[(Catharina-expositie ontkracht mythe
Cultuur&Kunst
Smakelijk eten
Evita favoriet voor
een Golden Globe
loijmans koopt 'Van Dalem'
St. George's Chapel
ïen wolk van engelen
Herkenning
bij Ellen
Rodenburg
RIJDAG 20 DECEMBER 1996
CHEF JAN RIJSDAM, 071 -5356444
fannenverslindende tsarina Groot Russisch vorstin
regelde de moord op haar echtgenoot, had zeker twin-
minnaars, liet een collectie met 3996 schilderijen na
ar n zorgde voor een forse uitbreiding van haar grondge-
Het geroddel over haar nam zulke bizarre vormen
rpijan dat er zelfs werd gezegd dat ze de dood vond tijdens
rdvojen vrijage met een paard. In de Nieuwe Kerk verwei -
vasl omt deze Catharina de Grote de bezoeker met een be-
linnelijke glimlach en als ze aan het eind in haar gou-
j en koets stapt heeft ze zich met superieur gemak een
rasu rouw van uitzonderlijk formaat getoond.
B
^STERDAM FRANCOISE LEDEBOER
e vc
expositie is samengesteld uit
Catharina-collectie van het
ermitage-museum in Sint Pe-
>rsburg en toont als hoogte-
rnnt een aantal meesterwerken
an Rembrandt, Frans Hals, Ti-
iaan, Rubens, Van Dyck en Jor-
aens. Via haar uitgebreide net-
jerk van informanten schafte
e in de 34 jaar van haar bewind
762-1796) ook nog honderd-
eizenden antieke beelden, ge
leden stenen, tekeningen,
leubels, porselein, zilver, siera-
ai en boeken aan. In het zach-
licht van met gepantserd glas
^j.j eveiligde vitrines in de kerk ge-
ltajl ligen schitterende voorbeel-
jn(j en van een gepassioneerde
de' uropa grote faam bezorgde.
straal l°en Sophie Auguste von An-
u alt-Zerbst in 1744 als veertien-
*ig meisje naar Rusland werd
ituurd om te huwen met de
leinzoon van Peter de Grote,
g het voor de hand dat ze een
aaj ven zou leiden als 'anonieme'
|g d thtgenote van de zoveelste
ussische tsaar. Onder haar
euwe voornaam Catharina,
ie ze kreeg bij haar overgang
Jaar de Russisch Orthodoxe
irk, moest ze wel eerst zeven-
'ops in Jaar 8e(iuld oefenen naast
e troonopvolger Pjotr Fjodoro-
N- de latere Peter III.
rang jjke gaven
haai huwelijk was niet geluk-
istere zou de Franse gezant graaf
e Ségur later in zijn memoires
defii hijven. „De natuur had de
n8e vorst rdet rijkelijk met ga-
sn bedeeld, maar Catharina
j, ss te meer. Het leek of door
0pS en vreemde grilligheid van het
g pn it aan de echtgenoot de lafhar-
jjf gheid, inconsequentheid en
gon lentloosheid van een onderge-
de 1 kikte waren geschonken en
nkrim ziJn echtgenote het ver
gui and, de moed en de hardheid
lcj a- an een man die geboren is
loud
chtrw
f 5 utu
üd «I Wl
irzameldrift die haar in heel
voorde troon."
Hoe planmatig en listig Cat
harina in die eerste periode te
werk ging heeft ze zelf opge
schreven. Terwijl ze zich ver
maakte met het lezen van Cice
ro, Seneca, Racine, Corneille,
Montesquieu en Voltaire pro
beerde ze aan het hof van keize
rin Elisabeth vooral een neutra
le indruk te maken: „Ik mengde
me nergens in, deed altijd vro
lijk, was attent, vol aandacht en
beleefd tegen iedereen. Meer
dan ooit deed ik mijn best de
sympathie van allen, groot en
klein te verwerven. Ik heb nooit
iemand vergeten en ik maakte
het voor mij zelf tot stelregel te
bedenken dat ik iedereen nodig
heb. Ik moest op alle mogelijke
manieren de algemene sympa
thie winnen, wat mij ook gelukt
Nadat Elisabeth op 26 decem
ber 1761 was overleden maakte
Peter III zich zeer impopulair
vanwege zijn onbeholpenheid
en openlijke sympathie voor
aartsvijand Pruisen. Met haar
superieure intelligentie, grote
diplomatieke gaven en fascine
rende charme slaagde Cathari
na er al op 28 juni 1762 in haar
man van de troon te stoten. En
inmiddels is komen vast te
staan dat Peter III een paar da
gen later werd gewurgd door
een groep officieren waarbij ook
de broer van haar minnaar Gri-
gori Orlovwas.
Verhe.ven
Hoe Catharina eruit zag weten
we dankzij een aantal portret
ten. Het staatsieportret van
Alexander Roslin opent de ex
positie en daarop zien we de
keizerin in pracht en praal in
een hermelijnen mantel. Ze
heeft een aardig gezicht en
slimme ogen, maar dat er onder
haar lange rij minnaars ook
mannen van tientallen jaren
jonger waren, wekt verwonde
ring omdat ze zeker niet als een
RECENSIE LI DY VAN DER SPEK
ïstconcert: St. George's Chapel Choir
Jonathan Rees-Williams. Gehoord:
19/12, Pieterskerk, Leiden.
let St. George's Chapel Choir
er één cherubijntje bij.
en snuitje met honderd
ranje sproetjes, waaromheen
aureool van oranje-roze
1 q lulletjes, en twee grote ernstige
litvvg ijkers. Hij zingt met een en al
rergave, de lucht uit zijn lon-
[j ai. 'Hark! The angels sing', 'A
itlebit of heaven'.
Gelukkig, zó heilig is het koor
ou ook weer niet. Hun toga's
j, itten niet even onberispelijk; er
ordt aardig gerommeld met
lerhande partituurtjes, de
larsen staan een beetje uit het
tod in de standaards en ook de
naapjes staan bepaald niet in
in hoek van 90 graden, zo
ypical English'. Een enkele
eer slaat een stem over, of in-
tneert zo'n gabbertje niet hele-
zuiver. Zelfs de Engelse
•pijko ^1/ ,T
106 in| |e English Patient, Evita, Shine en The People vs. Larry Flynt
tieren de lijst nominaties aan vaor de Golden Globe-filmprij-
ngl0i zen. De nominaties zijn gisteren in Lós Angeles bekendgemaakt.
Madonna, die de hoofdrol speelt in de film over de legendari-
che Evita Peron, werd genomineerd voor de beste actrice in een
ïiüsical of komedie.
'Andere genomineerden in deze categorie zijn Glenn Close in
101 Dalmatiers, Frances McDormand in Fargo, Debbie Reynolds
5 «.Mother en Barbra Streisand in The Minor Has Two Faces. De
11 Golden Globes worden 19 januari uitgereikt tijdens een recht-
freeks uitgezonden televisieshow.
Alles draait deze dagen om eten,
lekker eten en nog lekkerder
Maar in werkelijkheid zal
mijn kerstdis er een stuk ver
eten. De 'Tip Culinair' verschijnt standiger uitzien. Om te begin-
als een speciaal kerstnummer, nen maak ik een cocktailsausje
verbluffende schoonheid oogt. ven getuigenissen van tijdgeno-
Voor de verklaring van haar ten op een rijtje gezet. De eer
aantrekkingskracht heeft Galina der genoemde Franse gezant
Komelova in de catalogus een schreef over zijn eerste ontmoe-
aantal verhelderende geschre- ting met Catharina in 1786: „Zij
stond, weelderig gekleed tegen
een pilaar geleund: ik was zo
getroffen door haar verheven
uiterlijk, het voorname en edele
van haar houding, de trots van
haar blik en haar enigszins ge
kunstelde pose, dat ik even van
de wereldwas."
Wie vermoedt dat Catharina
het voornamelijk heel druk had
met al die minnaars en haar
kunst heeft het mis. Want blij
kens de dagindeling die haar se
cretaris heeft nagelaten, stond
ze om zeven uur op en hield ze
zich daarna tot negen uur bezig
met het opstellen van instruc
ties voor de Senaat. Tot het
middaguur hield ze audiëntie
en na het middageten ging ze
door met het lezen van buiten
landse post (ze correspondeer
de met onder meer Voltaire, een
van de grootste geesten van
haar tijd), wetgevingsarbeid of
het bestuderen van haar came
eën. 's Avonds kwam men bij
een in haar boudoirs of bezocht
het theater in de Hermitage.
De exposities over Catharina
(Nieuwe Kerk, Dam, Amster
dam) is te zien t/m 13 april
1997. De openingstijden van
de Nieuwe Kerk zijn dagelijk
van 10.00 tot 18.00 uur, op
Eerste Kerstdag en nieuwjaars
dag is de kerk gesloten.
'Lekker' komt met een lijst van
de beste restaurants in Neder
land...
En dit jaar was er in de Leidse
Pieterskerk zelfs een beurs die de
sfeer en het culinaire van de
kerstmaand nader zou moeten
belichten. Helaas bleek het een
gewone ordinaire kerstmarkt te
zijn, waar huisvrouwen uit onze
contreien door voor te dringen
en elkaar met paraplu's te lijf te
gaan, zich van
de vermeende
koopjes meester
maakten. Het
culinaire gedeel
te was niet of
nauwelijks te be
speuren. Of het
moet de ontoe
gankelijke de
monstratie soep-
koken in de keu
ken van de orga
nisatie geweest
zijn.
December is
voor mensen die
dik zijn en daar
wat aan willen
doen bepaald
niet de makke
lijkste tijd van
het jaar. Ikzelf
ben inmiddels
tien kilo afgeval
len met behulp
van brood-kool
hydraten annex
duizend calorieën-dieet. Maar
als dan de fabrikant van je
zoetjes een prijsvraag uitschrijft
over hoe en waarom je met zes
tien personen een kerstdiner in
je favoriete restaurant wil hou
den. slaan alle stoppen door. Ik
schreef op het wedstrijdformu
lier dat ik in mijn eentje, met
verder niemand dus, wilde aan
zitten aan een diner voor zestien
personen, om zestien voorge
rechten te proeven, zestien soep
jes te lepelen, zestien entrees aan
te prikken, zestien hoofdgerech
ten te proberen, zestien toetjes
naar binnnen te laten glijden en
tot slot een kopje koffie met zes
tien cognacjes te drinken. Dat is
volgens mij de geheime wens
van iedere lijnende mens. Ik
hoop dat ik niet in de prijzen ge
vallen ben.
door een kopje van die in iedere
supermarkt verkrijgbare calorie
arme saladedressing met twee
eetlepels nepsuiker, drie eetlepels
mosterd, een eetlepel tomaten
puree en een scheutje whisky in
de keukenmachine te mixen, er
daarna anderhalf kopje magere
kwark doorheen te roeren en op
smaak af te maken met zout,
vers gemalen peper en kerrie
dan wel verse kruiden (naar be
lieven bieslook, peterselie, selde
rie, korean-
VALLENTGOED
heren op de achterste rij zingen
niet altijd even homogeen.
Maar toch, er wordt muziek
gemaakt, veelkleurig, juichend,
stralend, sereen, 't Zijn de be
kende Engelse Carols steeds af
gewisseld met nieuwe, verras
sende en spannende composi
ties.
Hier gaan hoog niveau, senti
ment en spontaniteit hand in
hand. Dit koor weet alles van
ademhalingstechniek en fra
sering. Als je denkt mee te kun
nen zingen, dan wordt nèt weer
even anders gefraseerd, waar
door de vertrouwde carol weer
als herboren klinkt.
De allermooiste song is 'A
Christmas proclamation'. Hier
wordt Christus' geboorte aange
kondigd in alles doordringende
windvlagen, die schallend tus
sen de pilaren razen en weer
worden teruggekaatst. Christ is
born! Christ is bom! Een wolk
van engelen had het gister
avond voor het zeggen.
de vaste collectie van het muse
um.
Het schilderij is met 88 bij 165
centimeter het grootste van de
zes schilderijen die van Van Da
lem bekend zijn. De in Antwer
pen geboren Van Dalem zal niet
direct bij iedereen een belletje
doen rinkelen, denkt Boijmans.
De schilder staat volgens het
museum bij specialisten echter
in hoog aanzien.
Rome herdenkt
bewonderde en
beminde acteur
Even na zonsondergang
doofde de straatverlichting.
Het water uit het marmeren
Neptunusbeeld in de Trevi-
fontein hield op te stromen.
Een enkele muzikant speelde
een melancholiek wijsje op
een fluit.
Rome nam gisteravond af
scheid van Marcello Mast-
roianni, de Italiaanse acteur
die gisterochtend in zijn huis
in Parijs overleed. De 72-jari-
ge ster leed aan kanker van
de alvleesklier.
De Trevifontein is de loca
tie van een van zijn be
roemdste scenes. In Federico
Fellini's La Dolce Vita' uit
1960 lokt een verleidelijke
Anita Ekberg Mastroianni het
water van de fontein in.
Dé burgemeester van Ro
me, Francesco Rutelli, houdt
de hand van Flora, Mast-
roianni's weduwe, vast. Met
tranen in de ogen kijken ze
allebei toe hoe twee zwarte
draperieen zich over de zij
kant van de beroemde 18e-
eeuwse fontein plooien.
Een zwijgende menigte
van 500 mensen luistert naar
een muzikant die de filmmu
ziek uit '8 1/2', een andere
Fellini-film waarin Mast
roianni schittert, ten gehore
brengt. Daarna komt de fan
fare van de Romeinse politie
aan de beurt, die fragmenten
uit een symfonie van Handel
speelt.
„Deze fontein heeft uiter
aard ook historische waarde,
maar vooral vertegenwoor
digt ze voor de hele wereld
de beroemdste scene van de
Italiaanse cinema. Deze
plechtigheid is ons gebaar
van liefde en dankbaarheid
aan Mastroianni", zegt bur
gemeester Rutelli.
De Italiaanse president Os
car Luigi Scalfaro heeft Flora
Mastroianni een telegram
gestuurd waarin hij haar „uit
naam van het hele land"
condoleert. „Het volk heeft
een man verloren die be
mind en bewonderd werd",
aldus Scalfaro.
Marcello Mastroianni, vorig jaar tijdens de pauze van zijn laatste voorstelling 'Le ultime lune' in het Venetiaanse Goldoni Theater. foto epa
Overleden: Marcello Mastroianni 1923-1996
Marcello Mastroianni was hét
gezicht van de Italiaanse film.
Een acteur met een uiterlijk
voor alle rollen en alle seizoe
nen: een minnaar, een kome
diant, een oplichter, een naïe
veling, een zoekende intellec
tueel. Mastroianni zette ze alle
maal neer onder de grootste re
gisseurs van zijn land en van de
cinema. In een filmcarrière die
begon in 1947, met een klein
rolletje in een Italiaanse versie
van Victor Hugo's 'Les miséra-
bles'. Zijn laatste rol speelde hij
op het Italiaanse toneel, waar
hij ook zijn allereerste dramati
sche stappen zette: een sloffen
de acteur in een matige kome
die, 'le ultime lune'. Mastroian
ni was moe.
Mastroianni was een van de
merkwaardigste acteurs in de
cinema. Geen man waarvan de
actie uitstraalde. „Ik ben lui",
zei hij altijd. Maar hij werkte
zijn leven lang aan een stuk
door. „Ik heb geen ambities, ik
heb geluk gehad." Hij werd in
één keer onvergetelijk door die
eerste grote rol die Federico
Fellini hem gaf in 'La dolce vi
ta', met een van de klassieke
scènes uit de moderne cinema:
in de Trevi-fontein met Anita
Ekberg. Hij roerde de harten
van de wereld als de homo
seksueel naast een slonzige
Sophia Loren in Ettore Scola's
'Una giornata particulare'. Hij
was sardonisch in zijn element
in Marco Ferreri's 'La grande
bouffe', waarin hij zich letterlijk
dood vrat en wat was hij mooi
in een Tsjechovachtige rol in
Nikita Michalkovs Russisch-
Italiaanse 'Oei ciornie'.
Het zag er aanvankelijk niet
naar uit dat Mastroianni we
reldfaam zou halen als de 'Ita
lian lover'. Men vond hem
eerst maar passief, niet interes
sant genoeg. Het Italiaanse
antwoord op Gregory Peck,
schreef een criticus: de sympa
thieke buurman in een keurig
pak. Het was Fellini die hem uit
dat pak bevrijdde. En het was
Fellini die hem zou blijven ge
bruiken, als een alter ego van
zichzelf soms: de regisseur in
'Otto e mezzo', als vijftiger tus
sen de vrouwen en het feminis
me in 'Citta delle donne', als de
oude variété-artiest naast Gi-
ulietta Massina in 'Ginger e
Fred'.
Er zal geen acteur meer zijn die
zozeer het gezicht van de Eu
ropese cinema bepaalt als Ma
stroianni deed. Geen acteur die
ooit nog zo willig gereedschap
zal zijn in de handen van een
regisseur. Met een gezicht dat
vroeg om bestudering, om het
zoeken naar de emoties. En je
mag je tegelijkertijd afvragen of
er ooit weer films worden ge
maakt die een Mastroianni
waardig zijn.
Mastroianni overleed, 72 jaar
oud, in zijn woonplaats Parijs.
Wie op de televisie een compi
latie van zijn mooiste filmscè
nes heeft gezien, zal beseffen
hoe groot hij in al zijn vanzelf
sprekende simpelheid is ge
weest.
BERTJANSMA
Het hoofd
gerecht is
kip uit de
oven en
daarbij een
stoofpot van
champig
nons met
groente. De
kip wordt
dwars door
de borst
opengesne
den, omge
draaid en
zo plat mo-
gelijk gesla-
gen; vervol
gens worden dan alle gaatjes en
kiertjes, ook onder de huid, ge
vuld met teentjes knoflook, lau
rierblaadjes en tijm; de boven
kant van de kip wordt tenslotte
met zout en peper ingesmeerd;
na vijftig minuten op een bak
plaat in de oven is de kip gaar.
Vanwege het vet mag het velletje
natuurlijk niet geconsumeerd
worden...
In de braadpan worden
champignons met uien heel
zachtjes opgezet; als de padde
stoelen hun vocht hebben afge
geven, wordt zout, peper, roze
marijn en een naar eigen inzicht
samengesteld groentepakket toe
gevoegd; het hele boeltje stoven
tot het gaar is. En als toetje een
fruitsalade.
Smakelijk eten!
BEELDENDE KUNST
RECENSIE TITIA FUCHS
Expositie: Ellen Rodenberg - hoekschilde-
rijen en reeksen. Te zien: t/m 5/1, dage
lijks van 10-17 uur, Galerie AZL, Acade
misch Ziekenhuis, Leiden.
In een stad zoals Ellen Roden
berg die schildert zouden vol
gens mij niet veel mensen zich
gelukkig voelen. Niet omdat de
meubelen op straat staan, de
bomen in de lucht hangen of
auto's kunnen zweven. Dat zijn
herkenbare objecten in een stad
en hoe die op het schilderij
staan geeft eigenlijk niets.
Nee, men zou er ongelukkig
zijn vanwege de volledige afwe
zigheid van leven - van mensen
(op één na). Er is stilte en stilte
kan soms een hels kabaal zijn.
Dat geeft een angstig en be
klemmend gevoel.
Ik heb het over het werk van
Ellen Rodenburg dat momen
teel door Galerie AZL wordt ge-
exposeerd: 'Reeksen en Hoek-
schilderijen'. Zo'n hoekschilde-
rij is eigenlijk ook een reeks. Het
zijn samenstellingen van losse
delen. Verschillende schilderij
en die samen een nieuw beeld
vormen. Bij een hoekschilderij
raken de delen, die overigens al
lemaal een ander formaat heb
ben, elkaar in een hoek van een
muur. De reeksen zijn wat
schetsmatiger opgezet dan de
hoekschilderijen, kleiner en wat
intiemer.
De werken geven een wijds
beeld op de stad met alles daar
in. En treurig ziet het er niet uit,
er is wel suggestie van leven. De
draaimolen draait en de auto's
rijden en die moeten toch ook
bestuurd worden. Hèt is als een
bevroren toestand, niet vrolijk
en niet somber. Het lijkt alsof
de 'betovering' ieder moment
kan worden opgeheven door
een muntje in de automaat te
gooien, net als op de kermis.
De doeken doen me denken
aan tekeningen van kinderen en
tegelijkertijd aan grote bill
boards. Die associatie met bill
boards komt misschien door
het formaat. Met beelden die
breed en veelzijdig zijn, slaagt
Ellen Rodenberg er uitstekend
in herkenning en beklemming
op te roepen. En twijfel, want is
dat wat je herkent nu een ge
dachte of is het werkelijkheid? Is
het dichtbij of veraf? En: is het
verleden, heden of toekomst?
