'Ben ik de eerste uitvaller?'
Elfstedentocht
It geat on
Adriaanse, De Graaff en
Atje Keulen zijn erbij
Drie dagen onderweg
voor Elfstedentocht
Speciale postzegel nachtwerk
voor drukkers Joh. Enschedé
Klapwiekend en voluit voorbij Sneek
mm
ZATERDAG 4 JANUAR11997
Teipstra haalt winnaar in
De Nacht van Leeuwarden eist zijn tol
We beleefden de op
één na koudste
oud-en-nieuw
van de eeuw, maar op Nieuw
jaarsdag hield Henk Kroes nog
een slag om de arm.
De tocht komt er.
Maar wanneerZaterdagMis
schien. Maandag?Zou kunnen.
Woensdag? Op zich geen slecht
idee.
Half maart?
Kroes wees ook dit scenario niet
bij voorbaat van de hand. Alles
kon. Maar dat het doorzon
gaan stond voor nagenoeg 99,9
procent vast, waarschijnlijk.
Het vroor nu al twee weken on
afgebroken meer clan 10 graden,
er zijn nachten bij geweest van
min 40.
De ramen zijn dichtgespijkerd.
Je kunt van IJmuiden te voet
over de Noordzee naar Sheer-
ness. Het advies zuinig te stoken
is ingetrokken. Een week geleden
reed de Transsiberië-Express het
station van Franeker binnen. De
jacht op klein wild is tijdelijk ge
staakt (gezien het probleem van
de eenden wakken hoop je voor
één keer dat de jagers er eens
flink op los knallen, vinden ze
het te koud!). Het Friese koude-
front heeft het televisiejournaal
in Fins Lapland gehaald. Maar
een datum voor de tocht kon
nog niet worden genoemd.
Rayonhoofd Cnossen van Sneek,
waar het kwik sinds de viering
van Sint-Maarten al niet meer
boven nul is geweest (een eeuw
record) trok op de eerste januari
nog een bedenkelijk gezibht, toen
Harmen Roeland hem naar de
ijsdikte vroeg. Ijs? Ijs? Het
rayonhoofd deed zijn best vrien
delijk te blijven, de lust om de
heer Roeland van het Journaal
voor schut te zetten voelde het
rayonhoofd allerminst, in tegen
deel, de heer Roeland had zich
in de loop der jaren immer een
bekwaam ijsdikterep or ter ge
toond, dus over enig krediet be
schikte Roeland, maar nu moest
hij het toch niet overdrijven. Ijs?
Het ervaren rayonhoofd tuurde
nog eens verwoed de omgeving
van Sneek af. Ijs? Waar dan?
Het rayonhoofd trachtte zich te
beheersen, maar kon een gezicht
alsof de Journaalmedewerker
een beetje van de beren was be
snuffeld toch niet vermijden. Hij
adviseerde de Elfstedentocht-
specialist van het Journaal eens
in Hindeloopen poolshoogte te
gaan nemen, misschien dat daar
al een laagje ijs op het water
blonk, in Hindeloopen zijn ze er
altijd vroeg bij, neem het eerste
kievitsei vorig jaar, gevonden in
de buurt van Hindeloopen.
Maar Roeland laat zich gelukkig
door één rayonhoofd niet van
het ijs jagen.
Donderdag, kwart voor elf.
Roeland heeft het bestuur van de
Vereniging cle Friesche ElfSteden
bij elkaar gekregen. Het bestuur
is nog in conclaaf en om de tijd
te doden neemt Roeland met de
kijkers de landkaart van Fries
land door. Op Het Zwette ligt 18
centimeter. Het Slotermeer is
perfect om op te rijden. Tussen
Hindeloopen en Workum: een
halve meter ijs. Bij Bolswarcl een
kleine klunplaats; oppassen voor
de pinguïns. Op de Dokkumer
Ee is het ijs werkelijk schitte
rend. Roeland praat voort, in
tussen maak ik me grote zorgen
want zo te zien heeft Roeland de
hele nacht op het ijs gelogeerd.
Alle kleur is uit het gezicht ge
trokken, de lichaamstempera
tuur van de verslaggever moet
om en ndbij -2 zijn, maar dit
ongemak heeft Roeland graag
voorde tocht over.
Daar ziet Roeland het rayon
hoofd van Sneek. Rayonhoofd
Cnossen staat Roeland op zo'n
chagrijnigrayonhoofdentoontje
van 'daar heb je 'm weer' te
woord: „Het heeft bij ons amper
gevroren. Zoals het ijs er nu bij
ligt, kan de tocht Sneek op zijn
vroegst passeren in juni. Derde
week.
Roeland resumeerde. De vereiste
ijsdikte van 15 centimeter is be
reikt. Er resteren nog twee knel
punten: de toerrijder W.A. van
Buuren (indien cleze zich in
schrijft is een vloer gewenst van
16.5 centimeter) en Sneek.
De persconferentie van Henk
Kroes werd daarom met tien mi
nuten uitgesteld. Roeland belde
in die tijd Beatrix op haar GSM
en deed namens het Nederland
se volk een klemmend beroep op
haar haar oudste zoon zaterdag
de tuin te laten maaien en
rayonhoofd Cnossen werd door
Roeland persoonlijk onder de
Noorderpoort in Sneek in het
laatste eenden wak geduwd,
waardoor het klun-traject daar
met 1.78 meter kon worden in
gekort.
It geat on
Frank Snoeks is verslaggever van
Studio Sport
Armada boven
schaatstraject
LELYSTAD GPD
Op vliegveld Lelystad is het van
ochtend een drukte van jewel
ste. Een ware armada vertrekt
dan naar het luchtruim boven
de vijftiende Elfstedentocht:
zestien 'sleepkisten' (reclame
vliegtuigjes), zeven helikopters,
tien Cessna's en Fuji's van Mar
tinair. Vooral rondvluchten bo
ven het traject van de schaats
tocht zijn populair.
Voor de bedrijfjes op het
vliegveld is het ook een topdag.
Lelystad Flight Center, Aeroser-
vice en Wings of Holland doen
rondvluchten en leveren de zes
tien 'sleepkisten'. HeliHolland
tenslotte heeft helikopters op
pad voor de NOS en voor vele
fotografen van kranten.
den haag Staatssecretaris Erica Terpstra van Sport staat van
middag in Leeuwarden op de Bonkevaart namens het kabinet
aan de meet van de Elfstedentocht. In de vroege ochtend zwaai
de de bewindsvrouw bij de start op De Zwette de rijders ook uit.
Minister-president Kok en de vice-premiers Dijkstal en Van
Mierlo zitten in het buitenland, aldus de Rijksvoorlichtings
dienst. Terpstra reisde gisteravond al af naar Friesland. Hoe haar
programma er na de start uitziet, was volgens een woordvoerder
een kwestie van improvisatie. Dat hangt af van de mogelijkhe
den en vormen van vervoer. Minister Jorritsma van Verkeer en
Waterstaat staat een deel van de tocht langs de route in haar
woonplaats Bolsward. De eerste wedstrijdrijders passeren vol
gens het voorlopige schema Bolsward rond 09.00 uur en hebben
dan de helft van het traject achter de rug.
Dokkum sluit om uiterlijk 23.00 uur
Leeuwarden Dokkum, de laatste controlepost voor de deelne
mers aan de Elfstedentocht alvorens ze naar finishplaats
Leeuwarden schaatsen, sluit zaterdagavond om uiterlijk 23.00
uur. Lieden die daar later arriveren, kunnen redelijkerwijs ge
sproken nooit voor de sluitingstijd van 24.00 uur bij de streep op
de Bonkevaart zijn. De controleposten in Harlingen en Franeker
gaan voor de toerrijders dicht om respectievelijk 18.15 uur en
19.00 uur, of zoveel vroeger als het bestuur in verband met even
tuele bijzondere omstandigheden noodzakelijk acht.
i Behalve 'gewone' toer- en wed-
j strijdrijders schaatst ook een
aantal prominenten de Elfste-
dentocht. Zoals acteur Manfred
de Graaff en oud-schaats(t)ers
1 Atje Keulen-Deelstra, Johan-
Olav Koss en Geir Karlstad. Ajax
I is vertegenwoordigd in de per-
soon van directeur opleidingen
1 Co Adriaanse.
j In het FEC schreef De Graaff
zich gisteren al vroeg in. De ac
teur, bekend van de serie Zeg
'ns Aaaa, rijdt vandaag zijn der-
de Elfstedentocht. Door de zwa-
re weersomstandigheden wist
j hij in '63 de finish in Leeuwar
den niet te halen. In '85 en '86
was dat geen probeem."
Ook Keulen-Deelstra waagt
zich aan de Elfstedentocht. De
i oud-wereldkampioene op de
schaats raakte begin december
gewond bij een auto-ongeval en
belandde in het ziekenhuis. 'Us
j Atsje' hield er een hersenschud
ding aan over.
Ajax heeft Co Adriaanse in de
strijd gegooid. Adriaanse is geen
lid van de Vereniging De Frie
sche Elf Steden. Hij werd no
vember vorig jaar als potentieel
lid ingeloot. „Ik denk niet dat ik
'm uitrijd. Ik heb te weinig kilo
meters gemaakt. Ik reed don
derdag mijn eerste tochtje, 50
kilometer."
Voor Diederik Simon zijn het
mindere tijden. Het water is be
vroren. En dat is voor een roeier
van de Holland Acht, die met
zijn team tijdens de Olympische
Spelen in AÜanta goud verover
de, geen ideale situatie. Toch
roeide Simon zich de afgelopen
week in vorm voor de Elfsteden
tocht. Op een ergometer deed
hij aan roeitraining met het oog
op de wereldkampioenschap
pen in september. „Maar ik ben
wel een geluksvogel. Ik ben als
potentieel deelnemer sinds zes
jaar uitgeloot voor de Elfsteden
tocht. Zo'n kans krijg ik mis
schien nooit meer.
Soms gaat de liefde voor de
Elfstedentocht heel ver. E. Nij-
land hoorde op 1 januari in
Kathmandu, de hoofdstad van
Nepal, dat de Elfstedentocht
zaterdag wordt verréden. Hij
bedacht zich geen moment en
vertrok naar Friesland. Giste-;
ren was hij op tijd voor de in
schrijving.
Zijn verhaal is bijna te won
derlijk om waar te zijn. Nijland
beleefde in drie dagen meer
dan sommige mensen in een
heel leven meemaken. De me
dewerker op de ambassade
kon aanvankelijk niet weg uit
Kathmandu. „Maar na veel vij
ven en zessen kon ik toch naar
Delhi. Van daaruit kon ik ge
makkelijker aan een ticket ko
men."
In India belandde hij op het
vliegtuig tussen cle asielzoe
kers. „Met een Ghanese sikh
die ook problemen had met
zijn visum. Nadat ik eerst en
kele politiemensen heb omge
kocht kreeg ik een ticket naar
Parijs. Van daaruit ben ik naar
Nederland gevlogen.
Gistermorgen kwam de
toerrijder, die als potentieel lid
voor het eerst was ingeloot, op
Schiphol aan. Daar stond een
bekende klaar hem naar het
FEC in Leeuwarden te rijden.
Met een typisch Nepalese
mufs op zijn hoofd liet Nijland
glunderend zijn startbewijs
zien. Sóms gaat de liefde voor
de Elfstedentocht inderdaad
ver.
Behalve Nijland komen er
meer deelnemers van ver. On
der hen rijders uit Finland,
Zweden en Curasao. A art-Jan
Vrijlandt zat donderdag nog
op zijn vakantieadres in het
Franse Meribel, maar nam de
nachttrein om op tijd: in
Leeuwarden te zijn. Vijf voor
zeven am veerde hij.
De in het Belgische Kanne
woonachtige schaatser was op
tijd. Op het nippertje, dacht
hij. Maar de organisatie be
sloot de limiet te verplaatsen
naar half acht. Wegens de files
rond Leeuwarden. Niemand
hoefde te worden teleurge
steld. Na zeven uur kwam nie
mand meer.
Vandaag acht miljoen exemplaren in omloop
IJs onder laatste Stuiverbrug glimt als een dansvloer
sneek» gpd
Bij Joh. Enschedé in Haarlem
hebben volgens woordvoerder"
Bas Hilverink drukkers de hele
nacht doorgewerkt om acht
miljoen speciale postzegels
klaar te krijgen. Het zijn franf
keerzegels van tachtig cent
waarop schaatsers in een Fries
landschap zijn afgebeeld. Op de
[bijzondere zegel staat de tekst
Elfstedentocht 1997 en de na
menvan de elfsteden.
De drukwerkopdracht kwam
volgens Hilverink donderdag
middag rond drie uur bij de gra
fische inrichting binnen, waar
na meteen met de productie is
begonnen. Telkens wanneer
een grote partij postzegels klaar
was, werd die overgedragen aan
de in Haarlem gevestigde afde
ling filatelie van PTT Post. Die
zorgde voor verdere distributie
naar verkooppunten in Neder
land. De zegels zijn vanaf van
daag te koop, in de 1100 post-,
kantoren die dan open zijn, bij
veertig grote NS-stations en in
Bruna boekwinkels in Friesland.
Langs de schaatsroute zijn gra
tis ansichtkaarten van de PTT
verkrijgbaar.
Het ontwerp voor de Elfste-
Een stoet van feestneuzen trekt door de straten van Leeuwarden. „Binnen is het niet te harden van de hitte."
foto gpd
leeuwarden vervolg voorpagina
De Nacht van Leeuwarden.
Misschien vergelijkbaar met de
uren voorafgaande aan de TT
van Assen. De Vrijmarkt in Am
sterdam. Carnaval in het zui
den. Maar toch weer net even
iets anders. Hoewel ook hier de
kleine handel zijn vleugels uit
slaat. Bedenk het en het is te
koop op een hoek. Een t-shirt
met een prikkelende tekst? Even
naar de kraam en ja hoor, daar
ligt-ie. 'Wolst myn krüske ek
sjen?' 'Wil je mijn kruisje ook
zien?' Zoals De Nacht ook z'n
haastwerk kent. Een kraam ver
koopt pullovers met de tekst 'De
alve Stêdetocht '97'. Hartstikke
fout, oordelen enkele passeren
de ras-Friezen. 'Alvestedetocht',
moét het zijn, een woord, met
een hoofdletter A. 'Niet zeiken',
dient de koopman zijn criticas
ters met een westers accent van
repliek. 'Gewoon kopen'. De
Friezen lopen schouderopha
lend door, de kopers die gretig
met een briefje van 25 gulden
wapperen moeten dus wel van
elders komen.
Speciaal voor de Nacht heeft
de Leeuwarder horeca een soort
van plattegrond laten drukken
waarop de massa kan zien waar
alle vermaak zich afspeelt.
'Klünplakken in Ljouwert' heet
het geschrift. De klünplaatsen
op dit tijdstip betreffen de cafés,
restaurants en vooral feestzalen
die ruim tien jaar hebben zitten
smachten om het vijftiende ja
woord van het Elfstedenbe-
stuur. Nu het eindelijk weer zo
ver is maakt zelfs de ultramo
derne stadsschouwburg De
Harmonie een eerbiedige knie
val richting De Tocht en haar
aanbidders.
Hier wordt, tegen entree-be
taling van tien gulden het Grote
Elfsteden Feest gevierd. Hallen
en artiesten - Frans Bauer, de
Havenzangers - zijn er genoeg,
bezoekers blijkbaar ook. Want
degenen die aan het begin van
de avond hun geld hebben
neergeteld en voorzien van een
stempel op de hand twee uur
later terugkeren om het grote
feest weer op te pikken, komen
voor een gesloten deur te staan.
'Vol is vol', brullen de uitsmij
ters. .'Maar wij hebben betaald',
gilien de tientallen buiten. 'Dat
is dan jammer. Maar vol is vol'.
Ach, treuren doet eigenlijk
niemand. Want eenmaal je rug
toegedraaid naar De Harmonie
weerklinken alweer de klanken
van een live-optreden naast het
gebouw en trekken de ogen
naar de speciale laser-show die
het parcours laat zien waar ie
dereen zich vandaag op zal wer
pen. Anders slurpt de rondtrek
kende mensenmenigte, verpakt
in de laatste wintersportmode je
wel rap op in een speurtocht
naar wat er om de hoek ge
beurt. Zoals op de Nieuwestad,
de nog altijd met kerstverlich
ting opgesierde singel die je hal
verwege middels een soort van
replica van de Bartlehiem-brug
de kans biedt ook aan de druk
ke overkant te komen.
De meute geniet er van de
hoempapa-orkesten, warmt de
kleumende handen aan de
open vuren op straat en koopt
waar het wat kan kopen. Veel
sterke drank, hamburgers,
snert, Beerenburg (met een t-
shirt voor 25 gulden), warme
chocola met rum ('En een toefje
room voor de liefhebber!'), but
tons met de officiële datum (3
gulden) van de Tocht van '97...
Maar, eerlijk is eerlijk, gé-
vloekt wordt er toch ook. Zoals
de eigenaar van het café dat de
deuren op last van de politie ge
sloten moet houden. De bierlei
dingen blijken bevroren. Hij
wilde nog alle moeite doen om
ze te ontdooien, de politie oor
deelde het als te gevaarlijk.
Schadepost? Een welgemeende
vloek.
En wat te denken van Bart?
Hij geldt vooral als naiëf slacht
offer van De Nacht. Hij weet
het. Half twee is het inmiddels.
Z'n ogen staan troebel van de
Beerenburg. Werd-ie lekker
warm van, zegt Bart. Maar de
starttijd is ook wat vertroebeld.
Zeven uur 's ochtends. „Of iets
rond die tijd. Ik weet het niet
precies meer." Goed voorbereid
afgereisd, 'zoveel mogelijk ge
schaatst de afgelopen dagen'.
En nu staat hij hier, om half
twee bittere nacht. Nog geen
slaapplaats voorhanden, 'hoe
wel ze aanbiedingen doen voor
50 gulden. Op de grond liggen
en je eigen slaapzak meene
men. Ik twijfel nog'. Plek in de
speciaal opengestelde parkeer
garage voor de tijdelijk ont
heemden is er ook nog altijd.
Vindt Bart niets. 'Te veel volk'.
Maar bovenal moet hij over
een paar uur aan een tocht van
200 loodzware; kilometers
zwoegijs beginnen. De opmer
king is droog: „Misschien ben ik
op dit moment wel de eerste
uitvaller in de Elfstedentocht."
De glimlach komt niet echt ge
meend over.
Sneek wordt genomen zoals het
hoort: In volle vaart binnenrij
den, door de openstaande
Laatste Stuiverbrug, klapwie
kend in een scherpe bocht naar
rechts en dan snoeihard op Ijlst
aan. De ijstransplantatie van ijs
meester Ben Cnossen en zijn
medewerkers is geslaagd. Van
nacht glom onder de Laatste
Stuiverbrug het fraai gehechte
ijs als een dansvloer. Klaar voor
de tocht. „Waarschijnlijk kan al
les erover", zegt Cnossen opti
mistisch.
Het heeft ze in Sneek gesto
ken dat op het laatst alleen zij
als een 'probleem' op het Elfste-
dentraject werden bestempeld.
Onder de Stuiverbrug zwom
men eergisteren nog eenden.
De vermaledijde beesten han
gen altijd daar rond. Pekel valt
van de brug in het water en bo
vendien is daar voor de beestjes
de laatste warme onderstroom
voelbaar.
Er moet wel gewerkt worden
om het wak open te houden. In
ploegendiensten springen tien
tallen eenden in het water om
er al trappelend een wak in
stand te houden en er rond te
kunnen dobberen. „Ze wisselen
elkaar af. Er zit echt een sys
teem achter", zegt voorzitter
Strikwerda van de vogelwacht
in Sneek.
Inmiddels drijven de eenden
100 meter verderop. Strikwerda
heeft er geen zorgen over. „Die
beesten zitten daar prima." Eer
gisteren had hij nog een woe
dende mevrouw aan de lijn.
Daar moest tegen worden ge
protesteerd, vond ze. Die arme
eenden jaag je toch niet weg
voor zo'n tocht? Strikwerda: „Ik
heb haar gezegd dat ze zejf
maar moet gaan protesteren. Ik
doe het in ieder geval niet."
Bij de Stuiverbrug is het een
dag voor'de tocht een drukte
van belang. Je moet wel een
heel stoere Sneker zijn, wil je
niet even een kijkje nemen. Ge
rustgesteld zoekt een ieder ver
volgens de warmte weer op.
Ook Bart Veldkamp die schaat
send met zijn vader het traject
verkent, kluunt tevreden om het
Vrijwilligers in Sneek zijn bezig met het opbouwen van de kluunplaatsen. foto gpd
beruchte bruggetje heen. „Hier
kunnen we morgen wel over."
Nee, dan een stuk terug, op de
Zwette vlak voor Sneek: „Daar is
het ijs erg zwaar. Het wordt af
zien", vindt Bart.
Vijftig timmerlieden van aan
nemersbedrijf Friso zijn sinds
donderdagochtend aan de slag
om voor de zekerheid bij de
Stuiverbrug kluuntrappen te
bouwen. Misschien is het hele
maal niet nodig. „Maar daar
denk je niet aan", zegt Doeke
de Jong, „Bovendien, als de
temperatuur een beetje naar
boven gaat, is het wel nodig.
Het kan alle kanten nog op."
Bij de ingang van Sneek staan
vandaag voor de zekerheid ook
bussen klaar. Voor het zwartste
scenario. Niemand' verwacht
dat ze gebruikt moeten wórden.
Er worden zelfs grappen over
gemaakt. „Als ze de tocht hele
maal met de bus gaan rijden,
laat ik me ook inschrijven", zegt
iemand. Renske van Sinderen,
werkzaam in het* plaatselijke
asielzoekerscentrum, voelt haar
Sneker hart tekeer gaan. „Dat
schaatsen oké, maar wat het
met de mensen doet!" Zij maakt
zich zorgen omdat haar asiel
zoekers geen kleding hebben
om zich tegen de kou goed in te
pakken. „Want kijken willen ze
allemaal."
In de ijzige kou ziet Sneek uit
naar de tocht. Gisteravond en
vannacht brachten vele honder
den vrijwilligers met bezem en
andere werktuigen het ijs in
goede conditie voor de tocht.
Sneek is er vol van. In de restau
rants wordt het gesprek aan vijf,
zes tafels tegelijk gevoerd. Ze
hadden eerder met die trans
plantatie moeten beginnen,
vindt de een. Ze kijken wel uit,
vindt de ander. Want het kost
nogal wat. En vorig jaar was het
achteraf allemaal voor niets.
Ijsmeester Ben Cnossen, aan
nemer van beroep, slaapt er
niet slechter om. „Het is alle
maal goed gekomen zoals we
verwacht hadden." Vlak voor de
tocht, vanmorgen in alle vroeg
te, slaat hij hoogstpersoonlijk
met een bijltje nog wat uitste
kende hoekjes van de aaneen-
gevroren ijsblokken weg. „En
dan mogen ze komen." Sneek is
alles behalve een probleem, be
nadrukt hij. En je hoort hem
denken: Wat zullen we nou
hebben!
denzegel is van Ewoud Traast
en Gerard Hadders. Tegelijk
worden vandaag ook speciale
telefoonkaarten van tien gulden
met hetzelfde ontwerp in om
loop gebracht. De kaarten zijn
vervaardigd door de combinatie
SDU/Enschedé in Den Haag.
Afdeling Filatelie geeft voor ver
zamelaars ook speciale mapjes
met in de elf steden gestempel
de postzegels uit. De PTT heeft
overigens per 1 januari een ta
riefsverhoging doorgevoerd. Er
moet voortaan ook op kaarten
(was 70 cent) en drukwerk (tot
20 gram) 80 cent worden ge
plakt.
