haag en era lijkt wel wat op de juffen lie Couperus tegen het einde zijn eeuw creëerde. Eenzelf- gevoeligheid èn gesloten- leid, dezelfde moeite het leven aar je hand te zetten. Zelfs in ijn beschrijving van determi- 0» erende familie-eigenschap- pen, van een beperkte ruimte (de Haagse vruchtenbuurt) waarbinnen grootouders, kin deren en kleinkinderen identie ke levens lijken te leiden, herin nert veel ons aan die naturalisti sche roman van Couperus. Maar veel verder gaat de verge lijking niet. Het grootste manco van deze cyclische roman, die begint en eindigt op een terras aan de Scheveningse boulevard, is de afwezigheid van gevaar is zijn vertrouwdheid. Een goed boek stelt ongemakkelijke vra gen, verontrust, ondermijnt ze kerheden, zorgt ervoor dat je toch weer anders tegen de we reld aankijkt. Vera is duidelijk bedoeld als een inventarisatie 'van alle rampen en zegenin gen' in het ruim veertig-jarige leven van een vrouw. Het resul taat is een soap-achtige roman waar goede tijden worden op gevolgd door slechte. Typerend voor zo'n soap is dat er per sal do niets verandert. Een jeugdvriendje, verslaafd aan LSD, valt Vera in haar hu welijk tnet de vijftien jaar oude re Daniël wel lastig, maar ver dwijnt teqslotte toch. Vera is een paar maanden verliefd op een jonge kunstschilder, maar echt gevaar loopt haar huwelijk niet. Dochtertje Heieen wordt valselijk beschuldigd van dief stal, blijkt een ernstige darm ziekte te hebben, lijdt zelfs later aan anorexia maar de gestolen ring wordt door juffie terugge vonden, de ziekte verdwijnt en vermageringszucht pak je aan met psychologen en instituten. Ieder gevaar is tijdelijk: uitein delijk gaat het leven ook in de wat saaie Haagse middenklasse zijn gangetje. Grootmoeder Lea, dochter Vera en kleindochter Heieen zitten op hetzelfde gym nasium, Vera geeft er zelfs Ne derlands. Al deze gebeurtenissen en fa miliale spiegelingen staan op zichzelf. Intensivering daarvan ontbreekt en het wordt mij niet duidelijk waarom ik in dit drie luik met al die petites histoires van die kleine Haagse zielen ge confronteerd moet worden. Het grote, allesbeheersende conflict zonder welke geen enkele goede roman kan, ontbreekt. Zelfs de arrogant lijkende maar in we zen verlegen en gevoelige Vera ontkomt niet aan de vlakheid van deze roman, die mij tot en met het plotselinge einde veel te vrijblijvend is. Wat mij in de verhalen en ro mans van Jan Siebelink altijd zo emotioneerde: die onderhuidse, broeierig-sensuele, nauwelijks waarneembare spanning die mis ik zeer. Alleen in de verhou ding tussen Daniëls vader en schoondochter Vera herken ik nog iets van die melancholie. Een liefdevol portret schetst Sie belink daar, waarbij hij onge twijfeld gedacht zal hebben aan zijn eigen, extreem-orthodoxe, piëtistische vader. De zakelijke, weinig suggestieve stijl waar Siebelink sinds enkele jaren voor kiest, past niet bij zijn the- 'Korenbloemeneen prachtige bundel poëzie LU POEZIE RECENSIE R O M A N matiek die hierdoor onvoldoen- omdat hij haar jarenlang heeft de kansen krijgt. bespied. De kloof tussen wat Het motto van de roman ci- een schrijver beoogt en wat de teert Mauriac, die schrijft dat lezer ervaart, kan niet beter dan velen zullen zeggen dat Thérèse in dat motto worden samenge- Desqueyroux niet bestaat. Al- vat. leen hij weet dat zij wel leeft, HANS WARREN/GPD Korenbloemen - Gedichten van Con stantijn Huygens. Samenstelling: Ton van Strien. Uitgeverij Griffioen/Quer- ido, pnjs 12,50. Eén van de mooiste poëzie- boeken van de laatste tijd bevat gedichten die meer dan drie eeuwen geleden werden geschreven. Het bundeltje heet Korenbloe men en het gaat om een keuze uit de poëzie van Constantijn Huygens (1596 - 1687). Ton van Strien stelde de uitgave samen en schreef toelichtingen. Huygens was jarenlang persoonlijk secre taris van de prins van Oran je, hij verzamelde kunst, hij musiceerde en componeer de, hij had contact met vele vooraanstaanden èn hij maakte dus gedichten. In onze literatuur zijn ou de gedichten meestal even dood als oude dichters. Als ze nog gelezen worden, dan is dat omwille van de weten schap. Bij Huygens is dat anders: hij komt in zijn werk over als een medemens, als een tijdgenoot we kun nen delen in zijn vreugde en zijn verdriet. Zijn poëzie vindt dan ook steeds nieuwe lezers, de laatste twaalf jaar zijn al minstens twee andere bloemlezingen uit zijn ge dichten verschenen. Op 25 oktober 1682 schreef Huygens het hierbij afgedrukte Grafschrift van mijn hondje Gekkie. Het is de eeuwen door het verfris- Grafschrift van mijn hondje Gekkie Dit is mijn hondjes graf. Ik zeg er niet meer af dan dat ik wenste (en de weerl'd was niet bedorven) dat mijn klein Gekkie leefde en alle grote storven. sendste, het ontroerendste, het aandoenlijkste gedicht over een huisdier van onze letterkunde gebleven. Er zijn geen verklaringen of veront schuldigingen nodig: dit ge dicht raakt je rechtstreeks waar een gedicht je raken moet. Eigenlijk zouden alle leuke hondjes van Neder land die liefdevolle naam 'Gekkie' moeten krijgen. Misschien is het gedichtje vooral zo herkenbaar van wege de gedachte dat voor hem zijn hondje belangrij ker is dan de groten der aar de. Hier spreekt geen auteur die zich, zoals vele anderen, slechts met hoge waarheden bezighoudt. Nee, zijn poëzie (waarmee eind vorige eeuw negen delen konden worden gevuld, Van Strien selecteer de streng) laat zich dikwijls lezen als een kroniek van het eigen bestaan. Zo kun nen we zijn omgang met Susanne van Baerle precies volgen. In 1626 werd hij ver liefd op haar en hij richtte zich zonder omhaal tot de vrouw die hij 'Sterre' noem de: 'zeg ja, maar zeg het mij. Dat zijn de kortste wegen'. Ze zei ja, een jaar later trouwden ze. Maar al in 1637 overleed ze. Maanden schreef hij niets, tenslotte ontstond dat huiveringwek kende sonnet Op de dood van Sterre. Hij wilde niet langer leven: 'Kom, dood, en maak mij korts van deze koortsen vrij./ 'k Verlang in 't eeuwig licht te zamen te zien zweven/ mijn heil, mijn lief, mijn lijf: mijn God, mijn Sterre en mij.' Hij leefde echter nog heel lang en verrijkte onze litera tuur met vele verzen. In Ko renbloemen zijn de aanspre- kendste bijeengebracht. Werk dus als Tegen 't dro men: "k Wou, dromen dro men was; en dat er nooit geen dromen/ in mensen- hersenen aan 't gaan waren gekomen./ De nacht is voor de rust, de rust is voor de nacht.' Heel persoonlijke ge dichten, soms een gesprek met God, regelmatig een ge sprek met naasten, vaak een gesprek met zichzelf al tijd een gesprek met ons mensen in 1997. Verfilming zorgt meteen voor twee Nederlandstalige uitgaven LITERATUUR RECENSIE Verfilmd mor Jane Campion nit in de hoofdrollen Nicole Kidman en John Maikoyich Uitgeverij Bert Bakker indhuisbeschrijving (pagina 68): 'Toen Lord Warburton haar na het middageten ft huis liet zien, verbaasde het haar niet dat het een imposante aanblik bood. Van nnen was het behoorlijk gemoderniseerd een paar van zijn mooiste details wa- aangetast door de tand des tijds; maar zoals ze het zagen vanuit de tuin, een it, solide, grijs gebouw met een heel zachte, donkere, verweerde tint, dat oprees een brede, stille slotgracht, kwam het op de jonge bezoekster over als een kasteel it een legende. Het was een koele en nogal glansloze dag; de herfst had zijn intrede «daan en de waterige zonneschijn rustte in wazige en onregelmatige lichtplekjes ?de muren, en waste ze als het ware op teder uitgezochte plaatsen, waar de ouder- omspijn het hevigst was.' portret van een dame uitgeverij bert bakker vertaling inge de heer/johannes jonkers HANS BOS Henry James - Portret van een dame. Urtgeverij De Geus. vertaling Manon Smits, pnjs 25.00. Uitgeverij Bert Bakker, vertaling Inge de Heer en Johannes Jonkers, prijs 39,90. Begin dit jaar beleefde de verfilming van Portrait of a Lady van de Ameri kaans-Britse schrijver Henry James (1834 - 1916) de Nederlandse pre mière. Nicole Kidman en John Malkovich spelen, onder regie van Jane Campion, de hoofdrollen. Het is al merkwaardig dat door deze verfilming pas nu, acht decennia na het overlijden van de schrijver, dit meesterwerk uit de Engelstalige ro manliteratuur een Nederlandse ver taling heeft gekregen. Nog merk waardiger is het, dat tegelijkertijd twéé uitgeverijen zich van deze taak hebben gekweten. Dat zal in de boekenwereld een grote zeldzaamheid, zo niet een unicum kunnen worden genoemd. Dit nu zo zijnde, is het uiteraard in trigerend om de beide vertalingen met elkaar te vergelijken, waarbij zich een voorkeur voor één van bei de zou kunnen aftekenen. Maar eerst het verhaalgegeven. Dat draait om Isabel Archer, een jonge, mooie, welgestelde en intelli gente vrouw. Anders dan de suffra gettes van haar tijd hoeft zij zich niet te bevrijden uit een maat schappelijk keurslijf. Temidden van de vele aanbidders die haar om zwermen, behoudt zij haar onaf hankelijkheid. Wanneer zij eindelijk zelf voor een man kiest, maakt zij dè vergissing van haar leven en gaat haar ondergang tegemoet. Portret van een dame in de uitga ve van Bert Bakker heeft een na woord van de vertalers, Inge de Heer en Johannes Jonkers. Hierin gaan zij uitvoerig in op de verant woording die Henry James van zijn boek heeft gegeven. Zij doen deze voorafgaan door een uitgebreide le vensbeschrijving van James. In de vertaling van uitgeverij De Geus, van de hand van Manon Smits, is de verantwoording van de schrijver in extenso als voorwoord opgenomen en wordt volstaan met een beknop te biografische schets. Net als ten aanzien van de vertalingen is het maar waar je voor kiest. Het moet gezegd dat ook in de weergave van de verantwoording door de vertalers opzet en symbo liek van het boek duidelijk uit de verf komen. Wat de opzet betreft, kent de roman niet zoals gebruike lijk een 'plot, maar een hoofdper soon (Isabel Archer) aan wie alle overige elementen zoals personages en situaties zijn opgehangen. De symboliek is gelegen in wat Ja mes noemt de architectuur van het boek. Om de hoofdpersoon trekt hij steen voor steen een literair bouwwerk op. Maar het huis van de vrije, onafhankelijke Isabel met zijn deuren en ramen blijkt uiteindelijk een kerker, een huiselijk fort waar uit orltsnapping niet meer mogelijk is. Uiterst boeiend zijn hierbij de metaforen die de schrijver gebruikt, zoals grendels, vallen, kooien en het huisspook. Het is niet doenlijk in kort bestek alle interessante invalshoeken die de schrijver voor zijn geniale ver haallijn heeft gekozen, recht te doen. Volstaan we met enkele ver gelijkingen van de vertalingen. Die van Smits laat op pagina 68 'efe meer' staan als aanduiding van de kortstondigheid van journalistieke brieven. De vertaling van De Heer- /Jonkers geeft hiervoor op pagina 46 'eendagsvliegen'. Van deze gro tere duidelijkheid zijn er meer voor beelden. Aan het eind van hoofdstuk 51, wanneer de lichte tinten van het verhaal meer en meer plaats maken voor de sombere, laat de auteur de hoofdpersoon zich als volgt uiten: Smits op pagina 550: 'Ach, ik moet naar Ralph toe! kreunde Isabel, niet verbolgen, niet opvliegend, zoals haar metgezellin had verwacht, maar op een toon van vergaand (bedoeld is vérgaand, HB), einde loos verdriet.' De Heer en Jonkers op pagina 458: 'Ah, ik moet Ralph zien! kerm de Isabel, niet met rancune, niet meer de drift die haar metgezellin had verwacht, maar met een verrei kend, oneindig verdriet.' Tenslotte het moet helaas bij een kleine greep blijven is de de ver taling 'uit haar gezicht op te maken' en 'goedkope troost' (Smits op pagi na 591) net iets minder literair dan 'van haar gezicht te lezen' en schra le troost' (De Heer/Jonkers op pagi na 493). Al met al groeit een lichte voorkeur voor de vertaling van uit geverij Bakker. Maar dit is slechts geredeneerd vanuit de uitzonderlij ke positie van het beschikken over twee vertalingen. Want als we alleen die van Smits (uitgeverij De Geus) hadden gekend, zouden we daar ook vreugde aan hebben beleefd. Landhuisbeschrijving (pagina 93): 'Toen Lord Warburton haar het huis liet zien, na de lunch, leek het haar vanzelfsprekend dat het een statig tafereel zou zijn. Van bin nen was het behoorlijk gemoderniseerd sommige van de mooiste plekjes hadden hun bijzonderheid verloren, maar toen ze er vanuit de tuin naar keken, een stevig grijs gebouw in de zachtste, diepste, meest verweerde tint, dat opsteeg uit een bre de, stille gracht, kwam het op de jonge bezoekster over als een kasteel uit een le gende. Het was een frisse, wat donkere dag; de eerste herfsttoon was aangeslagen en het waterige zonlicht rustte op de muren in wazige, warrige schijnsels, het waste ze als het ware op behoedzaam uitgezochte plekken waar de pijn van de ouderdom het ergst was.' portret van een dame uitgeverij de geus vertaling manon smits

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1997 | | pagina 13